“Beno Vanda Ngolo Sambu na Kimvuka na Beno ti Mfumu”

“Beno vanda ngolo sambu na kimvuka na beno ti Mfumu . . . ti sambu na ngolo na yandi ya nene.”​—EFEZO 6:10.

1. (a) Inki bitumba ya kuyituka kusalamaka bamvula kiteso ya 3 000 meluta? (b) Sambu na nki Davidi kunungaka?

BAMVULA kiteso ya 3 000 meluta, bantu zole yina kuvandaka na kati ya bimvuka zole ya bambeni yina vandaka na bitumba kunwanaka. Muntu yina kuvandaka leke, kuvandaka ngungudi ya mameme. Zina na yandi Davidi. Na ntwala na yandi kutelemaka Goliati, muntu mosi ya ngolo mpi ya nda mingi. Kinkutu na yandi ya bibende vandaka na bakilo kiteso ya 57, mpi yandi nataka dikonga mosi ya nene mpenza ti mbele mosi ya nda. Davidi kulwataka ve ata kinwaninu mosi. Kinwaninu na yandi vandaka kaka lanse. Goliati, muntu ya nene mpi ya nda ya Filistia kumonaka bonso nde bo mefinga yandi sambu muntu ya Izraele yina kwisaka kunwanisa yandi kuvandaka leke mosi ya bakala. (1 Samuele 17:42-44) Sambu na bantu ya bandambu yonso zole yina vandaka kutala bo, nsuka ya bitumba yina kuvandaka pwelele. Kansi, bantu ya ngolo kenungaka ve bitumba ntangu yonso. (Longi 9:11) Davidi kunungaka sambu yandi nwanaka na ngolo ya Yehowa. Yandi tubaka nde: “Bitumba yai [Yehowa] muntu ke nunga yo.” Biblia ketuba nde “Davidi bedisaka Goliati na kufwa yandi na lanse ti ditadi.” ​—1 Samuele 17:47, 50.

2. Bitumba ya nki mutindu Bakristu kenwanaka?

² Bakristu kekotaka ve na bitumba ya kinsuni. Ata bo kezingaka na ngemba ti bantu yonso, bo kenwanaka bitumba mosi ya kimpeve ti bambeni ya kele ngolo mingi kibeni. (Roma 12:18) Na kapu ya nsuka ya mukanda na yandi na Bakristu ya Efezo, Polo kutubilaka bitumba mosi yina ketadila konso Mukristu. Yandi sonikaka nde: “Beto ke nwanaka ti bantu ve, kansi beto ke nwanaka ti bawanzio yina ke na kiyeka ya kuyala bantu, ti bampeve yina ke yalaka nsi yai ya mpimpa, ti bampeve ya mbi yina kele na zulu.” ​—Efezo 6:12.

3. Na kutadila Efezo 6:10, inki beto kele na yo mfunu sambu na kununga?

³ “Bampeve ya mbi” yango kele Satana ti bademo, yina kezolaka kufwa kinduku na beto ti Yehowa Nzambi. Sambu bo kele ngolo mingi kuluta beto, bitumba ya beto kenwaka ti bo mefwanana ti ya Davidi, mpi beto lenda nunga ve kana beto tula ve ntima na ngolo ya Nzambi. Ya kyeleka, Polo kelongisila beto na ‘kuvanda ngolo sambu na kimvuka na beto ti Mfumu mpi sambu na ngolo na yandi ya nene.’ (Efezo 6:10) Na nima ya kupesa ndongisila yina, Polo ketubila bangidika ya kimpeve ti bikalulu ya Bukristu yina kesadisaka beto na kununga. ​—Efezo 6:11-17.

4. Inki mambu zole ya mfunu beto tatadila na disolo yai?

⁴ Bika beto tadila ntangu yai mambu yina Masonuku ketuba sambu na yina metala ngolo mpi bametode ya mbeni na beto. Na nima beto tatadila mayele ya beto fwete sadila sambu na kunwana ti yandi mpi kuditanina. Kana beto landa bantuma ya Yehowa, beto lenda tula ntima nde bambeni na beto tanunga beto ve.

Kunwana ti Bampeve ya Mbi

5. Inki mutindu ngogo ‘kunwana’ ya bo sadilaka na ndinga ya kisina na Efezo 6:12 kesadisa beto na kubakisa mayele ya Satana?

