Ingĩhota Atĩa Kũhiũrania na Ihooru Rĩakwa?

AKĨRIRIKANA gĩkuũ gĩa ithe, Mike arataarĩria ũũ: “Ndaiguaga ngĩenda mũno kũhingĩrĩria ũrĩa ndaiguaga ngoro-inĩ.” Harĩ we, kũhingĩrĩria ihooru biũ onaga kĩrĩ gĩĩko gĩa ũcamba. No acokire kũmenya atĩ nĩ aahĩtagia. Kwoguo, rĩrĩa mũrata wake akuĩrĩirũo nĩ gukawe, Mike nĩ akoretwo amenyete ũndũ ũrĩa wagĩrĩire. Aroiga ũũ: “Mĩaka mĩnyinyi mĩhĩtũku, ingĩamũringaringire kĩande ndĩmwĩre, ‘Wĩyũmĩrĩrie ta mũndũ mũrũme.’ Indĩ rĩu ndamũnyitire guoko ngĩmwĩra, ‘Ndũkahingĩrĩrie ũrĩa ũraigua. Ũndũ ũcio nĩ ũgũgũteithia kũhiũrania na ihooru. Ũngĩenda ngweherere no wega, no ũngĩenda njikare haha, no njikare. No ndũgetigĩre kuonania ũrĩa ũraigua.’”

MaryAnne o nake nĩ aaiguire akĩenda kwĩhinyĩrĩria ndakonanie ihooru rĩrĩa mũthuri wake aakuire. Araririkana ũũ: “Ndatangĩkagĩra kũigĩra andũ kĩonerereria kĩega, ũũ atĩ, ndietĩkĩrire kuonania ũrĩa ndaiguaga.” No ndacokire kũmenya atĩ kũgeria kuonania atĩ ndĩ na hinya wa gũtirĩrĩra arĩa angĩ gũtiandeithagia. Ngĩambĩrĩria gwĩthuthuria ũrĩa ndatariĩ ngĩĩra atĩrĩ, ‘ongorũo ũraigua kũrĩra-rĩ rĩra. Tiga kuona ta ũrĩ na hinya mũingĩ mũno. Onania biũ ũrĩa ũraigua ũndũ ũcio ũkuume ngoro’”

Nĩ ũndũ ũcio Mike na MaryAnne maroiga nĩ wega mũndũ kuonania ihooru rĩake! Na matihĩtĩtie. Nĩkĩ? Tondũ kuonania ihooru nĩ gũtũmaga ngoro ĩhoorere. Kuonania ũrĩa ũraigua no gũkwehererie ũritũ ũrĩa ũrĩ naguo. Tũngĩtaũkĩrũo na tũmenye ũũma wĩgiĩ ihooru, nĩ tũkũmenya atĩ ti ũũru kũrĩonania, na ũndũ ũcio no ũnyihanyihie ihooru rĩrĩa tũrĩ narĩo.

Ũũma nĩ atĩ, andũ othe mationanagia ihooru na njĩra ĩmwe. Gũkorũo mũndũ arakuire hinahi kana arakuire thuutha wa ndwari ya ihinda iraya, no kwamũre ũrĩa arĩa makuĩrĩirũo mekũhuutio nĩ gĩkuũ kĩu. No ũrĩa gũkĩrĩ nĩ atĩ: Kũhingĩrĩria ũrĩa ũraigua no gũthũkie ũgima waku wa mwĩrĩ na ngoro yaku. No ũndũ ũrĩa mwega makĩria nĩ gũitũrũra ihooru rĩaku. Na njĩra irĩkũ? Maandĩko nĩ makoragwo na ũtaaro ũngĩhũthĩka.

Ũngĩitũrũra Ihooru Atĩa?

Kwaria no gũgũteithie kũrĩitũrũra. Thutha wa gũkuĩrũo nĩ ciana ciake ciothe ikũmi, hamwe na mahũra mangĩ-rĩ, Ayubu ũrĩa wa tene oigire ũũ: “Ngoro yakwa nĩĩgĩĩte na kĩnyiria nĩ gũtũũra muoyo: nĩngwĩtetera itekwĩgirĩrĩria; ngwaria nĩ ũrĩa ngoro yakwa ĩĩ na ũcungũ.” (Ayubu 1:2, 18, 19; 10:1) Ayubu nĩ aaremirũo nĩ kũrigĩrĩria ihooru rĩake. Aabataraga kũrĩitũrũra kwoguo no mũhaka ‘angĩaririe.’ O ũndũ ũmwe na ũguo, mũtungi wa drama Mũngeretha Shakespeare thĩinĩ wa drama ĩtagwo Macbeth aandĩkire ũũ: “wĩyaarie rĩrĩa ũrĩ na ihooru; ihooru rĩrĩa rĩtaitũrũragwo na njĩra ya kwaria nĩ rĩritũhagĩra mũndũ.”

