‘Tengʼerai na Mũtengʼerere Ũngĩtũma Mũheo Kĩheo’

“Gĩtengʼereni na mũtengʼerere o ũrĩa ũngĩtũma mũgwate kĩndũ kĩu.”—1 KOR. 9:24.

1, 2. (a) Paulo aahũthĩrire kĩĩ gwĩkĩra Akristiano Ahibirania ngoro? (b) Ndungata cia Ngai irahatĩrĩrio ciĩke atĩa?

MARŨA-INĨ make kũrĩ Ahibirania, mũtũmwo Paulo nĩ aahũthĩrire kiugo kĩa ngerekano gwĩkĩra Akristiano arĩa angĩ ngoro. Aamaririkanirie atĩ matiarĩ oiki kĩhĩtahĩtano-inĩ kĩa muoyo. Nĩ maathiũrũrũkĩirio nĩ ‘aira aingĩ mahaana ta itu,’ arĩa maarĩkĩtie kĩhĩtahĩtano. Kũririkana ciĩko cia wĩhokeku na kĩyo kĩa arĩa maarĩ mbere yao, nĩ kũngĩekĩrire Akristiano acio Ahibirania ngoro mathiĩ na mbere na kĩhĩtahĩtano.

2 Thĩinĩ wa gĩcunjĩ kĩrĩa kĩhĩtũku, nĩ twaarĩrĩirie mĩtũũrĩre ya amwe a ‘aira acio aingĩ mahaana ta itu.’ Andũ acio othe nĩ moonanirie atĩ wĩtĩkio wao mũrũmu nĩguo wamahotithirie gũtũũra marĩ ehokeku harĩ Ngai, o ta arĩ gũkirĩrĩria kĩhĩtahĩtano-inĩ nginya mũico. No twĩrute kuumana na ũhootani wao. O ta ũrĩa twerutire gĩcunjĩ-inĩ kĩu, Paulo aaheire arĩa maatungatagĩra hamwe nake, o hamwe na ithuĩ ũtaaro ũyũ: “Nĩtwĩaũre kĩrĩa gĩothe gĩtũritũhĩire, o na wĩhia ũrĩa ũtũrigicaga mũno, tũgĩtengʼere kĩhĩtahĩtano-inĩ kĩrĩa tũigĩirũo mbere iitũ tũkirĩrĩirie.”—Ahib. 12:1.

3. Nĩ ũtaaro ũrĩkũ Paulo aaheanire akĩaria ũhoro wa atengʼeri mathako-inĩ ma Agiriki?

3 Ibuku rĩĩtagwo Backgrounds of Early Christianity rĩkĩaria ũhoro wa ihenya, ithako rĩmwe rĩa marĩa maarĩ ngumo mũno hĩndĩ ya tene-rĩ, rĩtwĩraga ũũ: “Agiriki meemenyagĩria gũtengʼera na gũcindana marĩ njaga.”a Hĩndĩ ta ĩyo, atengʼeri meyaũraga kĩndũ o gĩothe kĩrĩa kĩngĩamaritũhĩire kana gĩtũme maremwo nĩ gũtengʼera wega. O na gũtuĩka no tuone ta maakĩragia njano na mageka ũndũ ũtagĩrĩire-rĩ, muoroto wao magĩtengʼera ũguo wakoragwo arĩ kũhootana. Paulo eendaga kuuga atĩ, nĩguo makaaheo kĩheo kĩhĩtahĩtano-inĩ kĩa muoyo, harĩ bata atengʼeri meyaũre indo iria ciothe ingĩmahĩngĩca. Ũcio warĩ ũtaaro mwagĩrĩru harĩ Akristiano a mahinda macio, na no mwagĩrĩru harĩ ithuĩ ũmũthĩ. Hihi nĩ ũritũ kana mĩrigo ĩrĩkũ ĩngĩtũhĩngĩca twage gũgakinyĩra kĩheo kĩhĩtahĩtano-inĩ kĩa muoyo?

