Ũũmbi Nĩ Ũguũragia Ngumo cia Jehova

1. Twagĩrĩirũo gwĩka atĩa nĩguo wĩtĩkio witũ ũthiĩ na mbere gũkorũo ũrĩ mũrũmu?

ANDŨ aingĩ moigaga atĩ no metĩkirie tu maũndũ marĩa meyonagĩra na maitho. Nayo Bibilia yugaga atĩ, ‘gũtirĩ mũndũ ũrĩ wona Ngai.’ (Joh. 1:18) Tũngĩteithia andũ ta acio atĩa magĩe na wĩtĩkio harĩ Jehova? Ningĩ-rĩ, tũngĩhota atĩa gũtigĩrĩra atĩ wĩtĩkio witũ harĩ Jehova, ‘Ngai ũrĩa ũtonekaga,’ nĩ ũgũthiĩ na mbere gũkorũo ũrĩ mũrũmu? (Kol. 1:15) Ikinya rĩa mbere nĩ kũmenya morutani marĩa magiragia andũ mamenye ma ĩkoniĩ Jehova. Tũcoke tũhũthĩre Bibilia na njĩra ya ũũgĩ gũtharũria mwĩcirĩrie o wothe ‘wĩtũgĩrĩtie na igũrũ ũgatuĩka ta rũgiri rwa kũgiria ũhoro wa Ngai ũmemenyeke.’—2 Kor. 10:4, 5.

2, 3. Nĩ morutani marĩkũ merĩ magiragia andũ mamenye ma ĩgiĩ Ngai?

² Ũrutani ũmwe wa maheeni ũtheremete mũno ũgiragia andũ mamenye ma ĩkoniĩ Ngai, nĩ ũrĩa wa atĩ andũ moimire kũrĩ nũgũ. Mwĩcirĩrie ũcio wa andũ nĩ ũkararanagia na ũrutani wa Bibilia na ũgatũma andũ maage kĩrĩgĩrĩro. Ũrutani ũcio wonanagia atĩ indo nĩ kwĩyumĩria cieyumĩririe cio nyene, na nĩ ũndũ ũcio ũkenda kuonania atĩ ũtũũro wa mũndũ ndũkoragwo na muoroto.

³ Nao andũ amwe a ndini iria ciĩĩtaga cia Gĩkristiano, marutanaga atĩ igũrũ na thĩ na indo iria ciothe irĩ kuo ciombirũo mĩaka ngiri nyinyi tu mĩhĩtũku. Arĩa marutanaga ũguo no makorũo matĩĩte Bibilia, o na kũrĩ ũguo moigaga atĩ Ngai ombire indo ciothe na mĩthenya ĩtandatũ ya mathaa 24 o mũthenya, magacoka makoiga ũũmbi ũcio wekĩkire o mĩaka ngiri nyinyi tu mĩhĩtũku. Nĩ mareganaga na ũira wa gĩsayansi ũrĩa wonanĩtie wega atĩ wĩtĩkio ũcio wao ti wa ma. Nĩ ũndũ ũcio, ũrutani ũcio ũgatũma Bibilia yoneke ta ĩtarĩ ya ma, na ta ĩrĩ na mahĩtia. Arĩa marutanaga ũrutani ũcio matũririkanagia andũ amwe maatũraga hĩndĩ ya karine ya mbere, arĩa maarĩ na kĩyo ũhoro-inĩ wa Ngai ‘no kĩyo kĩao gĩtiarĩ na ũmenyi.’ (Rom. 10:2) Tũngĩhũthĩra Kiugo kĩa Ngai atĩa “gũtharũria ihingo iria ciakĩtwo cia hinya” cia morutani ta macio mahĩtanu? Tũngĩhota gwĩka ũguo tu, angĩkorũo nĩ tũgwĩkĩra kĩyo gĩa kũgĩa na ũmenyo ũrĩa wagĩrĩire kuuma thĩinĩ wa Bibilia.

WĨTĨKIO WAGĨRĨIRŨO GWAKWO IGŨRŨ RĨA KĨĨ?

