“Keti na Kati na Beno Kele ti Muntu Mosi ya Mayele ti ya Ngangu?”

“Keti na kati na beno kele ti muntu mosi ya mayele ti ya ngangu? Mbote yandi songa ngangu na yandi ti mayele na yandi yina na bikalulu na yandi ya mbote [kumosi ti mawete yina kele ya mayele, NW].”​—YAK. 3:13.

1, 2. Inki beto lenda tuba sambu na bantu yina insi-ntoto ketadilaka nde bo kele bantu ya mayele?

NANI nge keyindula nde yandi kele mpenza mayele? Keti bibuti na nge, bakala mosi ya mununu, to mbala yankaka profesere mosi ya nzo-nkanda? Luzingu na nge mpi kisika ya nge yelaka lenda vanda na bupusi na mutindu na nge ya kutadila muntu yina kele mayele. Kansi, bansadi ya Nzambi ketadilaka ntetentete mabanza na Yandi.

² Bantu yonso ve yina insi-ntoto ketadilaka nde bantu ya mayele kevandaka mpenza mayele na meso ya Nzambi. Mu mbandu, Yobi kutubilaka bantu yina vandaka kudimona bantu ya mayele yina vandaka kutuba bangogo ya mayele, kansi yandi sukisaka nde: ‘Mono kemona ata muntu mosi ve ya mayele.’ (Yobi 17:10) Sambu na bantu yankaka yina kubuyaka nzayilu ya Nzambi, ntumwa Polo kusonikaka nde: “Bo ke tubaka nde bo kele bantu ya mayele, kansi bo kele bazoba.” (Roma 1:22) Mpi na nzila ya profete Yezaya, Yehowa kutubaka pwelele nde: “Mawa na beno! Beno ke yindula nde beno ke na mayele.”​—Yez. 5:21.

3, 4. Yo kelombaka nki sambu muntu kuvanda mpenza mayele?

³ Yo kele pwelele nde beto fwete sosa kuzaba nki kekumisaka muntu mpenza mayele mpi kesalaka nde Nzambi kundima yandi? Bingana 9:10 (NW) kezabisa beto nde: “Kutina Nzambi boma kele luyantiku ya mayele, mpi nzayilu ya Muntu ya Kuluta Santu, yo yina kele mayele.” Muntu ya mayele fwete tina Nzambi boma mpi kuzitisa bansiku na yandi. Kansi, kundima kaka nde Nzambi kele mpi nde yandi kevandaka ti bansiku melunga ve. Longoki Yakobo kesyamisa beto na kuyindula na dyambu yai. (Tanga Yakobo 3:13.) Simba bangogo yai: “Mbote yandi songa ngangu na yandi ti mayele na yandi yina na bikalulu na yandi ya mbote.” Mayele ya kyeleka fwete monana na mambu yina nge kesalaka mpi ketubaka konso kilumbu.

⁴ Mayele ya kyeleka kelombaka kumonisa luswasukusu mpi kusadila nzayilu na mutindu mosi ya mbote. Inki mambu tamonisa nde beto kele ti mayele ya mutindu yai? Yakobo kutangaka bima mingi yina tamonana na bisalu ya bantu yina kele mayele.a Inki yandi tubaka ya lenda sadisa beto na kuvanda na bangwisana ya mbote ti bampangi na beto Bakristu mpi ti bantu yina kele ve Bakristu?

Bisalu Kemonisaka Muntu ya Mayele Mpenza

5. Inki mutindu muntu yina kele mpenza mayele kezingaka?

⁵ Mutindu beto memona yo, Yakobo kewakanisa mayele ti bikalulu ya mbote. Sambu kutina Yehowa boma kele luyantiku ya mayele, muntu ya mayele kesalaka ngolo sambu na kuzinga na kuwakana ti banzila mpi minsiku ya Nzambi. Beto kebutukaka ve ti mayele yina kekatukaka na Nzambi. Ata mpidina, beto lenda baka yo kana beto kelonguka Biblia mbala na mbala mpi keyindulula yo. Kulonguka ti kuyindulula tasadisa beto na kusadila ndongisila yai ya Efezo 5:1: “Beno fweti meka na kusala bonso [Nzambi].” Kana beto kezinga ntangu yonso na kuwakana ti kimuntu ya Yehowa, beto tamonisa mayele mingi na bisalu na beto. Banzila ya Yehowa meluta mpenza banzila ya bantu. (Yez. 55:8, 9) Yo yina, ntangu beto kesala mambu mutindu Yehowa kesalaka, bantu yina kele ve Bakristu tamona nde beto meswaswana mpenza.

