Vanda na “Mabanza ya Mbote” awa ya Nsuka Kefinama
“Nsuka ya bima yonso ikele mfinama, sambu na yai, vanda na mabanza ya mbote.”—1 PETER 4:7, Luwawanu Yampa.
1. Inki kele disongidila ya kuvanda na “mabanza ya mbote”?
NDINGA ya ntumwa Piere yai na zulu fwete vanda na ngolo mingi na zulu ya luzingu ya Bakristu. Kansi, Piere songaka ve batangi na yandi na kubikisa mikumba ya kinsuni ti dikebi ya luzingu; yandi syamisaka mpi ve ngindu ya kulutisa boma sambu mbungulu mefinama. Kansi, yandi syamisaka nde: “vanda na mabanza ya mbote.” Kuvanda na “mabanza ya mbote” disongidila kusambisa mbote, kumona mbote, kuvanda mayele, kuvanda na ngangu na ndinga mpi na bisalu na beto. Disongidila kubikisa ndinga ya Nzambi yau twadisa mabanza ti bisalu na beto. (Roma 12:2) Sambu beto kezinga na kati ya “mbandu ya mbi mpi ya kubeba,” mabanza ya mbote kele mfunu sambu na kutina makambu ti bampasi.—Filipi 2:15, NW.
2. Inki mutindu ntima ya Yehowa kekangaka kele mfunu sambu na Bakristu bubu?
2 “Mabanza ya mbote” kesadisaka beto mpi na kuvanda ti mboninu ya bukatikati mpi ya masonga sambu na beto mosi. (Tito 2:12; Roma 12:3) Yau kele mfunu mingi na kutadilaka bangogo ya kele na 2 Piere 3:9: “Bantu ya nkaka ke yindulaka nde Nzambi me sukinina na kusala mambu yina ya yandi silaka, kansi mpidina ve. Nzambi ke kangaka ntima sambu na beno, sambu yandi ke zolaka ve nde ata muntu mosi kuvila; kansi yandi ke zolaka nde bantu yonso kubalula ntima.” Simba nde Yehowa kekangaka ve ntima kaka sambu na bantu ya kekwikilaka ve, kansi mpi “sambu na beno”—bantu ya kele na dibundu ya Bukristu. Sambu na inki? “Sambu yandi ke zolaka ve nde ata muntu mosi kuvila.” Mbala yankaka, bankaka fwete sala dyaka bansoba sambu na kukuka na kubaka dikabu ya luzingu ya mvula na mvula. Bika ntangu yai beto tadila bisika ya mwa bansoba lenda vanda mfunu.
“Mabanza ya Mbote” na Bangwisana na Beto
3. Inki bangyufula bibuti lenda kudiyula sambu na bana na bau?
3 Nzo fwete vanda kisika ya ngemba. Kansi, na bantu yankaka, yau kevandaka “nzo yina me fuluka na mavanga.” (Bingana 17:1) Ebuna dibuta na nge? Keti nzo na nge kele ya kukonda ‘makasi, makelele, ti kufigana’? (Efezo 4:31) Ebuna bana na nge? Keti bau kekudiwaka nde nge kezolaka bau mpi kendimaka bau? (Fwanisa ti Luka 3:22.) Keti nge kebakaka ntangu sambu na kulonga bau? Keti nge ‘kelongaka na lunungu,’ kansi na nganzi ti na makasi ve? (2 Timoteo 3:16, NW) Sambu “bana kele makabu ya Mfumu Nzambi,” yandi ketulaka dikebi ya ngolo na kumona mutindu nge kebakaka bau.—Nkunga 127:3.
4. (a) Inki lenda salama kana bakala kesala nkento na yandi makambu ya nku? (b) Inki mutindu Bankento lenda lunda ngemba ya Nzambi ti kyese na dibuta ya mvimba?