‘Wĩyaũrei Kĩrĩa Gĩothe Kĩngĩmũritũhĩra’

4. Andũ hĩndĩ ya Nuhu meekĩrĩire mũno maũndũ marĩkũ?

4 Paulo oigire “twĩaũre kĩrĩa gĩothe gĩtũritũhĩire.” Ũguo nĩ kuuga kĩrĩa gĩothe kĩngĩgiria tũige meciria maitũ mothe na kĩyo giitũ harĩ kĩhĩtahĩtano kĩrĩa tũrĩ nakĩo. Indo icio ingĩtũritũhĩra nĩ irĩkũ? Tũngĩciria ũhoro wa Nuhu—ũmwe wa arĩa magwetetwo nĩ Paulo, nĩ tũririkanaga ciugo ici cia Jesu: “O ta ũrĩa gwakinyire matukũ ma Nuhu, no taguo gũgatuĩka matukũ ma Mũrũ wa mũndũ maakinya.” (Luk. 17:26) Jesu ndaaragia o ũhoro wa mũthiro mũnene ũrĩa ũgooka; ĩndĩ aaragia ũhoro wa mĩtũũrĩre ya andũ. (Thoma Mathayo 24:37-39.) Andũ arĩa aingĩ hĩndĩ ya Nuhu matiarĩ na bata na ũhoro wa Ngai, kwoguo o na matingĩonire bata wa kũmũkenia. Nĩ kĩĩ kĩamahĩngĩcaga? No maũndũ ma ndũire. Kũrĩa, kũnyua, kũhika, na kũhikania—maũndũ o marĩa andũ mekaga ũtũũro-inĩ. O ta ũrĩa Jesu oigire, thĩna wao warĩ kwaga ‘kũmenya’ kana kwaga gũtindanĩrĩra.

5. Nĩkĩ kĩngĩtũteithia kũrĩkia kĩhĩtahĩtano?

5 O ta Nuhu na famĩlĩ yake, nĩ tũkoragwo na maũndũ maingĩ ma gwĩka o mũthenya. Nĩ tũbataraga gũcaria mabataro maitũ ma kĩĩmwĩrĩ na ma famĩlĩ ciitũ. Maũndũ macio no mahũthĩre mahinda maitũ maingĩ, hinya witũ mũingĩ, na indo ciitũ nyingĩ. Makĩria hĩndĩ ĩrĩa kũrĩ na moritũ ma kĩĩmbeca nĩ ũndũ mũhũthũ gũkorũo na mĩtangĩko ĩgiĩ mabataro maitũ ũtũũro-inĩ. Ningĩ tũrĩ Akristiano meyamũrĩire Ngai nĩ tũkoragwo na mawĩra mangĩ ma bata ma gĩtheokrasi. Nĩ tũhunjagia, tũkahaarĩria na tũgathiĩ mĩcemanio ya Gĩkristiano, na nĩguo tũikarage tũrĩ na hinya kĩĩroho nĩ tũkoragwo na wĩruti wa mũndũ kĩũmbe na ũthathaiya wa famĩlĩ. O na gũtuĩka harĩ maũndũ maingĩ Nuhu aagĩrĩirũo nĩ gwĩka ũtungata-inĩ wa Ngai-rĩ, ũguo ‘noguo eekire.’ (Kĩam. 6:22) Nĩguo tũhote gwĩka maũndũ mothe marĩa Jehova atwĩraga twĩke na tũhote kũrĩkia kĩhĩtahĩtano, harĩ bata mũno twĩtheme gũtitika mĩrigo ĩrĩa ĩngĩgiria tũtengʼere nginya mũico.

6, 7. Nĩ ciugo irĩkũ cia Jesu twagĩrĩirũo nĩ kũririkana hingo ciothe?

6 Paulo eendaga kuuga atĩa rĩrĩa oigire “twĩaũre kĩrĩa gĩothe gĩtũritũhĩire”? Ma nĩ atĩ, tũtingĩtiganĩria biũ maũndũ marĩa mothe tũrĩ namo. Ũndũ-inĩ ũcio ririkana ciugo ici cia Jesu: “Tigagai gwĩtangĩkĩra, mũkiugaga atĩrĩ, Tũkũrĩa kĩ? kana, Tũkũnyua kĩ? o na kana, Tũkwĩhumba kĩ? Nĩ ũndũ indo icio ciothe nĩcio imathagwo nĩ andũ a Ndũrĩrĩ; tondũ Ithe wanyu wĩ Igũrũ nĩoĩ atĩ nĩmũbataragio nĩ indo icio ciothe.” (Mat. 6:31,32) Ciugo icio cia Jesu ironania atĩ, o na maũndũ ma ndũire ta irio na nguo no matuĩke mũrigo kana mũhĩnga mangĩaga kũigwo harĩa magĩrĩire.