4. Wĩtĩkio witũ wagĩrĩirũo gwakwo igũrũ rĩa kĩĩ?

⁴ Bibilia ĩtũtaaraga atĩ twĩigagĩre mũthithũ wa ũmenyo. (Thim. 10:14) Jehova endaga wĩtĩkio witũ ũkorũo uumanĩte na ũmenyo ũrĩa wagĩrĩire no ti kuumana na morutani ma andũ kana irĩra cia ndini. (Thoma Ahibirania 11:1.) Nĩguo tũgĩe na wĩtĩkio mũrũmu harĩ Ngai, no mũhaka twambe tũmenye biũ atĩ arĩ kuo. (Thoma Ahibirania 11:6.) Twĩtĩkagia atĩ arĩ kuo kuumana na gũthuthuria wega ũhoro wa ma na kũhũthĩra ‘ũũhĩgu ũrĩa wagĩrĩire’ no ti kwĩgereria.—Rom. 12:1.

5. Gĩtũmi kĩmwe kĩngĩtũma twĩtĩkie Ngai arĩ kuo nĩ kĩrĩkũ?

⁵ Mũtũmwo Paulo nĩ atũheete gĩtũmi kĩmwe kĩngĩtũma twĩtĩkie atĩ Ngai arĩ kuo o na angĩkorũo tũtingĩhota kũmuona. Ũhoro-inĩ wĩgiĩ Jehova, aandĩkire ũũ: “Gwata hĩndĩ ĩrĩa thĩ yombirũo, maũndũ make marĩa matonekaga—na nĩmo hinya wake ũrĩa ũtũũraga o ho, o naguo ũngai wake-rĩ—nĩmonagwo wega tondũ wa ũrĩa makũũranĩkaga nĩ ũndũ wa indo iria ciombirũo.” (Rom. 1:20) Ũngĩteithia atĩa mũndũ ũrekĩrĩra nganja atĩ Ngai arĩ kuo, one ũũma wa ciugo icio cia mũtũmwo Paulo? No ũhũthĩre imwe cia ngerekano ici tũkwarĩrĩria ciĩgiĩ ũũmbi, iria iguũrĩtie hinya na ũũgĩ wa Mũũmbi witũ.

ŨŨMBI NĨ ŨGUŨRAGIA HINYA WA NGAI

6, 7. Hinya wa Jehova ũguũragio atĩa nĩ indo igĩrĩ iria ĩtũgitagĩra?

⁶ Hinya wa Jehova nĩ ũguũrĩtio nĩ indo igĩrĩ iria itũgitagĩra, mũrengeti wa rĩera ũrĩa ũkoragwo kũũrĩa igũrũ, na hinya mũnene mũno wa magineti ũrĩa ũrigicĩirie thĩ. Kwa ngerekano, makĩria ma mũrengeti ũcio wa rĩera gũtũhe rĩera rĩrĩa tũhuhagia, nĩ ũtũgitagĩra. Na njĩra ĩrĩkũ? Kũũrĩa igũrũ nĩ gũkoragwo na mahiga manene mahiũkaga na ihenya mũno na mangĩgũtha thĩ no mamĩthũkangie. Ĩndĩ matigũthaga thĩ tondũ maakinya mũrengeti-inĩ ũcio no kũhĩa mahĩaga. Rĩrĩa marahĩa mathondekaga indo ihana ta njata irametameta iria ihiũkaga kũũrĩa igũrũ ũtukũ.

⁷ Ningĩ hinya mũnene wa magineti ũrĩa ũkoragwo ũrigicĩirie thĩ o naguo nĩ ũtũgitagĩra. Hinya ũcio uumaga thĩinĩ wa thĩ. Gatagatĩ ga thĩ nĩ hakoragwo mũtukanio wa cuma ikoragwo irĩ hiũ mũno nginya ikaringũka, na nĩcio irutaga hinya mũnene wa magineti ũrĩa ũthiũrũrũkagĩria thĩ ũkamĩgitĩra. Hinya ũcio ũtũgitagĩra kuumana na indo na mĩtuthũko ĩrĩa ĩngĩtũthũkia kuuma kũrĩ riũa. Mĩtuthũko ĩyo nĩ ĩrutaga ũrugarĩ mũũru ũngĩthũkia thĩ. Ĩndĩ tondũ thĩ nĩ ĩkoragwo ĩrĩ ngitĩre, ũrugarĩ ũcio wa riũa ndũcinaga indo iria irĩ muoyo gũkũ thĩ. Ithenya rĩa ũguo, hinya ũcio wa magineti ũgucagia ũrugarĩ ũcio kana ũkaũcokia na kũu igũrũ. Tũngĩrorera igũrũ tũrũgamĩte mwena wa rũgongo wa thĩ kana wa mũhuro, no tuone ũtheri ũrĩ na marangi maingĩ na ũcio nĩ ũira wa hinya ũcio ũtonekaga wa magineti. Hatarĩ nganja, ‘hinya wa Jehova nĩ mũnene.’—Thoma Isaia 40:26.