4 Inki beto lenda tuba sambu na nkwelani na beto? “Babakala . . . fweti zola bankento na bo, mutindu bo ke zolaka nitu na bo mosi. Bakala yina ke zolaka nkento na yandi, yandi ke kudizolaka yandi mosi. Sambu ata muntu mosi ve ke yinaka nitu na yandi mosi. Kansi bantu yonso ke pesaka nitu na bo madia, bo ke kebaka yo mutindu Kristo ke salaka sambu na Dibundu.” (Efezo 5:28, 29) Muntu ya mbi, muntu ya kingolongolo, to muntu ya kele makambu ngolo kefwaka ve kaka ngemba ya nzo na yandi, kansi yandi kefwaka mpi ngwisana na yandi ti Nzambi. (1 Piere 3:7) Inki beto lenda tuba sambu na bankento? Mutindu mosi, bau mpi fwete “lemfuka na babakala na [bau], mutindu [bau] ke lemfukaka na Mfumu Yesu.” (Efezo 5:22) Kana nkento keyindula ntete kupesa Nzambi kyese, yau lenda sadisa yandi na kuvila bifu ya bakala na yandi, mpi kulemfukila yandi nkatu kubokuta. Bantangu yankaka nkento lenda vanda na mfunu ya kupesa ngindu na yandi. Bingana 31:26 ketuba sambu na nkento ya kikesa nde: “Kana yandi ke tuba, yandi ke tuba na mayele; malongi ya mbote ke basikaka na munoko na yandi.” Na kubakaka bakala na yandi na ntima ya mbote, ti luzitu, yandi kelundaka ngemba ti Nzambi, ye yandi keyedisaka kyese ya dibuta ya mvimba.—Bingana 14:1.
5. Sambu na inki bana fwete landa ndongisila ya Biblia ya metala mutindu ya kubaka bibuti na bau?
5 Bana, inki mutindu beno kebakaka bibuti na beno? Keti beno kesadilaka mafingu ti ndinga ya kukonda luzitu yina bantu ya inza ketadilaka bonso kima ya nene ve? To beno kelemfukaka na nsiku yai ya Biblia: “Beno bana, beno fweti wila batata ti bamama na beno, sambu yina kele mambu ya bakristo fweti sala. Nsiku yina ke tuba nde: ‘Zitisa tata na nge ti mama na nge’, yo kele nsiku ya ntete ya Nzambi yikaka lusilu; lusilu yango, yo yai: ‘sambu nge kuvanda na kiese mpi nge kuvanda na luzingu ya nda awa na nsi-ntoto.’ ”—Efezo 6:1-3.
6. Inki mutindu beto lenda sosa ngemba ti bankundi na beto bansambidi?
6 Beto kemonisaka mpi “mabanza ya mbote” ntangu beto ‘ke sosa ngemba mpi ke landa kaka yo’ ti bankundi na beto bansambidi. (1 Piere 3:11) Kukonda kuwakana na dyambu mosi to kubakisa dyambu na kifu kesalamaka mbala na mbala. (Yakobo 3:2) Kana beto mepesa nzila nde kimbeni ya ngolo kukota, beto lenda tula ngemba ya dibundu ya mvimba na kigonsa. (Galatia 5:15) Yau yina, manisa mavwanga nswalu; sosa mutindu ya kuyidika yau na ngemba.—Matayo 5:23-25; Efezo 4:26; Kolosai 3:13, 14.
“Mabanza ya Mbote” na Mikumba ya Dibuta
7. (a) Inki mutindu Polo syamisaka nkadilu ya kumonisa “mabanza ya mbote” na mambu ya kinsuni? (b) Inki mboninu Bakristu ya babakala ti ya bankento fwete lunda na yina metala mikumba ya nzo?
7 Ntumwa Polo tubilaka Bakristu na “kuzinga ti mabanza ya mbote.” (Tito 2:12, NW) Yau kebenda dikebi na kumona nde, na kapu yina, Polo kelomba na bankento “na kuzola babakala na bo ti bana na bo, [“na kuvanda na mabanza ya mbote,” NW], [na] kuvanda na ntima ya mpembe, [na] kusala bisalu ya mbote na banzo na bo.” (Tito 2:4, 5) Polo sonikaka mambu yai na bamvu 61-64 T.B., mwa bamvula fyoti na ntwala ya nsuka ya ngidika ya bima ya Bayuda. Kansi, mambu ya kinsuni, bonso bisalu ya nzo, vandaka kaka mambu ya mfunu. Yau lombaka na babakala ti bankento na kulunda mboninu ya mbote ya mikumba na bau ya nzo na mpila nde “ata muntu mosi ve lenda vwenza nsangu ya Nzambi.” Mfumu ya dibuta mosi lombaka ndolula na munzenza na bau sambu nzo vandaka mbote ve. Yandi tendulaka nde yau vandaka ya kufwa sambu “yandi vandaka mupasudi-nzila.” Yau kele mbote na kusala bibansa sambu na Kimfumu, kansi beto fwete keba na kutambika ve mambote ya dibuta na beto.