Kwoguo kwaria maũndũ marĩa marĩ ngoro na “mũrata” wa ma ũgũgũthikĩrĩria arĩ na ũkirĩrĩria na arĩ na tha, no gũtũme ũigue wahũthahũthĩrũo. (Thimo 17:17) Kwaria ũhoro wa maũndũ marĩa wĩyoneire na ũrĩa ũraigua no gũgũteithie ũtaũkĩrũo nĩmo wega na ũhote kũhiũrania namo. Ningĩ angĩkorũo ũrĩa ũragũthikĩrĩrĩa anakuĩrũo na akĩhota kũhiũrania na ũndũ ũcio-rĩ, no wĩrute kuumana nake maũndũ mangĩgũteithia kũhiũrania ũrĩa kwagĩrĩire na ihooru. Mũtumia ũmwe wakũĩrĩirũo nĩ mwana wake nĩ ataarĩirie ũrĩa aateithĩkire thutha wa kwaria na mũtumia ũngĩ wakuĩrĩirũo: “Kũmenya atĩ nĩ harĩ mũndũ ũngĩ ũgereire ũndũ ta ũcio, na agĩtooria, na atĩ no arathiĩ na mbere na mũtũũrĩre wake nĩ kwanyũmĩrĩirie mũno.”

Ĩ angĩkorũo ndũraigua ũkĩenda kwaria ũrĩa ũraigua ngoro-inĩ? Saulu na Jonathani makua, Daudi nĩ aatungire rũĩmbo rwa macakaya na thĩinĩ wa rũĩmbo rũu agĩitũrũra ihooru rĩake. Rũĩmbo rũu rwa macakaya rũgĩtuĩka gĩcunjĩ kĩa ibuku rĩa Samueli wa Kerĩ thĩinĩ wa Bibilia. (2 Samueli 1:17-27; 2 Maũndũ ma Matukũ ma Tene 35:25) O ũndũ ũmwe na ũguo, andũ amwe moonaga arĩ ũndũ mũhũthũ gũtarĩria ũrĩa maraigua na njĩra ya kwandĩka. Mũtumia ũmwe wa ndigwa oigire atĩ, aandĩkaga ũrĩa aaiguaga na thutha wa matukũ manyinyi agathoma maũndũ macio. Nĩ onire ũndũ ũcio ũkĩmũteithia kweheria ihooru.

Kuuga ũrĩa ũraigua, ũkĩhũthĩra njĩra ya kwaria kana kwandĩka no gũgũteithie ũthirũo nĩ ihooru. Ningĩ ũndũ ũcio no ũteithie mũndũ kumĩrania ngoro na ũrĩa ũngĩ. Mũtumia ũmwe wakuĩrĩirũo oigire ũũ: “Tũrĩ na mũthuri wakwa nĩ twaiguĩte ũhoro wa andũ maahikanĩtie no maagĩtigana thutha wa gũkuĩrũo nĩ mwana wao, na tũtingĩendire ũndũ ta ũcio ũtũkore. Nĩ ũndũ ũcio rĩrĩa twarakara ũndũ mũndũ angĩambĩrĩria gũcokereria ũrĩa ũngĩ mahĩtia, twaragĩrĩria ũndũ ũcio nginya ũgathira. Ngwĩciria ũndũ ũcio nĩ watũmire tũkuhanĩrĩrie makĩria.” Kwoguo kwĩra andũ arĩa angĩ ũrĩa ũraigua-rĩ, nĩ gũgũteithia ũtaũkĩrũo atĩ rĩrĩa andũ angĩ makuĩrĩirũo tawe, monanagia ihooru na njĩra itiganĩte, o mũndũ na njĩra yake.

Ũndũ ũngĩ ũngĩgũteithia gũitũrũra ihooru nĩ kũrĩra. Bibilia yugaga nĩ kũrĩ “hĩndĩ ya kũrĩra.” (Kohelethu 3:1, 4 ) Ma nĩ atĩ, gĩkuũ kĩa mũndũ twendete nĩ kĩrehaga ihinda rĩa kũrĩra. Gũita maithori ma ihooru nĩ gũteithagia mũndũ acokererie.