ŨŨMBI NĨ ŨGUŨRAGIA ŨŨGĨ WA NGAI

8, 9. Mĩthiũrũrũko ĩrĩa ĩtũmaga ũtũũro ũthiĩ na mbere yonanagia ũũgĩ wa Jehova na njĩra ĩrĩkũ?

⁸ Ũũgĩ wa Jehova nĩ ũguũragio nĩ maũndũ marĩa matũmaga ũtũũro ũthiĩ na mbere thĩinĩ wa thĩ. Kwa ngerekano-rĩ, ta hũũra mbica ũgĩtũũra thĩinĩ wa taũni ĩrĩ na andũ aingĩ mũno na nĩ ĩrigicĩirio na rũthingo. Taũni ĩyo ndĩrĩ na mĩberethi ya kũrehe maĩ matheru o na kana ya kweheria gĩko. Hatarĩ nganja, thutha wa ihinda inini taũni ĩyo no ĩgĩe na gĩko mũno na yage gũikarĩka. Kũrĩ maũndũ mamwe ma thĩ itũ matariĩ ta ma taũni ĩyo. Thĩ itũ ndĩkoragwo na maĩ matheru ma kũigana, na tũtingĩhota kweheria gĩko thĩinĩ wayo. O na gũtuĩka thĩ ĩtariĩ ta taũni ĩyo ndigicĩrie na rũthingo, ciũmbe bilioni nyingĩ nĩ ihotaga gũtũũra thĩinĩ wayo. Nĩkĩ? Nĩ ũndũ wa ũhoti wayo wa magegania wa gũikara ĩgĩtheragia indo iria ihũthĩkĩte nĩguo itwarithie ũtũũro na mbere.

⁹ Kwa ngerekano, ta wĩcirie ũhoro wa mũthiũrũrũko wa rĩera rĩa oksijeni. Ciũmbe bilioni nyingĩ ihuhagia rĩera rĩa oksijeni igacoka ikaruta rĩera rĩa kaboni dayoksaidi. O na kũrĩ ũguo, gũtirĩ hĩndĩ rĩera rĩu rĩa oksijeni rĩthiraga, kana thĩ ĩgathũkio nĩ rĩera rĩũru rĩa kaboni dayoksaidi. Kwagaga gũthiĩ ũguo nĩkĩ? Nĩ ũndũ wa njĩra ya magegania ĩrĩa mĩmera ĩĩthondekera irio ĩkĩhũthĩra riũa. Ĩkĩhũthĩra njĩra ĩyo, mĩmera ĩgucagia kaboni dayoksaidi, maĩ, ũtheri wa riũa, na indo ingĩ ĩgacoka ĩgathondeka irio na ĩkaruta oksijeni. Twahuhia oksijeni tũrutaga kaboni dayoksaidi na nĩ ũndũ ũcio tũgatwarithia mũthiũrũrũko ũcio na mbere. Kwoguo Jehova ahũthagĩra mĩmera ĩrĩa ombire kũhe “andũ othe muoyo, o na hinya wa kũheeha.” (Atũm. 17:25) Na githĩ ũcio ti ũũgĩ wa magegania!

10, 11. Kĩĩhuruta gĩĩtagwo monarch na gatambi getagwo dragonfly iguũragia ũũgĩ wa Ngai na njĩra irĩkũ?

