Mutindu Bantu ya Nsi-Ntoto ya Mvimba Ke na Kuzinga na Bumosi

INKI mutindu nge tatendula ngogo “bumosi”? Sambu na bantu mingi, ngogo yai ketendula kukonda kimbeni to mavwanga. Mu mbandu, kana makanda zole to mingi kusala kuwakana mpi kundima na kutula ngemba, bantu ketubaka nde bo kele na bumosi. Kansi, keti yo kele mpenza mutindu yina? Yo kevandaka ve ntangu yonso mutindu yina.

Beto tadila dyambu yai: Bantu mesalaka ba ngwakana mingi ya ngemba, kansi bo mezitisaka yo ve. Sambu na nki? Mbala mingi yo kevandaka sambu bamfumu ya nsi-ntoto kekudibanzaka mingi sambu na kimfumu na bo mosi na kisika ya kudibanza sambu na ngemba to bumosi. Dyaka, makanda yankaka kewaka boma ya mambu yina lenda salama kana basoda na bo kubwa na maboko ya basoda yankaka.

Yo yina, kana makanda zole kele ve na bitumba, yo ketendula ve nde bo kele na bumosi mpi na ngemba. Ya kyeleka, keti beto lenda tuba nde bantu zole yina metulana minduki na ilungi kele na ngemba, ata kana mosi ve na kati na bo mebula masasi? Kuyindula mutindu yai tavanda buzoba! Kansi, yo yina mambu makanda mingi kekutana ti yo bubu yai. Kukonda kutudila bankaka ntima menataka boma nde kilumbu yankaka bitumba lenda basika. Inki bantu mesalaka sambu dyambu ya mpasi ya mutindu yai kusalama ve?

Minduki ya Nikleyere Kele Kigonsa Sambu na Bumosi

Bantu mingi ketula kivuvu na bo na kuwakana mosi ya bo mesalaka sambu na kubuyisa makanda na kusala mingi minduki ya nikleyere (Traité sur la non-prolifération des armes nucléaires). Kuwakana yai ya bo salaka na mvu 1968 kebuyisa bansi yina kele ve na minduki ya nikleyere na kusala yo, mpi bansi yina kele ti yo dezia na kusala yo dyaka ve. Lukanu ya kuwakana yai, yina makanda kuluta 180 mendimaka, kele ya kufyotuna mpenza ntalu ya minduki.

Ata lukanu yai lenda monana mbote, bantu mingi kemona nde kuwakana yai kele kaka sambu na kusala nde bansi yina kele na minduki ya nikleyere kulanda na kuvanda na yo, ebuna bansi yina kele na yo ve kuvanda na yo ve. Yo yina bantu mingi keyindula nde bansi yina mendimaka kuwakana yina, bo kele ti mabanza yankaka. Ya kyeleka, makanda yankaka kemona yo bonso kukonda lunungu mpenza nde bo buyisa bo na kusala minduki yina bo keyindula nde yo lenda tanina bo.

Dyambu ya kepesa dyaka mpasi, mpi ya keyedisa kigonsa, kele nde bo mebuyisaka ata na insi mosi ve na kusadila énergie nikleyere. Dyambu yai mepusaka bankaka na kuwa boma nde makanda yina kesadilaka énergie nikleyere na bikuma ya mbote kukuma kusadila yo sambu na kusala minduki ya nikleyere na kinsweki.

Bantangu yankaka, ata makanda yina kele dezia ti minduki ya nikleyere kezitisaka ve kuwakana yina. Bantu ketubaka nde yo tavanda buzoba na kulomba na bansi yina kele ti ba stoki ya nene ya minduki ya nikleyere na kusala yo dyaka ve to na kufyotuna ntalu na yo. Na kutadila mukanda mosi, “kusala dyambu yai . . . kelomba nde makanda yina kuvandaka ntete bambeni bo sala bangwisana ya mbote mpi bo kuditudila ntima, [dyambu ya kele mpasi na kundima] kana yo lenda salama.”

Bikesa yonso yina bantu kesala sambu na kutula bumosi kenunga ve. Dyambu yai keyitukisa ve balongoki ya Biblia, sambu Ndinga ya Nzambi ketuba nde: “Ke na muntu ve lenda songa nzila na makulu na yandi ntangu yandi ke tambula.” (Yeremia 10:23) Biblia ketuba mpi pwelele nde: “Nzila ya nge ke yindula nde yo kele nzila ya mbote, yo lenda nata nge na lufwa.” (Bingana 16:25) Bikesa yonso yina baguvernema ya bantu lenda sala sambu na kutula bumosi tanunga ve. Ata mpidina, beto mekonda ve kivuvu.

