Gũkorũo na Muonere Ũrĩa Wagĩrĩire

WĨGIĨ NJOHI

MŨTHURI ũmwe wĩtagwo Tony aarĩ na mathĩna maingĩ ũtũũro-inĩ wake tondũ ndeendaga gwĩtĩkĩra atĩ aarĩ na thĩna wa kũnyua njohi gũkĩria gĩthimi. Tondũ ndoonekaga arĩ mũrĩu o na anyua, ndeeciragia atĩ warĩ thĩna mũnene kũnyua gũkĩria gĩthimi. Nĩ kĩĩ gĩatũmaga akorũo na mawoni ta macio matagĩrĩire?

Mwĩcirĩrie wake wathũkagio nĩ kũnyua njohi gũkĩria gĩthimi. O na kana Tony nĩ aamenya kana ndaamenyaga, meciria make matiarutaga wĩra wega nĩ ũndũ wa kũnyua njohi gũkĩria gĩthimi. O ũrĩa anyuaga njohi nyingĩ noguo meciria make maaremagwo nĩ gũtaũkĩrũo atĩ nĩ yamũthũkagĩra.

Gĩtũmi gĩa kerĩ gĩa Tony gũkorũo na mwĩcirĩrie ũcio ũtarĩ mwega nĩ atĩ ndeendaga gũtiga mũtugo ũcio wake wa kũnyua. Mũthuri wĩtagwo Allen o nake kĩambĩrĩria-inĩ ndeetĩkagĩra atĩ nĩ aahũthagĩra njohi gũkĩria gĩthimi. Aaugire: “Ndehithaga ngĩnyua na ngahũthia mũtugo ũcio wakwa wa kũnyua gũkĩria gĩthimi. Ndarĩ na muoroto o ũmwe—gũthiĩ na mbere na mũtugo wakwa wa kũnyua njohi gũkĩria gĩthimi.” O na gũtuĩka andũ arĩa angĩ nĩ moonaga atĩ Tony na Allen nĩ maanyuaga njohi gũkĩria gĩthimi, o ũmwe wao eeĩraga atĩ maũndũ maarĩ o mega. O eerĩ nĩ maabataraga kuoya ikinya rĩa kũgarũrĩra mũtugo wao wa kũnyua gũkĩria gĩthimi. No mangĩekire ũguo atĩa?

Korũo Wĩhaarĩirie Kũgarũrĩra!

Andũ aingĩ arĩa maanyuaga njohi gũkĩria gĩthimi nĩ magarũrĩire tondũ wa gwathĩkĩra ciugo ici cia Jesu: “Kwoguo, angĩkorũo riitho rĩaku rĩa ũrĩo nĩ rĩrakũhĩngithia, rĩkũũre ũrĩte rĩkweherere. Tondũ nĩ kaba ũũrũo nĩ kĩĩga gĩaku kĩmwe gũkĩra mwĩrĩ waku wothe ũikio Jehanamu.”—Mathayo 5:29.

Hatarĩ nganja, Jesu ndeendaga kuuga atĩ twĩtinie ciĩga cia mwĩrĩ. Handũ ha ũguo, eendaga kuuga atĩ twagĩrĩirũo gũkorũo twĩhaarĩirie gũtiga gwĩka ũndũ o wothe ũrĩa ũngĩthũkia ũrata witũ hamwe na Jehova. Ũhoro wa ma nĩ atĩ, no ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ gwĩka ũgarũrũku ũcio. Ĩndĩ no ũtũteithie gwĩthema kũnyuaga njohi gũkĩria gĩthimi. Kwoguo, andũ angĩ mangĩkwĩra atĩ nĩ ũranyua njohi gũkĩria gĩthimi, oya ikinya rĩa kũgarũrĩra.a Angĩkorũo ndũngĩhota kũnyuaga njohi na gĩthimi, korũo wĩhaarĩirie gũtiga biũ kũnyua. O na gũtuĩka ũndũ ũcio no ũkorũo ũrĩ mũritũ mũno, no ũhonokie muoyo waku.