¹⁰ Ũũgĩ wa Jehova ningĩ nĩ wonekaga nĩ ũndũ wa ciũmbe nyingĩ mũno iria ikoragwo thĩinĩ wa thĩ. Kwĩgeragĩrio atĩ thĩinĩ wa thĩ gũkoragwo na ciũmbe kuuma mĩthemba milioni 2 nginya milioni 100. (Thoma Thaburi 104:24.) Rekei twarĩrĩrie ũũgĩ ũrĩa wonekaga harĩ mũũmbĩre wa imwe ciacio.

¹¹ Kwa ngerekano, kĩĩhuruta kĩmwe gĩĩtagwo monarch, gĩkoragwo na tombo ũigana kamũthia ga karamu. O na kũrĩ ũguo, kĩĩhuruta kĩu nĩ gĩkoragwo na ũhoti na ũmenyo wa gũthiĩ rũgendo rwa kiromita hakuhĩ 3,000 kuuma Kanada nginya mũtitũ-inĩ ũmwe bũrũri-inĩ wa Mexiko gĩgĩteithĩrĩrio nĩ riũa kũmenya njĩra. Kĩmenyaga njĩra atĩa rĩrĩa riũa rĩacenjia harĩa riuma? Jehova aathondekire gatombo kau gakĩo na njĩra kĩrĩhotaga gũthiĩ mwena ũrĩa wagĩrĩire o na riũa rĩacenjia harĩa riuma. Ningĩ ta wĩcirie ũhoro wa riitho rĩa gatambi kamwe kombũkaga getagwo dragonfly. Gatambi kau kahũthagĩra maitho merĩ, na o riitho rĩkoragwo na tũmaitho ta 30,000. O na kũrĩ ũguo, gatombo ga gatambi kau nĩ kahotaga kwamũkĩra ũhoro wothe ũrĩa ũingĩraga tũmaitho-inĩ tũu tuothe na gakahota kũmenya kĩndũ kĩrenyagunyia o na akorũo no hanini.

12, 13. Nĩ kĩĩ gĩgũkenagia harĩ ũrĩa Jehova aathondekire tũhengereca twa mwĩrĩ waku?

¹² Ũndũ ũngĩ wa magegania, nĩ ũrĩa Jehova ombire tũhengereca tũrĩa tũthondekete mĩĩrĩ ya ciũmbe iria irĩ muoyo. Kwa ngerekano, mwĩrĩ waku ũthondeketwo na tũhengereca ta trilioni 100. O kahengereca nĩ gakoragwo na DNA. DNA ĩyo nĩyo ĩkoragwo na ũhoro ũrĩa mũingĩ ũbataranagia harĩ gũthondeka mwĩrĩ waku wothe.

¹³ DNA ĩkoragwo na ũhoro ũigana atĩa? No tũringithanie gramu ĩmwe ya DNA na CD ĩrĩa ĩĩkagĩrũo nyĩmbo kana mbica. CD ĩmwe no ĩiganĩre ũhoro wothe ũrĩa ũkoragwo thĩinĩ wa ndikicanarĩ. Ũcio nĩ ũndũ wa kũgegania mũno tondũ CD nĩ gathaani gaceke. O na kũrĩ ũguo, gramu ĩmwe ya DNA no ĩige ũhoro ũrĩa ũngĩigwo thĩinĩ wa CD trilioni ĩmwe. Na njĩra ĩngĩ, mũndũ angĩoya DNA gaciko kamwe karĩa kanini omithie, DNA ĩyo no ĩige ũhoro ũngĩigana harĩ gũthondeka kĩndũ andũ trilioni 2.5!

