Keti Bimangu Lenda Salama?—Bantembe Tatu Yina Bantu Kebasisaka

NTEMBE 1: Bimangu kewakanaka ve ti bansiku ya lugangu. Beto kebakisaka bansiku ya lugangu na nsadisa ya mambu yina bantu ya siansi kesengumunaka. Kansi, bansiku ya lugangu mefwanana ti bansiku ya kuzaba kutanga mpi kusonika (grammaire)—bantangu yankaka yo kevandaka ti mambu yina kelandaka ve bansiku yango. Nkutu, beto kebakisaka mpenza ve “bansiku” yonso ya lugangu. (Yobi 38:4) Muntu mosi ya mayele lenda lutisa luzingu na yandi ya mvimba sambu na kulonguka nsiku mosi ya lugangu. Kansi kana yandi memona ‘dyambu mosi yina kewakana ve ti nsiku yango,’ yo lenda lomba nde yandi vutukila mambu yonso yina yandi longukaka sambu na nsiku yango. Kaka mutindu bo ketubaka nde, “ka dyambu mosi ya mbi lenda bebisa mambu yonso ya mbote.”

Disolo mosi ya kusekisa kemonisa nde mbala mingi bangindu na beto kesimbamaka na mambu yina beto mezaba mpenza ve. Disolo yina John Locke (1632-1704) taka kendimisa yo: ambasadere mosi ya insi Hollande vandaka kuzabisa ntotila ya Siam nde, na nsungi mosi buna na insi na yandi, banzyoku vandaka ti makuki ya kutambula na zulu ya masa. Ntotila buyaka kundima mpi yindulaka nde ambasadere vandaka kukusa yandi. Kansi, ambasadere vandaka kutubila dyambu mosi yina ntotila memonaka ntete ve. Ntotila zabaka ve nde, kana masa kele madidi ngolo yo kekangamaka mpi kekumaka ditadi ya glace, mpidina nzyoku lenda tambula na zulu ata yandi kele kilo mingi. Sambu na ntotila dyambu yai lendaka kusalama ve sambu yandi zabaka ve mambu yonso.

Beto tadila mwa mambu yina kesalama bubu yai, yina na mwa bamvula meluta bantu lendaka kundima ve nde yo lenda salama:

● Avio mosi lenda nata bantu kuluta 800 kukonda kukita, yantika New York tii Singapour na vitesi ya bakilometre 900 na ngunga mosi.

● Balukutakanu yina kesalamaka na nzila ya video lenda sadisa bantu ya bakontina ya kuswaswana na kusolula bonso nde bo kele kisika mosi.

● Bo lenda kotisa bankunga mingi na ka mwa apareyi mosi ya fyoti kuluta nzo ya folofolo.

● Doktere lenda katula ntima yina mebeba mpi kuyingisa yankaka mpi ata nkutu bitini yankaka ya nitu.

Inki beto lenda tuba sambu na mambu yai yonso? Kana bantu lenda sala bubu yai mambu yina bo lendaka kusala ve mwa bamvula meluta, Nzambi yina gangaka luyalanganu ti bima yonso yina kele na kati na yo, kele mpenza ti makuki ya kusala mambu ya nene yina beto lenda bakisa mpenza ve to ya beto lenda sala ve.a​—Kuyantika 18:14; Matayo 19:26.

NTEMBE YA 2: Biblia ketubilaka bimangu sambu na kupusa bantu na kukwikila. Biblia kelombaka beto ve na kukwikila bimangu yonso mpi yo kebuyisaka beto mpi ve na kukwikila bimangu yonso. Kansi, yo kekebisa beto na kutadila mbote-mbote ntangu yo kelomba nde beto kwikila kimangu to kidimbu mosi ya kuyituka. Tala lukebisu yai ya pwelele: ‘Muntu ya Mbi ta kwisa na ngolo ya Satana, ebuna yandi ta sala bimangu mpi mambu ya kuyituka ya mutindu na mutindu ti bidimbu ya luvunu. Yandi ta sala mambu ya mbi ya mutindu na mutindu sambu na kukusa bantu yina ta vila nzila.’​—2 Tesalonika 2:9, 10.

Yezu tubaka mpi nde bantu mingi tatuba nde bo kele balongoki na yandi ya kyeleka. Nkutu bankaka tasonga yandi nde: ‘Mfumu, Mfumu! Beto ve bantu vandaka kuzabisa nsangu ya Nzambi na zina na nge? Beto ve bantu vandaka kubasisa bampeve ya mbi na zina na nge? Beto ve bantu vandaka kusala bidimbu ya nkumbwa na zina na nge?’ (Matayo 7:22) Kansi Yezu tubaka nde yandi tandima bo ve bonso balongoki na yandi. (Matayo 7:23) Yo kemonana pwelele nde, sambu na Yezu bimangu yonso kekatukaka ve na Nzambi.

Nzambi kelombaka ve nde lukwikilu ya bansambidi na yandi kusimbama kaka na bimangu. Nkutu, lukwikilu na bo fwete simbama ngolo na mambu yina kendimisa.​—Baebreo 11:1.