⁵ Polo ketendula nde beto “ke nwanaka . . . ti bampeve ya mbi yina kele na zulu.” Ya kyeleka, mpeve ya mbi ya ntetentete kele Satana Dyabulu, ‘mfumu ya bampeve ya mbi.’ (Matayo 12:24-26) Na ndinga ya kisina, Biblia kefwanisa bitumba na beto ti ‘kunwana,’ to bitumba yina bantu zole kenwana na maboko. Na bansaka ya kunwana yina vandaka kusalama na Grese ya ntama, konso muntu vandaka kusosa kutombula mbeni na yandi na zulu sambu na kubwisa yandi na ntoto. Mutindu mosi, Dyabulu kezolaka nde beto vidisa bukatikati na beto ya kimpeve. Inki mutindu yandi lenda nata beto na kuvidisa yo?

6. Sadila Masonuku sambu na kumonisa mutindu Dyabulu lenda sadila bametode ya kuswaswana sambu na kulembisa lukwikilu na beto.

⁶ Dyabulu lenda sala mambu bonso nyoka, bonso ntambu yina kedila, to nkutu bonso wanzyo yina kenataka nsemo. (2 Korinto 11:3, 14; 1 Piere 5:8) Yandi lenda sadila bantu sambu na kunyokula to kulembisa beto nitu. (Kusonga 2:10) Sambu Satana keyalaka inza ya mvimba, yandi lenda sadila bampusa mpi byese na yo sambu na kukanga beto na mutambu. (2 Timoteo 2:26; 1 Yoane 2:16; 5:19) Yandi lenda sadila mpi bangindu ya inza to ya ba aposta sambu na kukusa beto, kaka mutindu yandi kusaka Eva. ​—1 Timoteo 2:14.

7. Inki bandilu bademo kele na yo, mpi nki mambu lenda sadisa beto?

⁷ Ata Satana mpi bademo na yandi kele ti binwaninu yina lenda monana ngolo mingi, bo kele ti bandilu. Bampeve yai ya mbi lenda pusa beto ve na ngolo na kusala mambu ya mbi yina kesepedisaka ve Tata na beto ya zulu. Beto kele ti kimpwanza ya mabanza ya kupona mambu ya mbote ti ya mbi, mpi beto kele na kiyeka na zulu ya mabanza mpi bisalu na beto. Dyaka, beto kenwanaka ve beto mosi. Mambu yina kusalamaka na ntangu ya Elisa kesalamaka mpi na ntangu na beto: “Bantu yai kele na beto, bo kele mingi kuluta [bayina kele ti, NW] bo.” (2 Bantotila 6:16) Biblia kendimisa beto nde kana beto lemfuka na Nzambi mpi kuvanda bambeni ya Dyabulu, yandi tatina beto mpi takwenda ntama. ​—Yakobo 4:7.

Beto Mezaba Mayele ya Satana

8, 9. Inki bampasi Satana kusadilaka sambu na kubebisa kwikama ya Yobi, mpi nki bigonsa ya kimpeve beto kekutanaka na yo bubu yai?

⁸ Beto mezaba mayele ya Satana sambu Masonuku kemonisa bametode ya yandi kesadilaka mingi. (2 Korinto 2:11) Sambu na kubebisa kwikama ya Yobi, muntu ya lunungu, Dyabulu kubebisaka bima na yandi, yandi fwaka bana na yandi, yandi sadilaka kimbeni ya dibuta, yandi nyokulaka nitu na yandi, mpi yandi sadilaka banduku ya luvunu yina yantikaka kukusila yandi makambu. Yobi kukumaka mawa-mawa mpi yandi yindulaka nde Nzambi kuyambulaka yandi. (Yobi 10:1, 2) Bubu yai, ata bampasi ya mutindu yai lenda katuka ve mbala mosi na Satana, yo kebwilaka Bakristu mingi, mpi Dyabulu lenda sadila yo sambu na mambote na yandi.

⁹ Bigonsa ya kimpeve mekumaka mingi na ntangu yai ya nsuka. Beto kezinga na kati ya inza mosi yina kusosa kuzwa bima mingi ya kinsuni mebakaka kisika ya balukanu ya kimpeve. Bima yina kemwangaka bansangu kemonisaka mbala na mbala nde kuvukisa nitu na kati ya bantu ya mekwelanaka ve kenataka kyese, na kisika ya kumonisa nde yo kenataka mpasi. Mpi bantu mingi mekumaka ‘kuzola kyese ya nsi-ntoto kansi Nzambi ve.’ (2 Timoteo 3:1-5) Kana beto ‘nwana ve ngolo sambu na lukwikilu,’ bangindu ya mutindu yai lenda tula bukatikati na beto ya kimpeve na kigonsa.​—Yude 3, NW.

10-12. (a) Inki lukebisu Yezu kupesaka na kingana na yandi ya muntu yina vandaka kukuna bankeni? (b) Monisa mutindu mambu yankaka ya luzingu lenda baka kisika ya mambu ya kimpeve.

¹⁰ Mosi na kati ya bametode ya Satana ya kenungaka mingi kele ya kunata beto na kudikotisa mpenza na inza yai mpi kusosa kuvanda ti bima mingi ya kinsuni. Na kingana na yandi ya muntu yina vandaka kukuna bankeni, Yezu kukebisaka nde na bantangu yankaka, “[basusi, NW] sambu na luzingu yai ya nsi-ntoto ke yangisaka bo, kiese ya kimvwama ke kusaka bo, yo ke kangisaka nsangu [ya Kimfumu].” (Matayo 13:18, 22) Ngogo ya Kigreki ya bo mebalula awa nde “ke kangisaka” ketendula “kufina ngolo kibeni.”

¹¹ Na bamfinda ya bisika yina mwini mpi mvula kevandaka mingi, bantu lenda mona mutindu nti ya bafige kebasikaka na zulu ya nti yankaka mpi kefinaka yo. Yo keyelaka malembe-malembe mpi kezyungaka nti yango. Fyoti-fyoti, nti ya bafige kekangisaka nti yango yonso mpi bansimbulu na yo kekumaka ngolo mingi. Na nima, bansimbulu ya nti ya bafige kedyaka bavitamine yonso na ntoto na nsi ya nti yina yo mekangisa, matiti na yo kefikaka nti yina na kubaka nsemo. Nsukansuka, nti yango kefwaka.

¹² Mutindu mosi, basusi ya luzingu ya nsi-ntoto yai mpi kusosa kimvwama mpi luzingu mosi ya kuluta mbote lenda baka ntangu mpi ngolo na beto yonso malembe-malembe. Ntangu beto metula dikebi yonso na bima ya inza, beto lenda vila kukonda mpasi kulonguka ya Biblia ya beto mosi mpi beto lenda kuma ti kikalulu ya kukonda na balukutakanu ya Bukristu, ebuna yo tasala nde beto dya dyaka ve mbote na kimpeve. Ntangu yai, balukanu ya kinsuni tayinga balukanu ya kimpeve, mpi nsukansuka Satana tabwisa beto kukonda mpasi.

Beto Kele na Mfunu ya Kuvanda Kaka Ngolo

13, 14. Inki beto fwete sala ntangu Satana kenwanisa beto?

¹³ Polo kulongisilaka bampangi na yandi Bakristu na ‘kuvanda kaka ngolo na mpila nde mayele ya Dyabulu kubwisa bo ve.’ (Efezo 6:11, NW) Ya kyeleka, beto lenda fwa ve Dyabulu ti bademo na yandi. Nzambi mepesaka mukumba yina na Yezu Kristu. (Kusonga 20:1, 2) Kansi, na ntwala nde yandi kufwa Satana, beto fwete ‘vanda kaka ngolo’ na mpila nde beto bwa ve na mitambu na yandi.

¹⁴ Ntumwa Piere mpi kutubilaka mingi mfunu ya kuvanda kaka ngolo sambu na kununga Satana. Yandi sonikaka nde: “Beno fweti kudiyala, beno fweti kangula meso na beno. Sambu mbeni na beno Satana ke kwendaka kuzieta bonso ntambu yina ke dila; yandi ke sosa muntu ya kudia. Beno vanda na lukwikilu ya ngolo, beno vanda bambeni ya Satana, sambu beno zaba nde bampangi na beno yina me mwanganaka na bansi yonso bo ke monaka mpasi mpi ya kiteso mosi.” (1 Piere 5:8, 9) Beto kele na mfunu ya lusadisu ya bampangi na beto ya kimpeve ya babakala ti ya bankento sambu na kuvanda kaka ngolo ntangu Dyabulu kesosa kukanga beto bonso ntambu yina kedila.

15, 16. Pesa mbandu mosi ya kele na Masonuku yina kemonisa mutindu lusadisu ya bampangi na beto Bakristu lenda sadisa beto na kuvanda kaka ngolo.

