Ngemba Kele Ve Sambu na Binati-Nsangu ya Luvunu!
“Bantu yina ke salaka mbi Nzambi ta kula bo [“tafwa bau,” “NW”]. . . . Kansi bantu yina ke kudikulumusaka, bo ta zinga mbote na ngemba mpenza na ntoto.”—NKUNGA 37:9, 11.
1. Sambu na inki beto fwete kinga nde binati-nsangu ya kyeleka ti ya luvunu tavanda na “ntangu ya nsuka”?
BINATI-NSANGU—ya luvunu to ya kyeleka? Mitindu yonso zole vandaka na bantangu ya Biblia. Ebuna na bilumbu na beto? Na Daniele 12:9, 10, beto ketanga nde kinati-nsangu mosi ya zulu kutubilaka mbikudi ya Nzambi nde: “Mambu yai fweti bikala ya kubumbana tii kuna ntangu ya nsuka kwisa. Bo fweti katula ntete mbi ya bantu mingi ti kukumisa bo ntima-mpembe. Bantu ya ntima ya mbi ta bakisa ve, bo ta landa kaka na kusala mbi; kansi bayina kele mayele [“na ntonina,” NW] bo ta zaba mambu yina ke bwa.” Ntangu yai beto kele na kuzinga “ntangu ya nsuka” yina. Keti beto kele na kumona luswaswanu ya pwelele na kati ya “bantu ya ntima ya mbi” ti “bayina kele mayele [“na ntonina,” NW]”? Ya kyeleka beto kemona yau!
2. Inki mutindu Yezaya 57:20, 21 kele na kulungana bubu yai?
2 Na Kapu 57, mvese 20 ti 21, beto ketanga bangogo ya Yezaya, kinati-nsangu ya Nzambi, nde: “ ‘Bantu ya ntima ya mbi . . . bo kele bonso bitembo ya nzadi mungwa, yo ke nikisa masa konso ntangu, yo ke basisa potopoto ti mvindu. Ngemba kele ve sambu na bo.’ Nzambi na mono muntu metuba.” Bangogo yai ketendula na mutindu ya kufwana kibeni inza yai ya kele na kufinama na mvu-nkama ya 21! Bankaka nkutu kekudiyufulaka nde, ‘Keti beto takuma na mvu-nkama yina?’ Keti binati-nsangu ya ntonina kele ti kima ya kusonga beto?
3. (a) Inki mambu ya kuswaswana kele na 1 Yoane 5:19? (b) Inki mutindu “bayina kele na ntonina” metendulama na Kusonga kapu 7?
3 Ntumwa Yoane vandaka ti ntonina ya kupemama na Nzambi. 1 Yoane 5:19 ketuba nde: “Beto zaba nde beto kele bantu ya Nzambi kansi [“inza ya mvimba,” NW] kele na maboko ya Muntu ya Mbi.” Bantu ya keswaswana ti inza yai kele bantu ya Izraele ya kimpeve 144000, nsadila mosi ya minunu yina kezinga dyaka ti beto. Bantu ya kevukana ti bau bubu yai kele “[“kibuka ya nene,” NW] . . . ya makanda yonso ti ya bandinga yonso ti ya bansi yonso,” bubu ntalu na bau meluta mafuku tanu, bau mpi kele na ntonina. “Bo kele bantu yina [“mekatuka na mpasi ya nene,” NW].” Ebuna sambu na inki bau mebaka nsendo? Sambu bau mpi “yobisaka bamvwela na bo, bo kumisaka yo mpembe na menga ya Mwana-dimeme,” na kumonisaka lukwikilu na nkudulu ya Yezu. Bonso binati-nsangu ya nsemo ya Nzambi, bau mpi “kesadilaka Nzambi [“kisalu ya santu,” NW] mpimpa ti mwini.”—Kusonga 7:4, 9, 14, 15.
Binati-Nsangu ya Ngemba ya Zina Mpamba
4. (a) Sambu na inki binati-nsangu ya ngemba ya zina mpamba na inza ya Satana fwete nunga ve? (b) Inki mutindu Efezo 4:18, 19 kelungana bubu yai?
