Ũrĩ Ũtungata-inĩ, Ĩkagĩra Andũ o ta Ũrĩa Ũngĩenda Magwĩkagĩre

1. Maũndũ marĩa twĩkagĩra andũ tũrĩ ũtungata-inĩ mangĩkorũo na moimĩrĩro marĩkũ? Heana ngerekano. (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

MĨAKA ĩigana ũna mĩhĩtũku, mũthuri ũmwe na mũtumia wake bũrũri-inĩ wa Fiji, maanyitaga andũ ũgeni mooke Kĩririkano gĩa gĩkuũ gĩa Kristo. Rĩrĩa maaragia na mũtumia ũmwe hakuhĩ na mũciĩ wake gũkĩambĩrĩria kuura. Mũrũ wa Ithe witũ ũcio akĩnengera mũtumia ũcio iburi rĩake, nao makĩĩhumbĩra na rĩa mũtumia wake. Mũthuri ũcio na mũtumia wake nĩ maakenire mũno rĩrĩa mũtumia ũcio okire Kĩririkano. Mũtumia ũcio oigire atĩ ndangĩririkana maũndũ maingĩ marĩa maaririe na ahunjia acio rĩrĩa maamũceereire. Ĩndĩ nĩ aahutirio ngoro mũno nĩ ũrĩa maamwĩkĩire, nginya agĩthiĩ Kĩririkano. Moimĩrĩro maarĩ mega ũguo nĩkĩ? Nĩ tondũ ahunjia acio meekĩire mũtumia ũcio o ta ũrĩa mangĩenda gwĩkĩrũo.

2. Jesu aaheanire ũtaaro ũrĩkũ, na tũngĩũhũthĩra atĩa?

² Jesu aaheanire ũtaaro ũrĩkũ ũndũ-inĩ ũcio? Oigire ũũ: “Maũndũ mothe marĩa mũngĩenda andũ mamwĩkage inyuĩ, mekagei o mo o nao.” (Mat. 7:12) Tũngĩhũthĩra ũtaaro ũcio atĩa? Wa mbere, twagĩrĩirũo kwĩyũria ũũ: ‘Korũo nĩ niĩ ndĩ ũndũ-inĩ ta wa mũndũ ũyũ-rĩ, ingĩenda gwĩkĩrũo atĩa?’ Twarĩkia gwĩka ũguo, tũcoke twĩrutanĩrie gwĩkĩra mũndũ ũcio o ũrĩa tũngĩenda gwĩkĩrũo.—1 Kor. 10:24.

3, 4. (a) Taarĩria nĩkĩ tũtiagĩrĩirũo kũhũthĩra ũtaaro wa Mathayo 7:12 o harĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ tu. (b) Nĩ maũndũ marĩkũ tũkwarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

³ Kaingĩ nĩ tũhũthagĩra ũtaaro ũcio harĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Ĩndĩ, Jesu ndoigire atĩ twagĩrĩirũo kũhũthagĩra ũtaaro ũcio harĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ tu. Akĩgweta ũtaaro ũcio onanagia ũrĩa twagĩrĩirũo gwĩkĩra andũ othe, o hamwe na thũ citũ. (Thoma Luka 6:27, 28, 31, 35.) Angĩkorũo nĩ twagĩrĩirũo kũhũthĩra ũtaaro ũcio harĩ thũ citũ-rĩ, na githĩ tũtikĩagĩrĩirũo kũũhũthĩra o na makĩria rĩrĩa tũrahunjĩria andũ tondũ aingĩ ao no makorũo na ‘mwerekera ũrĩa wagĩrĩire kwerekera muoyo wa tene na tene!’—Atũm. 13:48, New World Translation.

⁴ Rekei twarĩrĩrie ciũria inya iria twagĩrĩirũo gwĩciria ũhoro wacio rĩrĩa tũrahunjia: Nĩ andũ arĩkũ ndĩrahunjĩria? Nĩkũ ndĩrahunjia? Nĩ hĩndĩ ĩrĩkũ njega ya kũhunjĩria andũ? Njagĩrĩirũo kwambĩrĩria ndeereti atĩa? O ta ũrĩa tũkuona, ciũria icio no citũteithie kũmenya ũrĩa arĩa tũrahunjĩria matariĩ na nĩ ũndũ ũcio tũmenye njĩra ĩrĩa njega ya kwaria na mũndũ o mũndũ.—1 Kor. 9:19-23.