8. Inki mutindu bamfumu ya mabuta lenda sungimina bansatu ya mabuta na bau ti bukatikati?
8 Biblia kesyamisa batata na kutula mabuta na bau na kisika ya ntete. Yau ketuba nde muntu ya kesadisa ve dibuta na yandi “mebuya lukwikilu mpi yandi kele mbi kuluta muntu ya kukonda lukwikilu.” (1 Timoteo 5:8, NW) Mitindu ya kuzinga meswaswanaka na ntoto ya mvimba, mpi yau kele mbote na kusosa bima ya kinsuni ya kukonda lulendo. Nsoniki ya Bingana 30:8 yimbaka nde: “Mono vanda mvwama ve nsukami mpi ve.” Kansi, bibuti lenda vila ve bampusa ya kinsuni ya bana na bau. Mu mbandu, keti yau tavanda mayele nde muntu kubikisa dibuta na yandi kukonda bima ya mfunu ya luzingu sambu na kudipesa na mikumba ya teokrasi? Keti yau lenda pesa ve bana ntima ya mbi? Na ndambu yankaka, Bingana 24:27 ketuba nde: “Yidika ntete mbote-mbote kisalu na nge, bongisa bilanga na nge, ebuna . . . tunga nzo na nge.” Ee, ntangu yandi ketula bima ya kinsuni na kisika na yau, muntu fwete ‘tunga nzo na yandi’—na kimpeve mpi na mawi—yau kele mfunu.
9. Sambu na inki yau kele mayele nde bamfumu ya mabuta kutadila lufwa to maladi ya lenda kwisila bau?
9 Keti nge mekudiyidikaka sambu na kusungimina dibuta na nge kilumbu kana lufwa ya kintulumukina mekumina nge? Bingana 13:22 ketuba nde: “Muntu ya mbote ta bikila batekolo na yandi bima mingi.” Na zulu ya nzayilu ya Yehowa ti kinduku ya mbote ti yandi yina bibuti tabikila bana, bau fwete kudibanza na kupesa bima ya kinsuni na bana na bau. Na bansi mingi, bamfumu ya mabuta ya kezitisaka mikumba kebumbaka ndambu ya mbongo, kesalaka testama, to kevandaka ti assurance-vie. Na masonga yonso, “bantangu mpi mambu ya konda kukana” kekuminaka mpi bantu ya Nzambi. (Longi 9:11, NW) Mbongo kele “sambu na lutaninu,” mpi kuyidika mambu mbotembote na ntwala lenda katula mpasi. (Longi 7:12, NW) Na bansi yina luyalu kefutaka ve mbongo ya maladi, bankaka lenda pona kubumba mwa mbongo sambu na maladi to kuyidika mutindu yankaka ya kusansa nitu.a
10. Inki mutindu bibuti lenda “bumba mbongo” sambu na bana na bau?
10 Masonuku ketuba dyaka nde: “Bana ve bantu ke bumbaka mbongo sambu na kusadisa batata na bo, kansi batata bantu ke bumbaka mbongo sambu na kusadisa bana na bo.” (2 Korinto 12:14) Na inza, yau kesalamaka mingi nde batata kubumba mbongo sambu na ndongolo to makwela ya bana na bau, na mpila nde bau vanda ti luyantiku ya mbote na luzingu. Keti nge mebakaka ngindu ya kubumba mbongo sambu na makwisa ya kimpeve ya bana na nge? Mu mbandu, kana mwana na nge ya kuyela kele na kisalu ya ntangu yonso. Sambu nsadi ya ntangu yonso kelombaka mbongo ve, mpi kekingaka ve nde bantu kukabila yandi, bibuti ya zola lenda ‘sadisa mpasi’ na yandi sambu yandi kukwamina na kisalu ya ntangu yonso.—Roma 12:13; 1 Samuele 2:18, 19; Filipi 4:14-18.