14. Maũndũ marĩa andũ a sayanisi magundũrĩte-rĩ, matũmaga ũigue atĩa igũrũ rĩgiĩ Jehova?

¹⁴ Agĩtaarĩria ũhoro ũrĩa ũbataranagia harĩ gũthondeka mwĩrĩ wa mũndũ, Mũthamaki Daudi oigire nĩ ta ũhoro ũcio wandĩkĩtwo thĩinĩ wa ibuku rĩa mũhaano. Akĩaria ũhoro wa Ngai, oigire ũũ: “Maitho maku no maanyonaga hĩndĩ ĩo ndarĩ o kĩongero, na matukũ mothe nĩmaandĩkĩtwo thĩinĩ wa mbuku yaku, matukũ o marĩa ndatarĩirũo, na matarĩ maragĩa, o na ũmwe.” (Thab. 139:16) Hatarĩ nganja, nĩkĩo Daudi aaiguire arĩ na wendi mũnene wa kũgooca Jehova arora ũrĩa mwĩrĩ wake wombĩtwo. Mĩaka mĩnini mĩhĩtũku, athomi a sayanisi nĩ magundũrĩte maũndũ maingĩ megiĩ mũũmbĩre witũ marĩa matũmaga tũgege. Maũndũ macio nĩ matũmaga ningĩ tũgĩe na gĩtũmi gĩa gwĩtĩkania na mwandĩki wa Thaburi ũrĩa woigire ũũ: “Nĩndagũcokeria ngatho, tondũ mũũmbĩre ũrĩa nyũmbĩtwo nĩ wa magegania o marĩa me kĩmako; mawĩko maku-rĩ, nĩ ma magegania mũno; niĩ mwene nĩnjũĩ ũguo o wega.” (Thab. 139:14) Hatarĩ nganja, ũũmbi ũrĩa ũtũrigicĩirie nĩ ũira atĩ Ngai arĩ kuo.

TEITHAGIA ARĨA ANGĨ NĨGUO MAGOOCAGE JEHOVA

15, 16. (a) Mabuku maitũ mateithĩtie andũ atĩa kuona ũhoti wa Jehova wa ũũmbi? (b) Nĩ gĩcunjĩ kĩrĩkũ kĩa “Je, Ni Kazi ya Ubuni?” gĩagũkenirie mũno?

¹⁵ Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ, ngathĩti ya Amkeni! nĩ ĩteithĩtie andũ milioni nyingĩ kuona ngumo cia Ngai iria iguũragio nĩ ũũmbi. Kwa ngerekano, Amkeni! ya Septemba 2006 yarĩ na kĩongo “Je, Kuna Muumba?” Muoroto wayo warĩ kũhingũra maitho ma arĩa matumumarĩtio nĩ ũrutani wa atĩ andũ moimire kũrĩ nũgũ na ũrĩa wa atĩ thĩ yombirũo na mĩthenya ĩtandatũ ya mathaa 24, o mĩaka ngiri nyinyi tu mĩhĩtũku. Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe akĩandĩkĩra wabici ya rũhonge ya United States igũrũ rĩgiĩ riuma rĩu rĩa mwanya, oigire ũũ: “Wĩra wa gũtigĩra andũ riuma rĩu rĩa mwanya ũrarĩ mwega mũno. Mũtumia ũmwe aroigire aheo ngathĩti 20. Tondũ nĩ mũrutani wa sayanisi arendaga arutwo ake mamĩthome.” Nake mũrũ wa Ithe witũ ũmwe aandĩkire ũũ: “Ngoretwo ngĩhunjia ũhoro mwega kuuma mĩaka-inĩ ya 1940, na rĩu ndĩna mĩaka hakuhĩ 75, no ndirĩ ndakenera ũtungata wakwa ta ũrĩa ndĩũkeneire mweri-inĩ ũyũ ngĩheana riuma rĩrĩ rĩa mwanya rĩa Amkeni!”

¹⁶ Mĩaka-inĩ ya ica ikuhĩ, ngathĩti cia mĩeri mĩingĩ cia Amkeni! nĩ ikoretwo na gĩcunjĩ kĩrĩ na kĩongo “Je, Ni Kazi ya Ubuni?” Icunjĩ icio nguhĩ ikoretwo ikĩonania ũrĩa ũũmbi ũrĩ wa magegania na ikonania ũrĩa andũ makoretwo makĩĩgerekania na Mũũmbi Witũ Mũnene. Ningĩ mwaka wa 2010 nĩ twamũkĩrire ũhoro ũngĩ wa gũtũteithia kũgoocithia Jehova thĩinĩ wa broshua “Uhai—Ulitokana na Muumba?” Mbica thaka na mĩcoro ya kũrutana ĩrĩa ĩrĩ thĩinĩ wa broshua ĩyo irongoreirio gũtũteithia kũgĩa na ngatho harĩ Jehova nĩ ũndũ wa ũũmbi wake. Ciũria iria irĩ mũico-inĩ wa o gĩcunjĩ nĩ cia gũteithia mũthomi ecũranie igũrũ rĩgiĩ ũhoro ũrĩa athoma. Hihi nĩ ũhũthagĩra broshua ĩyo ũkĩhunjia nyũmba kwa nyũmba, kũndũ kwa mũingĩ, kana rĩrĩa mĩeke yeyumĩria?