NĨ ANDŨ ARĨKŨ NDĨRAHUNJĨRIA?

5. Nĩ ciũria irĩkũ tũngĩĩyũria?

⁵ Kaingĩ rĩrĩa tũrĩ ũtungata-inĩ, twaragia na mũndũ ũmwe ũmwe. Maũndũ na mathĩna ma o mũndũ nĩ ngũrani. (2 Maũ. 6:29) Rĩrĩa ũrageria kũhunjĩria mũndũ ũhoro ũrĩa mwega nĩ wega kwĩyũria ũũ: ‘Korũo nĩ niĩ mũndũ ũyũ-rĩ, nake nĩwe ũrahunjĩria-rĩ, ingĩenda anyone atĩa? Hihi no njigue wega angĩnduĩra ciira o na ataamenyete wega? Kana hihi ingĩenda ambe aamenye na acoke anyone ndĩ mũndũ wa bata?’ Gwĩciria ũhoro wa ciũria ta icio no gũtũteithie gwĩkagĩra o mũndũ o mũndũ ũrĩa tũngĩenda gwĩkĩrũo.

6, 7. Twagĩrĩirũo gwĩka atĩa tũngĩkora mũndũ ũroneka arĩ na marũrũ?

⁶ Gũtirĩ mũndũ ũngĩenda gũtuĩka atĩ “nĩ arĩ mawoni mooru.” Kwa ngerekano-rĩ, tũrĩ Akristiano nĩ twĩrutanagĩria biũ kũhũthĩra ũtaaro wa Bibilia wa ‘kwaragia hingo ciothe mĩario ĩrĩ na wega wa Ngai.’ (Kol. 4:6) O na kũrĩ ũguo, nĩ ũndũ wa kwaga gũkinyanĩra, rĩmwe na rĩmwe nĩ twaragia maũndũ tũgacoka kwĩrira. (Jak. 3:2) Ma nĩ atĩ, tũngĩarĩria mũndũ ũũru, hihi nĩ ũndũ wa gũkorũo tũrĩ na mĩtangĩko ya mũthemba mũna, tũtingĩenda gũtuĩrũo cira atĩ tũrĩ andũ maragia “ũũru” kana matarĩ “ũcayanĩri.” No twende mũndũ ũcio ataũkĩrũo atĩ tũramwarĩirie ũũru tondũ tũraarĩ na mĩtangĩko. Na githĩ tũtikĩagĩrĩirũo kuonania ũtaũku o ta ũcio kwerekera andũ arĩa angĩ?

⁷ Rĩrĩa ũrĩ ũtungata-inĩ ũngĩkora mũndũ ũroneka arĩ na marũrũ-rĩ, hihi no ũgerie gũtaũkĩrũo kĩrĩa kĩratũma mũndũ ũcio akorũo na marũrũ macio? Hihi to gũkorũo arĩ na mĩtangĩko ya cukuru kana ya wĩra-inĩ? No akorũo hihi akĩhiũrania na mathĩna manene ma mwĩrĩ? Andũ aingĩ arĩa mambaga kuonania marũrũ rĩrĩa marahunjĩrio, nĩ metĩkagĩra ũhoro wa ma twamaarĩria na ũhoreri na gĩtĩo.—Thim. 15:1; 1 Pet. 3:15.

8. Twagĩrĩirũo kũhunjagĩria “andũ othe” ũhoro ũrĩa mwega nĩkĩ?

⁸ Tũhunjagĩria andũ a mĩthemba yothe. Kwa ngerekano, ihinda rĩa mĩaka mĩnini mĩhĩtũku, maũndũ monetwo makĩria ma 60, nĩ macabĩtwo thĩinĩ wa icunjĩ iria ciũkaga thĩinĩ wa Mũrangĩri, “Bibilia nĩ Ĩgarũraga Mĩtũũrĩre ya Andũ.” Andũ amwe magwetetwo thĩinĩ wa icunjĩ icio, maarĩ aici, arĩĩu, eki-naĩ, na ahũthĩri a ndawa cia kũrebia. Angĩ nao maarĩ ateti, atongoria a ndini, kana andũ maathingataga mũno maũndũ ma kĩĩmwĩrĩ. Amwe nao maatũũraga mĩtũũrĩre ya waganu. O na kũrĩ ũguo, thutha wa kũigua ũhoro mwega na gwĩtĩkĩra kwĩruta Bibilia, acio othe, nĩ maagarũrũkire na makĩingĩra ithondeka-inĩ rĩa Jehova. Nĩ ũndũ ũcio, tũtiagĩrĩirũo gũtua ciira atĩ nĩ kũrĩ andũ matangĩtĩkĩra ũhoro ũrĩa mwega. (Thoma 1 Akorintho 6:9-11.) Ithenya rĩa ũguo, twagĩrĩirũo kũririkanaga atĩ “andũ othe” no metĩkĩre ũhoro ũrĩa mwega.—1 Kor. 9:22.