4 Ebuna bayina bau kebingaka na zina mpamba nde binati-nsangu ya ngemba na ngidika ya inza ya Satana? Na Yezaya kapu 33, mvese 7, beto ketanga nde: “Bantu ya Yeruzalemi ke dila-dila na babalabala, bantu yina vandaka kusosa kukotisa ngemba na kati ya bantu bo ke dila ngolo.” Yau melungila mpenza bayina ketambula na bantu-mbanza ya inza, sambu na kumeka kunata ngemba! Buzoba ya inki mutindu! Sambu na inki kikuma? Sambu bau ketadila kumanisa bidimbu ya maladi ya inza na kisika ya kunwana ti kisina ya makambu. Ntetentete, bau mefwaka meso na kuzaba nde Satana kele, yina ya ntumwa Polo ketendula nde “nzambi ya ngidika ya bima yai.” (2 Korinto 4:4, NW) Satana mekunaka bankeni ya mambi na kati ya bantu, na mpila nde bantu kuluta mingi, bamingi na kati na bau bamfumu, kefwanana ntangu yai mbotembote ti ntendula ya Efezo 4:18, 19: “Bo mpi me temukaka ve. Bo ke zabaka ve luzingu yina ya Nzambi ke pesaka, sambu bo zaba kima ve, bo kele ntu-ngolo mpenza. Bo ke waka diaka nsoni ve. Bo ke kudipesaka na kusala pite. Bo ke salaka mambu ya nsoni ya mutindu na mutindu [“ti kindila yonso,” NW].”
5. (a) Sambu na inki bimvuka ya bantu menungaka ve na kutula ngemba? (b) Inki nsangu ya nsyamisa Nkunga 37 kepesa?
5 Ata kisadilu mosi ve ya bantu ya kukonda kukuka lenda katula kindila, bwimi, ti kimpala yina kele na kuyala bubu yai na kati ya bantima ya bantu. Kaka Ngangi na beto, Nkwa Kimfumu Yehowa, muntu lenda sala yau! Dyaka, kele kaka bantu ya kudikulumusa, ntalu mosi ya fyoti na kati ya bantu, bantu kevandaka na luzolo ya mbote ya kulemfukila lutwadisu na yandi. Bambutu ya bantu yai ti yina ya bantu ya mbi ya inza yai meswaswanisama na Nkunga 37:9-11: “Bantu yina ke tulaka ntima na Mfumu Nzambi bo ta zinga na ngemba na ntoto, kansi bantu yina ke salaka mbi Nzambi ta kula bo [“tafwa bau,” NW]. Kubika fioti kaka bantu ya mbi ta vila, . . . kansi bantu yina ke kudikulumusaka, bo ta zinga mbote na ngemba mpenza na ntoto.”
6, 7. Inki nsadilu ya mabundu ya inza kemonisa nde bau menungaka ve na kusala bonso binati-nsangu ya ngemba?
6 Keti binati-nsangu ya ngemba lenda monana na kati ya mabundu ya inza yai ya mpasi? Beto tala, inki kele bansadilu ya mabundu tii bubu yai? Nkenda kemonisa nde mabundu mekudikotisaka mpi kevandaka nkutu nto ya menga mingi yina mepanzanaka na bamvu-nkama. Mu mbandu, zulunalu Christian Century ya basikaka na mposo ya Augusti 30, 1995, yina pesaka nsangu ya mavwanga ya kusalamaka na Yougoslavie ya ntama, kutubaka nde: “Na bateritware ya Bosnie yina keyalamaka na Serbie, banganga-nzambi kefongaka na ndonga ya ntwala yina bau kebingaka parlema, kansi bau kevandaka mpi na bitumba, kisika basoda ti minduki kesambulamaka na ntwala ya bamvita.”