6. Sambu na nki mawete kele nzikisa ya kemonisa nde muntu kelemfukaka na Nzambi, mpi nki mutindu muntu kemonisaka nde yandi kele ti kikalulu yai?

⁶ Yakobo kemonisa nde mutindu mosi ya kuvanda bonso Yehowa kele kuvanda ti “mawete yina kele ya mayele.” Ata mawete kelombaka kuvanda muntu ya mbote, Mukristu fwete kangama ntangu yonso na minsiku ya mbote yina tasadisa yandi na kuvanda ti bukatikati na mutindu na yandi ya kusala mambu. Nzambi kele na ngolo ya kuluta, kansi yandi kele muntu ya mawete, mpi beto kewaka ve boma na kukwenda penepene na yandi. Mwana ya Nzambi kumonisaka mawete bonso Tata na yandi na mpila nde yandi lendaka kutuba nde: “Beno kwisa na mono, beno yonso bantu yina me lemba, sambu beno ke nata kilo ya nene, ebuna mono ta pesa beno ntangu ya kupema. Beno baka kilo na mono, beno nata yo; beno vanda balonguki na mono, sambu mono kele muntu ya pima [to mawete], mono kele muntu ya ntima ya mbote; ebuna beno ta zaba kupema.”​—Mat. 11:28, 29; Filp. 2:5-8.

7. Sambu na nki beto lenda tadila Moize bonso mbandu ya mbote ya muntu ya mawete?

⁷ Biblia ketubila bantu yankaka yina kumonisaka na kiteso ya nene kikalulu ya mawete, to ya kudikulumusa. Moize kuvandaka na kati ya bantu yina. Yandi vandaka ti mukumba ya nene, kansi Biblia ketuba nde yandi vandaka muntu ya kudikulumusa “kuluta bantu yonso ya nsi-ntoto.” (Kut. 11:29; 12:3) Mpi yibuka kikesa yina Yehowa kupesaka Moize sambu na kulungisa luzolo na Yandi. Yehowa kesepelaka na kusadila bantu ya mawete sambu na kulungisa lukanu na yandi.

8. Inki mutindu bantu ya kukonda kukuka lenda monisa “mawete

⁸ Yo kele pwelele nde bantu ya kukonda kukuka lenda monisa “mawete yina kele ya mayele.” Inki beto lenda tuba sambu na beto? Inki mpila beto lenda tomisa mutindu ya beto kemonisaka kikalulu yai? Mawete kele kikalulu mosi ya mbuma ya mpeve ya santu ya Yehowa. (Gal. 5:22, 23) Beto lenda lomba mpeve na yandi na kisambu, kusala bikesa ya masonga sambu na kumonisa mbuma na yo, mpi kutula ntima nde Nzambi tasadisa beto na kutomisa mutindu ya kumonisa mawete. Beto kemonaka kikuma ya nene ya kusala mutindu yina na kivuvu yina muyimbi-bankunga kumonisaka nde: ‘Nzambi kesadisaka bantu ya kudikulumusa na kulanda nzila na yandi.’​—Nk. 25:9.

9, 10. Inki kikesa beto fwete sala sambu na kumonisa mawete bonso ya Nzambi, mpi sambu na inki?

⁹ Kansi, yo lenda lomba kusala mpenza kikesa sambu na kutomisa mutindu ya kumonisa kikalulu yai. Sambu na mutindu ya beto meyelaka, yo lenda vanda mpasi na bantu mingi na kati na beto na kumonisa mawete. Dyaka, bantu ya kezinga na nzyunga na beto lenda syamisa beto na kuvanda ve ti kikalulu yai mpi kutuba nde muntu fwete zaba “kuvutula mbi na mbi.” Kansi, keti yo kele mpenza kuvanda mayele? Kana tiya mosi ya fyoti meyantika kupela na nzo na beno, keti nge tasosa kufwa yo ti petrole to ti masa ya madidi? Kulosa petrole na tiya tapedisa yo dyaka ngolo, kansi kulosila yo masa ya madidi lenda fwa tiya yango. Mutindu mosi, Biblia kelongisila beto nde: “Mvutu ya malembe ke lembikaka makasi kansi mvutu ya makasi ke tedimisaka yo.” (Bing. 15:1, 18) Kilumbu makambu tabasika na kati to na nganda ya dibundu, beto lenda monisa nde beto kele mpenza mayele kana beto sala mambu na mawete yonso.​—2 Tim. 2:24.