Mu mbandu, beto tadila kimangu mosi ya Biblia ya mezabanaka mingi, lufutumuku ya Yezu Kristu. Bamvula mingi na nima ya lufutumuku ya Yezu, Bakristu yankaka ya Korinto yantikaka kutula ntembe sambu na kimangu yina. Inki mutindu ntumwa Polo sadisaka Bakristu yai? Keti yandi zabisaka bo kaka nde: “Beno vanda ti lukwikilu ya mingi”? Ve. Yandi yibusaka bo mambu yina salamaka mpenza. Yandi tubaka nde: ‘Bo zikaka Yezu ebuna Nzambi tedimisaka yandi na lufwa mutindu bo sonikaka na Masonuku. Yandi monikaka na Piere, mpi na nima na bantumwa yonso kumi na zole. Na nima, yandi monikaka na bakristo nkama tanu kuluta na mbala mosi, mpi mingi na kati na bo kele kaka na moyo tii bubu yai.’​—1 Korinto 15:4-8.

Keti yo vandaka mpenza mfunu nde Bakristu yai kukwikila kimangu yina? Polo yikaka nde: ‘Kana Nzambi tedimisaka Kristo na lufwa ve, malongi na beto kele ya mpamba, mpi lukwikilu na beto kele ya mpamba.’ (1 Korinto 15:14) Polo bakisaka nde lufutumuku ya Yezu vandaka mfunu, ata bantu yankaka vandaka kundima yo to ve! Polo zabaka nde yo vandaka kyeleka sambu bantu mingi yina monaka lufutumuku yango vandaka na luzingu na ntangu yina. Nkutu, bantu yango ndimaka kufwa na kisika ya kubuya nde bo monaka mambu yina ve.​—1 Korinto 15:17-19.

NTEMBE YA 3: Bimangu kele kaka mambu yina kesalamaka yo mosi ya bantu yina melongukaka ve kebakisaka ve. Bantu yankaka ya mayele ketubaka nde bimangu yina Biblia ketubilaka kele kaka mambu yina kesalamaka yo mosi kukonda lutwadisu ya Nzambi. Bo kemonaka nde bo sonikaka masolo yina sambu na kundimisa masolo ya Biblia. Ata yo kele kyeleka nde, bimangu yankaka kevandaka na kuwakana ti mambu yina kesalamaka yo mosi​—mu mbandu kunikana ya ntoto, kubukana ya ntoto mpi bamaladi​—bantendula yina bantu yango kepesa kebasisa dibanza yai mosi: Bo kendimaka ve ntangu yina bimangu salamaka na kutadila Masonuku.

Mu mbandu, bantu yankaka ketubaka nde ndola ya ntete yina Nzambi pesaka bantu ya Ezipte yina nzadi ya Nile kumaka menga, salamaka sambu ntoto ya mbwaki bukanaka mpi kubwaka na nzadi yika mwa banyama ya mbwaki ya fyoti-fyoti (flagellés). Kansi, disolo yina ya Biblia ketubaka nde nzadi kumaka menga, kansi ve ntoto ya mbwaki. Kutanga na dikebi yonso Kubasika 7:14-21, kemonisa nde kimangu yai salamaka kaka na ntangu yina Aroni, na lutwadisu ya Moize, bulaka nti na yandi na nzadi ya Nile. Ata kana nzadi yina kumaka menga sambu na mambu yina kesalamaka yo mosi, ntangu yina Aroni bulaka nti na yandi na nzadi yango vandaka mpenza kimangu!

Mbandu yankaka ya kemonisa mfunu ya ntangu yina kimangu kesalamaka, kele ntangu bantu ya Israele zolaka kukota na Ntoto ya Lusilu. Nzila yina bo zolaka kulutila vandaka ya kukangama sambu nzadi ya Yordani fulukaka. Biblia kezabisa beto mambu yina salamaka na nima: ‘Ntangu bantu ya Israele yina vandaka kunata Sanduku ya Kuwakana kumaka na nzadi ya Yordani mpi banganga-Nzambi yina vandaka kunata Sanduku ya Kuwakana tulaka makulu na bo na masa, masa yina vandaka kukatuka na zulu yantikaka kutelama kisika mosi. Yo telamaka bonso kibaka ntama mpenza ti Adami.’ (Yozue 3:14-16) Keti yo salamaka sambu ntoto kunikana to kubukanaka? Disolo yina ketubila yo ve. Kansi, ntangu yina dyambu yango salamaka vandaka kimangu. Yo salamaka kaka na ntangu yina Yehowa tubaka nde yo fwete salama.​—Yozue 3:7, 8, 13.

Yo yina, keti mambu yai kele ve bimangu? Biblia ketuba nde yo kele bimangu kansi ve mambu yina kesalamaka yo mosi. Ntangu yai, keti yo mefwana na kutuba nde bimangu lenda salama ve kaka sambu yo kesalamaka ve bilumbu yonso?

[Noti na nsi ya lutiti]