ITHOMO RĨA 29

Mũgambo Mwega

ANDŨ matihutagio tu nĩ ũhoro ũrĩa ũraheanwo no nĩ nginya njĩra ĩrĩa ũraario nayo. Na githĩ to ũkenere gũthikĩrĩria mũndũ ũrakwarĩria na mũgambo mwega, mũcanjamũku, ũrĩ na ũrata, na ũtugi gũkĩra rĩrĩa angĩkwarĩria na mũgambo mũcongʼi na ũtarĩ na ũrata?

Gũkũria mũgambo ũronania ngumo njega gũtiĩhocetie tu harĩ mũgambo. Kwahota gũkorũo kũhutĩtie nginya ũmũndũ waku. O ũrĩa mũndũ arathiĩ na mbere kũgĩa na ũmenyo wa ma cia Bibilia na gũcihũthĩra, njĩra yake ya kwaria nĩ ĩgarũrũkaga. Mũgambo wake wonanagia ngumo cia kĩĩroho ta wendo, gĩkeno, na ũtugi. (Gal. 5:22, 23) Rĩrĩa ararũmbũyia arĩa angĩ kuuma ngoro, mũgambo wake nĩ wonanagia ũguo. Rĩrĩa ambĩrĩria kuonania ngatho handũ ha kũnugunĩka, ciugo ciake na mũgambo wake nĩ cionanagia ũguo. (Maca. 3:39-42; 1 Tim. 1:12; Jud. 16) O na angĩkorũo ndũranyita rũthiomi rũrĩa mũndũ araaria, nĩ ũndũ mũhũthũ kũmenya mũndũ ũraaria ũũru na arĩ na mwĩgatho, ngũrani na mũndũ ũraaria enyihĩtie, arĩ na wetereri, ũtugi, na wendo.

Mũndũ no akorũo na mũgambo ũtarĩ mwega nĩ ũndũ wa mawathe ma mũciarĩre kana mũrimũ. Mathĩna ta macio no makorũo marĩ manene mũno ũndũ matangĩthira biũ mũtabarĩre-inĩ ũyũ. O na kũrĩ ũguo, kwĩruta kũhũthĩra ciĩga cia kwaria ũrĩa kwagĩrĩire no gũteithie mũndũ agagĩrie mũgambo wake.

Mbere ndaya, nĩ harĩ bata kũmenya atĩ mĩgambo ya andũ nĩ ngũrani. Kwoguo ndwagĩrĩirũo kwĩgerekania na mũgambo wa mũndũ ũngĩ. Nĩ ũndũ ũcio, wĩrutanĩrie kwagĩria mũgambo waku kĩũmbe o ũrĩa ũtariĩ. Nĩ kĩĩ kĩngĩgũteithia gwĩka ũguo? Kũrĩ maũndũ merĩ ma bata mũno.

Hihia Biũ Ũrĩa Kwagĩrĩire. Nĩguo mũgambo waku ũkorũo ũrĩ mwega, ũkũbatara rĩera rĩa kũigana na ningĩ kũhihia ũrĩa kwagĩrĩire. Kwaga ũguo mũgambo waku no ũiguĩke ũtarĩ na hinya, na wahota gũikara ũgĩtinatinagia ciugo ũkĩaria.

Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩnene kĩa mahũri gĩtikoragwo mwena wa igũrũ wa gĩthũri; gĩcunjĩ kĩu kĩonekaga kĩrĩ kĩnene nĩ ũndũ wa mahĩndĩ ma ciande. Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩnene kĩa mahũri gĩkoragwo rũgongo hanini rwa nda. Habaya ũkoragwo ũnyitanĩte na mbaru cia mwena wa thĩ, ũkahakania gĩthũri na nda.

