Kũhiũrania na Kĩeha Gĩa Gũkuĩrũo​—Ũrĩa Ũngĩka Ihinda-inĩ Rĩu

Ũngĩetha ũtaaro wa kũhiũrania na kĩeha gĩa gũkuĩrũo, no wone motaaro maingĩ mũno, mamwe mangĩgũteithia gũkĩra marĩa mangĩ. No kũhoteke nĩ tondũ, o ta ũrĩa hekũgwetetwo, andũ mahiũranagia na kĩeha gĩa gũkuĩrũo na njĩra ngũrani. Ũndũ ũrĩa ũngĩteithia mũndũ ũmwe, no wage gũteithia mũndũ ũngĩ.

O na kũrĩ ũguo, kũrĩ na motaaro monekete marĩ ũteithio harĩ andũ aingĩ. Nĩ magwetagwo kaingĩ nĩ ataarani a kũũmĩrĩria arĩa makuĩrĩirũo, na nĩ matwaranaga na motaaro marĩ Kiugo-inĩ kĩa Ngai, Bibilia.

1: ĨTĨKĨRA ŨTEITHIO KUUMA KŨRĨ ANDŨ A FAMĨLĨ NA ARATA

• 

  Ataaramu amwe nĩ monete gwĩka ũguo nĩyo njĩra ĩrĩa njega makĩria ya kũhiũrania na kĩeha. O na kũrĩ ũguo, rĩmwe no ũigue ũkĩenda gũkorũo ũrĩ wiki. O na no ũigue ũkĩrakario nĩ andũ marageria gũgũteithia. Ũcio nĩ ũndũ wa kawainda.

• Ndũkone atĩ no mũhaka ũkorũo hamwe na andũ thaa ciothe, no ningĩ ndũkametheme biũ. No ũbatare ũteithio wao thutha-inĩ. Menyithia andũ ũndũ ũrĩa ũrabatara ihinda-inĩ rĩu, na ũndũ ũrĩa ũtarabatara.

• Gũkĩringana na mabataro maku, korũo na ũigananĩru harĩ mahinda marĩa ũrahũthĩra hamwe na andũ, na marĩa ũrahũthĩra ũrĩ wiki.

ŨTAARO: “Nĩ kaba andũ erĩ gũkĩra ũmwe . . . Tondũ rĩrĩ, ũmwe wao angĩgwa, ũcio ũngĩ no amũteithie gũũkĩra.”—Kohelethu 4:9, 10.

2: RĨAGA WEGA NA ŨGEKA MAŨNDŨ MA KŨMENYERIA MWĨRĨ

• Kũrĩa irio iria iteithagia mwĩrĩ no gũteithie mũndũ kũhiũrania na mĩtangĩko ĩrĩa ĩrehagwo nĩ kĩeha. Geria kũrĩa matunda ma mĩthemba ĩtiganĩte, nyeni, na proteini itarĩ na maguta maingĩ.

• Nyua maĩ maingĩ na indo ingĩ cia kũnyua iria ingĩteithia mwĩrĩ.

• Angĩkorũo ndũraigua kũrĩa irio, geria kũrĩa tũnini tũnini maita maingĩ. Ningĩ no ũũrie ndagĩtarĩ ũhoro wĩgiĩ ndawa cia kũhe mwĩrĩ hinya.a

• Gũceeranga na kũu nja na gwĩka maũndũ mangĩ ma kũmenyeria mwĩrĩ no kũnyihanyihie mĩtangĩko. Ningĩ no gũkũhe ihinda rĩa kwamba gũtiga gwĩciria ũhoro ũcio.

ŨTAARO: “Gũtirĩ mũndũ ũthũire mwĩrĩ wake, no mũndũ o wothe nĩkũũhe auheaga irio na akaũmenyerera.”—Aefeso 5:29, The Holy Bible in Gĩkũyũ Language.

3: KOMAGA TORO WA KŨIGANA

• 

  Toro ũkoragwo ũrĩ wa bata mũno, makĩria harĩ arĩa maracakaya, tondũ kĩeha gĩa gũkuĩrũo no gĩtũme mũndũ aigue anogete mũno.

• Wĩmenyerere ũkĩhũthĩra indo ta kahũa kana njohi, tondũ no itũme wage toro.

ŨTAARO: “Nĩ kaba rũhĩ rũmwe rwa kũhurũka gũkĩra hĩ igĩrĩ cia wĩra mũritũ na gũtengʼerania na rũhuho.”—Kohelethu 4:6.