NĨKŨ NDĨRAHUNJIA?

9. Twagĩrĩirũo kuonania gĩtĩo harĩ mĩciĩ ya andũ arĩa angĩ nĩkĩ?

⁹ Tũhunjagĩria andũ kũ? Maita maingĩ tũmakoraga kwao mĩciĩ. (Mat. 10:11-13) Nĩ tũkenaga rĩrĩa andũ maronania gĩtĩo harĩ mĩciĩ itũ na indo ciitũ. Ma nĩ atĩ, mĩciĩ itũ nĩ ya bata mũno harĩ ithuĩ. Twendaga ĩkorũo ĩrĩ kũndũ kũrĩ na ũgitĩri na tũtingĩenda andũ maingĩrĩre maũndũ ma thĩinĩ ma mĩciĩ itũ. Twagĩrĩirũo kuonania gĩtĩo o ta kĩu kũrĩ andũ arĩa angĩ. Nĩ ũndũ ũcio hĩndĩ ĩrĩa tũrahunjia nyũmba kwa nyũmba, nĩ wega kuonania gĩtĩo harĩ mĩciĩ ya andũ.—Atũm. 5:42.

10. Tũngĩĩthema atĩa kũrakaria andũ rĩrĩa tũrahunjia?

¹⁰ Tondũ mahinda-inĩ maya thĩinĩ wa thĩ kũrĩ na wĩki-naĩ mũingĩ-rĩ, andũ aingĩ nĩ mekũagĩra ageni. (2 Tim. 3:1-5) Nĩ twagĩrĩirũo gwĩthema gwĩka maũndũ mangĩtũma matwĩkũĩre. Kwa ngerekano-rĩ, ta tua atĩ nĩ waingĩra mũciĩ na waringaringa mũrango. Ũngĩigua gũtirĩ mũndũ ũretĩkia, wahota gwĩciria ũcũthĩrĩrie ndirica-inĩ kana wambĩrĩrie gũthiũrũrũkanga mũciĩ ũcio ũgĩcaria mwene nyũmba. Hihi ũndũ ta ũcio no ũrakarie andũ kũrĩa mũhunjagia? Hihi ene nyũmba arĩa marigainie na mũciĩ ũcio mangĩĩciria atĩa? Ma nĩ atĩ nĩ wega kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega kĩhinyio. (Atũm. 10:42) Muoroto witũ ũkoragwo ũrĩ gũteithia andũ merute ũhoro wa ma wĩgiĩ Ngai. (Rom. 1:14, 15) O na kũrĩ ũguo, harĩ bata gwĩthema gwĩka ũndũ o wothe ũrĩa ũngĩrakaria andũ kũrĩa tũhunjagia. Mũtũmwo Paulo aandĩkire ũũ: “Na tũtitũmaga hagĩe ũndũ o na ũrĩkũ ũngĩhĩnga mũndũ, nĩguo ũtungati ũcio witũ ndũkonerũo ũũru.” (2 Kor. 6:3) Tũngĩonania gĩtĩo harĩ mĩciĩ na indo cia andũ arĩa tũhunjagĩria, ũndũ ũcio no ũgucĩrĩrie amwe metĩkĩre ũhoro wa ma.—Thoma 1 Petero 2:12.

NĨ HĨNDĨ ĨRĨKŨ NJEGA YA KŨHUNJĨRIA ANDŨ?