¹⁰ Mutindu beto tubilaka yo na zulu, bantu mingi yina kele na nsi ya bupusi ya mpeve ya nsi-ntoto kele ve bantu ya mbote, ya ngemba, mpi ya pima. Kansi, bo kele bantu ya nku mpi ya lulendo. Yakobo kuzabaka dyambu yai, yo yina yandi pesaka lukebisu sambu bantu yina kele na kati ya dibundu kubuya nde mpeve ya mutindu yina kubebisa bo. Inki malongi yankaka beto lenda baka na ndongisila ya yandi pesaka?

Bikalulu ya Bantu Yina Kele Mayele Ve

11. Inki bikalulu kewakanaka ve ti mayele yina kekatukaka na Nzambi?

¹¹ Yakobo kusonikaka na masonga yonso bikalulu yina kewakanaka ve ti mayele yina kekatukaka na Nzambi. (Tanga Yakobo 3:14.) Kimpala ti kimbeni kele bikalulu ya bantu ya kinsuni, kansi ya bantu ya kimpeve ve. Beto tadila mambu yina kesalamaka ntangu mabanza ya kinsuni kemonanaka mingi. Bimvuka sambanu ya “Bakristu” kevandaka ti kiyeka ya kukengila Église du Saint-Sépulcre na Yeruzalemi, yina bo ketubaka nde bo metungaka yo na kisika yina bo fwaka Yezu mpi kuzikaka yandi. Bimvuka yango kewakanaka ve. Na 2006, zulunalu mosi (Time) kutubilaka dyambu ya kusalamaka ntangu bamwane ya baeglize yina “kunwanaka bangunga mingi, . . . bo vandaka kudilosila bima ya bo ketudilaka bamwinda na nzo-nzambi.” Bo vandaka kuditudila ve ntima ata fyoti na mpila nde bo lombaka na muzuluma mosi na kubumba nsabi ya kyelo ya eglize.

12. Kana mayele kele ve, inki lenda monana?

¹² Kimbeni ya kuluta ngolo ya mutindu yai fwete monana ve ata fyoti na dibundu ya kyeleka ya Bukristu. Kansi, bantangu yankaka kukonda kukuka mepusaka bantu yankaka na kuvanda ntu ngolo mpi na kukangama kaka na mabanza na bo mosi. Yo lenda nata kuswana ya ngolo mpi kunwana. Ntumwa Polo kumonaka dyambu yai na dibundu ya Korinto, yo yina yandi sonikaka nde: “Kana kimpala kele na kati na beno, kana mpi beno ke tulanaka ntembe, mambu yina ke songa nde beno kele bonso bantu ke na mpeve ya Nzambi ve; beno ke zingaka na kimuntu na beno.” (1 Kor. 3:3) Dyambu yina ya mpasi kumonanaka na nsungi mosi buna na dibundu yai na mvu-nkama ya ntete. Yo yina, beto fwete keba nde mpeve yina kukota ve na dibundu bubu yai.

13, 14. Pesa bambandu ya kemonisa mutindu mabanza ya kinsuni lenda monana.

¹³ Inki mutindu mpeve ya mutindu yai lenda kota na dibundu? Yo lenda yantika na mambu ya fyoti-fyoti. Mu mbandu, ntangu bo ketunga Nzo ya Kimfumu, bantu lenda pesa bangindu ya kuswaswana na mutindu mambu fwete salama. Mpangi-bakala mosi lenda kangila bankaka kimbeni kana bo mendima ve ngindu na yandi, mbala yankaka yandi lenda kuma kutubila mbi badesizio ya bo mebaka. Yandi lenda nkutu kubuya kusala ata konso kisalu yankaka ya metala kisalu yina! Muntu ya kesala mutindu yina kevila nde kima kevandaka ntangu yonso mfunu sambu na kusala kisalu ya dibundu kele kuvanda na ngemba na kati ya dibundu, kansi ve kusadila bametode ya sikisiki. Yehowa kesakumunaka mpeve ya mawete, kansi ve kikalulu ya kukangila bankaka kimbeni.​—1 Tim. 6:4, 5.