Rĩrĩa ũrahihia ũngĩaga kũiyũria mahũri maku mothe rĩera, thutha wa ihinda ndũgũkorũo na rĩera rĩa kũigana. Mũgambo waku nĩ ũkwaga hinya, na nĩ ũkũnoga na ihenya. Nĩguo ũhihie ũrĩa kwagĩrĩire, ũkũbatara gũikara thĩ kana kũrũgama wĩtirĩte na ũtirĩte ciande. Wĩtheme biũ kwamba o mwena wa igũrũ wa gĩthũri rĩrĩa ũrahihia ũkĩenda kwaria. Amba ũhihie ũiyũrie rĩera mwena wa thĩinĩ biũ wa mahũri. Mwena ũcio wa mahũri waiyũra rĩera, mbaru ciaku cia mĩena yerĩ nĩ ikwĩyamba. Hĩndĩ o ĩyo habaya ũgũikũrũka, ũtindĩke nda na mara kahora nginya ũigue mũcibi kana nguo ciaku ciakũnyita nda. No mahũri matikoragwo hau nda-inĩ; makoragwo mahumbĩrĩtwo nĩ mbaru. Ũngĩenda kũmenya nĩguo-rĩ, iga guoko kũmwe o mwena o mwena wa thĩ wa mbaru ciaku. Rĩu hihia na hinya. Angĩkorũo nĩ ũragucia rĩera ũrĩa kwagĩrĩire, nĩ ũkuona atĩ nda ndĩratonyerera na ciande itirethuna. Ithenya rĩa ũguo nĩ ũkũigua mbaru ciaku ikĩandandũka na igĩcokanĩrĩra kahora kahora.

Rĩu ambĩrĩria kũhũthĩra rĩera rĩu. Ndũkareke riume o rĩmwe. Rĩhũthĩre kahora kahora. Ndũkagerie kũrigĩrĩria rĩera rĩu na njĩra ya kũũmia mũmero. Ũngĩka ũguo mũgambo ũgũkorũo ũrĩ wa kwĩgũmĩra kana mũceke mũno. Hinya uumĩte nda-inĩ na mbaru-inĩ ũrekagĩrĩria rĩera, nakuo kũhũthĩka kwa rĩera rĩu gũgakorũo kwĩhocetie harĩ habaya.

O ta ũrĩa mũtengʼeri emenyagĩria nĩ ũndũ wa kĩhĩtahĩtano, noguo mwaria angĩĩruta kũhihia ũrĩa kwagĩrĩire angĩĩmenyeria. Rũgama ceni ũtirĩte ciande, ũgucie rĩera biũ nĩguo ũihũrie mwena wa thĩinĩ biũ wa mahũri, na kahora kahora ũhihie na nja kahinda karaihu o ũrĩa ũngĩhota mbere ya kũgucia rĩera rita rĩngĩ. Ũcoke wĩmenyerie gũthoma na kayũ ũkĩhihagia na njĩra ĩyo.

Ikara Ũhũmũkĩte. Ũndũ ũngĩ wa bata harĩ kũgĩa na mũgambo mwega nĩ kũhũmũka! No wagĩrie mũgambo mũno ũngĩĩruta gũikara ũhũmũkĩte rĩrĩa ũraria. Meciria na mwĩrĩ no mũhaka ciikare ihũmũkĩte, tondũ meciria mangĩkorũo na mĩtangĩko nĩ matũmaga mĩkiha ĩĩgaathe.

Eheria mĩtangĩko ya meciria na njĩra ya kũgĩa na mawoni marĩa magĩrĩire kwerekera athikĩrĩria aku. Angĩkorũo andũ acio nĩ arĩa ũrahunjĩria, ririkana atĩ o na angĩkorũo wĩrutĩte Bibilia o ihinda rĩa mĩeri mĩnyinyi, nĩ ũmenyete maũndũ ma bata megiĩ muoroto wa Jehova marĩa ũngĩaria nao. O na angĩkorũo nĩ moĩ kana matiũĩ-rĩ, ũrathiĩ kũrĩ o tondũ nĩ marabatara ũteithio. Ningĩ angĩkorũo nĩ mĩario ũraruta thĩinĩ wa Nyũmba ya Ũthamaki, aingĩ a athikĩrĩria aku nĩ ndungata cia Jehova. Nĩ arata aku na nĩ marenda ũgaacĩre. Gũtirĩ andũ thĩinĩ wa thĩ maragia mbere ya athikĩrĩria marĩ na ũrata na wendo ta ũrĩa twĩkaga.

Wĩcirie ũhoro wa mĩkiha ya mũmero na ũgerie kũmĩregeria hanini. Ririkana atĩ kamũrango gaku ka mĩgambo gaikaraga gakĩĩhingaga na gakĩĩhingũraga rĩrĩa rĩera rĩragera ho riumĩte mahũri-inĩ. Mũgambo nĩ ũcenjagia rĩrĩa mĩkiha ya mũmero yegaatha kana yaregera, o ta ũrĩa mũgambo wa rũrigi rwa ngita ũcenjagia rwagathwo kana rwaregerio. Rĩrĩa waregeria mĩkiha ya kamũrango kau ka mĩgambo, mũgambo nĩ ũnyihaga. Ningĩ kũregeria mĩkiha ya mũmero nĩ gũteithagia kũiga maniũrũ marĩ mahingũku na ũndũ ũcio nĩ ũrĩtũmaga mũgambo waku ũkorũo ũrĩ mwega.