7 Ndũkanariganĩrũo nĩ ciugo ici cia Jesu: “Ithe wanyu wĩ Igũrũ nĩoĩ atĩ nĩmũbataragio nĩ indo icio ciothe.” Ũguo nĩ kuuga atĩ Jehova Ithe witũ wa igũrũ nĩ arĩrũmbũyagia mabataro maitũ. Ma nĩ atĩ, “indo icio ciothe” ti kuuga atĩ tũrĩkoragwo na indo iria ciothe tũngĩenda gũkorũo nacio. O na kũrĩ ũguo, twĩrĩtwo tũtigatangĩkagĩre ‘indo iria imathagwo nĩ andũ a ndũrĩrĩ.’ Nĩkĩ? Jesu aacokire akĩra arĩa maamũthikagĩrĩria ũũ: “Wĩmenyagĩrĩrei arĩ inyuĩ, nĩ getha ngoro cianyu itikanakorũo ititikithĩtio ũrĩi, na ũrĩu, na mĩhangʼo ya muoyo ũyũ, naguo mũthenya ũcio ũmũhobanĩrie narua ta arĩ mũtego.”—Luk. 21:34, 35.

8. Nĩkĩ rĩrĩ nĩrĩo ihinda rĩa ‘kwĩyaũra kĩrĩa gĩothe gĩtũritũhĩire’?

8 Tũtigĩtie o hanini tũhutie rũrigi. Na githĩ to ũkorũo ũrĩ ũndũ wa kĩeha tũngĩtĩkĩra gũtitika maũndũ matarĩ ma o mũhaka marĩa mangĩtũhĩngĩca rĩrĩa tũtigĩtie o hanini kũrĩkia! Kwoguo ũtaaro ũyũ wa mũtũmwo Paulo nĩ wa ũũgĩ: “Mũndũ kwĩamũrĩra Ngai hamwe na kũiganwo nĩ kĩrĩa arĩ nakĩo, ũguo nĩguo ũtonga mũnene.” (1 Tim. 6:6) Gwathĩkĩra ciugo icio cia Paulo nĩ gũgũtũhotithia tũgaakinyĩra kĩheo.

“Wĩhia Ũrĩa Ũtũrigicaga Mũno”

9, 10. (a) Ciugo “wĩhia ũrĩa ũtũrigicaga mũno” nĩ kuuga atĩa? (b) Tũngĩkinyĩrĩra kũrigicwo atĩa?

9 Arĩkia kwaria ũhoro wa “kĩrĩa gĩothe gĩtũritũhĩire,” mũtũmwo Paulo aacokire akiuga twĩyaũre “wĩhia ũrĩa ũtũrigicaga mũno.” Hihi ũguo nĩ kuuga atĩa? Kiugo gĩa Kĩgiriki kĩrĩa gĩtaũrĩtwo “ũtũrigicaga mũno” kĩhũthĩrĩtwo rita rĩmwe thĩinĩ wa Bibilia, o thĩinĩ wa mũhari ũyũ. Mũthomi ũmwe wĩtagwo Albert Barnes oigire ũũ: “O ta ũrĩa mũtengʼeri eethemaga kwĩhumba nguo nĩguo ndĩkamũrigice magũrũ na kwoguo ĩgirie atengʼere wega-rĩ, no taguo Mũkristiano agĩrĩirũo nĩ kwĩyaũra kĩrĩa gĩothe kĩngĩkorũo kĩhaana ta nguo ĩyo.” Mũkristiano angĩkinyĩrĩra atĩa kũrigicwo na kwoguo wĩtĩkio wake ũthire kana ũnyihe?

