Tambula na Banzila ya Yehowa
“Kiese na bantu yina ke tinaka Mfumu Nzambi boma, bayina [ketambulaka na banzila na yandi, NW].”—NK. 128:1.
1, 2. Sambu na nki beto lenda tula ntima nde muntu lenda vanda na kyese?
KYESE—konso muntu kezolaka yo. Kansi nge tandima kukonda ntembe nde kuzola kuvanda na kyese mpi kusala ngolo na kuzwa yo kele ve mutindu mosi ti kuvanda na kyese.
2 Ata mpidina, muntu lenda vanda na kyese. Nkunga 128:1 ketuba nde: “Kiese na bantu yina ke tinaka Mfumu Nzambi boma, bayina [ketambulaka na banzila na yandi, NW].” Beto lenda vanda na kyese kana beto kezitisa Nzambi mpi ketambula na banzila na yandi na kusalaka luzolo na yandi. Inki lenda vanda bupusi na yo na luzingu na beto mpi na bikalulu yina beto kemonisa?
Vanda Muntu ya Bo Lenda Tudila Ntima
3. Inki kuwakana kele na kati ya kuvanda muntu ya kutudila ntima mpi kudipesa na beto na Nzambi?
3 Bantu yina ketinaka Yehowa boma kele bantu ya kutudila ntima, kaka mutindu yandi kele. Yehowa kulungisaka balusilu yonso yina yandi pesaka Izraele ya ntama. (1 Bant. 8:56) Kudipesa na beto na Nzambi kele lusilu ya kuluta mfunu ya beto lenda sala, mpi kusamba mbala na mbala tasadisa beto na kulungisa yo. Beto lenda samba mutindu muyimbi-bankunga Davidi kusambaka: “Nzambi, nge waka mutindu mono silaka nge. . . . Konso ntangu ya mono ke lungisa mambu ya mono silaka, mono ta yimba bankunga sambu na kukumisa nge.” (Nk. 61:6, 9; Lo. 5:4-6) Sambu na kuvanda banduku ya Nzambi beto fwete vanda bantu ya bo ketudilaka ntima.—Nk. 15:1, 4.
4. Inki mutindu Yefte ti mwana na yandi ya nkento kubakaka lusilu yina Yefte salaka na Yehowa?
4 Na bilumbu ya Bazuzi ya Izraele, Yefte kusilaka nde kana Yehowa kusadisa yandi na kununga bantu ya Amoni, yandi zolaka kupesa bonso “makabu ya kuyoka” muntu ya ntete yina zolaka kwisa kukutana ti yandi ntangu yandi zolaka kukatuka na bitumba. Muntu ya ntete yina kwisaka kuvandaka mwana ya Yefte ya nkento, mwana mosi mpamba ya yandi vandaka na yandi. Ti lukwikilu na Yehowa, Yefte ti mwana na yandi ya nkento yina vandaka mekwela ntete ve kulungisaka lusilu na yandi. Ata bantu ya Izraele vandaka kuzitisa ngolo mpenza makwela ti kubuta bana, mwana ya Yefte ya nkento kubikalaka mpumpa na luzolo yonso mpi kubakaka dibaku ya kusala kisalu ya santu na ntenta ya Yehowa.—Baz. 11:28-40.
5. Na inki dyambu Ana kudimonisaka muntu ya kutudila ntima?
5 Ana, nkento ya vandaka kuwa Nzambi boma, kuvandaka muntu ya kutudila ntima. Yandi vandaka kuzinga ti bakala na yandi ya Mulevi, Elkana, mpi nkento yankaka ya Elkana, Penina, na ntoto ya bangumba ya Efrayimi. Penina kubutaka bana mingi mpi vandaka kuseka Ana, yina vandaka kubuta ve, mingi-mingi ntangu dibuta vandaka kwenda na nzo ya ntenta. Kilumbu mosi, Ana kusilaka nde kana yandi buta mwana ya bakala, yandi tapesa yandi na Yehowa. Ntama mingi ve yandi kumaka na divumu mpi butaka mwana ya bakala yina bo pesaka zina ya Samuele. Na nima ya kukatula yandi na mabele, Ana kunataka yandi na ntwala ya Nzambi na Silo, yandi defisaka Samuele na Yehowa “luzingu na yandi yonso.” (1 Sam. 1:11) Na mutindu yina yandi lungisaka lusilu na yandi ata yandi zabaka ve nde yandi tabuta bana yankaka na nima.—1 Sam. 2:20, 21.