O na angĩkorũo ndũnyuaga njohi ũkarĩĩo-rĩ, hihi nĩ ũnyuaga gũkĩria gĩthimi? Angĩkorũo nĩguo, nĩ makinya marĩkũ ũngĩoya nĩguo ũkoragwo na muonere ũrĩa wagĩrĩire wĩgiĩ njohi?

Kũrĩa Ũngĩruta Ũteithio

1. Korũo na wĩtĩkio atĩ Jehova nĩ egũgũteithia wamũhoyaga kaingĩ kuuma ngoro. Bibilia ĩheanaga ũtaaro ũyũ kũrĩ andũ arĩa othe mendaga gũkenia Jehova Ngai: “Maũndũ-inĩ mothe menyithagiai Ngai maũndũ marĩa mũbataraga kũgerera mahoya na mathaithana o hamwe na gũcokia ngatho; naguo thayũ wa Ngai ũrĩa ũkĩrĩte ũtaũku wothe nĩ ũrĩgitagĩra ngoro cianyu na ũhoti wanyu wa gwĩciria kũgerera Kristo Jesu.” (Afilipi 4:6, 7) Angĩkorũo nĩ ũrenda kũgĩa na thayũ ũcio wa meciria-rĩ, nĩ maũndũ marĩkũ ũngĩhoya igũrũ rĩamo?

Ĩtĩkĩra atĩ ũrĩ na thĩna wa kũnyua njohi gũkĩria gĩthimi, na atĩ gũtirĩ mũndũ ũngĩgwĩkĩra mogarũrũku marĩa marabatarania. Ĩra Jehova ũrĩa ũrabanga gwĩka nĩguo ũtoorie thĩna ũcio na nĩ ekũrathima kĩyo gĩaku nĩguo wone thayũ na wĩtheme mathĩna maritũ makĩria. Bibilia yugaga ũũ: “Mũndũ ũrĩa ũhumbagĩra mehia make ndagaacagĩra, no ũrĩa ũmoimbũraga na agatigana namo nĩ aiguagĩrũo tha.” (Thimo 28:13) Jesu ningĩ nĩ aaugire atĩ no tũhoe ũũ: “Ndũgatũtware magerio-inĩ, no ũtũhonokagie kuuma harĩ ũrĩa mũũru.” (Mathayo 6:13) O na kũrĩ ũguo-rĩ, wagĩrĩirũo gwĩka atĩa thutha wa kũhoya?

2. Bibilia no ĩgũteithie. “Kiugo kĩa Ngai kĩrĩ muoyo na nĩ kĩrĩ hinya . . . na nĩ kĩhotaga gũkũũrana meciria na methugunda ma ngoro.” (Ahibirania 4:12) Andũ aingĩ arĩa maanyuaga njohi gũkĩria gĩthimi nĩ mateithĩtio nĩ gũthomaga na gwĩcũranagia mĩhari ya Bibilia o mũthenya. Mwandĩki ũmwe wa Bibilia aandĩkire ũũ: “Gũkena nĩ mũndũ ũrĩa ũtathiaga kũringana na ũtaaro wa andũ arĩa aganu, . . . no watho wa Jehova nĩguo ũmũkenagia, na athomaga watho ũcio Wake na mĩheehũ ũtukũ na mũthenya. . . . Ũndũ o wothe ekaga nĩ ũrĩgaacagĩra.”—Thaburi 1:1-3.

Allen, ũrĩa wagĩire na hinya wa gũtooria mũtugo wa kũnyua njohi gũkĩria gĩthimi nĩ ũndũ wa kwĩruta Bibilia na Aira a Jehova aaugire ũũ: “Ndĩ na ma atĩ tiga nĩ ũndũ ndateithirio nĩ Bibilia na motaaro ma Bibilia gũtiga kũnyua njohi, ingĩrĩ mũkuũ.”

