Keti Nge Zabaka Yo?

Na bilumbu ya Yezu, nki bampaku bantu vandaka kufuta?

BAMVULA mingi me luta, Yehowa lombaka bantu ya Izraele na kupesa makabu sambu na kupesa maboko na lusambu ya kieleka. Kansi na bilumbu ya Yezu, bo vandaka kulomba Bayuda na kufuta bampaku mingi, yo yina yo vandaka mpasi sambu Bayuda kufuta bampaku yango.

Sambu na kupesa maboko na nzo-tenta yina kumaka tempelo na nima, bo vandaka kulomba Bayuda yina vandaka bambuta na kupesa badrakime zole. Na bilumbu ya Yezu, bo vandaka kufuta bampaku yai sambu na kupesa bimenga mpi kuyidika tempelo yina Erode tungaka. Bayuda ya nkaka yulaka Piere sambu na kuzaba kana Yezu ke futaka mpaku to ve. Yezu tubaka nde yo kele mbi ve na kufuta mpaku. Yo yina, yandi songaka Piere na kubaka mbongo mosi ya kibende sambu na kufuta mpaku.—Mat. 17:24-27.

Bansadi ya Nzambi vandaka kufuta mpaku ya nkaka yina bo vandaka kubinga dikumi disongidila ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya bilanga na bo to ya bima yina bo vandaka na yo. (Levi 27:30-32; Kut. 18:26-28) Bamfumu ya mabundu songaka bantu na kufuta mpaku ya konso ndunda, yo vanda ya “mante, ya aneti mpi ya kumini.” Yezu tubaka ve nde yo kele mbi na kufuta mpaku yai, kansi yandi monisaka nde mutindu balongi ya bansiku mpi Bafarize vandaka kulomba bampaku yai vandaka mbi.—Mat. 23:23.

Na ntangu yina, Bayuda vandaka na nsi ya lutwadisu ya Baroma; yo yina Baroma vandaka kulomba bo bampaku mingi. Baroma vandaka kulomba bankwa-ntoto na kufuta mpaku sambu na bantoto na bo mpi bo vandaka kulomba nde bantu yina bo vandaka kulomba mpaku kupesa mbongo to bima yina vandaka kubutuka na bantoto yina. Yo ke monana nde kana muntu kele ti bakilo 100 ya bima, yandi fwete futa mpaku ya bakilo 20 to 25 na bantu ya Roma. Yo lombaka mpi nde Muyuda yonso kufuta mpaku. Yo yina, Bafarize yulaka Yezu kana bo lenda futa mpaku yina to ve. Yezu monisaka mambu yina beto lenda sala kana bamfumu ke lomba beto mpaku. Yandi tubaka nde: “Yo yina, beno pesa bima ya Kaisali na Kaisali, kansi bima ya Nzambi na Nzambi.”—Mat. 22:15-22.

Yo vandaka mpi mpasi sambu na bima yina bo vandaka kukotisa mpi kubasisa na mbanza. Bo vandaka kulomba bampaku yango na ba port, na ba pont, na bisika yina banzila ke kutanaka to na banzila yina vandaka kukwenda na bambanza to na bazandu.

Bampaku yai yonso vandaka kizitu ya nene sambu na bantu yonso yina vandaka na nsi ya lutwadisu ya Roma. Tacitus, muntu mosi ya Roma yina ke longukaka mambu ya ntama tubaka nde ntangu Yezu vandaka na ntoto, na luyalu ya Tibere, mfumu mosi ya Roma, “bantu ya Siria mpi ya Yudea lombaka nde bo kitisa ntalu ya mpaku yina bo vandaka kufuta sambu yo kuminaka bo kizitu.”

Mutindu bo vandaka kulomba bampaku yai kumaka kibeni kizitu ya nene sambu na bantu. Yo yina bo vandaka kupesa kisalu yina na muntu yina lendaka kupesa mbongo mingi. Muntu yango lendaka kubaka bantu ya nkaka na kisalu sambu na kulomba bampaku mpi yo vandaka sambu na mambote na bo yonso. Bantu yina ya mbongo vandaka kupona bantu yina ta lomba bampaku yai sambu na mambote na bo mosi. Zasheo vandaka mfumu ya bakalaki ya mpaku. (Luka 19:1, 2) Na kutuba masonga, bantu vandaka ve kusepela ti mambu yai mpi bo vandaka ve kuzola bantu yina bamfumu vandaka kutinda sambu na kulomba mpaku.