6. Inki mutindu yo monanaka nde Tisike vandaka muntu ya kutudila ntima?
6 Tisike, Mukristu yina kuzingaka na mvu-nkama ya ntete, vandaka bakala mosi ya kutudila ntima mpi ‘ministre mosi ya kwikama.’ (Kol. 4:7, NW) Tisike salaka banzyetelo ti ntumwa Polo katuka na Grese tii na Masedonia, bo kotaka na Asie Mineure, mpi mbala yankaka bo kwendaka tii na Yeruzalemi. (Bis. 20:2-4) Ziku yandi vandaka “mpangi” yina sadisaka Tito na kukutika bima sambu na Bakristu ya Yudea yina vandaka na mfunu ya lusadisu. (2 Kor. 8:18, 19; 12:18) Ntangu bo tulaka Polo na boloko na mbala ya ntete na Roma, Tisike kuvandaka mumonisi ya yandi vandaka kutudila ntima yina kunataka mikanda na Bakristu ya Efezo mpi ya Kolosai. (Ef. 6:21, 22; Kol. 4:8, 9) Na mbala ya zole ya bo tulaka yandi na boloko na Roma, Polo tindaka Tisike na Efezo. (2 Tim. 4:12) Kana beto kele bantu ya bo ketudilaka ntima, beto mpi tabaka balusakumunu mingi na kisalu ya Yehowa.
7, 8. Sambu na nki beto lenda tuba nde Davidi ti Yonatani kuvandaka banduku ya kyeleka?
7 Nzambi kevingila nde beto vanda banduku ya bo ketudila ntima. (Bing. 17:17) Mwana ya Ntotila Saule Yonatani kusalaka kinduku ti Davidi. Ntangu Yonatani kuwaka nde Davidi mefwa Goliati, “Yonatani mwana ya Saule yantikaka kuzola Davidi mingi; ntima na yandi kangamaka na Davidi, yandi zolaka yandi bonso yandi mosi.” (1 Sam. 18:1, 3) Yonatani kukebisaka nkutu Davidi ntangu Saule kusosaka na kufwa yandi. Na nima ya kutina ya Davidi, Yonatani kutanaka ti yandi mpi salaka kuwakana ti yandi. Saule zolaka nkutu kufwa Yonatani sambu Yonatani vandaka kutubila yandi mambu ya metala Davidi, kansi banduku yina bo zole kukutanaka dyaka mpi kuvutulaka bangwisana na bo ya kinduku. (1 Sam. 20:24-41) Ntangu bo kutanaka na mbala ya nsuka, Yonatani pesaka Davidi kikesa “na zina ya Nzambi.”—1 Sam. 23:16-18.
8 Yonatani kufwaka na bitumba yina bo nwanaka ti bantu ya Filistia. (1 Sam. 31:6) Na nkunga mosi ya mawa, Davidi kuyimbaka nde: “Mpangi na mono Yonatani, mono ke mona mawa mingi sambu na nge, mono vandaka kuzola nge mingi mpenza! Kuzola ya nge vandaka na yo, na mono yo vandaka ya kuyituka, yo lutaka nkutu kuzola ya bankento.” (2 Sam. 1:26) Yo vandaka zola na kati ya banduku mpi yo vandaka ve ata ti ngindu ya zola na kati ya nkento ti bakala. Davidi ti Yonatani kuvandaka banduku ya kyeleka.