3. Kũria ngumo ya kwĩgirĩrĩria. Bibilia yugaga atĩ andũ amwe thĩinĩ wa kĩũngano gĩa Gĩkristiano arĩa tene maanyuaga njohi makarĩĩo nĩ maathambĩtio magathera “na roho wa Ngai witũ.” (1 Akorintho 6:9-11) Hihi nĩ na njĩra ĩrĩkũ? Roho mũtheru wa Jehova nĩ wamateithirie gũkũria ngumo ya kwĩgirĩrĩria na gũtiga kũnyuaga njohi gũkĩria gĩthimi. Bibilia yugĩte ũũ: “Mũtikarĩagwo nĩ ndibei, o ĩyo ĩtongoragia mũndũ mĩtugo-inĩ ya waganu, no thiĩi na mbere kũiyũrũo nĩ roho.” (Aefeso 5:18; Agalatia 5:21-23) Jesu eeranĩire atĩ ‘Ithe witũ wa igũrũ nĩ arĩheaga arĩa mamũhoyaga roho mũtheru.’ Kwoguo, “thiĩi na mbere kũhoya, na nĩ mũkũheo.”—Luka 11:9, 13.

Andũ arĩa mendaga gũthathaiya Jehova na njĩra ĩretĩkĩrĩka no makũrie ngumo ya kwĩgirĩrĩria na njĩra ya gũthomaga na kwĩruta Bibilia na kũhoyaga kaingĩ kuuma ngoro. Ũngĩigua ta ũgũkua ngoro, ririkana kĩĩranĩro gĩkĩ kĩrĩ thĩinĩ wa Kiugo kĩa Ngai: “Ũrĩa ũrahanda atongoretio nĩ roho akaagetha muoyo wa tene na tene kuumana na roho. Nĩ ũndũ ũcio tũtigakue ngoro harĩ gwĩkaga wega, nĩ gũkorũo nĩ tũkaagetha hĩndĩ ĩrĩa yagĩrĩire twaga kũnoga.”—Agalatia 6:8, 9.

4. Thuuraga arata ega. Bibilia yugaga ũũ: “Mũndũ ũrĩa ũtwaranaga na andũ arĩa ogĩ nĩ arĩũhĩgaga, no mũndũ ũrĩa ũthiaga thiritũ na irimũ nĩ arĩonaga ũũru.” (Thimo 13:20) Ĩra arata aku atĩ nĩ ũtuĩte itua rĩa gũtiga kũnyua njohi gũkĩria gĩthimi. No Bibilia ĩtũheaga mũkaana ĩgatwĩra atĩ rĩrĩa mũndũ atiga “kũnyua njohi gũkĩria njano, ciathĩ cia kũnyua njohi, [na] maruga makĩrĩtie njano,” arata amwe ake a tene nĩ marĩgegaga na “makaria maũndũ moru mamwĩgiĩ.” (1 Petero 4:3, 4) Korũo wĩhaarĩirie gũtigana na arata arĩa mangĩgeria gũtũma ũnyue njohi gũkĩria gĩthimi.

5. Tua itua rĩa mũigana ũrĩa ũkũnyua. Bibilia yugaga: “Mũtige kwĩgerekanagia na mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ, ĩndĩ mũgarũrũke na njĩra ya kũgarũrĩra meciria manyu, nĩgetha mwĩmenyagĩre wendi wa Ngai ũrĩa mwega, wa gwĩtĩkĩrĩka na mũkinyanĩru.” (Aroma 12:2) Ũgĩtua mũigana wa njohi ĩrĩa ũkũnyua, wĩciragie ũrĩa Bibilia yugaga handũ ha ũrĩa arata aku arĩa matatungatagĩra Jehova maroiga. Ũngĩka ũguo, Jehova nĩ arĩkenagio nĩwe. No ũngĩmenya atĩa mũigana wa njohi ĩrĩa wagĩrĩirũo nĩ kũnyua?

Mũigana o wothe wa njohi ũrĩa ũngĩtũma akorũo arĩ ũndũ mũritũ harĩ we gwĩciria na njĩra njega nĩ ũkĩrĩte gĩthimi. Ndũkanyue njohi nyingĩ nginya ũkuhĩrĩrie kũrĩĩo. Korũo ũrĩ mwĩhokeku ũhoro-inĩ wĩgiĩ mũigana ũrĩa wagĩrĩirũo nĩ kũnyua. Tua mũigana wa njohi ĩrĩa ũngĩnyua ũtegũkĩria gĩthimi, na wanyua ndũgakĩrie hau.

