Gũtungatĩra Jehova Tũtarĩ na Itherũ
“Mũgĩthuraga [maũndũ] marĩa magĩrĩire kũrĩ marĩa mangĩ.”—Afil. 1:10.
1, 2. Nĩ kĩĩ gĩtũmĩte andũ aingĩ thĩinĩ wa thĩ maage kuoya maũndũ na ũritũ, na ũndũ ũcio ũrehaga ciũria irĩkũ?
TŨRATŨŨRA thĩinĩ wa thĩ ĩiyũrĩtwo nĩ mathĩna na mĩnyamaro mĩnene gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe. Harĩ andũ arĩa matakoragwo na ũkuruhanu mwega na Jehova nĩ ũndũ mũritũ mũno kũhiũrania na ‘mahinda maya ma ũgwati.’ (2 Tim. 3:1-5) Nĩ ũndũ wa kũhũthĩra hinya wao ene kũhiũrania na mathĩna ma o mũthenya, nĩ maremagwo nĩ gwĩtiiria. Makĩgeria kwĩriganĩria mathĩna, aingĩ ao mathingataga o maũndũ ma gwĩkenia.
2 Nĩguo mahiũranie na mĩtangĩko ya ũtũũro, ũndũ ũrĩa kaingĩ andũ mekagĩrĩra nĩ merirĩria mao ma gwĩkenia. Akristiano mangĩaga kwĩmenyerera, no maingĩre mũtego-inĩ ũcio. Tũngĩĩthema ũndũ ũcio atĩa? Hihi ũguo nĩ kuuga atĩ tũtiagĩrĩirũo gwĩka ũndũ o na ũrĩkũ wa gwĩkenia? Tũngĩgĩa na ũigananu atĩa harĩ maũndũ ma gwĩkenia na mawĩra marĩa twĩhokeirũo? Nĩ ũtaaro ũrĩkũ wa Maandĩko ũngĩtũtongoria nĩguo o na tũkĩoyaga maũndũ na ũritũ tũtigakĩrie njano?
Kuoya Maũndũ na Ũritũ Gatagatĩ-inĩ ka Andũ Mendete Ikeno
3, 4. Maandĩko matũteithagia atĩa kuona bata wa kuoya maũndũ na ũritũ?
3 Ma nĩ atĩ andũ thĩinĩ wa thĩ nĩ mendete mũno maũndũ ma “gwĩkenia.” (2 Tim. 3:4) Maũndũ macio andũ mekĩrĩire mũno ma gwĩkenia no mathũkie ũkuruhanu witũ na Jehova. (Thim. 21:17) Nĩkĩo thĩinĩ wa marũa marĩa Paulo aandĩkĩire Timotheo na Tito nĩ aarĩrĩirie ũhoro wĩgiĩ kuoya maũndũ na ũritũ. Gwathĩkĩra ũtaaro ũcio nĩ gũgũtũteithia tũtigathũkio nĩ mawoni ma andũ arĩa matoyaga maũndũ na ũritũ thĩinĩ wa thĩ.—Thoma 1 Timotheo 2:1, 2; Tito 2:2-8.
4 Mĩaka mĩingĩ mĩhĩtũku, Suleimani nĩ aandĩkire bata wa gwĩciria ũhoro wa maũndũ marĩa ma bata ũtũũro-inĩ handũ ha gwĩciria o ũhoro wa maũndũ ma gwĩkenia. (Koh. 3:4; 7:2-4) Hatarĩ nganja tondũ ũtũũro nĩ mũkuhĩ-rĩ, tũrabatara ‘kũgeria na hinya’ mũno nĩguo tũkaahonokio. (Luk. 13:24) Nĩ ũndũ ũcio tũrabatara gũikara tũgĩciragia ũhoro wa maũndũ marĩa “magĩrĩire kũrĩ marĩa mangĩ.” (Afil. 1:10) Ũguo nĩ kuuga atĩ tũrũmbũyagie biũ maũndũ mothe marĩa megiĩ mũtũũrĩre wa Gĩkristiano.
5. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũmwe tũrabatara kuoya na ũritũ ũtũũro-inĩ?
5 Kwa ngerekano-rĩ, makĩĩgerekania na Jehova na Jesu, Akristiano marutaga wĩra na kĩyo. (Joh. 5:17) Nĩ ũndũ ũcio kaingĩ nĩ magathagĩrĩrio tondũ wa wĩhokeku na kĩyo kĩao wĩra-inĩ. Makĩria arĩa matongoragia famĩlĩ nĩ marutaga wĩra na kĩyo nĩguo mahe famĩlĩ ciao mabataro. Ma nĩ atĩ kwaga kũhe andũ a famĩlĩ mabataro mao ma kĩĩmwĩrĩ nĩ ũndũ ũmwe na “gũkaana [Jehova]”—1 Tim. 5:8.
Gũkorũo Tũtarĩ na Itherũ no Twĩ na Gĩkeno Ũthathaiya-inĩ Witũ
6. Tũmenyaga atĩa atĩ nĩ twagĩrĩirũo nĩ gũthathaiya Jehova tũtarĩ na itherũ?
6 Kuuma o mahinda ma tene Jehova akoretwo akĩenda ũthathaiya ũrĩa wagĩrĩire. Kwa ngerekano rungu rwa watho wa Musa-rĩ, Aisiraeli nĩ maaherithagio rĩrĩa mahũgũkĩra ũthathaiya wa Jehova. (Josh. 23:12, 13) Hĩndĩ ya Akristiano a tene arũmĩrĩri a Jesu nĩ maarũaga mbaara nene mũno gũtigĩrĩra atĩ ũthathaiya wa ma ndũnathũkio nĩ morutani na mĩerekera mĩhĩtanu. (2 Joh. 7-11; Kũg. 2:14-16) Akristiano a ma ũmũthĩ mathiaga na mbere na ũthathaiya wao matarĩ na itherũ.—1 Tim. 6:20.
7. Paulo eeharagĩria atĩa ũtungata-inĩ wake?
7 Wĩra witũ wa kũhunjia nĩ ũtũmaga tũgĩe na gĩkeno. O na kũrĩ ũguo-rĩ, nĩguo tũtũũrie gĩkeno giitũ wĩra-inĩ wa kũhunjia-rĩ, tũbataraga kũwĩciria na ũritũ na kwĩhaarĩria wega. Paulo nĩ aatarĩirie ũrĩa aarũmbũyagia andũ arĩa aarutaga ma. Aandĩkire ũũ: ‘Ndĩhananagia na andũ othe na maũndũ mao mũthemba o mũthemba, nĩguo ngeragie na njĩra ciothe gũtũma amwe mahonoke. Na maũndũ macio mothe ndĩmekaga nĩ ũndũ wa Ũhoro-ũrĩa-Mwega, nĩ getha nduĩke ũmwe wa kũgwatanĩra ũguni waguo.’ (1 Kor. 9:22, 23) Paulo nĩ aakenaga mũno agĩteithia andũ kĩĩroho na nĩ eeciragia na ũritũ ũrĩa angĩahangʼĩire maũndũ marĩa athikĩrĩria ake maabataraga. Nĩ ũndũ ũcio nĩ aahotire kũmekĩra ngoro mathathaiye Jehova.
8. (a) Twagĩrĩirũo gũkorũo na mawoni marĩkũ kwerekera andũ arĩa tũrutaga Bibilia? (b) Kũruta mũndũ Bibilia kũngĩtũma ũkenere ũtungata atĩa?
8 Paulo oyaga ũtungata wake atĩa? Aakoragwo erutĩire gũkorũo arĩ “ngombo” ya Jehova na ya andũ arĩa mangĩathikĩrĩirie ndũmĩrĩri ya ũhoro ũrĩa wa ma. (Rom. 12:11; 1 Kor. 9:19) Hĩndĩ ĩrĩa tũraruta andũ Kiugo kĩa Ngai, marĩ kwao mĩciĩ, hĩndĩ ya mĩcemanio ya Gĩkristiano, kana hĩndĩ ya Ũthathaiya wa Famĩlĩ-rĩ, hihi nĩ tuoyaga na ũritũ wĩra ũcio wa kũruta andũ? Rĩngĩ na rĩngĩ twahota kuona ta kũruta mũndũ Bibilia arĩ mũrigo mũritũ harĩ ithuĩ. Ma nĩ atĩ tũbataraga kũhũthĩra mahinda mamwe kuuma mawĩra-inĩ maitũ gũteithia andũ arĩa angĩ. Na githĩ ũguo tiguo Jesu oigire atĩ “Kũheana nĩkuo kũrehage gĩkeno kũrĩ kũheo”? (Atũm. 20:35) Kũruta arĩa angĩ ũhoro wa njĩra ya ũhonokio gũgũkũrehera gĩkeno gĩtangĩoneka wĩra-inĩ ũngĩ o wothe.