10 Wĩtĩkio wa Mũkristiano ndũngĩthira na mũthenya ũmwe. Ũndũ ũcio no wĩkĩke kahora kahora, rĩngĩ o na atekũmenya. Kĩambĩrĩria-inĩ kĩa marũa make, Paulo nĩ onanirie ũgwati wa ũrĩa mũndũ ‘angĩtwarĩrĩrio [kahora kahora] atigithanio’ kana ‘agĩe na ngoro njũru ĩtarĩ na wĩtĩkio.’ (Ahib. 2:1; 3:12) Mũtengʼeri angĩrigicwo magũrũ nĩ nguo yake, nĩ ũndũ mũhũthũ mũno kũgwa. Makĩria mũtengʼeri no arigicwo angĩaga kuona ũgwati wa kwĩhumba nguo iria itagĩrĩire agĩtengʼera. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma age kuona ũgwati ũcio? Rĩngĩ nĩ kwaga kĩhaarĩro kana kwĩĩtĩkia mũno kana kũgucĩrĩrio nĩ maũndũ mangĩ. Tũreruta atĩa kuumana na ũtaaro wa Paulo?

11. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma wĩtĩkio witũ ũthire?

11 Twagĩrĩirũo nĩ kũririkana atĩ kwaga wĩtĩkio kuumanaga na mĩthiĩre ĩrĩa mũndũ angĩkorũo arĩ nayo ihinda rĩna. Akĩaria ũhoro wa “wĩhia ũrĩa ũtũrigicaga mũno,” mũthomi ũngĩ oigire atĩ macio nĩ “mehia marĩa matũgucagĩrĩria mũno nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa tũcemanagia namo, merirĩria maitũ, kana arata aitũ.” Ũguo nĩ kuuga atĩ maũndũ marĩa tũcemanagia namo, mawathe maitũ, o hamwe na arata aitũ, macio mothe no makorũo na ũhoti mũnene mũno wa gũtũthũkia. No matũme wĩtĩkio witũ ũnyihe o na kana ũthire.—Mat. 13:3-9.

12. Nĩ maũndũ marĩkũ twagĩrĩirũo nĩ kũririkana nĩguo wĩtĩkio witũ ndũgathire?

12 Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ, ngombo ĩrĩa ĩĩhokekete na njũgĩ nĩ ĩkoretwo ĩgĩtũririkania twĩmenyerere maũndũ marĩa tũthikagĩrĩria na marĩ twĩroragĩra, ũguo nĩ kuuga, maũndũ marĩa tũrekaga maingĩre ngoro-inĩ na meciria-inĩ maitũ. Nĩ tũteithĩtio kuona ũgwati wa kũrigicwo tũgĩetha mbeca na indo cia kĩĩmwĩrĩ. Twahota kũgucĩrĩrio nĩ riri na ũthaka wa maũndũ ma gwĩkenia ma thĩ ĩno kana indo njerũ cia kĩĩrĩu. Nĩ ihĩtia inene mũno gwĩciria atĩ ũtaaro ũcio nĩ mũritũ mũno kana atĩ hihi wagĩrĩire kũrũmĩrĩrũo nĩ andũ angĩ, ithuĩ tũkeyona ta tũngĩĩtiria ũgwati ũcio. Thĩ ya Shaitani ĩhũthagĩra njĩra ciĩhithĩte na cia maheeni cia gũtũrigica. Andũ amwe nĩ mahĩtithĩtio nĩ kwaga kĩhaarĩro, kwĩĩtĩkia mũno, na kũgucĩrĩrio nĩ maũndũ mangĩ, na maũndũ ta macio no mathũkie kĩĩrĩgĩrĩro giitũ gĩa gũkaaheo kĩheo kĩa muoyo.—1 Joh. 2:15-17.

13. Tũngĩĩgitĩra atĩa harĩ maũndũ marĩa mangĩtũthũkia?

13 O mũthenya, tũcemanagia na andũ maragathĩrĩria mĩoroto, mĩtugo na mĩĩcirĩrie ya thĩ ĩno. (Thoma Aefeso 2:1, 2.) Ĩndĩ, ithuĩ nĩ ithuĩ tũthuuraga gũthũkio kana kwaga gũthũkio nĩ maũndũ macio. ‘Rĩera’ rĩrĩa Paulo aaragia ũhoro warĩo nĩ rĩrehaga gĩkuũ. No mũhaka tũikarage twĩiguĩte nĩguo tũtigathũkio nĩ rĩera rĩu rĩũru na kwoguo tũremwo nĩ kũrĩkia kĩhĩtahĩtano. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia gũthiĩ na mbere? Jesu nĩwe mũtengʼeri ũrĩa ũigĩte kĩonereria gĩkinyanĩru. (Ahib. 12:2) Ningĩ tũrĩ na kĩonereria kĩa Paulo, tondũ we mwene aarĩ thĩinĩ wa kĩhĩtahĩtano gĩa Gĩkristiano na nĩ eekagĩra Akristiano arĩa angĩ ngoro megerekanie nake.—1 Kor. 11:1; Afil. 3:14.