Mũirĩtu ũmwe akĩririkana ũrĩa mũrata wake wa hakuhĩ aamũũmĩrĩirie rĩrĩa nyina aakuire oigire ũũ: “Hingo ciothe mũrata ũcio wakwa aakoragwo arĩ ho kũnyũmĩrĩria. Aarĩraga hamwe na niĩ. Akaaria na niĩ. Nĩ ndamũitũrũragĩra ngoro yakwa yothe, na ũndũ ũcio warĩ wa bata mũno harĩ niĩ. Ndingĩaconokire gũita maithori.” (Rora Aroma 12:15.) O nawe ndwagĩrĩirũo gũconoka gũita maithori. O ta ũrĩa tuona, Bibilia ĩrĩ na ngerekano nyingĩ cia athuri na atumia maarĩ na wĩtĩkio, ũmwe wao nĩ Jesu Kristo, ũrĩa waitire maithori ma ihooru mbere ya andũ ategũconoka o na hanini.—Kĩambĩrĩria 50:3; 2 Samueli 1:11, 12; Johana 11:33, 35.

Ti hingo ciothe ũrĩhotaga kũmenya ũrĩa ũgũkorũo ũkĩigua. Maithori o na no meite. Mũtumia ũmwe wa ndigwa onire atĩ gũthiĩ kũgũra indo thĩinĩ wa supermarket (maũndũ marĩa meekaga kaingĩ marĩ hamwe na mũthuri wake) nĩ kũngĩatũmire aite maithori, na makĩria rĩrĩa, ekora oete ota mũtugo indo iria ciakenagia mũthuri wake. Gĩa na ũkirĩrĩria kwĩyerekera. Ndũgetigĩre gũita maithori. Ririkana gũita maithori nĩ ũndũ wa ndũire na wagĩrĩire rĩrĩa mũndũ arĩ na ihooru.

Ũngĩka Atĩa Ũngĩigua ta Ũrĩ na Mahĩtia?

O ta ũrĩa hekũgwetetwo hau kabere, andũ amwe meiguaga marĩ na mahĩtia thutha wa gũkuĩrũo nĩ mũndũ mendete. Ũndũ ũcio no ũtũteithie kũmenya wega ihooru inene rĩa Jakubu mũthuri warĩ mwĩhokeku, rĩrĩa eerirũo atĩ mũriũ wake Jusufu nĩ oragĩtwo nĩ “nyamũ njũru.” Jakubu nĩwe watũmĩte Jusufu athiĩ akarore ũrĩa ariũ a ithe maatariĩ. Kwoguo, no kũhoteke Jakubu nĩ eeyũragia ciũria cia kwĩruta mahĩtia ta, ‘nĩkĩ gĩatũmire ndũme Jusufu arĩ wiki? Ndĩramũtũmĩte kũndũ kũiyũire nyamũ ndĩani nĩkĩ?’—Kĩambĩrĩria 37:33-35.

Wahota kwĩigua ta arĩ we waarekereirie mũndũ ũcio wendete akue. Kwĩigua ũrĩ na mahĩtia—ũkorũo ũrĩ namo kana ũtarĩ—nĩ ũndũ wĩrehaga rĩrĩa mũndũ o wothe arĩ na ihooru na kũmenya ũguo no gũgũteithie. Hingo ta ĩyo ningĩ ndwagĩrĩirũo kũhithĩrĩra ũrĩa ũraigua. Kwĩyaria ũrĩa ũreigua ũrĩ na mahĩtia no gũgũteithie gũthirũo nĩ ihooru.

Ningĩ menya atĩ, ona tũngĩkorũo twendete mũndũ atĩa, tũtingĩgitĩra muoyo wake, kana tũgirĩrĩrie arĩa twendete makorũo nĩ “ihinda na ũndũ ũterĩgĩrĩirũo.” (Kohelethu 9:11, NW) Ningĩ-rĩ, ndwarĩ na mwerekera mũũru. Kwa ngerekano, kwaga gũtwara mũndũ ũcio wendete kũrĩ ndagĩtarĩ narua-rĩ, nĩ kuuga atĩ wendaga arũare na akue? Aca tiguo! Kwoguo no gũtuĩke atĩ wee, nĩwe ũratũmire akue? Aca.

