Hihi Kũna Nũũ Wathaga Thĩ?

NO KŨHOTEKE ndũrĩ wacemania na atongoria a ikundi cia eki-naĩ. Hihi ũguo nĩ kuuga atĩ matikoragwo kuo? Atongoria a ikundi cia eki-naĩ nĩ moĩ kwĩhitha mũno kana ona gũtabania maũndũ marĩ njera. Ĩndĩ, maũndũ marĩa tuonaga magathĩti-inĩ megiĩ kũrũa na wendia wa ndawa cia ũrĩu, ũmaraya na biacara ya kwendia andũ nĩ matũmaga tuone ũgucania na moimĩrĩro moru ma mawĩra ma atongoria a ikundi icio. Maũndũ moru marĩa mekĩkaga nĩmo matũmaga tũmenye kũrĩ na atongoria ta acio.

Kiugo kĩa Ngai Bibilia, gĩtũguũragĩria atĩ Shaitani nĩ kĩũmbe kĩrĩ muoyo, na o ta mũtongoria kĩmaramari, ahũthagĩra “morirũ ma kũhenania” na “wara wothe ũtarĩ wa ũthingu” gũtigĩrĩra atĩ wendi wake nĩ wahinga. Hatarĩ nganja Bibilia yugaga atĩ Shaitani “ehananagia na mũraika wa ũtheri.” (2 Athesalonike 2:9, 10; 2 Akorintho 11:14) Maũndũ marĩa Mũcukani ekaga nĩmo monanagia atĩ arĩ kuo. O na kũrĩ ũguo, andũ aingĩ matiĩtĩkĩtie atĩ nĩ kũrĩ kĩũmbe ta kĩu kĩũru gĩa kĩĩroho, gĩtonekaga. Mbere ya gũthuthuria na kinyi ũrĩa Bibilia yugaga ũhoro wĩgiĩ Mũcukani-rĩ, rekei twambe twarĩrĩrie maũndũ na mawĩtĩkio matarĩ ma ma marĩa matũmaga andũ aingĩ maage gwĩtĩkia atĩ Mũcukani arĩ kuo.

◼ “Ngai wendete andũ ombire Mũcukani nĩkĩ?” Tondũ Bibilia yugaga atĩ Ngai nĩ mwega na nĩ mũkinyanĩru-rĩ, ũrutani ũcio nĩ mũgarũ na ũrĩa andũ meciragia atĩ Ngai nĩwe wombire kĩũmbe kĩu kĩũru. Ma nĩ atĩ, Bibilia ndiugaga atĩ Ngai nĩ ombire kĩũmbe ta kĩu. Ngũrani na ũguo, Bibilia ĩkĩaria ũhoro wa Ngai yugaga ũũ: “We ũcio wĩtagwo Rũaro Rũa Ihiga-rĩ, wĩra ũrĩa arutaga nĩ mwagĩrĩru kũna kũna; Nĩ gũkorũo mĩthiĩre yake yothe nĩ ya kĩhooto; Nake nĩwe Mũrungu ũrĩa mwĩhokeku, ũtarĩ ũũru, Na ningĩ nĩ wa ma, o na wa kĩhooto.”—Gũcokerithia Maathani 32:4; Thaburi 5:4.

Ũndũ ũrĩa twagĩrĩirũo nĩ gũthuthuria nĩ kana kĩũmbe gĩkinyanĩru kĩa Ngai no gĩke ũũru handũ ha gwĩka ũrĩa kwagĩrĩire. Handũ ha kũũmba ciũmbe ciake itariĩ ta macini-rĩ, Ngai aaciũmbire irĩ na ũhoti wa kwĩyamũrĩra. Kwoguo kĩũmbe gĩkinyanĩru na kĩrĩ na ũũgĩ no gĩĩthuurĩre gwĩka wega kana gwĩka ũũru. Ma nĩ atĩ, ciĩko iria ingĩtuĩrũo nĩ njega kana nĩ njũru, no iria ciĩkĩtwo nĩ kĩũmbe kĩrĩ na ũũgĩ na ũhoti wa kwĩyamũrĩra, kĩrĩ gĩa kĩĩmwĩrĩ kana gĩa kĩĩroho.