17, 18. (a) Aciari, mũngĩhota atĩa gũteithia ciana cianyu gũkorũo na ũhoti wa gũtetera wĩtĩkio wacio? (b) Ũhũthĩrĩte broshua iria cia ũũmbi atĩa ũthathaiya-inĩ wanyu wa famĩlĩ?

¹⁷ Aciari, hihi nĩ mwarĩrĩirie broshua ĩno hamwe na ciana cianyu hĩndĩ ya ũthathaiya wanyu wa famĩlĩ? Mweka ũguo, nĩ mũgũciteithia kũmenya Ngai wega. Hihi no gũkorũo famĩlĩ-inĩ yaku ũrĩ na ciana irĩ sekondarĩ. Arĩa marutanaga atĩ andũ mooimire kũrĩ nũgũ no mahĩtithie ciana ciaku. Andũ a sayanisi, arutani, tabarĩra cia ũũmbi, na maũndũ ma gwĩkenia ma gũkũ thĩ, o hamwe na thenema na tabarĩra cia TV, cionanagia atĩ ũcio nĩ ũrutani wa ma. No ũteithie ciana ciaku kuona atĩ ũcio nĩ ũrutani wa maheeni ũkĩhũthĩra broshua ĩngĩ, Maswali Matano Muhimu Kuhusu Chanzo cha Uhai, ĩrĩa o nayo yarutirũo mwaka wa 2010. O ta broshua ya Uhai—Ulitokana na Muumba?, broshua ĩyo ĩkagĩra andũ ethĩ ngoro kũgĩa na ‘ũgerereri.’ (Thim. 2:10, 11) Nĩ ĩteithagia ciana gũthima kana maũndũ marĩa irutagwo cukuru nĩ ma ma.

¹⁸ Muoroto wa Broshua ya Chanzo cha Uhai, nĩ gũteithia arutwo mathuthurie ũrutani wa sayanisi wa atĩ nĩ kũrĩ indo cia tene igundũrĩtwo, cia kũnyita mbaru ũrutani wa atĩ andũ mooimire kũrĩ nũgũ kana nĩ wa ma. Ĩmekagĩra ngoro gwĩtuĩrĩria kana maũndũ macio marutanagwo nĩ athomi a sayanisi kana kũna monanagia atĩ mũndũ oimanire na nyamũ. Ningĩ nĩ ĩmateithagia ũrĩa mangĩonania atĩ ũrĩa andũ a sayanisi moigaga atĩ no mahote gũthondeka indo irĩ muoyo makĩhũthĩra ũũgĩ wa sayanisi, ti ũhoro wa ma. Aciari, mũngĩhũthĩra broshua icio, no mũhote gũteithia ciana cianyu igĩe na ũhoti wa gũcokeria arĩa mangĩcũria ũhoro wĩgiĩ Mũũmbi.—Thoma 1 Petero 3:15.

19. Nĩ gĩtĩo kĩrĩkũ ithuothe tũkoragwo nakĩo?

¹⁹ Mabuku marĩ na ũhoro ũthuthurĩtio wega marĩa tũheagwo nĩ ithondeka rĩa Jehova, nĩ matũteithagia kuona ngumo cia Jehova cia bata maũndũ-inĩ marĩa matũrigicĩirie. Ũcio nĩ ũira mũiganu ũrĩa ũtũmaga tũgooce Ngai witũ. (Thab. 19:1, 2) Na githĩ ti gĩtĩo kĩnene gũtĩa na kũgoocithia Jehova Mũũmbi wa indo ciothe!—1 Tim. 1:17.