11. Keti kuvanda ti mboninu ya mbote na makambu ya mbongo kemonisa kukonda lukwikilu? Tendula.
11 Kuvanda ti mboninu ya bukatikati ya mbongo kele ve kukonda lukwikilu nde nsuka ya ngidika ya mbi ya Satana mefinama. Yau kele kumonisa “mayele” ti ngangu ya mbote. (Bingana 2:7; 3:21) Kilumbu mosi Yezu tubaka nde: “bantu ya nsi-ntoto yai ke na mayele mingi na kati na bo, kuluta bantu yina kele na nsemo” na mutindu bau kesadilaka mbongo. (Luka 16:8) Na yau, mfunu ya kuyituka kele ve na kumona nde bamingi meyidikaka mutindu na bau ya kusadila bimvwama na bau, sambu bau sungimina mbote bansatu ya mabuta na bau.
“Mabanza ya Mbote” na Mboninu na Beto ya Ndongolo
12. Inki mutindu Yezu longaka balongoki na yandi na kuzinga mutindu mvwandilu ya mpa kelomba?
12 “Mambu ya inza yai kele na kusoba,” mpi mambu ya kimvwama kele na kusoba, teknolozi mpi kele na kuyela ntinu mpenza. (1 Korinto 7:31) Kansi, Yezu longaka balandi na yandi na kusoba luzingu kana mvwandilu kusoba. Ntangu yandi tindaka bau na kampagne ya ntete ya kusamuna, yandi songaka bau nde: “Beno baka ve ata konso mutindu yina ya mbongo na kutula na poshe na beno. Beno baka ata mwa-saki ya mbongo ve sambu na nzila, ata basimisi zole-zole ve, ata basandale ve, ata nti ya maboko ve. Sambu muntu ya kisalu fweti baka bima yina ya yandi ke na yo mfunu.” (Matayo 10:9, 10) Kansi, na mbala ya nima, Yezu songaka bau nde: “Kansi ntangu yai, konso muntu yina ke na kima ya kunatila mbongo, yandi baka yo; konso muntu yina ke na mwa-saki, yandi baka yo.” (Luka 22:36) Inki kusobaka? Mvwandilu. Bantu kumaka ntima ya mbi sambu na lusambu ye balongoki kumaka kusumba bau mosi madya na bau.
13. Lukanu ya ntete ya ndongolo kele inki, ye inki mutindu bibuti lenda sadisa bana na bau na dyambu yai?
13 Mutindu mosi bubu yai, bibuti lenda tadila mambu ya ketadila mbongo bubu yai. Mu mbandu, keti nge kele na kusala ngolo sambu bana na nge kulonguka mbote? Lukanu ya ntete ya ndongolo fwete vanda kusadisa mwana na kukuma nsadi ya kufwana ya Yehowa. Mpi ndongolo ya kuluta bandongolo yonso kele ndongolo ya kimpeve. (Yezaya 54:13) Bibuti kesosaka mpi kuzaba kana bana na bau takuka kudisadisa na mambu ya mbongo. Yau yina, songa bana na nge nzila ya mbote, sadisa bau na kupona section ya mbote na nzo-nkanda, mpi solula na bau na kuzaba kana yau kele mfunu na kulanda nzo-nkanda ya nene to ve. Banzengolo ya mutindu yina kele mukumba ya dibuta, bantu yankaka lenda tongatonga ve nzengolo ya tabakama. (Bingana 22:6) Inki beto lenda tuba sambu na bayina keponaka kulonga bana na bau na nzo?b Kele ti bantu yankaka ya mesalaka kisalu ya mbote, kansi bamingi monaka nde yau kevandaka kisalu mosi ya mpasi, mpi bana na bau kumaka na mpasi. Yau yina, kana nge kele na ngindu ya kulonga bana na nzo, tadila depanse na yau, fimpa na masonga yonso na kumona kana nge kele ti bingangu mpi kana nge melongukaka na kiteso ya kufwana, sambu na kulonga bau tii na nsuka.—Luka 14:28.
‘Kusosa Ve Bima ya Nene’
14, 15. (a) Inki mutindu Baruki vidisaka bukatikati na yandi ya kimpeve? (b) Sambu na inki yau vandaka buzoba na ‘kusosa bima ya nene’?