Hũmũkia mwĩrĩ waku wothe—maru, moko, ciande, na ngingo. Weka ũguo nĩ ũkũhota kũmemerekia mũgambo waku nginya ũiguĩke wega. Mũgambo wagĩraga mwĩrĩ wothe wahũthĩka kũwagĩria, ĩndĩ ũndũ ũcio nĩ ũhotomagio nĩ guoya. Mũgambo, ũthondekagĩrũo mũmero-inĩ, ũgacoka ũkaiguĩka maniũrũ-inĩ, mahĩndĩ-inĩ ma gĩthũri, magego-inĩ, mambarita-inĩ ma kanua, na mĩkiha-inĩ ya maniũrũ. Ciĩga icio ciothe nĩ citũmaga mũgambo ũkorũo ũrĩ mwega. Ũngĩigĩrĩra kĩndũ kĩritũ ithandũkũ-inĩ rĩa ngita, mũgambo nĩ ũkũhwererekera; angĩkorũo ithandũkũ rĩu nĩ rĩkũruta mũgambo mwega, rĩtiagĩrĩirũo nĩ kũigĩrĩrũo kĩndũ. Noguo kũrĩ harĩ mahĩndĩ ma mwĩrĩ witũ. Mũgambo wakorũo ũrĩ mwega nĩ ũgũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ kũũiganania na kuonania ũrĩa wee ũraigua. Nĩ ũkũhota kwarĩria athikĩrĩria aingĩ ũtekwĩgũmĩra.

ŨRĨA MŨGAMBO ŨTHONDEKAGWO

Mĩgambo yothe kuuma kanua-inĩ ĩthondekagwo nĩ rĩera rĩrĩa riumaga mahũri-inĩ maku. Mahũri mahũthĩkaga ta mbombo ya gũtindĩka rĩera kũgerera mũberethi wa rĩera ũkarĩtwara gatagatĩ ka mũmero. Gatagatĩ ka mũmero waku nĩ hakoragwo na kamũrango ka mĩgambo karĩa gakoragwo na tũmĩkiha twĩrĩ tũngʼethanĩire. Tũmĩkiha tũu nĩ tuo kĩhumo kĩrĩa kĩnene kĩa mĩgambo. Nĩ tuo tũhingaga na tũkahingũra mũberethi wa rĩera nĩguo rĩera rĩingĩre kana riume o hamwe na kũgirĩrĩria tũindo tũtagĩrĩire tũtikaingĩre mahũri-inĩ. Angĩkorũo mũndũ nĩ kũhuhia arahuhia atekwaria, gũtirĩ mũgambo ũthondekagwo rĩrĩa rĩera rĩrahĩtũkĩra kamũrango-inĩ ka mĩgambo. No rĩrĩa mũndũ arenda kwaria, tũmĩkiha tũu nĩ twĩgathaga, na tũkainaina rĩrĩa rĩera kuuma mahũri-inĩ rĩratindĩkwo rĩhetũkĩre kamũrango-inĩ kau. Nĩ ũndũ ũcio mũgambo ũgathondekwo.

O ũrĩa tũmĩkiha twa kamũrango ka mĩgambo tũgũkorũo twĩgathĩte, noguo tũkũinaina mũno na noguo mũgambo ũrĩa ũgũthondekwo ũgũkorũo ũrĩ mũnene. Ningĩ o ũrĩa tũmĩkiha tũu tũgũkorũo tũregerete noguo mũgambo ũgũkorũo ũrĩ mũnyinyi. Thutha wa mũgambo kuuma kamũrango-inĩ ka mĩgambo, ũingĩraga mwena wa igũrũ wa mũmero, hakuhĩ na kĩrĩmĩ. Ũgacoka ũgathiĩ kanua na mĩkiha-inĩ ya maniũrũ. Kũu nĩkuo tũmĩgambo tũngĩ tuongagĩrĩrũo nĩguo mũgambo wagĩre makĩria. Mambarita ma kanua o hamwe na rũrĩmĩ, magego, mĩromo, na thĩa nĩ ihũthĩkaga harĩ kũgayania mĩgambo ĩyo, ĩrĩa ĩcokaga kũiguĩka ĩrĩ ũhoro ũrataũkĩra athikĩrĩria.