6. Wĩrute kuuga aca. Bibilia yugaga ũũ: “No rekei ‘Ĩĩ’ yanyu ĩtuĩke ĩĩ, nayo ‘Aca’ yanyu ĩtuĩke aca.” (Mathayo 5:37) Mũndũ angĩkũhe njohi nyingĩ gũkĩra mũigana ũrĩa ũtuĩte kũnyua, no ũrege na njĩra ya gĩtĩo. Bibilia yugaga ũũ: “Rekei ciugo cianyu ikoragwo irĩ cia ũtugi hingo ciothe, ta ciĩkĩrĩtwo cumbĩ, nĩgetha mũmenyage ũrĩa mwagĩrĩirũo gũcokeria o mũndũ.”—Akolosai 4:6.

7. Caria ũteithio kuuma kũrĩ arata na andũ a famĩlĩ. Arata ega arĩa mendete Jehova nĩ marĩtĩĩaga itua rĩaku rĩa kwaga kũnyua njohi gũkĩria gĩthimi, kwoguo no ũmorie magũteithie wĩgirĩrĩrie mũigana ũrĩa ũkũnyua. Bibilia yugĩte ũũ: “Nĩ kaba andũ erĩ gũkĩra ũmwe tondũ nĩ makoragwo na uumithio mwega nĩ ũndũ wa wĩra wao mũritũ. Tondũ rĩrĩ, ũmwe wao angĩgwa, ũcio ũngĩ no amũteithie gũũkĩra.” (Kohelethu 4:9, 10; Jakubu 5:14, 16) National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism ya Amerika (U.S.) ĩheanaga ũtaaro ũyũ: “Rĩmwe na rĩmwe ti ũndũ mũhũthũ kũnyua njohi nini. Ũria andũ a famĩlĩ na arata magũteithĩrĩrie gũkinyĩra muoroto waku.”

8. Rũmia itua rĩaku. “Tuĩkai a kũhingagia kiugo no to kũigua tu, mũkĩĩheenagia inyuĩ ene na mwĩcirĩrie wa maheeni. No mũndũ ũrĩa ũroraga na kinyi watho ũrĩa mũkinyanĩru ũrĩa ũrehaga wĩyathi na agatũũra thĩinĩ waguo, ndaiguaga agacoka akariganĩrũo, ĩndĩ nĩ ahingagia maũndũ macio; na nĩ arĩkenagĩra ũndũ ũrĩa areka.”—Jakubu 1:22, 25.

Ũngĩtooria Atĩa Mũtugo wa Kũnyua Njohi Nginya Ũkarĩĩo?

Ti mũndũ wothe ũnyuaga njohi gũkĩria gĩthimi ũingĩraga mũtugo-inĩ wa ũrĩĩu. No andũ amwe mambagĩrĩria kũnyua njohi gũkĩria gĩthimi kana kũnyuaga maita maingĩ nginya makamenyera ũrĩĩu. Tondũ andũ arĩa mamenyerete kũnyua njohi nginya makarĩĩro no marware mangĩtiga kũnyua o rĩmwe, no mabatare ũteithio wa ndagĩtarĩ. Allen aaugire, “Rĩrĩa ndaatigire njohi, nĩ ndaaiguaga ruo rũnene rwa mwĩrĩ. Ngĩmenya atĩ kwĩruta Bibilia gwiki gũtingĩandeithirie ndige kũnyua njohi. Nĩ ndaabataraga nginya ũteithio wa ndagĩtarĩ.”

Andũ aingĩ arĩa mendaga gũtiga njohi nĩguo makenie Jehova nĩ mabataraga ũteithio wa ndagĩtarĩ nĩguo mahote gwĩka ũguo.b Andũ amwe mabataraga gũthiĩ thibitarĩ tondũ nĩ marwaraga rĩrĩa matiga kũnyua njohi. Angĩ nao mabataraga kũnyua ndawa nĩguo manyihie thuti yao ya kũnyua njohi kana nĩguo imateithie gũtiga kũnyua njohi. Jesu aaugire ũũ: “Arĩa marĩ na ũgima mwega wa mwĩrĩ matibataraga ndagĩtarĩ, no arĩa arwaru nĩo mamũbataraga.”—Mariko 2:17.

Ũguni wa Gũthikĩrĩria Jehova

Thĩinĩ wa Bibilia, Ngai nĩ atwĩrĩte ũrĩa tũngĩhũthĩra njohi na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire tondũ nĩ endaga tũkorũo na gĩkeno ihinda-inĩ rĩrĩ na tene na tene. Allen nĩ acokagĩria Jehova ngatho mũno nĩ ũndũ wa kũmũteithia. Ataneruta ũhoro wĩgiĩ Jehova eeciragia atĩ ndangĩcenjia. No nĩ ũndũ wa gũteithio nĩ Jehova, ndahũthĩrĩte njohi makĩria ma mĩaka 24.

Kwoguo, angĩkorũo nĩ ũrĩ thĩna wa kũnyua njohi gũkĩria gĩthimi wahota gwĩciria atĩ ndũngĩcenjia, no ndũgakue ngoro. Allen o hamwe na andũ angĩ aingĩ manakorũo na thĩna ta ũcio ũrĩ naguo rĩu, na nĩ mahotete kũnyihia mũigana wa njohi ĩrĩa manyuaga kana magatiga biũ kũnyua. Nĩ makenaga tondũ nĩ maacenjirie, na o nawe nĩ ũgũkena.

O na angĩkorũo ũgũthuura kũnyuaga njohi na gĩthimi kana kwaga kũnyuaga o na hanini, ririkanaga atĩ Ngai nĩ akwendete na nĩ akwĩrĩire kĩĩranĩro gĩkĩ: “Na arĩ korũo no ũrũmĩrĩre maathani makwa! Thayũ waku ũngĩhaana o ta rũũĩ naguo ũthingu waku ũhaane o ta makũmbĩ ma iria.”—Isaia 48:18.

[Kohoro ka magũrũ-inĩ]

[Gathandũkũ/​Mbica]

Hihi ndĩ na Thĩna wa Kũnyua Njohi Gũkĩria Gĩthimi?

No Wĩyũrie ũũ:

• Hihi nĩ nyuaga njohi nyingĩ gũkĩra ũrĩa ndaanyuaga hau kabere?

• Hihi nĩ nyuaga njohi maita maingĩ gũkĩra ũrĩa ndaanyuaga hau kabere?

• Hihi nĩ nyambĩrĩirie kũnyua njohi ndũrũ makĩria gũkĩra ũrĩa ndaanyuaga hau kabere?

• Hihi nĩ nyuaga njohi nĩguo hiũranie na mĩtangĩko kana nĩguo ndiganĩrũo nĩ mathĩna marĩa ndĩ namo?

• Hihi nĩ harĩ mũrata kana mũndũ wa famĩlĩ ũnjĩrĩte atĩ nĩ ndĩranyua njohi gũkĩria gĩthimi?

• Hihi kũnyua njohi nĩ gũtũmĩte ngorũo na mathĩna mũciĩ, wĩra-inĩ, kana rĩrĩa ndĩ rũgendo-inĩ?

• Hihi nĩ ũndũ mũritũ harĩ niĩ gũikara kiumia kĩmwe itekũnyua njohi?

• Hihi nĩ nyonaga ũrĩ ũndũ mũritũ harĩ niĩ gũkorũo gatagatĩ-inĩ ka andũ mataranyua njohi?

• Hihi nĩ hithaga mũigana wa njohi ĩrĩa ndĩranyua nĩguo andũ arĩa angĩ matikamenye?

Angĩkorũo nĩ wacokia ĩĩ harĩ kĩũria kĩmwe gĩa icio kana makĩria, no ũbatare kuoya ikinya rĩa kũnyihanyihia mũigana wa njohi ĩrĩa ũnyuaga.

[Gathandũkũ/Mbica]

Gũtua Matua ma Ũũgĩ Megiĩ Njohi

Ũtananyua njohi, wĩcirie maũndũ maya:

• Hihi nĩ ũndũ wa ũũgĩ harĩ niĩ kũnyua njohi, kana njagĩrĩirũo kũmĩĩthema?

Ũtaaro: Mũndũ ũrĩa ũtangĩhota kwĩgirĩrĩria mũigana ũrĩa ekũnyua agĩrĩirũo gwĩthema kũnyua.