Kisina ya Bumosi ya Kyeleka

Nzambi kesila na Biblia nde bantu ya nsi-ntoto tazinga na bumosi, kansi yo tavanda ve na bikesa ya bantu. Ngangi, yina kuvandaka ti lukanu nde bantu kuzinga na ngemba na ntoto ya mvimba, talungisa mambu yina muntu lenda lungisa ve. Bantu mingi lenda mona mpasi sambu na kukwikila na dyambu yai. Kansi, banda luyantiku, lukanu ya Nzambi kuvandaka nde bantu kuzinga na ngemba mpi na bumosi.a Baverse mingi ya Biblia kendimisa nde Nzambi kele kaka ti lukanu ya kuvukisa bantu yonso na kuzinga na bumosi. Beto tadila mwa bambandu:

• “Beno kwisa beno tala mambu ya Mfumu Nzambi me sala. Beno kwisa kutala mambu ya kuyituka ya yandi me sala awa na nsi-ntoto. Yandi ke sukisaka bitumba na nsi-ntoto yonso, yandi ke buka-bukaka babunduki ya tolotolo ti bamakonga, yandi ke tulaka tiya na mabaya ya kuditanina na batolotolo ya bambeni.”​—NKUNGA 46:9, 10.

• “Na Sioni, ngumba ya Nzambi, ata kima ya mpasi to ya mbi ta vandaka ve; ntoto ta fulukaka na mambu yai: kuzaba Mfumu Nzambi, mutindu nzadi-mungwa ke fulukaka na masa.”​—YEZAYA 11:9.

• “Yandi ta sukisa lufwa kimakulu! Yandi ta katula mansanga na meso ya bantu yonso, yandi ta katula mpi nsoni ya bo vandaka kumonisa bantu na yandi na nsi-ntoto ya mvimba. Yandi mosi Mfumu Nzambi, . . . muntu me tuba.”​—YEZAYA 25:8.

• “Beto ke vingila nde Nzambi kubasisa zulu ya mpa ti ntoto ya mpa, yina ya yandi silaka beto; kuna bantu yonso ta lemfuka kaka na Nzambi konso ntangu.”​—2  PIERE 3:13.

• “[Nzambi] ta kusula mansanga yonso na meso na bo. Lufwa ta vandaka diaka ve, bantu ta lwataka mpidi diaka ve, bo ta dilaka diaka ve, bo mpi ta waka diaka mpasi ve. Na ntangu yina mambu ya ntama ta vanda me vila.”​—KUSONGA 21:4.

Beto lenda tudila balusilu yai ntima. Sambu na nki? Sambu Yehowa Nzambi, yina kele Ngangi, kele ti ngolo mpi mayele ya kuvukisa bantu na bumosi. (Luka 18:27) Yandi kele mpi ti mpusa ya kusala yo. Nkutu, Biblia kebinga yo nde “mabanza yina ya yandi bakaka yandi mosi . . . [kutula] Kristo na kuvanda Mfumu ya bantu yonso ti ya bima yonso yina kele na zulu ti awa na nsi-ntoto.”​—Efezo 1:8-10.

Lusilu yina Nzambi kusilaka ya “ntoto ya mpa” kisika lununga tavanda kele kaka ve ndosi. (2 Piere 3:13) Sambu na yina metala mambu yina yandi mesilaka, Yehowa Nzambi ketuba nde: “Yo ke vutuka ve mpamba na mono kana yo me sala ve ntete luzolo na mono, kana yo me lungisa ve bangindu na mono.”​—Yezaya 55:11.

Ndinga ya Nzambi Kevukisaka Bantu

Mutindu beto tubilaka yo na disolo ya ntete, mbala mingi mabundu kekabisaka bantu na kisika ya kuvukisa bo. Dyambu yai kelomba nde beto tadila yo mbote mpenza sambu, kana beto kendimaka mpenza nde Ngangi kele, yo mefwana mpi nde beto vingila nde bansambidi na yandi kuvanda na ngemba mpi na bumosi. Ntembe kele ve nde yo kele mpidina!

Mabundu ke na kufingisa Yehowa Nzambi mpi Ndinga na yandi na mutindu bo kekabisa bantu. Mambu ya mbi yina kesalama na kati ya mabundu yango kepusa bantu na kusala bapula sambu na kutula bumosi, na kisika ya kupesa maboko na lukanu ya Nzambi. Yezu kubingaka bamfumu ya mabundu ya bilumbu na yandi nde “bantu ya luvunu” mpi yandi songaka bo nde: “Yezaya tubaka mambu ya kieleka ntangu yandi tubaka na ntwala sambu na beno nde: ‘Nzambi ke tubaka nde: Bantu yai ke zitisaka mono kaka na munoko, kansi na ntima ve. Bisambu yina ya bo ke sambaka mono kele ya mpamba, sambu bo ke longaka bansiku ya bantu bonso nde yo kele malongi ya Nzambi!’”​—Matayo 15:7-9.