Mũtumia ũmwe aamenyire kũhiũrania na kũigua arĩ na mahĩtia thutha wa mwarĩ gũkua aksidenti-inĩ ya barabara. Oigire ũũ: Ndaiguaga ndĩ na mahĩtia nĩ ũndũ wa kũmũtũma. No ndacokire kũmenya kũigua ũguo, ndwarĩ ũndũ wa ũũgĩ. Hatiarĩ mahĩtia ndekĩte nĩ kũmatũma marĩ na ithe. Ĩyo yaarĩ o aksidenti tu.”

Wahota kwĩĩra ‘no kũrĩ maũndũ maingĩ ingĩoigĩte kana ngeeka.’ No rĩrĩ, nũ ũngiuga akoretwo arĩ mũciari kana mwana mũkinyanĩru? Bibilia itũririkanagia ũũ: “Ithuothe nĩtũhĩngĩcagwo nĩ maũndũ maingĩ. Na rĩrĩ, mũndũ angĩkorũo ndahĩngĩcagwo nĩ mĩario yake, nĩ mũndũ mũkinyanĩru kũna.” (Jakubu 3:2; Aroma 5:12) Kwoguo-rĩ, ĩtĩkĩra atĩ ndũrĩ mũkinyanĩru. Gũtũũra ugaga “naarĩ korũo” gũtirĩ ũndũ kũngĩcenjia, ĩndĩ no gũtũme waage gũcokereria narua.

Angĩkorũo ũrĩ na itũmi njega cia gwĩtĩkia ũrĩ na mahĩtia kũna-rĩ, ririkana ũndũ ũrĩa wa bata mũno ũngĩgũteithia gũtiga kwĩigua ũrĩ na mahĩtia—wohanĩri wa Ngai. Bibilia ĩtũũmagĩrĩria ũũ: “Wee, Jehova-rĩ, ũngĩtindaga ũkĩgera mawaganu, nũ, Mwathani, ũngĩgĩĩtiirĩrĩria? No rĩ,’ harĩ wee he na wohanĩri.” (Thaburi 130:3, 4) Ndũngĩhota gũcoka na thuutha ũkagarũre maũndũ marĩa maahĩtũkire. Ĩndĩ-rĩ, no, ũthaithe Ngai akuohere mahĩtia marĩa maahĩtũkire. Kwoguo ũngĩka atĩa? Angĩgĩkorũo Ngai nĩ eranĩire kuohanĩra-rĩ, githĩ o na we ndũkĩagĩrĩirũo nĩ kwĩyohera?—Thimo 28:13; 1 Johana 1:9.

Gũtooria Marakara

Hihi rĩngĩ na rĩngĩ nĩ ũiguaga ũrakarĩire arigitani, arata o na kana ũcio ũkuĩte? Menya atĩ o naguo ũcio nĩ ũndũ wa ndũire rĩrĩa mũndũ akuĩrũo. No kũhoteke marakara maku mararehwo nĩ ruo rũrĩa ũrĩ naruo. Mwandĩki ũmwe oigire: “Kũmenya tu ũrĩ na marakara—na kwaga gwĩka kũringana namo—no wĩtheme moimĩrĩro mooru marĩa marehagwo nĩ marakara.”

Ningĩ kuonania kana kwĩra mũndũ ũngĩ atĩ ũrĩ mũrakaru no gũgũteithie. Na njĩra ĩrĩkũ? Ti na njĩra ya mangʼũrĩ. Bibilia ĩtwĩraga nĩ ũgwati kũiga marakara. (Thimo 14:29, 30) Ĩndĩ no ũhoorerio ũngĩaria na mũrata ũgũgũthikĩrĩria. Amwe nao moigaga atĩ kũrutithia mwĩrĩ wao wĩra nĩ gũteithagia kũniina marakara.—Ningĩ rora Aefeso 4:25, 26.

O na gũtuĩka harĩ bata kwaria ma ũtekũhitha ũrĩa ũraigua, harĩ ũndũ wagĩrĩirũo nĩ kũririkana. Nĩ harĩ ũtiganu mũnene wa kwĩyaria ũrĩa ũraigua na kwerekeria marakara maku kũrĩ andũ arĩa angĩ. Hatirĩ bata wa gũcokereria andũ arĩa angĩ moritũ na marakara maku. Kwoguo nĩ wega kuuga ũrĩa ũraigua, no ti ũrĩ na ũũru. (Thimo 18:21) Harĩ njĩra ĩmwe ĩkĩrĩte iria ingĩ harĩ gũtooria ihooru, na rĩu nĩyo tũkwarĩrĩria.