7 Mvu-nkama mosi ya kisalu ya kimisionere ya Kikristu na Afrika kunataka ve mbutu ya mbote, mutindu yau monanaka mbotembote na Rwanda, insi yina mezabanaka mingi nde bantu 80 na kati ya nkama kele bantu ya Katolika. The New York Times ya Yuli 7, 1995, kutubaka nde: “Golias, zulunalu mosi ya Katolika yina kesalaka na kimpwanza mpi kebasisamaka na Lyon [France], kesosa kutanga mazina ya banganga-nzambi yankaka 27 ya Rwanda ti bamasere iya yina zulunalu yango ketuba nde bau fwaka bantu to bau syamisaka kugondama ya bantu na Rwanda na mvula meluta.” African Rights, organizasio mosi ya banswa ya muntu na Londres, kupesaka komantere yai: “Banzo-nzambi kele ti bakonti ya kusala kaka sambu bau vandaka pima ve, kansi kima ya kuluta mbi, banganga-nzambi na yau, bapastere ti bamasere kudikotisaka na kati sambu na kugonda bantu mingi.” Dyambu yai kefwanana na yina salamaka na Izraele, ntangu Yeremia, kinati-nsangu ya kyeleka ya Yehowa, kutendulaka “nsoni” ya Izraele kumosi ti bamfumu na yau, banganga-nzambi na yau, ti bambikudi na yau, na kuyikaka nde: “Bilele na beno me kumaka mbwaki-mbwaki sambu na menga ya bansukami ti bantu yina salaka mbi ve.”—Yeremia 2:26, 34.
8. Sambu na inki yau lenda tubama nde Yeremia vandaka kinati-nsangu ya ngemba?
8 Mbala mingi Yeremia bingamaka mbikudi ya bampasi, kansi yandi lendaka kubingama mpi kinati-nsangu ya ngemba ya Nzambi. Yandi tubilaka ngemba mbala mingi mutindu Yezaya salaka na ntwala na yandi. Yehowa sadilaka Yeremia sambu na kutuba mambu yina metala nkanu ya Yehowa na zulu ya Yeruzalemi na bangogo yai: “Katuka ntangu bo tungaka bwala yai, bantu na yo ke pesaka mono makasi mingi. Mono me zenga na kufwa yo kimakulu sambu na mambu yonso ya mbi ya bantu ya Yuda ti ya Yeruzalemi, bamfumu ti bambuta na bo, banganga-Nzambi ti baprofete na bo me sala.” (Yeremia 32:31, 32) Dyambu yina vandaka kifwani ya nkanu ya Yehowa na zulu ya bantotila ti bamfumu ya Kikristu ya bubu yai. Sambu ngemba ya kyeleka kuyala, bantu yai ya mekotisaka mambi ti mubulu fwete katulama! Ya kyeleka, bau kele ve binati-nsangu ya ngemba.
Keti O.N.U. Lenda Tula Ngemba?
9. Inki mutindu O.N.U. bulaka ntulu nde yau vandaka kinati-nsangu ya ngemba?
9 Keti Nations unies lendaka ve kukuma kinati-nsangu ya ngemba ya kyeleka? Kuvila ve nde, bangogo ya luyantiku ya charte na yau, yina kusonamaka na Yuni 1945, bilumbu 41 kaka na ntwala bombi atomike kupanza Hiroshima, kutubaka lukanu na yau: “kugulusa bambandu yina talanda na mpasi ya mvita.” Yau lombamaka nde bansi 50 yina kotaka na nima na Nations unies “kuvukisa ngolo na [bau] sambu na kutula ngemba ti lutaninu na bansi yonso.” Bubu yai, O.N.U. kele ti bansi 185, yau yonso kemonana nde yau mekudipesaka na kunwanina kikuma kaka yina mosi.
10, 11. (a) Inki bamfumu ya dibundu tubaka sambu na kumonisa kukangama na bau na O.N.U.? (b) Na inki mutindu bapapa monisaka mbi “Nsangu ya Mbote ya Kimfumu ya Nzambi”?