Vanda “Kukonda Lulendo” Ntangu Yonso
9. Inki mutindu mfunu ya kudikulumusa kemonana na Bazuzi kapu 9?
9 Sambu na kuvanda banduku ya Nzambi, beto fwete vanda “kukonda lulendo.” (1 Pie. 3:8; Nk. 138:6) Mfunu ya kudikulumusa kemonana na Bazuzi kapu 9. Yotami, mwana ya Gedeoni, kutubaka nde: “Kilumbu mosi banti tubaka nde bo fweti sola mfumu.” Bo tangaka nti ya baolive, nti ya bafige, mpi nti ya vinu. Banti yina vandaka kumonisa bantu ya kufwana yina kusosaka ve na kuyala bampangi na bo bantu ya Izraele. Kansi nti ya bansende—yina kele mfunu kaka sambu na kupedisa tiya—vandaka kumonisa luyalu ya ntotila ya lulendo Abimeleki, mugondi mosi yina vandaka ti mpusa ya ngolo ya kuyala bankaka. Ata yandi “yalaka bantu ya Israele bamvula tatu,” yandi kutanaka ti lufwa ya mubisu. (Baz. 9:8-15, 22, 50-54) Yo yina yo kele mbote mpenza na kuvanda “kukonda lulendo”!
10. Inki nge melonguka na mutindu Erode ‘kupesaka ve lukumu na Nzambi’?
10 Na mvu-nkama ya ntete T.B., mavwanga kubasikaka na kati ya Ntotila ya lulendo Erode Agripa ya Yudea mpi bantu ya Tire ti Sidoni, yina vandaka kusosa ngemba ti yandi. Ntangu Erode vandaka kusala disolo kilumbu mosi na ntwala ya bantu, bo bokaka nde: “Yai kele muntu ve ke tuba, kansi nzambi muntu ke tuba!” Erode kubuyaka ve kuleba yina, mpi wanzyo ya Yehowa kubulaka yandi na mpila nde yandi fwaka lufwa ya mbi “sambu yandi pesaka lukumu na yandi mosi kansi na Nzambi ve.” (Bis. 12:20-23) Inki beto fwete sala kana beto kele mitubi to balongi ya mbote ya bakyeleka ya Biblia? Bika beto pesa lukumu na Nzambi sambu na mambu yina yandi kepesa beto nzila ya kusala.—1 Kor. 4:6, 7; Yak. 4:6.
Vanda Kikesa mpi Ngolo
11, 12. Inki mutindu mambu ya Enoki kukutanaka na yo kemonisa nde Yehowa kepesaka bansadi na yandi kikesa mpi ngolo?
11 Kana beto ketambula na kudikulumusa na banzila ya Yehowa, yandi tapesa beto kikesa mpi ngolo. (Kul. 31:6-8, 23) Enoki, muntu ya nsambwadi na ndonga ya kubutuka ya bantu katuka na Adami, kutambulaka ti kikesa ti Nzambi na kuvandaka ti bikalulu ya mbote na kati ya bantu ya mbi ya ntangu na yandi. (Kuy. 5:21-24) Yehowa kupesaka Enoki kikesa ya kuzabisa bantu yina nsangu ya ngolo sambu na bangogo mpi bikalulu na bo ya mbi. (Tanga Yude 14, 15.) Keti nge kele ti kikesa ya mefwana sambu na kuzabisa bandola ya Nzambi?
12 Yehowa kupesaka ndola na bantu ya mbi na Mvula ya Ngolo ya kunokaka na ntoto ya mvimba na bilumbu ya Noa. Kansi, mbikudulu ya Enoki kepesa beto kikesa, sambu ntama mingi ve basoda ya santu ya Nzambi tafwa bantu ya mbi ya ntangu na beto. (Kus. 16:14-16; 19:11-16) Sambu na kupesa mvutu na bisambu na beto, Yehowa kepesaka beto kikesa ya kuzabisa nsangu na yandi, yo vanda yo ketadila bandola na yandi to balusakumunu yina bantu tabaka na nsi ya luyalu ya Kimfumu.