Ũngĩĩka Atĩa ‘Nĩguo Ũkaaheo Kĩheo Kĩu’?

14. Paulo aakoragwo na mawoni marĩkũ megiĩ itemi rĩake kĩhĩtahĩtano-inĩ?

14 Paulo aakoragwo na mawoni marĩkũ megiĩ itemi rĩake kĩhĩtahĩtano-inĩ? Mĩario-inĩ yake ya mũico kũrĩ athuri a Efeso, oigire ũũ: “Atĩ niĩ mwene ndũũre muoyo ndikuona ta arĩ bata, ingĩkĩhota gũkinyia njĩra gĩturi ĩrĩa ndonereirio ’thiagĩre, na ’hote kũhingia ũtungatĩri ũrĩa ndaheirũo nĩ Mwathani Jesu.” (Atũm. 20:24) Paulo nĩ eeharĩirie kũũrũo nĩ maũndũ mothe, nginya muoyo wake, nĩguo arĩkie kĩhĩtahĩtano. Onaga atĩ, kĩyo gĩake gĩothe na wĩra mũritũ ũrĩa aarutĩte wĩgiĩ ũhoro ũrĩa mwega cingĩatuĩkire cia tũhũ angĩagire kũrĩkia kĩhĩtahĩtano. O na kũrĩ ũguo, ndeeyonaga ta arĩkĩtie kũhootana kĩhĩtahĩtano. (Thoma Afilipi 3:12, 13.) No mũthia-inĩ wa ũtũũro wake oigire arĩ na ũũmĩrĩru ũũ: ‘Nĩ ndũĩte mbaara ĩrĩa njega, nakĩo kĩhĩtahĩtano gĩakwa-rĩ, nĩ nginyĩte gĩturi gĩakĩo, naguo ũrutani ũrĩa wa wĩtĩkio-rĩ, ndũũrĩte ndĩũmenyereire.’—2 Tim. 4:7.

15. Paulo eekĩrire atengʼeri arĩa angĩ ngoro thĩinĩ wa kĩhĩtahĩtano meke atĩa?

15 Makĩria ma ũguo-rĩ, Paulo aarĩ na wendi mũnene kuona Akristiano arĩa angĩ makĩrĩkia kĩhĩtahĩtano. Kwa ngerekano, nĩ eekĩrire Akristiano thĩinĩ wa Filipi ngoro merutanĩrie nĩguo makaahonokio. Nĩ maabataraga “[kũrũmia] ũhoro wa muoyo.” Agĩcoka akĩmera: “Ĩkagai ũguo nĩ getha ngagĩa na ũndũ wa kwĩrahĩra Mũthenya ũrĩa wa Kristo, na nĩguo atĩ mĩthiĩre ĩrĩa ndathiaga nayo ndĩarĩ ya tũhũ, o naguo wĩra ũrĩa ndarutaga ngĩĩnogagia ndwarĩ wa tũhũ.” (Afil. 2:16) Nĩkĩo eekĩrire ngoro Akristiano thĩinĩ wa Korintho akĩmera: “Inyuĩ-rĩ, gĩtengʼereni na mũtengʼerere o ũrĩa ũngĩtũma mũgwate kĩndũ [kĩheo] kĩu.”—1 Kor. 9:24.

16. Twagĩrĩirũo nĩ kuona kĩheo kĩrĩa twĩrĩirũo meciria-inĩ maitũ nĩkĩ?

16 Ihenya-inĩ inene ta rĩa marathoni, atengʼeri matikoragwo makĩona rũrigi, maruonaga marĩ hakuhĩ kũrĩkia. O na kũrĩ ũguo, hĩndĩ ĩrĩa yothe mũtengʼeri arĩ kĩhĩtahĩtano-inĩ akoragwo agĩciria o ũhoro wa kũrĩkia. O ũrĩa arakuhĩrĩria kũrĩkia noguo erutanagĩria makĩria. Noguo twagĩrĩirũo nĩ gwĩka kĩhĩtahĩtano-inĩ giitũ. Twagĩrĩirũo nĩ kuona kĩheo kĩu biũ meciria-inĩ maitũ. Ũndũ ũcio no ũtũteithie gũkinyĩra kĩheo kĩu.

17. Wĩtĩkio ũrĩ na itemi rĩrĩkũ harĩ kũiga meciria maitũ harĩ kĩheo kĩrĩa twĩrĩirũo?

17 Paulo aandĩkire ũũ: “Wĩtĩkio nĩguo ũmenyithanagia atĩ maũndũ marĩa merĩgĩrĩirũo nĩ ma ma, na nĩguo wĩ kĩhooto gĩa kũmenyithania atĩ maũndũ marĩa matonekaga marĩ ho.” (Ahib. 11:1) Iburahimu na Sara nĩ meetĩkĩrire gũtiga mũikarĩre mwega magatũũre marĩ “ageni na agendi [bũrũri-inĩ ũngĩ].” Nĩ kĩĩ kĩamateithirie? ‘Nĩ moonaga [kũhinga gwa ciĩranĩro cia Ngai] irĩ kũraya.’ Musa nĩ aaregire “gwĩkenia ihinda na mĩago ya wĩhia,” na “indo iria ii bata cia Misiri.” Aarutire wĩtĩkio na hinya wa gwĩka ũguo kũ? We ‘aatanyĩte kuona kĩheo kĩrĩa gĩkaaheanwo.’ (Ahib. 11:8-13, 24-26) Nĩkĩo akĩaria ũhoro wa andũ acio, Paulo aambagĩrĩria na ciugo ici, ‘nĩ ũndũ wa wĩtĩkio-rĩ.’ Nĩ ũndũ wa wĩtĩkio nĩ maahotaga kuona maũndũ marĩa Ngai aamekagĩra na marĩa angĩkaamekĩra, handũ ha kuona o moritũ na mĩnyamaro ĩrĩa maacemanagia nayo.

18. Nĩguo tweherie “wĩhia ũrĩa ũtũrigicaga mũno” nĩ makinya marĩkũ twagĩrĩirũo nĩ kuoya?

18 Tũngĩĩcũrania ũhoro wa athuri na atumia arĩa maarĩ na wĩtĩkio magwetetwo thĩinĩ wa Ahibirania 11 na twĩgerekanie nao-rĩ, no tũkũrie wĩtĩkio na tũhote kweheria “wĩhia ũrĩa ũtũrigicaga mũno.” (Ahib. 12:1) Ningĩ no ‘twĩciragie ũrĩa tũngĩarahũranaga o mũndũ na ũrĩa ũngĩ, nĩ getha twendanage, na twĩkage ciĩko njega’ na njĩra ya gũcemanagia na arĩa marakũria wĩtĩkio ta witũ.—Ahib. 10:24.

19. Wee wonaga atĩa ũhoro wa kũiga meciria maku harĩ kĩheo kĩrĩa twĩrĩirũo?

19 Tũrĩ hakuhĩ kũrĩkia kĩhĩtahĩtano giitũ. Tũtigĩtie o hanini tũhutie rũrigi. Nĩ ũndũ wa wĩtĩkio na ũteithio ũrĩa tũheagwo nĩ Jehova, o na ithuĩ no tũhote ‘kwĩyaũra kĩrĩa gĩothe gĩtũritũhĩire, o na wĩhia ũrĩa ũtũrigicaga mũno.’ Ĩĩni, no tũtengʼere na njĩra tũkũhota gũkinyĩra kĩheo kĩu—irathimo iria twĩrĩirũo nĩ Jehova Ngai, Ithe witũ.

[Kohoro ka magũrũ-inĩ]

Hihi nĩ Ũraririkana?

• Nĩ kĩĩ kĩrabatarania harĩ ‘kwĩyaũra kĩrĩa gĩothe gĩtũritũhĩire’?

• Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma wĩtĩkio wa Mũkristiano ũthire?

• Nĩkĩ no mũhaka tũikare tũigĩte meciria maitũ harĩ kĩheo?

[Mbica Karatathi ka 26]

“Wĩhia ũrĩa ũtũrigicaga mũno” nĩ kĩĩ, na ũngĩtũrigica atĩa?