9, 10. (a) Kuoya maũndũ na ũritũ nĩ kuuga atĩ tũtiagĩrĩirũo nĩ gũkorũo na mahinda ma kũhurũka na gũkena na andũ? Taarĩria. (b) Nĩ kĩĩ kĩngĩteithia mũthuri wa kĩũngano akorũo agĩkinyĩrĩka na arĩ wa gwĩkĩra andũ ngoro?
9 Kuoya maũndũ na ũritũ ti kuuga atĩ tũtiagĩrĩirũo nĩ gũkorũo na mahinda ma kũhurũka na gũkena hamwe na andũ. Jesu nĩ aaigire kĩonereria kĩega mũno harĩ kũhũthĩra mahinda make, to wĩra-inĩ wa kũhunjia tu no nĩ nginya kũhurũka na gũthondeka ũrata na andũ. (Luk. 5:27-29; Joh. 12:1, 2) Ningĩ kuoya maũndũ na ũritũ ti kuuga atĩ twagĩrĩirũo hingo ciothe gũkoragwo tũtukĩtie gĩthiithi. Hatarĩ nganja korũo Jesu ndaarĩ mũkeni andũ matingĩagucagĩrĩrio nĩwe. O na ciana ciaiguaga ciiganĩire mũno irĩ harĩ Jesu. (Mar. 10:13-16) Tũngĩĩgerekania atĩa na mwerekera mwega wa Jesu?
10 Akĩaria ũhoro wa mũthuri ũmwe wa kĩũngano mũrũ wa Ithe witũ ũmwe oigire ũũ: “Eigagĩra ithimi cia igũrũ mũno we mwene no gũtirĩ hingo erĩgagĩrĩra arĩa angĩ makorũo marĩ akinyanĩru.” Hihi andũ no moige ũguo ũhoro-inĩ waku? Nĩ wega kwaga kũigĩra andũ arĩa angĩ ithimi cia igũrũ mũno. Kwa ngerekano, ciana nĩ citeithĩkaga mũno rĩrĩa aciari maacigĩra mĩoroto ĩrĩa cingĩhota gũkinyĩra na magaciteithia kũmĩkinyĩra. Nao athuri a kĩũngano, no mekĩre ngoro o mũndũ thĩinĩ wa kĩũngano akũre kĩĩroho na mamuonie maũndũ marĩa mangĩmũteithia gwĩka ũguo. Ningĩ mũthuri wa kĩũngano angĩkorũo na mawoni marĩa magĩrĩire kwĩyerekera, nĩ arĩkagĩra andũ ngoro na agakinyĩrĩkaga. (Rom. 12:3) Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe oigire ũũ: “Ndingĩenda mũthuri wa kĩũngano woyaga maũndũ mothe na itherũ. No ningĩ angĩkorũo gũtirĩ hingo acanjamũkaga, nĩ ũndũ ũrĩ hinya kũmũkinyĩra.” Nake ũngĩ oigire athuri amwe “no metigĩrũo mũno tondũ wa gũikaraga matacanjamũkĩte o na hanini.” Athuri matiagĩrĩirũo nĩ gũtũma gĩkeno kĩrĩa Akristiano othe magĩrĩirũo nĩ gũkorũo nakĩo ũthathaiya-inĩ wa Jehova, “Ngai mũkeni” kĩnyihe. —1 Tim. 1:11; NW.
Gwĩtĩkĩra Mawĩra Thĩinĩ wa Kĩũngano
11. ‘Kwenda gũtuwo’ mũrori kana mũteithia wa ũtungata kĩũngano-inĩ nĩ kuuga atĩa?