11. Tũkenaga nĩkĩ andũ monania nĩ maratĩa mahinda maitũ?

¹¹ Tũrĩ Akristiano, nĩ tũkoragwo na maũndũ maingĩ mũno ma gwĩka. Nĩguo tũhote kũhingia maũndũ marĩa twĩhokeirũo, tũbataraga kũrora nĩ maũndũ marĩkũ ma bata makĩria na tũkabanga wega ũrĩa tũkũmahingia. (Ef. 5:16; Afil. 1:10) Hangĩgĩa na ũndũ ũkũingĩrĩra mĩbango itũ, twahota kũigua ũũru. Nĩ ũndũ ũcio, nĩ tũkenaga mũno rĩrĩa andũ arĩa angĩ monania atĩ nĩ maratĩa mahinda maitũ, na ningĩ magataũkĩrũo atĩ no tũkorũo tũtarĩ na mahinda maingĩ ma kũhũthĩra hamwe nao. Kũririkana ũtaaro wa Jesu thĩinĩ wa Mathayo 7:12 kũngĩtũteithia atĩa gũtĩa arĩa tũhunjagĩria?

12. Tũngĩmenya atĩa mahinda marĩa mega ma kũhunjĩria andũ matũũra-inĩ maitũ?

¹² Nĩ twagĩrĩirũo nĩ kũgeria kũmenya mahinda marĩa mega ma kũhunjĩria andũ. Kaingĩ kũrĩa tũhunjagia-rĩ, andũ monekaga mĩciĩ-inĩ yao mathaa marĩkũ? Nĩ mahinda marĩkũ arĩ ũndũ mũhũthũ harĩ o gũtũthikĩrĩria? Nĩ wega gũcenjia mĩbango itũ nĩguo tũkore andũ mĩciĩ-inĩ yao hĩndĩ ĩrĩa marĩ kuo. Kũndũ kũmwe thĩinĩ wa thĩ, wĩra witũ wa kũhunjia nyũmba kwa nyũmba, ũkoragwo na moimĩrĩro mega mathaa ma mĩaraho kana hwaĩ-inĩ. Angĩkorũo ũguo nĩguo kwanyu kũhaana-rĩ, hihi no ũbange kũhunjagia mahinda-inĩ ta macio? (Thoma 1 Akorintho 10:24.) Tũrĩ na ma atĩ Jehova nĩ arĩrathimaga kwĩima o guothe tũngĩĩima nĩguo tũhunjĩrie andũ mahinda-inĩ marĩa mangĩmaagĩrĩra.

13. Ingĩonania gĩtĩo atĩa harĩ mwene nyũmba?

¹³ Nĩ na njĩra ĩrĩkũ ĩngĩ tũngĩonania gĩtĩo harĩ mũndũ ũrĩa tũrahunjĩria? Rĩrĩa twakora mũndũ ũraiyũkia wega ndũmĩrĩri ĩrĩa tũrahunjia, nĩ wega kũhũthĩra mweke ũcio wega, o na kũrĩ ũguo ti wega gũikara kwa mũndũ ũcio mũno. No gũkorũo mwene nyũmba oima na ũndũ wa bata ekũbangĩte gwĩka mahinda macio. Angĩtwĩra atĩ arĩ na mĩhangʼo mĩingĩ, no tũmwĩre atĩ tũkwaria na njĩra nguhĩ, na tũtigĩrĩre noguo tweka. (Mat. 5:37) Tũgĩtiriha ndeereti itũ na mũndũ, nĩ wega kũmũũria nĩ ihinda rĩrĩkũ rĩngĩkorũo rĩrĩ rĩega nake nĩguo tũkaamũcokera. Ahunjia amwe nĩ magĩaga na moimĩrĩro mega rĩrĩa moiga ũũ: “No ngene mũno gũgũceerera rĩngĩ. Ũkuona atĩa ingĩkũhũrĩra thimũ kana ngwandĩkĩre ndũmĩrĩri mbere ya gũka?” Tũngĩbanga mĩbango itũ kũringana na ũrĩa andũ maroneka matũũra-inĩ marĩa tũhunjagia, tũngĩkorũo tũkĩrũmĩrĩra kĩonereria kĩa Paulo tondũ we ‘ndaacaragia kwĩguna we mwene aacaragia ũrĩa angĩguna andũ arĩa aingĩ, nĩ getha mahonoke.’—1 Kor. 10:33.

NJAGĨRĨIRŨO KWAMBĨRĨRIA NDEERETI ATĨA?