10 Na nima ya bamvula, bantu kubudilaka O.N.U. maboko ngolo kibeni, mingimingi bamfumu ya mabundu. Na Aprili 11, 1963, Pape Jean XXIII tulaka diboko na mukanda ya yandi tindilaka baeveke, mukanda yango vandaka na ntu-dyambu “Pacem in Terris” (Ngemba na Ntoto), na kati na yau yandi tubaka nde: “Beto kezola mingi nde organizasio ya Nations unies kudibongisa—na bangidika mpi na bamwaye na yau—na mpila nde yau kuma na nivo ya bisalu na yau ya lukumu mpi ya mbalu mingi.” Na nima, na Yuni 1965, bamfumu ya mabundu, yina lombamaka nde bau vanda pana bonso mimonisi ya katikati ya ntalu ya bantu ya inza, kusalaka feti ya bamvula 20 ya O.N.U. na San Francisco. Dyaka, na 1965, Pape Paul VI ntangu yandi kwendaka kutala O.N.U., yandi tendulaka yau bonso “kivuvu ya nsuka ya luwakanu ti ngemba.” Na 1986, Pape Jean Paul II pesaka maboko sambu na kusadisa Mvula ya Ngemba ya Inza ya Mvimba ya O.N.U. kutubilaka.
11 Dyaka, na ntangu yandi kwendaka kutala yau na Oktobri 1995, pape yango kutubaka nde: “Bubu yai, beto kele na kusala feti ya Nsangu ya Mbote ya Kimfumu ya Nzambi.” Kansi, keti ya kyeleka pape kele kinati-nsangu ya Nzambi ya nsangu ya mbote ya Kimfumu? Sambu na yina metala makambu ya inza, yandi landaka na kutuba nde: “Mutindu beto kekutana ti balukakilu yai ya nene, inki mutindu beto lenda buya na kundima kisalu ya Organizasio ya Nations unies?” Pape solaka O.N.U. na kisika ya kusola Kimfumu ya Nzambi.
Bikuma ya ‘Kudila Ngolo Kibeni’
12, 13. (a) Inki mutindu O.N.U. salaka mutindu yau kele ya kutendula na Yeremia 6:14? (b) Sambu na inki buntwadisi ya O.N.U. kekota mpi na mambu yina kele na Yezaya 33:7?
12 Feti ya bamvula 50 ya O.N.U. kukaka ve na kusonga ata kivuvu mosi ya kyeleka ya “ngemba na zulu ya ntoto.” Mosi na kati ya bikuma monisamaka na nsoniki mosi ya zulunalu Toronto Star ya Canada, yina sonikaka nde: “O.N.U. kele nkoi ya kukonda meno, yina kenganaka ntangu yandi mekutana ti bumbisi ya bantu, kansi yau kekingaka tii kuna bansi na yau kutula yau kamasini ya meno na ntwala ya kutatika.” Mbala mingi kibeni, kutatika yango kevandaka na nsukinina mpi yau kenungaka ve. Binati-nsangu ya ngemba na ngidika ya inza ya bubu, mpi mingimingi na Kikristu, mefwanana ti bangogo ya Yeremia 6:14: “Bo ke sala bonso nde bo ke belula maladi ya bantu na mono, bo ke tuba nde: “[‘Ngemba kele! Ngemba kele!’ ntangu ngemba kele ve,” NW].”
13 Basekretere zenerale ya O.N.U. ya kelandanaka mesalaka ngolo kibeni, mpi nkatu mbefula na masonga yonso, sambu na kunungisa O.N.U. Kansi, maswana ya mbala na mbala na kati ya bangindu ya kuswaswana ya bansi 185 sambu na yina metala mutindu ya kusukisa mvita, mavwanga ya politiki, mpi nsadilu ya mbongo mekatulaka kivuvu ya kununga. Na lapolo na yandi ya nsuka ya mvu 1995, sekretere zenerale ya ntangu yina sonikaka nde kukangama ya “mutungisi ya nkuba ya nikleyere ya mweta” kekangula nzila “sambu makanda kusala kumosi na kuyela ya kimvwama mpi kuyela ya kimvuka ya bantu yonso.” Kansi yandi yikaka nde: “Mawa mingi, mambu ya mesonamaka sambu na kinkita ya inza ya mvimba ya bamvula mekatuka kuluta kewakana ve kibeni ti bivuvu yina ya kutudila ntima.” Ya kyeleka, bayai ya kubulaka ntulu nde bau tavanda binati-nsangu ya ngemba kele na ‘kudila ngolo kibeni.’
14. (a) Sambu na inki yau lenda tubama nde O.N.U. mebwa na mbongo ti na nkadilu ya mbote? (b) Inki mutindu Yeremia 8:15 kele na kulungana?