11 Hĩndĩ ĩrĩa Paulo eekĩraga arũme ngoro merutanĩrie nĩguo maagĩrĩre kũheo mawĩra thĩinĩ wa kĩũngano-rĩ, muoroto wake ndwarĩ gwĩkĩra ngoro mũndũ o na ũrĩkũ ecarĩrie ngumo. Handũ-inĩ ha ũguo, aandĩkire ũũ: “Mũndũ angĩenda gũtuwo mũrori wa maũndũ ma kanitha, nĩ wĩra mwega eriragĩria.” (1 Tim. 3:1, 4) ‘Kwenda gũtuwo’ kũbataraga atĩ Arũme Akristiano makorũo na wendi mũnene wa kwĩrutanĩria gũkũria ngumo cia kĩĩroho iria ciagĩrĩire nĩguo mahote gũtungatĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Angĩkorũo mũrũ wa Ithe witũ ndanyihĩirie mwaka ũmwe kuuma abatithio na nĩ akũrĩtie ngumo cia ateithia a ũtungata iria irĩ thĩinĩ wa 1Timotheo 3:8-13, athuri no marore kana hihi no aamũrũo. Ta rora wone atĩ mũhari wa 8 ugaga wega ũũ: “Atungati a kanitha magĩrĩirũo nĩ gũtuĩka andũ matarĩ na itherũ”
12, 13. Tarĩria ũrĩa ariũ a Ithe witũ ethĩ mangĩkinyĩra kũheo mawĩra kĩũngano-inĩ?
12 Hihi wee wĩ mũrũ wa Ithe witũ mwĩthĩ ũbatithĩtio na woyaga maũndũ na ũritũ? Harĩ maũndũ matiganĩte mangĩgũteithia ũkinyĩre kũheo mawĩra thĩinĩ wa kĩũngano. Ũndũ ũmwe nĩ kwagagĩria itemi rĩaku wĩra-inĩ wa kũhunjia. Hihi nĩ ũkenagĩra kũhunjia na ariũ a Ithe witũ a mariika mothe? Hihi nĩ ũrageria gũcaria mũndũ ũngĩteithia erute Bibilia? Ũngĩhũthĩra mootaro marĩa maheanagwo mĩcemanio-inĩ ya Gĩkristiano ũkĩruta andũ Bibilia, no wagagĩrie ũhoti waku wa kũrutana. Ningĩ nĩ ũkwĩruta gũcayagĩra mũndũ ũcio ũreruta ũhoro wa Jehova. Mũrutwo waku wa Bibilia aambĩrĩria kuona bata wa gwĩka ũgarũrũku, nĩ ũrĩhotaga kũmũteithia ũrĩ na ũũgĩ na ũkirĩrĩria ahũthĩre mootaro ma Bibilia.
13 Inyuĩ ariũ a Ithe witũ ethĩ no mwĩrutĩre gũteithia arĩa akũrũ thĩinĩ wa kĩũngano, o ũrĩa wothe mũngĩhota. Ningĩ no mũhote kũrũmbũiya Nyũmba ya Ũthamaki mũgateithagia kũmĩiga ĩrĩ theru na ĩrĩ bange wega. Rĩrĩa ũrerutĩra gũteithia o ũrĩa wothe ũngĩhota, ngoro yaku ya kwĩyendera nĩ ĩrĩonanagia atĩ ndũrĩ na itherũ ũtungata-inĩ waku. No wĩrute kũrũmbũiya biũ mabataro ma kĩũngano o ta Timotheo.—Thoma Afilipi. 2:19-22.
14. Ariũ a Ithe witũ ethĩ “mangĩgerio” atĩa nĩguo matungatĩre kĩũngano-inĩ?
14 Inyuĩ athuri a kĩũngano-rĩ, hũthagĩrai ariũ a Ithe witũ ethĩ arĩa merutanagĩria ‘Kũũrĩra merirĩria marĩa moru ma wanake’ na magathingataga ‘ũthingu, wĩtĩkio, wendani, thayũ,’ hamwe na ngumo ingĩ njega. (2 Tim. 2:22) Mũngĩmahe mawĩra ma kũruta thĩinĩ wa kĩũngano, nĩ ‘mekũgerio’ kana no mahote kwĩhokerũo mawĩra, na njĩra ĩyo ‘andũ othe no mahote kuona ũrĩa mathiaga na mbere.’—1 Timotheo 3:10; 4:15.
Kuoya Maũndũ na Ũritũ Kĩũngano-inĩ na Thĩinĩ wa Famĩlĩ
15. Kũringana na 1 Timotheo 5:1, 2 tũngĩonania atĩa atĩ nĩ tuoyaga maũndũ na ũritũ mĩikaranĩrie-inĩ iitũ na andũ arĩa angĩ?