13. Sambu na nki beto lenda tula ntima nde Nzambi lenda pesa beto kikesa mpi ngolo yina beto kele na yo mfunu sambu na kunwana ti mambu yina kelembisa beto nitu?
13 Beto kele ti mfunu ya kikesa mpi ngolo ya kekatuka na Nzambi sambu na kunwana ti mambu yina kelembisa beto nitu. Ntangu Ezau kukwelaka bankento zole ya dikanda ya Heti, “Bankento yai zole pesaka Izaki ti Rebeka mpasi mingi.” Rebeka kubokutaka nkutu mutindu yai: “Mambu ya bankento ya Ezau yo me lembisa mono ngolo. Kana Yakobi mpi kukwela nkento na dikanda yai ya Heti, mono mfunu ya kuzinga kele ve.” (Kuy. 26:34, 35; 27:46) Izaki kutadilaka dikambu yai mpi kutindaka Yakobi na kwenda kukwela nkento na kati ya bansambidi ya Yehowa. Ata Izaki ti Rebeka lendaka ve kusoba mambu yina Ezau kusalaka, Nzambi pesaka bo mayele, kikesa, mpi ngolo ya kubikala ya kwikama na Yandi. Kana beto samba sambu Yehowa kupesa beto lusadisu yina kele mfunu, yandi tasala mutindu mosi sambu na beto.—Nk. 118:5.
14. Inki mutindu mwana-nkento mosi ya leke ya Izraele kumonisaka kikesa?
14 Bamvu-nkama mingi na nima, mwana-nkento mosi ya leke ya Izraele yina kimvuka ya bamiyibi nataka na kimpika kumaka nsadi na nzo ya mfumu ya basoda ya Siria Namani, yina vandaka kubela maladi ya lepre. Sambu yandi waka nsangu ya bimangu yina Nzambi vandaka kusala na nzila ya profete Elisa, mwana-nkento yina kuzabisaka nkento ya Namani na kikesa yonso nde: ‘Kana mfumu na munu kwenda na Izraele, profete ya Yehowa tabelula yandi na maladi na yandi ya lepre.’ Namani kukwendaka na Izraele, mpi yandi belukaka na mutindu ya kuyituka. (2 Bant. 5:1-3) Mwana-nkento yai kele mbandu mosi ya mbote kibeni sambu na baleke yonso yina ketulaka ntima na Yehowa sambu yandi pesa bo kikesa ya kuta kimbangi na balongi, na banduku ya nzo-nkanda mpi na bantu yankaka!
15. Inki dyambu ya kikesa Abdiasi, nsadi ya nzo ya Akabi, kusalaka?
15 Kikesa ya kekatukaka na Nzambi kesadisaka beto na kukanga ntima na mbangika. Beto tadila mbandu ya Abdiasi, nsadi ya nzo ya Ntotila Akabi, yina kuzingaka nsungi mosi ti profete Elia. Ntangu Ntotila-Nkento Yezabele pesaka ntuma nde bo fwa baprofete ya Nzambi, Abdiasi kubumbaka baprofete 100 na kati na bo, na “konso dibulu bantu makumi tanu.” (1 Bant. 18:13; 19:18) Keti nge lenda sadisa ti kikesa yonso Bakristu yina bo kemonisa mpasi mutindu Abdiasi kusadisaka baprofete ya Yehowa?
16, 17. Inki mambu Aristarke ti Gayusi salaka na ntwala ya bampasi?