Ũteithio Kuuma Kũrĩ Ngai

Bibilia ĩtũmagĩrĩria ũũ: “Jehova nĩ akoragwo hakuhĩ na arĩa athuthĩku ngoro; na acio ahehenjeku ngoro akamahonokia.” (Thaburi 34:18, NW) Nĩ ma, ũiguano waku na Ngai no ũgũteithie kũhiũrania na gĩkuũ kĩa mũndũ wendete gũkĩra kĩndũ kĩngĩ o gĩothe. Atĩa? Maũndũ marĩa twarĩrĩirie nginyagia hau moimanĩte na Kiugo kĩa Ngai Bibilia, kana magakorũo magĩtwarana nakĩo. Kũmahũthĩra no gũgũteithie gũtooria.

Hamwe na ũguo-rĩ, ndũkahũthie bata wa mahoya. Bibilia ĩtwĩraga ũũ: “Rekereria mũrigo waku na harĩ Jehova; nĩwe ũrĩgũtiiragĩrĩra.” (Thaburi 55:22) Angĩgĩkorũo kwaria na mũrata ũragũcaĩra no gũgũteithie-rĩ, na githĩ gũitũrũra ngoro yaku yothe harĩ “Ngai mwene ũhoro wothe wa kũũmanĩrĩria” to gũgũteithie makĩria!—2 Akorintho 1:3.

Ti kuuga atĩ kũhoya nĩkuo gũtũmaga tũigue wega, ‘Mũigua wa mahoya,’ eranĩire kũhe ndungata ciake roho mũtheru iria ĩmũhoyaga kuuma ngoro. (Thaburi 65:2; Luka 11:13) Naguo roho mũtheru wa Ngai, kana hinya wake, ũtũĩkagĩra ‘ũhoti mũnene ũkĩrĩrĩirie’ wa gũtũteithia mũthenya o mũthenya. (2 Akorintho 4:6, 7) Ririkana: Ngai no ateithie ndungata ciake njĩhokeku gũkirĩrĩria thĩna wa mũthemba o wothe.

Mũtumia ũmwe wakuĩrĩirũo nĩ mwana aririkanaga ũrĩa mahoya maamateithirie marĩ na mũthuri wake gũtooria ihinda rĩu. Oigire ũũ “Tũngĩaiguire ihooru mũno ũtukũ tũrĩ mũciĩ, twahoyaga hamwe na mũgambo mũnene.” “Rĩa mbere gwĩka ũndũ o wothe mwana ũcio atarĩ ho—ta gũthiĩ mũcemanio wa kĩũngano, gũthiĩ kĩrũrũngano—twahoyaga mũno tũheo hinya. Tũngĩokĩrire rũcinĩ tũigue tũritũhĩirũo nĩ ũndũ ũcio mũno, nĩ twahoyaga Jehova atũhe ũteithio. Kũrĩ hĩndĩ ndaiguaga guoya mũno rĩrĩa ndatonya nyũmba ndĩ nyiki. Kwoguo hingo ciothe rĩrĩa ndacoka mũciĩ ndĩ nyiki, ndahoyaga Jehova mũno andeithie horere.” Mũtumia ũcio mwĩhokeku etĩkĩtie hatarĩ nganja atĩ mahoya macio nĩ maamũteithirie. O na we ũngĩthiĩ na mbere na kũhoya nĩ ũkuona atĩ, ‘thayũ wa Ngai, ũrĩa ũtangĩmenyeka ũrĩa ũtariĩ, nĩũrĩikaragia ngoro yaku o na gwĩciria gwaku.’—Afilipi 4:6, 7; Aroma 12:12.

Ũteithio ũrĩa Ngai aheanaga nĩ ũrĩ ũguni. Mũtũmwo Paulo oigire atĩ Ngai ‘atũũmagĩrĩria mathĩna-inĩ maitũ mothe, nĩgetha ithuĩ tũhotage kũũmĩrĩria andũ arĩa angĩ makoragwo marĩ na thĩna o na ũrĩkũ.’ Ũũma nĩ atĩ, ũteithio wa Ngai ndũtũninagĩra ruo, no nĩ ũtũteithagia gũkirĩrĩria. Ũguo ti kuuga atĩ ndũgacoka kũrĩra kana kũririkana ũcio ũkuĩte. No, no ũcokererie. Namo maũndũ marĩa ũhĩtũkĩire ihinda-inĩ rĩu no matũme ũtuĩke mũcayanĩri makĩria na ũhotage kũmenya ũrĩa ũrĩteithagia arĩa makuĩrĩirũo ta we matoorie.—2 Akorintho 1:4.