¹⁵ Kana ntambu mosi ya kele penepene kedila na nseke ya Afrika, bambambi ketinaka na vitesi ya ngolo sambu na kukatuka na ndambu yina kigonsa kele. Kansi, banzyoku kepesaka mbandu mosi ya kemonisaka nde bo kesadisanaka. Mukanda Elephants​—Gentle Giants of Africa and Asia ketendula nde: “Mwaye ya kuditanina yina kibuka ya banzyoku kesadilaka mbala mingi kele ya kutelama na ndonga ya kuzyunga. Banzyoku yina kele bambuta kevandaka na ndambu yina mbeni kele, ebuna bana na bo kevandaka na kati ya nzyunga.” Na ntwala ya ngolo mpi lutaninu ya mutindu yai, mbala mingi bantambu kekukaka ve na kukanga ata bana ya banzyoku.

¹⁶ Kiteso mosi mpi, ntangu Satana ti bademo na yandi kenwanisa beto, beto fwete vanda kumosi, mpi kutanina bumosi ti bampangi na beto yina kele ti lukwikilu ya ngolo. Polo kundimaka nde Bakristu yankaka kuvandaka “lusadisu yina kepesa kikesa” (NW) sambu na yandi na ntangu yandi vandaka na boloko na Roma. (Kolosai 4:10, 11) Ngogo ya Kigreki ya bo mebalula nde “lusadisu yina kepesa kikesa” kemonana kaka mbala mosi na Masonuku ya Kigreki ya Bukristu. Mukanda Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words ketuba nde yo kele “kisongi-dyambu ya ngogo mosi yina ketendula nkisi yina kelembikaka mpasi na mpusu ya nitu.” Bonso mafuta yina kelembikaka mpasi, lusadisu yina bansambidi ya Yehowa ya kuyela kepesaka lenda fyotuna mpasi ya kekatuka na kunyokwama na mawi to na nitu.

17. Inki lenda sadisa beto sambu na kuvanda ya kwikama na Nzambi?

¹⁷ Kikesa yina bampangi na beto Bakristu kepesaka beto bubu yai lenda kumisa ngolo lukanu na beto ya kusadila Nzambi na kwikama yonso. Mingi-mingi Bakristu yina kele bankuluntu kevandaka ya kuyilama sambu na kupesa beto lusadisu ya kimpeve. (Yakobo 5:13-15) Mambu yankaka ya kesadisaka beto na kuvanda ya kwikama kele kulonguka Biblia mbala na mbala mpi kukwenda na balukutakanu ya Bukristu ya dibundu, ya nene, mpi ya distrike. Bangwisana ya ngolo ya beto kevandaka na yo ti Nzambi kesadisaka beto na kubikala ya kwikama. Ya kyeleka, ata beto kedya, kenwa, to kesala konso mambu yankaka, beto fwete zola kusala konso mambu sambu na kupesa Nzambi lukumu. (1 Korinto 10:31) Kutula ntima na Yehowa mpi bisambu kele mfunu mingi sambu na kulanda na kusala mambu yina kesepedisaka yandi. ​—Nkunga 37:5.

18. Sambu na nki beto fwete yambula ve ata beto mekutana ti mambu ya mpasi yina kelembisaka ngolo na beto?

¹⁸ Bantangu yankaka Satana kenwanisaka beto na ntangu beto kekudiwaka ngolo ve na kimpeve. Ntambu kekangaka mbisi yina melemba. Kukonda kuwakana na kati ya dibuta, mpasi ya mbongo, to maladi lenda lembisa ngolo na beto ya kimpeve. Kansi, beto yambula ve na kusala mambu yina kesepedisaka Nzambi, sambu Polo kutubaka nde: “Kana mono ke na kikesa ve, na ntangu yo yina mono ke vandaka ngolo.” (2 Korinto 12:10; Galatia 6:9; 2 Tesalonika 3:13) Inki yandi zolaka kutuba? Yandi zolaka kutuba nde kana beto kelomba nde Yehowa kupesa beto kikesa, ngolo ya Nzambi lenda sala na bisika yina beto kele ngolo ve. Mutindu Davidi kunungaka Goliati kemonisa nde Nzambi lenda pesa, nkutu yandi kepesaka, ngolo na bantu na yandi. Bambangi ya Yehowa ya ntangu na beto lenda monisa mpenza nde bo memonaka lusadisu ya Nzambi na ntangu ya mpasi ya ngolo.​—Daniele 10:19.