14 Ntu-dyambu mosi na zulunalu mosi ya Californie (The Orange County Register) tubaka nde: “O.N.U. Mebwa na Mbongo ti na Nkadilu ya Mbote.” Disolo yango kutubaka nde na kati ya 1945 ti 1990, bamvita yina kufwaka myoyo kuluta mafuku 30 kuvandaka kuluta 80. Yau tubilaka mambu ya nsoniki mosi ya Reader’s Digest sonikaka na nimero ya Oktobri 1995. Yandi “ketendula bisalu ya basoda ya O.N.U. nde yau mezabanaka na ‘bakomanda ya mefwana ve, basoda ya ntu-ngolo, kinduku ti bambeni, kukonda kununga na kumanisa mpasi, mpi bantangu yankaka kuvukana na kuyika mpasi.’ Dyaka, ‘kiteso ya mambi, ya muyibi, ti mbebisa kele mingi kibeni.’ ” Na kitini mosi ya kele na ntu-dyambu “O.N.U. ti Bamvula 50,” The New York Times vandaka ti kantu-dyambu mosi “Nsadilu ya Mbi ti Kuyonika Mbongo Kebebisa Bangindu ya Kuluta Mbote ya O.N.U.” Zulunalu The Times ya Londres, Angleterre, pesaka ntu-dyambu yai na disolo mosi: “Ya Petepete na Bamvula Makumi Tanu—O.N.U. kele na mfunu ya nkisi ya kevutulaka ngolo.” Ya kyeleka, yau kele bonso beto ketanga na Yeremia kapu 8, mvese 15: “Beto vandaka kuvingila ngemba kansi mpamba, beto vandaka kuvingila ntoto kubonga kansi bampasi kele kaka.” Mpi nkuba ya nikleyere kele kaka na kunwanisa kaka bantu. Na pwelele yonso, O.N.U. kele ve kinati-nsangu ya ngemba yina bantu kele na yau mfunu.
15. Inki mutindu Babilone ya ntama ti mwana yina yandi mebutaka monisaka nde yau kekumisaka kiyungu mpi yau kefwaka?
15 Yonso yai tasuka wapi? Bangogo ya mbikudulu ya Yehowa kele kibeni pwelele. Ntetentete, inki kevingila mabundu ya luvunu ya inza yina mesalaka mbala mingi kinduku ya ngolo ti O.N.U.? Bau kele bana ya mebutuka na nto ya lusambu ya luvunu mosi: mbanza ya Babilone ya ntama. Na mutindu ya kufwana, bau mebingama “[“Babilone ya Nene,” NW], mama ya bankento ya bandumba ti ya mambu ya mbi mpenza ya nsi-ntoto” na Kusonga 17:5. Yeremia tendulaka mbebisa ya kimvuka yai ya luvunu. Bonso bandumba, bau mepukumunaka bamfumu ya politiki ya ntoto, na kubondilaka O.N.U. mpi na kusalaka bangwisana ya mansoni ti bamambere na yau ya politiki. Bau mevukanaka ngolo kibeni na bamvita ya nkenda. Mupesi komantere mosi tubaka na yina metala mvita ya mabundu na Inde nde: “Karl Marx kutubilaka lusambu bonso opium ya bantu. Kansi ntesa yina melunga ve sambu opium kelembikaka mpi kepesaka mpongi. Kansi, lusambu kele mingimingi bonso dyamba ya kepesaka kilau. Yau kenataka mubulu ya ngolo mpi ngolo mosi ya mbi kibeni.” Nsoniki yina mpi kutubaka kibeni ve kyeleka. Lusambu ya luvunu kekumisa bantu biyungu, mpi yau kefwaka.
16. Sambu na inki bantu ya ntima-masonga ketinaka Babilone ya Nene bubu yai? (Tala mpi Kusonga 18:4, 5.)
16 Ebuna, inki bantu ya ntima ya masonga fwete sala? Kinati-nsangu ya Nzambi, Yeremia, kepesa beto mvutu: “Beno tina Babilonia! Beno kudigulusa! . . . Ntangu yai mono mpi ke pesa bantu ya Babilonia ndola mutindu bo salaka bantu ya nkaka.” Beto keyangalala mutindu mafuku ya bantu metina kasho ya Babilone ya Nene, kintinu ya inza ya mvimba ya lusambu ya luvunu. Keti nge kele mosi na kati na bau? Na yau, nge lenda bakisa mbote inki mutindu Babilone ya Nene mepesaka makanda ya ntoto mpasi: “Bo [makanda] nwaka vinu ya Babilonia ebuna bo kumaka kisakasaka.”—Yeremia 51:6, 7.