• Njagĩrĩirũo kũnyua njohi ĩigana atĩa?

Ũtaaro: Tondũ njohi no ĩtũme ũremwo nĩ gwĩciria na njĩra njega, tua mũigana ũrĩa ũkũnyua ũtanambĩrĩria kũnyua.

• Njagĩrĩirũo kũnyua rĩ?

Ũtaaro: Ti mbere ya gũtwarithia ngaari kana gwĩka ũndũ ũngĩ ũrabatara ũbacĩrĩru mũnene; ti mbere ya gwĩka maũndũ makonainiĩ na ndini; ti rĩrĩa ũrĩ na nda; ti rĩrĩa ũranyua ndawa imwe.

• Njagĩrĩirũo kũnyuĩra kũ?

Ũtaaro: Ti kũndũ kũrĩ na andũ mangĩka maũndũ moru kana marĩĩo; ti wĩhithĩte atĩ nĩguo andũ matikamenye nĩ ũranyua; ti ũrĩ harĩ andũ arĩa mangĩhĩngwo nĩ ũndũ waku kũnyua njohi.

• Njagĩrĩirũo kũnyua ndĩ hamwe naũ?

Ũtaaro: Ũrĩ hamwe na arata na andũ a famĩlĩ arĩa marĩ mĩthiĩre mĩega; ti na andũ arĩa manyuaga gũkĩria gĩthimi.

[Gathandũkũ/Mbica]

Kiugo kĩa Ngai nĩ Gĩateithirie Mũndũ Wanyuaga Njohi Akarĩĩo

Supot, kuuma Thailand, aanyuaga njohi akarĩĩo. Kĩambĩrĩria-inĩ, aanyuaga njohi mathaa ma hwaĩ-inĩ tu. O kahora, akĩambĩrĩria kũnyuaga rũcinĩ na thutha ũcio nginya mathaa ma ranji. Kaingĩ aanyuaga no getha arĩĩo. No thutha ũcio nĩ aambĩrĩirie kwĩruta Bibilia na Aira a Jehova. Rĩrĩa Supot eerutire atĩ Jehova Ngai ndetĩkĩrĩtie ũrĩĩu, agĩtiga kũnyuaga. No thutha wa ihinda nĩ aacokereire mũtugo wake wa kũnyua. Famĩlĩ yake nĩ yaiguire ũũru mũno.

O na kũrĩ ũguo, Supot no eendete Jehova na nĩ eendaga kũmũthathaiya ũrĩa kwagĩrĩire. Arata a Supot nĩ maathiire na mbere kũmũteithia na magĩĩkĩra ngoro mũtumia na ciana ciake mahũthagĩre mahinda maingĩ hamwe nake na matikanoge kũmũteithia. Hĩndĩ ĩyo, ciugo iria ikoragwo thĩinĩ wa 1 Akorintho 6:10 atĩ ‘arĩĩu matikaagaya Ũthamaki wa Ngai’ nĩ ciateithirie Supot kuona ũritũ wa thĩna ũrĩa aarĩ naguo. Agĩtaũkĩrũo atĩ nĩ aabataraga kwĩrutanĩria biũ nĩguo atoorie mũtugo ũcio wa kũnyua gũkĩria gĩthimi.

Ihinda-inĩ rĩu, Supot nĩ aatuĩte itua rĩa gũtiga biũ kũnyua njohi. Mũthia-inĩ, kũgerera ũteithio wa roho mũtheru wa Ngai, ũtongoria wa Kiugo kĩa Ngai, na ũteithio ũrĩa aaheirũo nĩ famĩlĩ yake o hamwe na kĩũngano, nĩ aahotire kũgĩa na hinya wa kĩĩroho na agĩtooria merirĩria marĩa aarĩ namo ma kũnyua njohi. Famĩlĩ yake nĩ yakenire mũno rĩrĩa aabatithirio ĩrĩ njĩra ya kuonania wĩyamũrĩri wake harĩ Ngai. Rĩu Supot nĩ akenagĩra ũrata wa hakuhĩ hamwe na Ngai ũndũ ũrĩa aatũũrĩte erirĩirie, na nĩ ahũthagĩra mahinda make gũteithia andũ arĩa angĩ kĩĩroho.