16 Kana bo kemonisa beto mpasi, beto lenda tula ntima nde Yehowa tavanda ti beto. (Roma 8:35-39) Na kisika ya bansaka ya kukonda ludi yina vandaka na Efezo, Aristarke ti Gayusi, bankundi ya kisalu ya Polo, kukutanaka ti kibuka mosi ya nene ya bantu. Demetriusi, musadi-bifwanisu ya arza, kupusaka bantu na kubasisa mubulu. Yandi ti banduku na yandi ya kisalu vandaka kusala tubatempelo ya arza ya nzambi-nkento Artemisi, mpi mumbongo na bo ya vandaka kukotisa mbongo mingi vandaka na kigonsa sambu kisalu ya kusamuna ya Polo kupusaka bantu mingi ya mbanza yina na kuyambula lusambu ya biteki. Kibuka ya bantu kunataka Aristarke ti Gayusi na kisika ya bansaka mpi landaka na kuboka nde: “Artemisi, nzambi ya bantu ya Efezo, kele nzambi ya nene!” Mbala yankaka Aristarke ti Gayusi kuyindulaka nde bo tafwa bo, kansi kalaki ya leta ya bwala yina kulembikaka kibuka.—Bis. 19:23-41.
17 Kana nge kutanaka ti dyambu ya mutindu yai, keti nge zolaka kusosa luzingu ya kukonda mpasi? Ata kima mosi ve kemonisa nde Aristarke to Gayusi kuvidisaka kikesa. Sambu yandi vandaka muntu ya Tesalonika, Aristarke kuzabaka nde kuzabisa nsangu ya mbote lendaka kunata mbangika. Mwa ntangu na ntwala, mubulu kubasikaka ntangu Polo kusamunaka kuna. (Bis. 17:5; 20:4) Sambu Aristarke ti Gayusi kutambulaka na banzila ya Yehowa, bo vandaka ti ngolo mpi kikesa yina Nzambi kepesaka sambu na kukanga ntima na bampasi.
Kusosa Mambote ya Bantu Yankaka
18. Inki mutindu Prisila ti Akilasi vandaka “kusosa” mambote ya bantu yankaka?
18 Ata bo kemonisa beto mpasi ntangu yai to ve, beto fwete kudibanza sambu na Bakristu yankaka. Prisila ti Akilasi vandaka “kusosa” mambote ya bantu yankaka. (Tanga Filipi 2:4.) Yo lenda vanda nde bankwelani yai ya mbote kupesaka Polo kisika ya kulala na Efezo, kisika Demetriusi, musadi-bifwanisu ya arza, kubasisaka mubulu ya beto tubilaka na ntwala. Mbala yankaka dyambu yai nataka Akilasi mpi Prisila na ‘kuzola kufwa’ sambu na Polo. (Roma 16:3, 4; 2 Kor. 1:8) Bubu yai, kudibanza sambu na bampangi na beto yina bo kemonisa mpasi kesalaka nde beto “vanda mayele bonso bambuluku.” (Mat. 10:16-18) Beto kelandaka na kusala kisalu na beto na mayele mpi kebuyaka na kuyekula bo na kupesaka bazina na bo to konso nsangu yina na banyokudi.
19. Inki mambu ya mbote Dorkasi vandaka kusadila bankaka?
19 Beto lenda sosa mambote ya bankaka na mitindu mingi. Bakristu yankaka kele ti bampusa, mpi beto lenda kuka na kulungisa yo. (Ef. 4:28; Yak. 2:14-17) Na dibundu ya mvu-nkama ya ntete ya Yope, kuvandaka ti nkento mosi ya vandaka kukaba mingi, zina na yandi Dorkasi. (Tanga Bisalu 9:36-42.) Dorkasi “vandaka kusala kaka mambu ya mbote, yandi vandaka mpi kuzola kusadisa bansukami,” disongidila yandi vandaka kusadila mifwidi yina kuvandaka bansukami bilele. Ntangu yandi fwaka na mvu 36 T.B., mifwidi kuvandaka na mawa ya ngolo. Nzambi kusadilaka ntumwa Piere sambu na kufutumuna Dorkasi, mpi yo fwete vanda nde yandi sadilaka luzingu na yandi yina kubikalaka na ntoto na kusamuna nsangu ya mbote mpi kusadila bankaka mambu ya mbote na kyese yonso. Beto kele na kyese mpenza na kuvanda ti Bakristu ya bankento ya kukonda bwimi ya mutindu yai na kati na beto bubu yai!
20, 21. (a) Inki kuwakana kele na kati ya kikesa mpi kusosa mambote ya bankaka? (b) Inki nge lenda sala sambu na kupesa bankaka kikesa?
20 Beto kesosaka mambote ya bankaka na kupesaka bo kikesa. (Roma 1:11, 12) Silasi, nduku ya kisalu ya Polo kuvandaka kisina ya kikesa. Na nima ya desizio ya bo bakaka na dyambu ya luyotisu mbala yankaka na mvu 49 T.B., nto-kimvuka ya Yeruzalemi kutindaka mimonisi sambu na kunata mikanda na Bakristu bisika yankaka. Silasi, Yude, Barnabasi, mpi Polo kunataka yo na Antioshe. Kuna, Silasi ti Yuda “pesaka malongi ya nda na bampangi yina sambu na kupesa bo kikesa ti ngolo.”—Bis. 15:32.
21 Na nima, bo kotisaka Polo ti Silasi na boloko na Filipi kansi kunikana ya ntoto kusalamaka ebuna bo basikaka. Bo vandaka na kyese mpenza na kuta kimbangi mpi na kumona mutindu polisi yina vandaka kutala boloko ti dibuta na yandi kukumaka Bakristu! Na ntwala ya kukatuka na mbanza yina, Silasi ti Polo kupesaka bampangi kikesa. (Bis. 16:12, 40) Bonso Polo ti Silasi, sosa na kupesa bankaka kikesa na bakomantere, badiskure, mpi na kisalu na nge ya bilanga. Mpi kana nge kele ti “mambu ya kutuba na bantu sambu na kupesa bo ngolo, [nge] lenda tuba yo.”—Bis. 13:15.
Landa na Kutambula na Banzila ya Yehowa
22, 23. Inki mutindu masolo ya Biblia lenda pesa beto mpenza mambote?
22 Beto kevutula matondo mingi sambu na masolo ya kyeleka ya ketubila luzingu ya bantu yina bo mesonikaka na Ndinga ya Yehowa, “Nzambi ya kikesa yonso”! (2 Kor. 1:3, Byington) Kana beto kezola kubaka mambote na ba eksperiansi yai, beto fwete sadila bandongisila ya Biblia na luzingu na beto mpi kubika nde mpeve santu ya Nzambi kutwadisa beto.—Gal. 5:22-25.
23 Kuyindulula masolo ya Biblia tasadisa beto na kumonisa bikalulu yina Nzambi kendimaka. Yo takumisa ngolo bangwisana na beto ti Yehowa, muntu ya kepesaka beto nzayilu, “mayele ti kiese.” (Lo. 2:26) Kana beto kesala mutindu yina, beto lenda pesa kyese na ntima ya zola ya Nzambi. (Bing. 27:11) Bika beto baka lukanu ya kusala mutindu yina na kulandaka na kutambula na banzila ya Yehowa.
Inki Mvutu Nge Tapesa?
• Inki mutindu nge lenda vanda muntu ya kutudila ntima?
• Sambu na nki beto fwete vanda “kukonda lulendo”?
• Inki mutindu masolo ya Biblia lenda sadisa beto na kuvanda kikesa?
• Na nki mitindu beto lenda kudibanza na mambote ya bankaka?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 12]
Yefte, muntu ya kutudila ntima, ti mwana na yandi ya nkento kulungisaka lusilu ya Yefte, ata kusala mutindu yina kuvandaka mpasi
[Kifwanisu ya kele na lutiti 14]
Baleke, inki beno melonguka na mbandu ya mwana-nkento ya Izraele?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]
Inki mutindu Dorkasi kulungisaka bampusa ya Bakristu yankaka?