4: KORAGWO WĨHAARĨIRIE KŨGARŨRĨRA

• 

  Ririkana atĩ andũ macakayaga na njĩra itiganĩte. Kwoguo, nĩ wega kũmenya ũndũ ũrĩa ũragũteithia wee mwene kũhiũrania na kĩeha.

• Andũ aingĩ monaga atĩ gũtaarĩria arĩa angĩ kĩeha kĩrĩa maraigua nĩ kũmateithagia, no angĩ makona matige gũtinda makĩra andũ ũrĩa maraigua. Ataaramu makoragwo na mawoni matiganĩte megiĩ kana mũndũ gũtaarĩria ũrĩa araigua no gũteithie kũhiũrania na kĩeha. Angĩkorũo nĩ ũrenda kwĩra mũndũ ũrĩa ũraigua no nĩ ũretigĩra, no wone arĩ ũndũ mũhũthũ kwamba kwĩra mũrata waku wa hakuhĩ maũndũ mamwe marĩa ũraigua.

• Andũ amwe monaga atĩ kũrĩra nĩ kũmateithagia kũhiũrania na kĩeha gĩa gũkuĩrũo, no angĩ nĩ mahotaga kũhiũrania nakĩo o na gũtuĩka marĩraga o hanini.

ŨTAARO: “Ngoro nĩyo ĩmenyaga ruo rwayo.”—Thimo 14:10.

5: WĨTHEME MĨTUGO ĨNGĨGŨTHŨKIA

• 

  Andũ amwe arĩa makuĩrĩirũo mageragia kũnyihanyihia ruo rwao rwa ngoro na njĩra ya kũnyua njohi gũkĩria gĩthimi kana kũhũthĩra ndawa cia kũrebia. No ũndũ ũcio no gũthũkia ũthũkagia mũndũ. O na angĩigua ta ahoorera, kũhoorera kũu gũkoragwo kũrĩ o gwa kahinda kanini, na acokaga akagĩa na maumĩrĩra moru. Geria gwĩka maũndũ ma gũkũnyihanyihĩria mĩtangĩko marĩa matangĩgũthũkia.

ŨTAARO: “Nĩ twĩtheriei ũndũ o wothe ũrĩa ũngĩthahia mwĩrĩ.”—2 Akorintho 7:1.

6: HŨTHAGĨRA MAHINDA MAKU NA ŨIGANANĨRU

• Andũ aingĩ nĩ monaga arĩ wega gũkorũo na mahinda mamwe ma kũhiũrania na kĩeha kĩao, na mahinda mangĩ ma gwĩka maũndũ megũtũma mariganĩrũo nĩ ruo rũrĩa marĩ naruo.

• No ũigue wahoorera ũngĩgĩa na arata erũ kana ũhũthĩre mahinda na arata a tene, ũngĩĩruta maũndũ merũ, kana wĩke maũndũ ma gwĩkenia.

• O ũrĩa mahinda marathiĩ, wahota kuona atĩ mahinda marĩa ũreciria ũhoro wa kĩeha gĩaku nĩ maranyiha, namo marĩa ũrahũthĩra gwĩka maũndũ mangĩ nĩ marongerereka, na ũndũ ũcio no ũgũteithie kũhona na ihenya.

ŨTAARO: “Maũndũ mothe nĩ marĩ ihinda rĩamo, . . . hĩndĩ ya kũrĩra na hĩndĩ ya gũtheka; hĩndĩ ya gũcakaya na hĩndĩ ya gũthũngũtha.”—Kohelethu 3:1, 4.

7: KORŨO NA MŨTARATARA WA GWĨKA MAŨNDŨ

• 

  Cokerera mũtaratara ũrĩa ũrarĩ naguo wa gwĩka maũndũ na ihenya o ũrĩa kwahoteka.

• Ũngĩkorũo na mũtaratara mwega wa gũkoma, kũruta wĩra, na gwĩka maũndũ mangĩ, wahota kuona ta maũndũ macokete ũrĩa mararĩ mbere ĩyo.

• Gũkorũo na maũndũ maingĩ mega ma gwĩka no gũtũme ũnyihanyihĩrũo nĩ ruo rwa ngoro.

ŨTAARO: “No hinya amenye matukũ ma ũtũũro wake magĩthiĩ, nĩ gũkorũo Ngai ũrĩa wa ma atũmaga aikare akenete thĩinĩ wa ngoro yake.”—Kohelethu 5:20.

8: WĨTHEME GŨTUA MATUA MA BATA NA IHENYA

• Andũ aingĩ arĩa matuaga matua ma bata na ihenya thutha wa gũkuĩrũo nĩ macokaga kwĩrira.