14-16. (a) Nĩkĩ nĩ twagĩrĩirũo nĩ kũreka mwene nyũmba amenye wega muoroto wa kũmũceerera? Heana ngerekano. (b) Nĩ njĩra ĩrĩkũ mũrori ũmwe wa mũthiũrũrũko onete ĩrĩ na moimĩrĩro mega?

¹⁴ Ta hũra mbica ũhũrĩirũo thimũ nĩ mũndũ ũtaramenya na akambĩrĩria gũkũria ũrĩaga irio mĩthemba ĩrĩkũ. No ũrigwo ũcio nũ na nĩ kĩĩ arenda. Twahota kwaria na mũndũ ũcio na njĩra nguhĩ mũno, tũcoke tũtinie thimũ. No mũndũ ũcio angĩĩmenyithania na acoke atwĩre atĩ ataaraga andũ ũhoro wĩgiĩ irio iria ciagĩrĩire harĩ ũgima mwega wa mwĩrĩ, na atwĩre atĩ arĩ na ũhoro ũngĩtũguna, no tũmũthikĩrĩrie. Ma nĩ atĩ nĩ tũkenaga rĩrĩa andũ maratwarĩria wega na magatwĩra ĩmwe kwa ĩmwe ũrĩa marenda. Tũngĩonania atĩa gĩtĩo o ta kĩu kũrĩ andũ arĩa tũhunjagĩria?

¹⁵ Icigo-inĩ nyingĩ iria tũhunjagia, nĩ tũbataraga kwĩra ene nyũmba ĩmwe kwa ĩmwe muoroto wa kũmaceerera. Ma nĩ atĩ, nĩ tũkoragwo na ndũmĩrĩri ya bata ĩrĩa mwene nyũmba atoĩ, no ta hũra mbica wambĩrĩirie kũmũhunjĩria o rĩmwe ũtambĩte kwĩmenyithania, na ũkambĩrĩria na kĩũria ta gĩkĩ: “Ũngĩheo hinya wa kũniina mathĩna thĩinĩ wa thĩ-rĩ, nĩ thĩna ũrĩkũ ũngĩniina?” Nĩ tũĩ atĩ muoroto wa kĩũria kĩu nĩ kũgeria kũmenya kĩrĩa kĩrĩ meciria-inĩ make, nĩguo tũmũingĩrie thĩinĩ wa Bibilia. O na kũrĩ ũguo, mwene nyũmba ahota kwĩyũria ũũ: ‘Mũndũ ũyũ nũ na nĩ kĩĩ kĩratũma anjũrie kĩũria gĩkĩ? Nĩ kĩĩ arenda?’ Nĩ ũndũ ũcio, twagĩrĩirũo kũgeria kwehereria mwene nyũmba nganja ta icio. (Afil. 2:3, 4) Tũngĩka ũguo atĩa?

¹⁶ Mũrori ũmwe wa mũthiũrũrũko nĩ onete njĩra ĩno ĩrĩ na moimĩrĩro mega. Thutha wa kũgeithia mwene nyũmba, amũnengagĩra trakti ya Wee no Wende Kũmenya Ma? agacoka akamwĩra ũũ: “Tũrahe mũndũ wothe trakti ĩno itũũra-inĩ rĩrĩ. Yarĩrĩirie ciũria ithathatũ iria andũ aingĩ meyũragia. Ĩyo nĩ yaku.” Mũrũ wa Ithe witũ ũcio oigaga atĩ andũ aingĩ nĩ mahooreraga hanini rĩrĩa mamenya muoroto wa kũmaceerera. Mahoorera, kaingĩ nĩ ũkoragwo ũrĩ ũndũ mũhũthũ gũtwarithia ndeereti na mbere. Acokaga akoria mwene nyũmba ũũ: “Hihi wee nĩ ũrĩ weyũria kĩmwe gĩa ciũria icio?” Mwene nyũmba angĩthuura kĩũria kĩmwe, mũrũ wa Ithe witũ ũcio aragĩrĩria hamwe nake ũrĩa Bibilia yugaga igũrũ rĩgiĩ kĩũria kĩu, akĩhũthĩra trakti ĩyo. Akorũo ti ũguo, agathuura kĩũria kĩmwe na agathiĩ na mbere gũkĩarĩrĩria ategũconora mwene nyũmba. Ma nĩ atĩ, nĩ kũrĩ njĩra nyingĩ cia kwambