Longa Mwana na Nge na Kuzinga na Ngemba ti Bankaka

Nicole, yina kuvandaka ti bamvula nana, kuvandaka na kyese mingi sambu dibuta na bo zolaka kukwenda na mbanza yankaka. Ebuna, konso ntangu yandi vandaka kuzabisa nduku na yandi Gabrielle mambu yonso ya metala nzyetolo na bo. Kilumbu mosi, Gabrielle kutubilaka Nicole na kintulumukina ti makasi yonso nde ata yandi kwenda na mbanza yankaka, yo metala yandi ve. Nicole kuwaka mpasi ti makasi mingi, mpi yandi songaka mama na yandi nde, “Mu kezola dyaka ve kumona Gabrielle!”

MATATA ya bumwana bonso yina kubasikaka na kati ya Nicole ti Gabrielle kelombaka mbala mingi nde bibuti kusuka kaka ve na kulembika susi to makasi ya mwana, kansi bo monisa mpi mutindu ya kuyidika makambu. Bana ya fyoti kevandaka ti bikalulu ya “kimwana,” mpi mbala mingi bo kezabaka ve nde bangogo mpi mambu ya bo kesala lenda pesa bankaka mpasi. (1 Korinto 13:11) Bo kele na mfunu ya lusadisu sambu na kuyedisa bikalulu yina lenda sadisa bo na kuvanda ti bangwisana ya mbote ti bantu ya dibuta mpi bantu yankaka.

Bibuti yina kele Bakristu ketulaka dikebi mingi na kulonga bana na bo na ‘kusosa ngemba mpi kulanda kaka yo.’ (1 Piere 3:11) Kyese yina kekatukaka na kuvanda muntu ya ngemba mefwana mpenza nde beto sala kikesa kibeni sambu na kununga bifu ya kubakila bankaka bangindu ya mbi, ya kuwa makasi, mpi kuvanda ti kimbeni. Kana nge kele kibuti, inki mutindu nge lenda longa bana na nge na kuzinga na ngemba ti bantu yankaka?

Sadisa Bana na Nge na Kuzola Kusepedisa ‘Nzambi ya Ngemba’

Biblia kebingaka Yehowa nde ‘Nzambi ya ngemba’ mpi yina “ke pesaka beto ngemba.” (Filipi 4:9; Roma 15:33) Yo yina, bibuti ya mayele kesadilaka Ndinga ya Nzambi, Biblia, na mayele yonso sambu na kusadisa bana na bo na kuyedisa mpusa ya kusepedisa Nzambi mpi na kulanda mbandu ya bikalulu na yandi. Mu mbandu, sadisa bana na nge na kuyindula mambu yina ntumwa Yoane kumonaka na mbona-meso mosi ya kuyituka, disongidila nkongolo mosi ya vandaka kupela bonso ditadi ya emerode yina kuzyungaka kiti ya kimfumu ya Yehowa.a (Kusonga 4:2, 3) Tendudila mwana nde nkongolo yai kemonisa ngemba yina kele na nzyunga ya Yehowa, mpi nde bantu yonso yina kelemfukilaka yandi tabaka balusakumunu.

Yehowa kepesaka mpi lutwadisu na nzila ya Mwana na yandi, Yezu, yina Biblia kebingaka nde “Mfumu ya Ngemba.” (Yezaya 9:6, 6) Yo yina, tanga ti mwana na nge masolo ya Biblia yina ketubila malongi ya mfunu yina Yezu kulongaka sambu na yina metala kubuya kunwana mpi kuswana, mpi na nima beno tubila yo kumosi. (Matayo 26:51-56; Marko 9:33-35) Tendula sambu na nki Polo, yina kuvandaka ntete “kuvwenza,” kusobaka bikalulu na yandi mpi kusonikaka nde “muntu yina ke sadilaka Mfumu . . . yandi lenda swana ve ti bantu ya nkaka. Yandi fweti vanda muntu ya mbote na bantu yonso, . . . yandi fweti vanda muntu ke kangaka ntima.” (1 Timoteo 1:13; 2 Timoteo 2:24) Mambu yina mwana na nge tasala na nima lenda yitukisa nge.

Evan keyibuka nde ntangu yandi vandaka ti bamvula nsambwadi, mwana-bakala mosi vandaka kusosila yandi makambu na bisi ntangu bo vandaka kukwenda na nzo-nkanda. Yandi ketuba nde: “Mu wilaka yandi makasi mpenza na mpila nde mu zolaka kuvutula mbela! Na ntangu yina, mu yibukaka dilongi mosi ya metala bantu yina kesosaka kunwana ya beto longukaka na nzo. Mu zabaka nde Yehowa kezolaka ve nde mu ‘vutula mbi na mbi,’ kansi yandi kezolaka nde mu ‘tula ngolo mpenza na kuzinga na ngemba ti bantu yonso.’” (Roma 12:17, 18) Ebuna, Evan kuzwaka ngolo ti kikesa ya kupesa mvutu na mawete yonso sambu na kumanisa dikambu yina lendaka kunata matata. Yandi vandaka na mpusa ya kusepedisa Nzambi ya ngemba.

Vanda Kibuti Mosi ya Ngemba

Keti nzo na beno kele kisika ngemba keyalaka? Kana yo ke mpidina, bana na beno lenda longuka mambu mingi ya metala ngemba, ata kana beno ketuba ve kima. Beno tanunga na kulonga bana na beno na kuzinga na ngemba ti bankaka kaka na kiteso yina beno kelanda mbandu ya bikalulu ya ngemba ya Nzambi ti Kristu.​—Roma 2:21.

Russ ti Cindy kesalaka ngolo mpenza sambu na kulonga bana na bo zole ya babakala, mpi bo kelongisilaka bo na kusala mambu na mutindu mosi ya mbote ntangu bantu yankaka kepesaka bo makasi. Cindy ketuba nde: “Nkadilu yina Russ ti munu kemonisilaka bana na beto mpi bantu yankaka ntangu mambu ya mpasi kebasikaka, kesadisaka mingi kibeni na mutindu bana na beto kemanisaka makambu ntangu mambu ya mutindu mosi kekuminaka bo.”

Bibuti yonso kesalaka bifu. Yo yina, ata kana beno mesala kifu, beno lenda sadila dibaku yina sambu na kulonga bana malongi ya mfunu. Stephen ketuba nde: “Bantangu yankaka, munu ti nkento na munu, Terry, beto vandaka kuwila bana na beto tatu makasi mpi kupesa bo disipline na ntwala ya kuzaba bikuma ya kupusaka bo na kusala mambu yina bo salaka. Ntangu yo vandaka kusalama, beto vandaka kulomba ndolula.” Terry keyika nde: “Beto vandaka kuzola nde bana na beto kuzaba nde beto mpi kele bantu ya kukonda kukuka, mpi kesalaka bifu. Beto keyindula nde dyambu yai kusadisaka kaka ve dibuta na beto na kuvanda na ngemba, kansi yo sadisaka mpi bana na beto na kuzaba mutindu ya kulanda kutula ngemba.”

Ntangu bana na beno kemonaka mutindu beno kesadilaka bo mambu, keti yo kelongaka bo na kuzaba mutindu ya kutula ngemba? Yezu kulongisilaka beto nde: “Beno sala bantu ya nkaka mambu yonso yina ya beno zola nde bo sala beno.” (Matayo 7:12) Ata konso bifu yina beno lenda sala, beno zaba nde zola yina beno kemonisaka na bana na beno tabuta bambuma ya mbote. Bana na beno talemfuka, kukonda mpasi, na lutwadisu yina beno tapesa bo na zola yonso.

Kuwa Makasi Nswalu Ve

Bingana 19:11 ketuba nde: “Muntu ya mayele ke waka makasi nswalu ve.” Inki mutindu beno lenda sadisa bana na beno na kuyedisa mayele ya mutindu yai? David ketendula metode mosi ya mbote yina yandi ti nkento na yandi, Mariann, memonaka mbote sambu na kulonga mwana na bo ya bakala ti ya nkento. Yandi ketuba nde: “Kana muntu mosi kutubila to kusadila bo mambu yina kepesa bo mpasi ti makasi, beto kesadisaka bo na kuditula na kisika ya muntu yango. Beto keyulaka bo bangyufula ya pete bonso yai: ‘Keti muntu yina kulutisaka kilumbu ya mbote ve? Keti yo lenda vanda nde yandi vandaka ti kimpala? Keti muntu mosi kupesaka yandi mpasi?’” Mariann keyika nde, “Bangyufula ya mutindu yai kebwisaka ntima ya bana na kisika ya kupesa bo nzila ya kuvanda ti bangindu ya mbi to kusosa kuzaba nani kusalaka mbi to mbote.”

Malongi ya mutindu yai lenda nata mambote mingi. Tala mutindu, Nicole, yina beto tubilaka na luyantiku ya disolo yai, kubakaka lusadisu na mama na yandi, Michelle, yina kusadisaka yandi na mutindu mosi ya meluta kuvutula kaka kinduku na yandi ti Grabrielle. Michelle ketuba nde: “Mu tangaka ti Nicole kapu 14 ya mukanda Longuka na Longi ya Nene.b Ebuna, mu tendulaka nki Yezu vandaka kuyindula ntangu yandi tubaka nde beto fwete lolula muntu ‘nsambwadi mbala makumi nsambwadi.’ Na nima, mu widikilaka Nicole na dikebi yonso mutindu yandi monisaka mawi na yandi, mpi mu sadisaka yandi na kubakisa mawa mpi mpasi yina Gabrielle kuwaka mutindu nduku na yandi ya yandi kezolaka mingi zolaka kukwenda ntama.”​—Matayo 18:21, 22.

Sambu Nicole kubakisaka mawi yina kunataka mbala yankaka Gabrielle na kuwa makasi, yo sadisaka yandi na kuditula na kisika ya Gabrielle mpi yo syamisaka yandi na kubingaka nduku na yandi na telefone sambu na kulomba ndolula. Michelle ketuba nde: “Kubanda ntangu yina, Nicole kewaka kyese ya kutadila mawi ya bantu yankaka mpi kusadila bo mambu ya mbote yina lenda sepedisa bo.”​—Filipi 2:3, 4.

Beno sadisa bana na beno na kudiyangisaka ve sambu na bifu ya bantu yankaka mpi na mambu yina bo kebakisaka ve mbote-mbote. Ziku, beno tavanda na kyese ya kumona mutindu bo tazingaka mbote ti bantu yankaka mpi kumonisila bo zola.​—Roma 12:10; 1 Korinto 12:25.

Syamisa Lukumu Yina Kekatukaka na Kulolula

Bingana 19:11 ketuba nde: “Yo kele lukumu . . . na kuvila mbi ya bo me sala” beto. Na ntangu Yezu vandaka kumona mpasi ya lufwa, yandi landaka mbandu ya Tata na yandi mpi kumonisaka kikalulu ya kulolula. (Luka 23:34) Bana na beno lenda longuka lukumu yina kekatukaka na kulolula kana bo kemona mutindu beno kelolulaka.

Mu mbandu, Willy, yina kele ti bamvula tanu, kezolaka kutula mikubu na bifwanisu ti nkaka na yandi ya nkento. Kilumbu mosi ya bo vandaka kusala yo, nkaka na yandi kuyambulaka na mbala mosi kutula mikubu, kunganinaka Willy, mpi kukwendaka ka yandi. Yo pesaka Willy mpasi na ntima. Tata na yandi, Sam, kutubaka nde: “Nkaka ya Willy ya nkento kebelaka maladi ya kubwa kidiba. Yo yina, beto tendudilaka Willy maladi yango na bangogo yina yandi lendaka kubakisa.” Na nima ya kuyibusa Willy nde bantu kelolulaka yandi mbala mingi mpi nde yandi fwete sala mutindu mosi na bankaka, Sam kuyitukaka na kumona mambu yina Willy kusalaka na nima. Yandi ketuba nde: “Yindula nki mutindu mu kudiwaka ti nkento na munu ntangu beto monaka mwana na beto mekwenda na nkaka na yandi ya bamvula 80, mesolula ti yandi na mawete yonso, mpi na nima mesimba nkaka na yandi na diboko mpi mevutula yandi na mesa.”

Yo kele mpenza lukumu ntangu bana kelongukaka na “kukanga ntima” na bifu ya bantu yankaka mpi na kulolula bo. (Kolosai 3:13) Ata ntangu bantu kesalaka mambu ya mbi na luzolo yonso, zabisa mwana na nge nde kupesa muntu mvutu ya mbote lenda vanda na bupusi ya ngolo, sambu ntangu Yehowa kesepelaka na banzila ya muntu, yandi “lenda kumisa ata bambeni na [yandi] banduku.”​—Bingana 16:7.

Landa na Kusadisa Bana na Nge na Kuzinga na Ngemba ti Bankaka

Ntangu bibuti kesadilaka Ndinga ya Nzambi sambu na kulonga bana na bo na “ngemba,” mpi sambu bo kele “bantu yina ke pesaka ngemba,” bana na bo tabaka mpenza mambote. (Yakobo 3:18) Bibuti ya mutindu yai kepesaka bana na bo bisadilu yina bo kele na yo mfunu sambu na kumanisa makambu mpi kuzinga na ngemba ti bankaka. Kusala mutindu yai tanatila bana kyese kibeni luzingu na bo ya mvimba.

Dan ti Kathy kele ti bana tatu yina keyela mbote na kimpeve. Dan ketuba nde: “Ata yo vandaka mpasi na kulonga bo na bumwana, beto kele na kyese na mutindu bana na beto keyela mbote na kimpeve. Ntangu yai, bo kele ti bangwisana ya mbote ti bankaka, mpi bo kelolulaka bankaka kukonda mpasi kana dyambu mosi ya ketula ngemba na kigonsa mebasika.” Kathy ketuba nde: “Dyambu yai kepesaka beto kikesa, sambu ngemba kele kitini mosi ya mbuma ya mpeve ya Nzambi.”​—Galatia 5:22, 23.

Yo yina, beno bibuti, sambu beno kele Bakristu, beno kele ti kikuma ya mbote ya ‘kulemba’ ve na kulonga bana na beno na kuzinga na ngemba ti bankaka, ata na luyantiku yo lenda monana nde bo keyela malembe-malembe. Kana beno kesala mpidina, beno zaba nde “Nzambi yina ke zolaka [beto], yina ke pesaka ngemba, yandi ta vanda na [beno].”​—Galatia 6:9; 2 Korinto 13:11.

[Banoti na nsi ya lutiti]

[Lupangu/​Kifwanisu ya kele na lutiti 14]

KETI YO KELE NA BUPUSI YA MBOTE?

Disolo mosi ya bo basisaka na Internet kuvandaka ti ntu-dyambu: “Mubulu na Bansaka mpi Bafilme.” Disolo yango vandaka kutuba nde: “Bafilme yina bo kemonisaka bantu ya kefwaka bankaka (ba assassin) kenwana mbala na mbala ti bayina kenungaka (ba acteur) kesyamisa ngindu ya ketuba nde mubulu kele mwaye ya kumanisa makambu.” Na kati ya ba emisio, bafilme, mpi miziki yonso yina bo kesongaka na TV, yina nsosa yango kutadilaka, kiteso ya 10% mpamba kumonisaka nde mubulu kele mbi. Kansi, nsosa yango ketuba nde: “Mubulu kemonanaka bonso kima mosi ya mbi ve, ya bantu meyikanaka ti yo mpi yina bo lenda tina ve, disongidila nde yo kele mutindu ya kuluta pwelele ya kumanisa makambu.”

Keti beno kemona mfunu ya kusala bansoba na yina metala mambu ya beno fwete tala na TV na nzo na beno? Beno pesa ve nzila nde mubulu na bansaka mpi bafilme kulembisa bikesa yina beno kesala sambu na kulonga bana na beno na kuzinga na ngemba ti bankaka.

[Kifwanisu ya kele na lutiti 12]

Beno sadisa bana na beno na kuyedisa mpusa ya kusepedisa ‘Nzambi ya ngemba’

[Kifwanisu ya kele na lutiti 13]

Beno bakaka ntangu ya kusungika kutuba mpi bisalu ya mbi ya bana na beno

[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]

Bana na beno fwete longuka na kulomba ndolula mpi na kulolula