14 Sambu nsuka ya ngidika ya bima yai mekwisa ntete ve, bamingi lenda vanda na nzala ya kusosa bima ya inza kepesa—bisalu ya nkembo, bisalu ya mbongo mingi, ti bimvwama. Baka mbandu ya sekretere ya Yeremia, Baruki. Yandi bokutaka nde: “A mono-e Mfumu Nzambi me yika mono bampasi ya nkaka. Mpasi yango me lembisa mono. Mono ke mona mpila ya kupema ve.” (Yeremia 45:3) Baruki vandaka ya kulemba. Kuvanda sekretere ya Yeremia vandaka kisalu mosi ya mpasi. (Yeremia 36:14-26) Mpasi vandaka monika nde yau tamanaka ve. Yau zolaka kuzinga bamvula 18 na ntwala ya mbungulu ya Yeruzalemi.
15 Yehowa songaka Baruki nde: “Mono . . . ke panza bima ya mono tungaka, mono ke tumuna bima ya mono kunaka. Mono ta sala yo na [nsi] ya mvimba. Nge, nge ke sosa mambote ya mutindu ya nkaka [“nge kesosa bima ya nene,” NW]? Kusosa yo ve.” Baruki vandaka dyaka na bukatikati ve. Yandi bandaka ‘kusosa bima ya nene,’ mbala yankaka kimvwama, lukumu, to lutaninu ya bimvwama. Inki mfunu ya mambote ya mutindu yina, sambu Yehowa kanaka ‘kupanza nsi ya mvimba’? Yau yina, Yehowa pesaka Baruki luzayisu na ntima ya madidi nde: “Mono ke tinda bantu yonso bampasi, kansi nge, mono ta pesa nge nzila nge tina konso ndambu nge zola.” Bimvwama lendaka ve kubikala na mbungulu ya Yeruzalemi! Kansi, Yehowa silaka na ‘kupesa yandi nzila ya kutina.’—Yeremia 45:4, 5.
16. Inki dilongi ya ngolo bantu ya Yehowa lenda baka bubu na mbandu ya Baruki?
16 Baruki waka ndongisila ya Yehowa, ye lusilu ya Yehowa lunganaka: Baruki tinaka mpi bikalaka na luzingu. (Yeremia 43:6, 7) Dilongi mosi ya ngolo kibeni sambu na bantu ya Yehowa bubu yai! Yai kele ve ntangu ya ‘kusosa bima ya nene.’ Sambu na inki? Sambu “nsi-ntoto ti bima yonso kele na yo ya bantu ke zolaka, yo ke mana.”—1 Yoane 2:17.
Mutindu ya Kuluta Mbote ya Kusadila Ntangu ya Mebikala
17, 18. (a) Inki Yonasi salaka ntangu bantu ya Ninive balulaka ntima? (b) Inki dilongi Yehowa pesaka Yonasi?
17 Ebuna inki mutindu beto lenda sadila mbote ntangu ya mebikala? Baka dilongi na mbandu ya mbikudi Yonasi. Yandi kwendaka na bwala “Ninive, . . . yandi yantikaka kulonga bantu na ndinga ya ngolo nde: ‘Na nima ya bilumbu makumi iya Nzambi ta fwa bwala yai Ninive!’ ” Bantu ya Ninive ndimaka nsangu na yandi mpi balulaka ntima, ebuna Yonasi yitukaka ngolo! Yehowa fwaka dyaka ve mbanza yina. Kansi inki Yonasi salaka? “Ntangu yai Mfumu, baka moyo na mono. Kuluta mbote mono kufwa, mono zola zinga diaka ve.”—Yonasi 3:3, 4; 4:3.
18 Na nima, Yehowa longaka Yonasi dilongi mosi ya mfunu. Yandi “menisaka mwa-nti sambu na kupesa Yonasi madidi. Yonasi monaka kiese mingi sambu na mwa-nti yango.” Kyese ya Yonasi zingaka mingi ve, sambu mwa-nti yango yumaka nswalu. Yonasi waka “makasi ya lufwa mpenza” sambu kyese na yandi kumanaka. Ebuna Yehowa monisaka mbotembote dibanza na Yandi nde: “Nge ke mona mawa sambu na mwa-nti yai . . . Ebuna mono, keti mono lenda mona mawa ve sambu na Ninive, bwala yai ya nene-nene, ke na bantu kuluta mile nkama mosi makumi zole (120.000) bayina me zaba ve kusola wapi mambu ya mbote wapi mambu ya mbi, bwala yina kele mpi na bambisi mingi?”—Yonasi 4:6, 7, 9-11.