17. Inki nkanu kezola kuzengama na zulu ya Babilone ya Nene, ye inki talanda na nima?
17 Na nima ya ntangu fyoti, Yehowa tasadila bantu ya O.N.U. yina tavanda “kisakasaka,” sambu na kunwanisa lusambu ya luvunu, mutindu Kusonga 17:16 ketendula nde: “Bo ta vanda na kimbeni ti nkento yina: Bo ta botula bima na yandi yonso, bo ta bika yandi kinkonga, bo ta dia misuni na yandi, ebuna bo ta yoka yandi.” Dyambu yai tavanda luyantiku ya mpasi ya nene yina metubama na Matayo 24:21 mpi yina tanata na Armagedoni, mvita ya kilumbu ya nene ya Nzambi Nkwa-ngolo Yonso. Bonso Babilone ya ntama, Babilone ya Nene tazwa nkanu yina mezengama na Yeremia 51:13, 25 nde: “[“O nkento yina kezingaka,” NW] na banzadi mingi ti kimvwama mingi, kansi ntangu [nge] fweti fwa me lunga. Babilonia me suka. Babilonia, nge kele bonso ngumba yina ke fwa ntoto ya mvimba, kansi mono mfumu Nzambi kele mbeni na nge. Mono ta simba nge, mono ta bwisa nge na ntoto, mono ta kumisa nge putulu ya tiya.” Makanda ya kubeba, ya kesalaka bamvita, talanda lusambu ya luvunu na mbungulu ntangu kilumbu ya makasi ya Yehowa tabwila bau mpi.
18. Inki Ntangu mpi inki mutindu Yezaya 48:22 talungana?
18 Na 1 Tesalonika 5:3, yau ketubama sambu na yina metala muntu ya mbi nde: “Kana bantu kutuba nde: ‘[“Ngemba mpi lutaninu!” NW]’ tuba nde, kaka na ntangu yo yina lufwa ta kwisila bo nswalu. Bo ta vanda na mpila ya kutina yo ata fioti ve - yo ta vanda bonso mpasi yina ke simbaka nkento ntangu yandi ke zola kubuta.” Bayai kele bantu yina Yezaya tubaka nde: “Tala! . . . Binati-nsangu ya ngemba tadila ngolo kibeni.” (Yezaya 33:7, NW) Ya kyeleka, mutindu beto ketanga na Yezaya 48:22, “Mfumu Nzambi ke tuba nde: ‘Ngemba kele ve sambu na bantu ya ntima ya mbi.’ ” Kansi inki makwisa kekinga binati-nsangu ya kyeleka ya ngemba ya Nzambi? Dilongi na beto ya kelanda tatuba.
Bangyufula ya Mvutukilu
◻ Inki bangogo ya ngolo bambikudi ya Nzambi sadilaka sambu na kutungulula binati-nsangu ya luvunu?
◻ Sambu na inki bisadilu yonso ya bantu menungaka ve na kutula ngemba ya kezingaka mingi?
◻ Inki mutindu binati-nsangu ya kyeleka keswaswana ti bantu ya kepesaka O.N.U. maboko?
◻ Inki bantu ya kudikulumusa fwete sala sambu na kusepela na ngemba ya Yehowa mesilaka?
[Bifwanisu ya kele na lutiti 23]
Yezaya, Yeremia, ti Daniele bau yonso yitaka kutuba nde ngolo ya bantu sambu na kutula ngemba tanunga ve
[Bifwanisu ya kele na lutiti 24]
“Inza ya mvimba kele na maboko ya Muntu ya Mbi.”—Ntumwa Yoane
[Bifwanisu ya kele na lutiti 25]
“Bo mpi me temukaka ve.”—Ntumwa Polo