15 Kuoya maũndũ na ũritũ nĩ hamwe na kũhe aarĩ na ariũ a Ithe witũ gĩtĩo. Thĩinĩ wa ũtaaro ũrĩa aaheire Timotheo, Paulo nĩ aarĩrĩirie bata wa gũtĩa andũ arĩa angĩ. (Thoma 1 Timotheo 5:1, 2.) Makĩria ũtaaro ũcio nĩ wa bata mĩikaranĩrie-inĩ iitũ tũrĩ arũme na atumia. Nĩ twagĩrĩirũo nĩ kwĩgerekania na kĩonereria kĩa Ayubu ũrĩa aheete atumia gĩtĩo na makĩria mũtumia wake. Nĩ aageragia biũ kwaga kwĩrorera mũtumia ũngĩ arĩ na muoroto mũũru. (Ayub. 31:1) Gũikarania na aarĩ na ariũ a Ithe witũ hatarĩ na itherũ nĩ kuuga atĩ tũtikamathakĩre kana twĩke ũndũ o wothe ũrĩa ũngĩtũma mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ aigue ũũru arĩ hakuhĩ na ithuĩ. Kũheana gĩtĩo nĩ kwa bata makĩria rĩrĩa andũ erĩ matuma ndũgũ marĩ na muoroto wa kũhikania. Mũkristiano woyaga maũndũ na ũritũ ndangĩtĩkĩra gũthakĩra meciria ma mũndũ matahikanĩtie nake.—Thim. 12:22.
16. Onania ngũrani ya mawoni ma andũ amwe megiĩ itemi rĩa mũthuri thĩinĩ wa famĩlĩ na ũrĩa Bibilia ĩtaaragĩria itemi rĩu.
16 Ningĩ nĩ tũkũbatara gũthiĩ na mbere kuoya na ũritũ wĩra ũrĩa tũheetwo nĩ Ngai thĩinĩ wa famĩlĩ. Thĩ ya Shaitani nĩ ĩnyũrũragia mũno itemi rĩa mũthuri thĩinĩ wa famĩlĩ. Maũndũ marĩa monanagio thĩinĩ wa TV na thenema nĩ mahũthagia wĩra wa athuri thĩinĩ wa famĩlĩ na makamaagĩra gĩtĩo mũno. Ngũrani na ũguo-rĩ, Maandĩko monanagia atĩ mũthuri nĩ aheetwo wĩra mũnene mũno wa gũkorũo arĩ “mũtwe wa mũtumia” wake.—Ef. 5:23; 1 Kor. 11:3.
17. Taarĩria ũrĩa itemi riitũ ũthathaiya-inĩ wa famĩlĩ rĩngĩonania atĩ nĩ tuoyaga mawĩra marĩa tũheetwo na ũritũ.
17 Mũthuri no akorũo akĩhingĩria famĩlĩ yake mabataro ma kĩĩmwĩrĩ. Ĩndĩ angĩaga kũmahingĩria mabataro ma kĩĩroho, no akorũo atarĩ na ũũgĩ na ũtaũku. (Gũcok. 6:6, 7) Nĩkĩo 1 Timotheo 3:4 yugaga atĩ angĩkorũo wĩ mũtwe wa famĩlĩ na nĩ wendaga kũheo mawĩra ma mwanya thĩinĩ wa kĩũngano, no mũhaka ũkorũo ũrĩ mũndũ ‘Wathaga wega mũciĩ wake mwene, na agaathĩkagĩrũo nĩ ciana ciake hatarĩ na itherũ.’ Hakĩrĩ ũguo-rĩ, wĩyũrie ũũ; ‘Hihi nĩ ngoragwo na ũthathaiya wa famĩlĩ itegũtĩrĩria?’ Athuri amwe nĩ ta maringagĩrĩrio nĩ atumia ao nĩguo matongorie maũndũ-inĩ ma kĩĩroho. O mũthuri nĩ agĩrĩirũo nĩ gwĩthuthuria biũ ũrĩa onaga wĩra ũcio aheetwo. Ma nĩ atĩ mũtumia Mũkristiano agĩrĩirũo nĩ kũnyita mbaru mũbango wa Ũthathaiya wa Famĩlĩ na kũnyitanĩra na mũthuri wake nĩguo ũndũ ũcio ũgaacĩre.