¹⁴ Beto tadila mbandu yankaka: Bankuluntu na dibundu memona nde nkuluntu mosi, ata yandi mesalaka bamvula mingi, kelungisa dyaka ve mambu yina Masonuku kelombaka sambu na kuvanda nkuluntu. Nkengi ya nzyunga yina ketala dibundu memona nde nkuluntu yina kuzwaka bandongisila ya sikisiki kansi yandi keyambula ve bikalulu na yandi ya mbi, ebuna yandi mendima desizio ya bankuluntu yina yankaka mpi bo mesonika mukanda sambu na kutubila nde bo katula yandi mukumba ya kinkuluntu. Inki mutindu mpangi yina tatadila desizio yina? Keti yandi tandima desizio yina bankuluntu kubakaka na kimvuka mpi ndongisila ya Masonuku na kudikulumusa ti na mawete yonso, mpi kubaka lukanu ya kulungisa dyaka mambu yina Masonuku kelombaka sambu nde yandi vutukila mukumba na yandi ya kinkuluntu? To keti yandi takanga kimbeni mpi kimpala sambu yandi kele dyaka ve ti mukumba yina yandi vandaka na yo ntete? Sambu na nki mpangi-bakala fwete sala mambu bonso nde yandi mefwana na kuvanda nkuluntu, kansi na kutuba ya mbote yandi mefwana ve na kuvanda nkuluntu? Yo tavanda mayele mpenza na kumonisa kudikulumusa mpi na kuvanda ti luswasukusu!

15. Sambu na nki nge kemona nde ndongisila ya kupemama yina kele na Yakobo 3:15, 16 kele mfunu mingi?

¹⁵ Ya kyeleka, yo kele na mambu yankaka yina lenda nata muntu na kumonisa nkadilu ya mutindu mosi. Kansi, ata konso dikambu yina lenda basika, beto fwete sala ngolo sambu na kubuya bikalulu ya mutindu yai. (Tanga Yakobo 3:15, 16.) Longoki Yakobo kubingaka bikalulu ya mutindu yina nde “ya nsi-ntoto” sambu yo kele ya kinsuni mpi mekatuka ve na mayele ya zulu. Yo kele “ya kimuntu” sambu yo mekatuka na mabanza ya kinsuni, yo kele kiteso mosi ti bikalulu ya bigangwa yina keyindulaka ve. Bikalulu ya mutindu yina “ke katukaka na Satana” sambu yo kemonisaka bikalulu ya bambeni ya kimpeve ya Nzambi. Yo mefwana ata fyoti ve nde Mukristu kumonisa bikalulu yai!

16. Inki bansoba lenda vanda mfunu nde beto sala, mpi nki mutindu beto lenda nunga na kusala yo?

¹⁶ Konso muntu na dibundu fwete kuditadila mbote mpi kusala ngolo sambu na kuyambula bikalulu ya mutindu yina. Sambu bo kele balongi na dibundu, bankengi mpi fwete sala ngolo sambu na kuyambula bikalulu ya mbi. Yo kele ve pete na kuyambula bikalulu yango sambu na kukonda kukuka na beto mpi bupusi ya nsi-ntoto yai. Kusala mutindu yina kele bonso kusosa kumata ngumba ya potopoto mpi ya butesi. Kana beto kele ve ti kima ya kusimbila, beto lenda tesumuka. Kansi, kana beto kekangama ngolo na ndongisila yina kele na Biblia, mpi na lusadisu ya beto kebakaka na dibundu ya Nzambi yina ke na ntoto ya mvimba, beto lenda kwenda na ntwala.​—Nk. 73:23, 24.

Bikalulu Yina Muntu ya Mayele Kesosaka Kumonisa

17. Inki mutindu muntu ya mayele kesalaka kana yandi kukutana ti mpukumuna?

¹⁷ Tanga Yakobo 3:17. Beto lenda baka mambote na kutadila mwa bikalulu yina beto lenda yedisa kana beto kemonisa “mayele yina ke katukaka na zulu.” Kuvanda na kinzambi kelombaka kuvanda bunkete mpi ya kukonda mvindu na bisalu mpi na mabanza na beto. Beto fwete buya mambu ya mbi kukonda kusukinina. Beto fwete sala yo kukonda kuyindula. Mbala yankaka nge memonaka dezia mpila dikulu kesalaka kana doktere kubula kima mosi bonso marto na musisa ya dibolongo na nge. Nge tatinisa dikulu na nge na mbala mosi, kukonda kusukinina mpi kukonda kuyindula. Yo fwete vanda mutindu mosi kana mpukumuna ya kusala mbi kukwisila beto. Kinzambi na beto mpi kansansa na beto ya melongama na Biblia fwete pusa beto na kubuya mambu ya mbi kukonda kusukinina. (Roma 12:9) Biblia ketubila bambandu ya bantu yina kusalaka mutindu yai, mu mbandu Yozefi ti Yezu.​—Kuy. 39:7-9; Mat. 4:8-10.