Hatirĩ nganja Ngai ndangĩombire ciũmbe ciake irĩ na ũhoti wa gwĩthuurĩra acoke acirigĩrĩrie gwĩka ũũru ciĩthuurĩire gwĩka ũguo. Rĩrĩa Jesu oigire atĩ Mũcukani “ndaigana kwĩrũgamania na ũhoro-ũrĩa-wa-ma,” onanirie atĩ Mũcukani nĩ aahũthĩrire ũũru ũhoti wake wa kwĩyamũrĩra. (Johana 8:44) Ciugo icio ironania wega atĩ ũrĩa watuĩkire Mũcukani, kĩambĩrĩria-inĩ aarĩ kĩũmbe gĩkinyanĩru gĩa kĩĩroho, kĩrĩa hĩndĩ ĩmwe ‘kĩarũgamĩte ũhoro-inĩ ũrĩa wa ma.’a Jehova Ngai ombire ciũmbe ciake irĩ na ũhoti wa gwĩthuurĩra tondũ nĩ aciendete na nĩ aciĩhokete.—Rora gathandũkũ karĩ na kĩongo “Hihi Kĩũmbe Gĩkinyanĩru no Gĩte Ũkinyanĩru?” karatathi-inĩ ga 6.

◼ “Hihi Mũcukani nĩ ndungata ya Ngai?” Andũ amwe mathoma ibuku rĩa Ayubu monaga ta ũguo arĩguo Bibilia ĩrutanaga. Kũringana na ibuku rĩmwe rĩrĩa rĩtaarĩirie Bibilia, kuuga atĩ Mũcukani nĩ ‘aariũngaga thĩ,’ gũtũririkanagia wĩra ũrĩa warutagwo nĩ athigani a Perisia ĩrĩa ya tene, arĩa maatũmagwo nĩ mũthamaki makariũnge magacoka kũmũrehera riboti. (Ayubu 1:7) No o na kũrĩ ũguo-rĩ, korũo Mũcukani aarĩ mũthigani wa Ngai-rĩ, hihi nĩ angĩabatarire gũtaarĩria Ngai atĩ oimĩte “kũriũnga thĩ”? Handũ ha kuonania atĩ aarĩ mũthiritũ wa Ngai-rĩ, ibuku rĩa Ayubu rĩĩtaga Mũcukani Shaitani, ũguo nĩ kuuga “Mũkararia” kuonania atĩ hatarĩ nganja nĩwe Thũ ĩrĩa nene ya Ngai. (Ayubu 1:6) Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, rĩciria rĩa atĩ Mũcukani nĩ ndungata ya Ngai rĩoimire kũ?

Kuuma o karine ya mbere Mahinda Maitũ (M.M.), mabuku ma Kĩyahudi ma ngʼano cia matũhũhũ (apocryphal), moonanagia Mũcukani agĩkararania na Ngai o na gũtuĩka nĩ aathĩkagĩra wendi wa Ngai. Mwandĩki wa historĩ J. B. Russell, ibuku-inĩ rĩake rĩĩtagwo Mephistopheles atarĩirie atĩ Mũprotestanti Martin Luther oigĩte atĩ Ngai ahũthagĩra Mũcukani “ta rũhiũ rwa gũceha kana icembe rĩa kũrĩma mũgũnda wake.” Russell, agĩtaarĩria ciugo icio oigire atĩ, “icembe rĩhũthagĩrũo kũmunya ria” ĩndĩ rĩtũũraga o guoko-inĩ kwa Ngai kũrĩ hinya na kwoguo rĩkahingia wendi wake. Ũrutani wa Luther ũrĩa wacokire gwĩtĩkĩrũo nĩ mũthomi wa maũndũ ma ndini Mũfaranja John Calvin nĩ warakaririe etĩkia aingĩ. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma Ngai wendete andũ arekererie na makĩria ma ũguo arehere andũ maũndũ moru? (Jakubu 1:13) Ũrutani ũcio wa andũ, na maũndũ mooru ma karine ya 20, nĩ ũtũmĩte andũ aingĩ maage gwĩtĩkia atĩ nĩ kũrĩ Ngai na nĩ kũrĩ Mũcukani.

◼ “Hihi Mũcukani nĩ ũũru ũrĩa ũkoragwo thĩinĩ wa andũ?” Gwĩciria atĩ Mũcukani nĩ waganu ũrĩa ũkoragwo thĩinĩ wa andũ no kũgirie mũndũ ataũkĩrũo nĩ Maandĩko mamwe thĩinĩ wa Bibilia. Kwa ngerekano-rĩ, thĩinĩ wa Ayubu 2:3-6, nũ ũcio maaranagĩria na Ngai? Hihi no kũhoteke atĩ aaranagĩria na waganu warĩ thĩinĩ wa Ayubu, kana hihi nĩwe weyaragĩria? Ningĩ-rĩ, hihi no kũhoteke atĩ Ngai aagathagĩrĩria Ayubu nĩ ũndũ wa ũthingu wake agacoka akageria Ayubu na njĩra nene ũguo? Kuuga ũguo nĩ gũtua Ngai hinga, mũgarũ na ũrĩa akoragwo ‘atarĩ kaũndũ ka wogogi.’ (Thaburi 92:15) Ngũrani na ũguo, Ngai nĩ ‘aaregire gũtambũrũkia guoko gwake’ eke Ayubu ũũru. Kwoguo, Mũcukani ti waganu ũrĩa ũkoragwo thĩinĩ wa andũ kana thĩinĩ wa Ngai ĩndĩ nĩ kĩũmbe gĩa kĩĩroho kĩrĩa gĩetuire Thũ ya Ngai.