Kansi, lusambu ya kyeleka kevukisaka bantu. Profete Yezaya kutubaka nde: “Na bilumbu ke kwisa ngumba yina kele Nzo-Nzambi ta kuma ngumba mosi ya nda mpenza, yo ta luta bangumba yonso na nda. Bantu mingi ta kwisa kufuluka kuna, Yandi ta sambisaka bantu ya nsi-ntoto, yandi ta zengaka makambu ya bantu mingi. Bambele na bo ya bitumba bo ta kumisa yo bansengo, makonga na bo ta kuma bakupukupu. Bantu ta kwenda diaka ve na bitumba, bo ta yilama mpi ve sambu na kunwana bitumba.”​—Yezaya 2:2, 4.

Na bansi kuluta 230, Bambangi ya Yehowa ke na kulemfuka na bantuma yina Yehowa Nzambi mepesaka na yina metala mutindu ya kuvanda na bumosi. Inki kele kisina ya bumosi na bo? Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Beno [lwata zola, NW] yina ta vukisa beno na kimvuka mosi ya kieleka mpenza.” (Kolosai 3:14) Ngogo ya Kigreki yina Polo kusadilaka sambu na ‘kuvukisa’ lenda tendula misisa ya nitu ya muntu yina kevandaka ngolo bonso nsinga mosi ya ngolo. Misisa yango kesalaka bisalu zole: yo kesalaka nde binama ya nitu kuvanda kaka na kisika na yo mpi yo kevukisaka mikwa kisika mosi.

Yo kele mutindu mosi sambu na zola. Kikalulu yai kesukaka kaka ve na kubuyisa bantu na kufwa bankaka. Kana beto kelanda mbandu ya zola bonso yina Kristu kumonisaka, beto tazinga na ngemba ti bantu ya bansi yonso. Mu mbandu, zola kesadisaka bantu na kuzinga na kuwakana ti nsiku yina bantu mingi kebingaka nde Nsiku ya Wolo yina Yezu Kristu kutubaka na Matayo 7:12 nde: “Beno sala bantu ya nkaka mambu yonso yina ya beno zola nde bo sala beno.” Kulanda nsiku yai mesadisaka bantu mingi na kununga kikalulu ya kubuya kundima bantu ya bikanda yankaka.

‘Beno Zolana Beno na Beno’

Bambangi ya Yehowa kele ti lukanu ya kumonisa nde bo kele balongoki ya Kristu na kusalaka mambu yina Yezu kutubaka nde: “Kana beno ke zolana beno na beno, bantu yonso ta zaba nde beno kele balonguki na mono.” (Yoane 13:35) Zola ya mutindu yai kemonanaka na mutindu mosi ya mbote na bantangu yina kimbeni kebasikaka sambu na mpusu ya nitu to ntangu mavwanga ya politiki kebasikaka. Mu mbandu, na ntangu bo fwaka bantu mingi na Rwanda na mvu 1994, Bambangi ya Yehowa kumonisaka zola sambu na bampangi na bo. Bambangi ya dikanda ya ba Hutu kutulaka luzingu na bo na kigonsa sambu na kutanina bampangi na bo ya dikanda ya ba Tutshi!

Ya kyeleka, yo kele mpasi na kundima nde makanda ya nsi-ntoto lenda yedisa zola sambu na bankaka tii na kiteso nde yo nata bumosi na bantu ya nsi-ntoto. Kansi, na kutadila Biblia, Nzambi tasala yo na ntangu yina yandi metulaka. Ata mpidina, kubanda ntangu yai, bantu lenda zolana mpi kuzinga na bumosi.

Na mvula meluta, Bambangi ya Yehowa kulutisaka bangunga kuluta miliare mosi sambu na kukwenda kutala bantu mpi kuzabisa bo mambu ya Biblia mpi mfunu na yo na luzingu na beto ya konso kilumbu. Nzayilu ya sikisiki ya Ndinga ya Nzambi mevukisaka bamilio ya bantu, yina mingi na kati na bo vandaka ntete ti kimbeni na bankaka. Na kati ya bantu yai, beto lenda tubila ba Arabe ti Bayuda, bantu ya Armenie ti ya Turquie, bantu ya Allemagne ti ya Russie.

Keti nge tazola kuzaba mambu mingi na yina metala bupusi yina Ndinga ya Nzambi, Biblia, kele na yo na bumosi? Kana yo ke mpidina, beto kelomba nge na kusosa Bambangi ya Yehowa ya teritware na beno, to kusonikila bo na adresi yina mefwana yina kele na lutiti 2.

[Noti na nsi ya lutiti]

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 4]

Bantu mesalaka ba ngwakana mingi ya ngemba, kansi bo mezitisaka yo ve

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 7]

Kusadila minsiku ya Biblia melungisaka mambu yina baguvernema ya bantu lenda lungisa ve

[Kifwanisu ya kele na lutiti 5]

Ndinga ya Nzambi ketubila kisina ya bumosi ya kyeleka

[Kifwanisu ya kele na lutiti 7]

Bambangi ya Yehowa ya dikanda ya ba Hutu ti ya ba Tutsi ketunga kisika ya lusambu kumosi