18. Inki yo ketendula (a) kuvanda muntu ya ngemba? (b) kuvanda muntu ya ketulaka ngemba?

¹⁸ Mayele ya zulu kelombaka nde beto vanda mpi bantu ya ngemba. Yo ketendula kubuya nku, kikalulu ya kuswana, mpi bisalu yina kekatulaka ngemba. Yakobo kutubilaka mambu mingi yankaka ya metala dyambu yai nde: “Bantu yina ke pesaka ngemba na bantu yina kele penepene na bo, bo kele bonso bantu ke salaka bilanga: bo ke kunaka na ngemba, ebuna bima ya bo ke katulaka yo kele luzingu ya mbote.” (Yak. 3:18) Simba bangogo yai “ke kunaka na ngemba.” Keti beto mezabanaka na kati ya dibundu nde beto kele bantu ya ketulaka ngemba to bantu ya kekatulaka ngemba? Keti beto kevandaka ntangu yonso na matata ti bantu yankaka, kewaka makasi nswalu, to kepesaka bantu yankaka makasi? Keti beto kezolaka kaka nde bantu yankaka kundima beto mutindu beto kele, to keti beto kesalaka kikesa na kudikulumusa yonso sambu na kuyambula bikalulu yina kepesaka bankaka makasi? Keti beto mezabanaka nde beto kesalaka kikesa sambu na kuvanda ntangu yonso na ngemba ti bantu yankaka mpi kevandaka ya kuyilama sambu na kulolula bankaka mpi kuvila bifu na bo? Kuditadila na masonga yonso lenda sadisa beto na kumona kana beto fwete tomisa mutindu ya kumonisa mayele ya zulu na dyambu yai.

19. Inki muntu lenda sala sambu na kuzabana nde yandi kele ti bukatikati?

¹⁹ Yakobo kutubilaka kikalulu ya kuvanda ti bukatikati na ntangu yandi tangaka bikalulu yina kemonisaka mayele ya mekatuka na zulu. Keti beto mezabanaka nde beto kendimaka bangindu ya bantu yankaka kana yo kefwa ve munsiku mosi ya Masonuku, mpi kekangamaka ve kaka nde bantu kundima bangindu na beto? Keti beto mezabanaka nde beto kevandaka bantu ya mbote yina bankaka lenda solula ti bo kukonda mpasi? Mambu yai kele banzikisa ya kemonisa nde beto mezaba nki yo ketendula kuvanda ti bukatikati.

20. Inki tasalama kana beto kemonisa bikalulu bonso ya Nzambi yina beto mekatuka kutubila?

²⁰ Kana bampangi ya babakala ti ya bankento kesala ngolo sambu na kumonisa bikalulu bonso ya Nzambi yina Yakobo kutubilaka, mambu tavanda mbote mpenza na kati ya dibundu! (Nk. 133:1-3) Kuvanda ti bukatikati, mawete, mpi kuzinga na ngemba ti bantu yankaka takumisa mpenza bangwisana na beto ngolo mpi tamonisa nde beto kele ti “mayele yina ke katukaka na zulu.” Na mbala yina kekwisa, beto tamona nki mutindu kutadila bankaka mutindu Yehowa ketadilaka bo lenda sadisa beto na kumonisa bikalulu yai.

[Noti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Lenda Tendula?

• Inki kesalaka nde Mukristu kuvanda mpenza mayele?

• Inki mutindu beto lenda tomisa mutindu ya kumonisa mayele yina kekatukaka na Nzambi?

• Inki bikalulu kemonanaka na bantu yina kemonisaka ve “mayele yina ke katukaka na zulu”?

• Inki bikalulu nge mebaka lukanu na kutomisa?

yina kele ya mayele”?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 25]

Inki mutindu mavwanga lenda basika bubu yai?