18. Ciana cingĩĩruta atĩa kuoya maũndũ na ũritũ?
18 O nacio ciana nĩ cirekĩrũo ngoro kuoya maũndũ na ũritũ. (Koh. 12:1) Nĩ wega ciana nyinyi kũruta mawĩra na kĩyo thĩinĩ wa mũciĩ marĩa maringanĩte na ũkũrũ wacio na ũhoti wacio. (Maca. 3:27) Mũthamaki Daudi eerutire kũrĩithia arĩ o kamwana kanini. Ningĩ nĩ eerutire ũini na ũtungi wa nyĩmbo—ũũgĩ ũcio watũmire aheo wĩra wa gũtungata mbere ya mũthamaki wa Isiraeli. (1 Sam. 16:11, 12, 18-21) Hatirĩ nganja, Daudi arĩ kamwana nĩ eendete gũthaaka, no ningĩ nĩ eerutĩte maũndũ ma bata marĩa aahũthĩrire thutha-inĩ kũgooca Jehova. Ũũgĩ wake arĩ mũrĩithi wamũteithirie gũtongoria rũrĩrĩ rwa Isiraeli arĩ na ũkirĩrĩria. Hihi inyuĩ andũ ethĩ-rĩ, nĩ mawĩra marĩkũ ma bata mũreruta marĩa makamũteithia gũtungatĩra Mũũmbi wanyu na kũmũhaarĩria nĩ ũndũ wa mawĩra marĩa mũngĩhokerũo mahinda marĩa mokĩte?
Gũtũũria Mawoni Marĩa Magĩrĩire
19, 20. Wagĩrĩirũo gũtua itua rĩa gũtũũria mawoni marĩkũ igũrũ rĩaku na rĩa ũthathaiya waku?
19 Ithuothe no twĩrutanĩrie kwĩyona ũrĩa kwagĩrĩire—tũtegũkĩria njano. Tũtiagĩrĩirũo gũkorũo tũrĩ “athingu makĩria.” (Koh. 7:16) Gũcanjamũka no kũhũthahũthie ũndũ ũngĩonekire ũrĩ mũritũ, thĩinĩ wa mũciĩ, wĩra-inĩ o na kana rĩrĩa tũrĩ na aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Andũ thĩinĩ wa famĩlĩ mekũbatara kwĩmenyerera kũrutaga arĩa angĩ mahĩtia mũno nĩguo matigathũkie thayũ ũrĩa wagĩrĩire gũkorũo thĩinĩ wa mũciĩ. Andũ othe thĩinĩ wa kĩũngano no makorũo na mahinda ma gũkena marĩ hamwe, no mĩario na ũrutani witũ wagĩrĩirũo gũkorũo ũrĩ wa gwaka na gwĩkanĩra ngoro.—2 Kor. 13:10, 11; Ef. 4:29, 30.
20 Andũ thĩinĩ wa thĩ ĩrĩa tũratũũra nĩ mahũthĩtie Jehova o na maathani make. Ngũrani na ũguo-rĩ, andũ a Jehova moonaga wathĩki na wĩhokeku wao harĩ Ngai ũrĩ wa bata mũno. Na githĩ ti ũhoro wa gĩkeno gũkorũo ngwatanĩro-inĩ ĩyo ya arĩa mathathayagia Jehova ‘matarĩ na itheru’! Rekei twĩrutanagĩrie kuoyaga maũndũ na ũritũ ũtũũro-inĩ na ũthathaiya-inĩ witũ.
Ũngĩcokia Atĩa?
• Twagĩrĩirũo kũrega mawoni ma thĩ megiĩ ũtũũro nĩkĩ?
• Tũngĩkorũo tũrĩ na gĩkeno atĩa, o na tũkĩoyaga ũtungata witũ na ũritũ?
• Mawoni maitũ megiĩ gwĩtĩkĩra mawĩra kĩũngano-inĩ monanagia atĩa kana nĩ tuoyaga kana tũtioyaga maũndũ na ũritũ?
• Taarĩria nĩkĩ kũhe aarĩ na ariũ a Ithe gĩtĩo nĩ ũndũ waagĩrĩire kuoyũo na ũritũ.
[Mbica karatathi ka 16]
No mũhaka mũthuri ahingagĩrie famĩlĩ yake mabataro ma kĩĩroho na ma kĩĩmwĩrĩ