Mũgambo wa mũndũ nĩ wa magegania na ndũngĩringithanio na wa kĩndũ o gĩothe gĩthondeketwo nĩ mũndũ. Kũgerera mũgambo mũndũ nĩ ahotaga kuonania ũrĩa araigua ngoro-inĩ—kana arĩ na wendo, kana rũmena. Ũngĩmenyerio ũrĩa kwagĩrĩire, mũgambo wa mũndũ no ũhũthĩke na njĩra nyingĩ, no ũine nyĩmbo irĩ na cama na warie ciugo cia kũhutia ngoro.

GŨTOORIA MATHĨNA MAYA

Mũgambo ũtarĩ na hinya. Gũkorũo mũgambo ũrĩ mũceke ti kuga mũgambo ũcio ndũrĩ na hinya. Ũngĩkorũo ũrĩ mwega andũ no mende kũũthikĩrĩria. Ĩndĩ nĩguo ũkorũo na moimĩrĩro mega, no mũhaka mũgambo ũkorũo ũrĩ wa kũigana.

Nĩguo mũgambo waku wagagĩre, no mũhaka ũwĩkĩre hinya. Ũndũ ũcio ũbataraga kũhũmũkia mwĩrĩ waku wothe, ũrĩa hatarĩirio gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ. Kĩyo gĩa kũhũmũkia mwĩrĩ waku o hamwe na kwĩmenyeria kũina ũtumĩtie kanua no gũgũteithie. Mĩromo ndĩagĩrĩirũo nĩ kũnyitithanio mũno, yagĩrĩirũo kũhutania o hanini. Rĩrĩa ũraina ũtumĩtie kanua, thikĩrĩria mĩgambo yaku thĩinĩ wa mũtwe waku na gĩthũri-inĩ.

Rĩmwe na rĩmwe mũgambo ũiguĩkaga ũtarĩ na hinya kana wa kwĩgũmĩra tondũ mũndũ nĩ mũrũaru kana ndanakoma toro wa kũigana. Ma nĩ atĩ maũndũ macio mangĩrũngwo, mũgambo nĩ ũkwagagĩra.

Mũgambo wĩ igũrũ mũno. Tũmĩkiha twa kamũrango ka mĩgambo tũngĩĩgatha mũno mũgambo nĩ ũnenehaga mũno. Mũgambo ũngĩneneha gũkĩria njano, no ũthumbũre athikĩrĩria. No ũhote gũkorũo na mũgambo mũigananĩru na njĩra ya kũhũmũkia mũmero nĩguo tũmĩkiha twa kamũrango ka mĩgambo tũregere. Wĩmenyagĩrie na kĩo gwĩka ũguo ndeereti-inĩ cia o mũthenya. Ningĩ kũhihia na hinya nĩ gũteithagia.

Kũiguĩka ta ũraria na maniũrũ. Rĩmwe na rĩmwe thĩna ũyũ ũrehagwo nĩ kũhingara maniũrũ. Rĩmwe na rĩmwe nĩ ũndũ wa mũndũ kũgatha mĩkiha ya mũmero na ya kanua maniũrũ nĩ mahingaraga, rĩera rĩkaga kũhĩtũka wega. Ũndũ ũcio ũgatũma mũndũ aiguĩke ta araria na maniũrũ. Nĩguo wĩtheme ũndũ ũcio harĩ bata gũikara ũhũmũkĩte.

Mũgambo mũritũ mũno. Mũgambo ta ũcio ndũgucagĩrĩria. Wahota gũtũma andũ metigĩre.

Maũndũ-inĩ mamwe kĩrĩa kĩrabatarania mũno nĩ mũndũ gũthiĩ na mbere na kwĩrutanĩria gũcenjia ũmũndũ wake. (Kol. 3:8, 12) Angĩkorũo nĩ wĩkĩte ũguo, kũrũmĩrĩra motaaro megiĩ kũhũthĩra mũgambo no gũgũteithie. Regeria mũmero na thĩa. Ũndũ ũcio ũgũtũma mũgambo ũkorũo ũrĩ mwega na nĩ ũkũgitĩrũo ndũgathũke nĩ ũndũ wa kũũtindĩkĩrĩria magego-inĩ.