Bitumba mpi Mubulu Ke Kuminaka Beto Yonso

Amina Jane Mohammed yina kele Kilandi ya Sekretere ya Nene ya Bansi Yina Me Vukanaka (Nations-Unies) tubaka na Kiya 26 janvier 2023 nde:

“Banda na Bitumba ya Zole ya Ntoto ya Mvimba, bitumba me kumaka kusalama mingi mpi bamiliare 2 ya bantu, disongidila muntu mosi na kati ya bantu 4 na insi-ntoto ya mvimba ke zingaka na bisika yina bitumba ke salama.”

Bitumba mpi mubulu lenda salama na kisika yina nge yindulaka ve nde yo lenda salama. Yo vanda bantu yina ke zingaka ve kisika bitumba ke salama lenda mona mpasi sambu na bitumba ya ke salama kisika ya nkaka. Diaka, kana bitumba me mana, bampasi yina yo ke nataka lenda sala bilumbu mingi na ntwala nde yo mana. Yai kele mwa bambandu:

Bitumba ke kotisaka nzala. Kimvuka Yina Ke Talaka Mambu ya Bima ya Kudia na Nsi-Ntoto ya Mvimba ke tuba nde: “Bitumba kele kima ya ntete-ntete ya ke kotisaka nzala. Bantu mingi ya kele ve ti bima ya kudia ke zingaka na bisika yina bitumba kele.”
Bitumba ke natilaka bantu maladi ya nitu to ya ntu. Kana bantu yina ke zingaka na kisika mosi buna kuwa nde bitumba lenda salama kisika bo ke zingaka, bo ke kumaka ti basusi mpi bo ke kudiyangisaka. Bantu yina ke zingaka na bisika yina bitumba ke salama lenda bela maladi ya nitu mpi ya ntu. Kansi kima ya mawa kele nde, mbala mingi bo ke zwaka ve lusadisu ya minganga.
Bitumba ke pusaka bantu na kutina banzo. Biro ya Bansi ya Ke Talaka Mambu ya Bantu Yina Me Tinaka Bisika na Bo tubaka nde na septembre 2023, bamilio 114 ya bantu na ntoto ya mvimba tinaka banzo na bo. Kima ya salaka nde bantu yina kutina banzo vandaka bitumba mpi mavwanga.
Bitumba ke kumisaka mbongo mpasi. Mbala mingi, bitumba ke salaka nde mambu ya mbongo kukuma mpasi. Mu mbandu, bima ke kumaka ntalu mingi kuluta. Bantu lenda niokwama sambu mbongo ya mingi yina luyalu zolaka kubasisa sambu na bamaladi mpi banzo-nkanda, luyalu ke basisa yo sambu na bitumba. Ebuna kana bitumba me mana, yo ke lombaka mbongo mingi diaka sambu na kutunga diaka bwala ya me beba.
Bitumba ke bebisaka ntoto. Bantu ke niokwamaka kana bitumba me bebisa kisika yina bo ke zingaka. Masa ya me beba, mupepe ya me beba, mpi ntoto ya me beba lenda pesa bantu bamaladi mingi, mpi ata bitumba me mana, bima yina basoda bumbaka na ntoto (mines) lenda fwa bantu.

Ntembe kele ve nde, bitumba ke nataka mambu ya mpasi.

Biblia Tubaka nde Bitumba Ta Salama

Na Biblia, Yezu tubaka na ntwala nde bitumba ta salama na ntangu yai ya beto ke zinga disongidila na “nsukilu ya ngidika ya bima.” (Matayo 24:3) Yezu Kristu tubaka dezia nde:

“Beno ta wa makelele ya bitumba mpi bansangu ya bitumba. . . . Sambu insi mosi ta nwanisa insi ya nkaka mpi kimfumu mosi ta nwanisa kimfumu ya nkaka.”—Matayo 24:6, 7.
“Ntangu beno ta wa makelele ya bitumba mpi ya mavwanga, beno tekita ve na boma.”—Luka 21:9.

Ngogo ya kisina yina bo me balula na “makelele ya mavwanga” lenda tendula mubulu, kunwanisa luyalu, kutelemina bantwadisi, mavwanga sambu na kukatula bamfumu, mpi mavwanga ya politiki.

Sambu na kuzaba mambu mingi, tanga disolo “Inki Kele Kidimbu ya ‘Bilumbu ya Nsuka’ to ‘Ntangu ya Nsuka’?” na jw.org.