• Kũngĩhoteka, eterera ihinda rĩigana ũna rĩhĩtũke ũtaneka maũndũ ta gũthama, gwetha wĩra ũngĩ, kana gũte indo cia mwendwa waku ũrĩa ũkuĩte.

ŨTAARO: “Mĩbango ya mũndũ ũrĩ kĩyo hatarĩ nganja nĩ ĩrehaga ũgaacĩru, no arĩa othe mahĩkĩkaga gwĩka maũndũ nĩ mathĩnaga.”—Thimo 21:5.

9: RIRIKANAGA MWENDWA WAKU

• 

  Andũ aingĩ arĩa makuĩrĩirũo nĩ monaga arĩ wega gwĩka maũndũ mangĩmateithia kũririkana mũndũ ũrĩa ũkuĩte.

• No ũigue womĩrĩrio ũngĩcokanĩrĩria mbica kana indo cia gũkũririkania mwendwa waku kana kwandĩka maũndũ ũngĩenda kũririkana mamwĩgiĩ.

• Iga indo iria irĩkũririkanagia maũndũ mega megiĩ mwendwa waku ũrĩa ũkuĩte, na ũgaciroraga rĩrĩa waigua ũkĩenda gwĩka ũguo.

ŨTAARO: “Ririkana matukũ ma tene.”—Gũcokerithia Maathani 32:7.

10: THIĨ ŨGACEERE

• No ũgerie gũthiĩ gũceera kũndũ.

• Angĩkorũo ndũngĩhota gũthiĩ gũceera ihinda iraihu, no wĩke ũndũ ũgũgũcanjamũra mũthenya ũmwe kana ĩĩrĩ, ta kũhaica irĩma, gũceera museum, kana gũtwarithia ngaari.

• O na kũgarũrĩra hanini maũndũ marĩa wĩkaga o mũthenya no gũgũteithie gũtooria kĩeha.

ŨTAARO: “Ũkai tũthiĩ tũrĩ ithuiki handũ hatarĩ andũ angĩ mũkahurũke hanini.”—Mariko 6:31.

11: TEITHIA ARĨA ANGĨ

• 

  Ririkana atĩ rĩrĩa rĩothe wahũthĩra mahinda gũteithia andũ arĩa angĩ nĩ ũrĩiguaga wega makĩria.

• No wambĩrĩrie na gũteithia andũ angĩ arĩa mahutĩtio nĩ gĩkuũ kĩa mwendwa waku, ta arata kana andũ a famĩlĩ arĩa mangĩbatara mũndũ wa gũcakaya hamwe nao.

• Gũteithia na kũũmĩrĩria andũ arĩa angĩ no gũtũme ũgĩe na gĩkeno rĩngĩ na gũtũme ndũgate mwĩhoko.

ŨTAARO: “Kũheana nĩ kũrĩ gĩkeno kĩnene gũkĩra kwamũkĩra.”—Atũmwo 20:35.

12: RORA WONE NĨ MAŨNDŨ MARĨKŨ WONAGA MARĨ MA BATA

• Hĩndĩ ĩrĩa wĩ na kĩeha no ũkorũo na mweke mwega wa gũthuthuria nĩ maũndũ marĩkũ makoragwo marĩ ma bata ũtũũro-inĩ waku.

• Hũthĩra ihinda rĩu kũrora ũrĩa ũrahũthĩra ũtũũro waku.

• No wĩke ũgarũrũku ũngĩona handũ ũrabatara kũgarũrĩra.

ŨTAARO: “Nĩ kaba gũthiĩ nyũmba ĩrĩ na macakaya gũkĩra nyũmba ĩrĩ na ndĩa, nĩ gũkorũo ũcio nĩguo mũthia wa mũndũ o wothe, na andũ arĩa marĩ muoyo nĩ magĩrĩirũo kũiga ũndũ ũcio ngoro-inĩ ciao.”—Kohelethu 7:2.

Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, gũtirĩ ũndũ ũngĩhota gũkwehereria biũ ruo rũrĩa ũraigua. O na kũrĩ ũguo, andũ aingĩ arĩa manakuĩrũo nĩ maugĩte atĩ gwĩka maũndũ mega ta marĩa magwetetwo gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ nĩ kwamateithirie kũnyihanyihia kĩeha kĩrĩa maarĩ nakĩo. Ũhoro wa ma nĩ atĩ, gĩcunjĩ gĩkĩ gĩtinagweta maũndũ mothe marĩa mũndũ angĩka nĩguo anyihanyihĩrũo nĩ kĩeha. No ũngĩgeria mamwe marĩa magwetwo, no magũteithie kũigua wahoorera.