19. Pesa mbandu mosi ya kemonisa mutindu Yehowa lenda pesa bansadi na yandi kikesa.

¹⁹ Sambu na yina metala lusadisu yina Nzambi kupesaka bo, bankwelani zole kusonikaka nde: “Na bamvula mingi ya beto mesadila Yehowa, beto mebakaka mambote mingi mpi beto mezabaka bantu mingi ya mbote. Dyaka, Yehowa melongaka mpi mepesaka beto kikesa sambu na kununga na kukanga ntima na ntwala ya bampasi. Bonso Yobi, beto vandaka kubakisa ve ntangu yonso sambu na nki mambu vandaka kubwa mutindu yina, kansi beto vandaka kuzaba nde Yehowa vandaka ntangu yonso penepene sambu na kusadisa beto.”

20. Inki nzikisa ya Masonuku kemonisa nde Yehowa kesadisaka bantu na yandi ntangu yonso?

²⁰ Yehowa meyambulaka ve na kusadisa mpi na kupesa kikesa na bantu na yandi ya kwikama. (Yezaya 59:1) Muyimbi-bankunga Davidi kuyimbaka nde: “Yandi [Yehowa] ke sadisaka bantu yonso yina ke zola kubwa, bantu yina me lemba yandi ke pesaka bo ngolo.” (Nkunga 145:14) Ya kyeleka, Tata na beto ya zulu “ke bakaka kilo na beto konso kilumbu,” mpi yandi kepesaka beto bima yina beto kele na yo mpenza mfunu. ​—Nkunga 68:20.

Beto Kele na Mfunu ya “Binwaninu Yonso ya Nzambi Ke Pesaka”

21. Inki mutindu Polo kumonisaka mfunu ya binwaninu ya kimpeve?

²¹ Beto metadila mwa bametode yina Satana kesadilaka mpi beto memona mfunu ya kuvanda kaka ngolo ata yandi kenwanisa beto. Ntangu yai bika beto tadila kima yankaka ya mfunu yina lenda sadisa beto na kununga na kutanina lukwikilu na beto. Na mukanda na yandi na Bakristu ya Efezo, ntumwa Polo kutubilaka mbala zole kima mosi ya mfunu yina lenda sadisa beto na kuvanda kaka ngolo na mpila nde mayele ya Satana kubwisa beto ve mpi beto nunga na bitumba ya beto kenwanaka ti bampeve ya mbi. Polo kusonikaka nde: “Beno lwata binwaninu yonso ya Nzambi ke pesaka beno [sambu na kuvanda kaka ngolo na mpila nde mayele ya Dyabulu kubwisa beno ve, NW] . . . Beno baka binwaninu yonso ya Nzambi ke pesaka beno! Ebuna, ntangu kilumbu ya mbi ta kwisa, bambeni na beno ta zaba kubedisa beno ve; kana beno me nwana imene, beno ta vanda kaka ya kutelama.”​—Efezo 6:11, 13.

22, 23. (a) Inki bima beto lenda tanga na kati ya binwaninu na beto ya kimpeve? (b) Inki beto tatadila na disolo yina kelanda?

²² Ya kyeleka, beto kele na mfunu ya kulwata “binwaninu yonso ya Nzambi ke pesaka.” Ntangu Polo kusonikilaka Bakristu ya Efezo mukanda na yandi, soda mosi ya Roma vandaka kukengila yandi. Bantangu yankaka soda yango vandaka kulwata binwaninu yonso. Kansi, kima kupusaka Polo na kutubila binwaninu ya kimpeve yina konso nsadi ya Yehowa kele na yo mfunu kele mpeve ya Nzambi.

²³ Na kati ya binwaninu yai ya Nzambi kepesaka beto lenda tanga bikalulu yina Mukristu fwete vanda na yo, mpi bangidika yina Yehowa metulaka. Na disolo yina kelanda, beto tatadila konso kitini ya binwaninu ya kimpeve. Yo tasadisa beto na kuzaba kiteso ya binwaninu ya beto kele na yo sambu na bitumba na beto ya kimpeve. Dyaka, beto tamona mutindu mbandu ya mbote ya Yezu Kristu kesadisaka beto na kununga na kunwana ti Satana Dyabulu.

Inki Mvutu Nge Tapesa?

• Inki bitumba Bakristu yonso kenwanaka?

• Tendula mwa bametode yina Satana kesadilaka.

• Inki mutindu lusadisu ya bampangi na beto Bakristu lenda pesa beto kikesa?

• Beto fwete tula ntima na ngolo ya nani, mpi sambu na inki?

[Bifwanisu ya kele na lutiti 13]

Bakristu ‘kenwanaka ti bampeve ya mbi’

[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]

Bampangi Bakristu lenda vanda “lusadisu yina kepesa kikesa”

[Kifwanisu ya kele na lutiti 16]

Keti nge kelombaka kikesa na Nzambi na kisambu?