Hihi Kũna Nũũ Wathaga Thĩ?

Ũmũthĩ andũ aingĩ monaga gwĩtĩkia atĩ nĩ kũrĩ Mũcukani ũrĩ ũndũ mũhĩtũke nĩ mahinda. O na kũrĩ ũguo, angĩkorũo ti Mũcukani ũrehaga maũndũ moru-rĩ, nũ ũngĩkĩhota gũtaarĩria wega kĩhumo kĩa maũndũ moru? Ma nĩ atĩ, kũregana na ũũma wa atĩ nĩ kũrĩ Mũcukani gũtũmĩte andũ aingĩ marege Ngai na marege kũrũmĩrĩra ithimi o ciothe cia mĩtugo.

Charles-Pierre Baudelaire mũtungi wa marebeta wa karine ya 19 aandĩkire ũũ: “Wara ũrĩa mũnene Mũcukani ahũthagĩra nĩ gũtũheenia twĩtĩkie atĩ ndakoragwo kuo.” Nĩ ũndũ wa gũtũma andũ metĩkie atĩ ndakoragwo kuo, Mũcukani nĩ ahotete gũtũma magĩe nganja kana Ngai arĩ kuo. Korũo Mũcukani ndakoragwo kuo-rĩ, na githĩ ti Ngai ũngĩkorũo akĩrehe maũndũ mothe marĩa mooru? Ũguo nĩguo Mũcukani endaga andũ metĩkie.

O ta mũnene wa gĩkundi kĩa eki-naĩ, Mũcukani atigagĩrĩra ndekũmenyeka atĩ nĩ akoragwo kuo nĩguo ahote kũhingia matanya make. Matanya macio nĩ marĩkũ? Bibilia ĩcokagia ũũ: “Nĩo arĩa matetĩkĩtie, arĩa matumumarĩtio meciria mao nĩ ngai ĩrĩa ya gũkũ thĩ, nĩ getha ũtheri wa Ũhoro-ũrĩa-Mwega wa riri wa Kristo, o we ũrĩa ũrĩ mũhianĩre wa Ngai, ndũkae kũmaarĩra.”—2 Akorintho 4:4.

No nĩ harĩ na kĩũria kĩngĩ kĩmwe. Ngai ageeka Mũcukani atĩa, o we kĩhumo kĩa maũndũ mothe mooru na mĩnyamaro? Ũndũ ũcio nĩ warĩrĩirio thĩinĩ wa gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire.

[Kohoro ka Marũgũrũ-inĩ]

[Ciugo ĩrĩa karatathi ga 5]

Hihi Mũcukani nĩ ndungata ya Ngai kana nĩ mũkararia wa Ngai?

[Ithandũkũ/Mbica karatathi-inĩ ga 6]

Hihi Kĩũmbe Gĩkinyanĩru no Gĩte Ũkinyanĩru?

Ũkinyanĩru ũrĩa Ngai aahete ciũmbe ciake njũgĩ warĩ na mĩhaka. O na gũtuĩka Adamu ombĩtwo arĩ mũkinyanĩru-rĩ, nĩ aabataraga gũtĩa mĩhaka ĩrĩa Mũũmbi wake aamũigĩire. Kwa ngerekano, angĩarĩire mũthanga, gĩko, kana mbaũ, no mũhaka moimĩrĩro mangĩarĩ moru. Angĩakararirie watho wa ndũire arũge kuuma handũ igũrũ mũno, nĩ angĩakuire kana agurario ũũru.

O ũndũ ũmwe na ũguo, kĩũmbe o gĩothe gĩkinyanĩru, gĩkorũo kĩrĩ mũndũ kana mũraika, kĩngĩaga kũrũmĩrĩra ithimi cia mĩtugo iria ciigĩtwo nĩ Ngai no mũhaka kĩgĩe na moimĩrĩro moru. Kwoguo, rĩrĩa kĩũmbe kĩrĩ na ũũgĩ kĩahũthĩra ũũru ũhoti wakĩo wa gwĩthuurĩra, gĩĩtonyagia mehia-inĩ na njĩra hũthũ.—Kĩambĩrĩria 1:29; Mathayo 4:4.