19. Inki mabanza ya kutadila kaka mambote ya muntu yandi mosi beto kezola kubuya?
19 Mabanza ya Yonasi vandaka kibeni ya kutadila kaka mambote na yandi mosi! Yandi waka mawa sambu na mwa-nti, kansi yandi waka ata ndambu ya mawa ve sambu na bantu ya Ninive. Bantu ya vandaka zaba ve na kimpeve “wapi mambu ya mbote wapi mambu ya mbi.” Mutindu mosi, beto mpi lenda wa mpusa ya mbungulu ya inza yai ya mbi mpi yau kele mbote! (2 Tesalonika 1:8) Kansi, na kukingaka, beto kele ti mukumba ya kusadisa bantu ya masonga yina kezaba ve “wapi mambu ya mbote wapi mambu ya mbi” na kimpeve. (Matayo 9:36; Roma 10:13-15) Keti nge tazola kusadila ntangu fyoti ya mebikala na kusadisa bantu mingi na kiteso ya nge lenda, sambu bau kubaka nzayilu ya mbalu ya Yehowa? Inki kisalu lenda vanda na kyese kuluta kisalu ya kusadisa muntu na kuzwa luzingu?
Landa na Kuzinga ti “Mabanza ya Mbote”
20, 21. (a) Na inki mitindu ya kuswaswana beto lenda kumonisa “mabanza ya mbote” na bilumbu ya mebikala? (b) Inki mambote beto tabaka kana beto zinga ti “mabanza ya mbote”?
20 Mutindu ngidika ya Satana kelanda na kudinda na kati ya mbungulu, ntembe kele ve nde bampasi ya mpa kekinga beto. Timoteo ya zole 3:13 kezabisa nde: “Bantu ya mbi ti bantu ya luvunu, mbi na bo ta kwisa mingi.” Kansi, ‘beto lemba ve, beto tula kikesa.’ (Baebreo 12:3) Beto kudibika na maboko ya Yehowa sambu na kubaka ngolo. (Filipi 4:13) Longuka kikalulu ya kusoba mabanza, ya kundima luzingu ya mpa na bamvwandilu ya kebeba, kansi kukangama ve na mutindu ya kuzinga ya ntama. (Longi 7:10) Sadila mayele, landa lutwadisu ya “mpika ya kwikama” kepesaka.—Matayo 24:45-47, NW.
21 Beto kezaba ve kana ntangu mebikala ikwa. Kansi, beto lenda tula ntima mpi kutuba nde “nsuka ya bima yonso ikele mfinama.” Tii ntangu ya nsuka yango takuma, bika nde beto zinga ti “mabanza ya mbote” na bangwisana na beto bamosi ti bankaka, na mutindu na beto ya kusungimina dibuta, ti na mikumba na beto ya kinsuni. Na kusalaka mutindu yina, beto yonso lenda tula ntima nde nsukansuka beto tavanda “bantu ya mbote ti ya kukonda kifu [mpi ya ngemba]”!—2 Piere 3:14.
[Banoti na nsi ya lutiti]
a Mu mbandu, na États-Unis, bamingi kele ti assurance ya maladi, ata yau kevandaka ntalu mingi. Mabuta mingi ya Bambangi memonaka nde minganga kevandaka na luzolo ya kusadila bankisi na makambu ya menga, kaka kana dibuta kele ti assurance ya maladi. Baminganga mingi kendimaka ntalu ya mbongo ya assurance to yina luyalu kepesaka sambu na maladi.
b Kana muntu kezola kulonguka na nzo, yau kele nzengolo na yandi mosi. Tala disolo “L’enseignement au foyer: est-ce pour vous?,” na Réveillez-vous!, nimero ya Aprili 8, 1993.
Mambu ya Kuvutukila
◻ Inki mutindu beto lenda monisa “mabanza ya mbote” na binduku na beto?
◻ Inki mutindu beto lenda monisa bukatikati na bisalu na beto sambu na kulungisa mikumba ya dibuta?
◻ Inki mutindu bibuti lenda banza sambu na ndongolo ya kinsuni ya bana na bau?
◻ Inki malongi beto lenda baka na mbandu ya Baruki ti ya Yonasi?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 9]
Kana bakala ti nkento kusalana nku bau na bau, bau tabebisa ngwisana na bau ti Yehowa
[Kifwanisu ya kele na lutiti 11]
Bibuti fwete banza sambu na ndongolo ya bana na bau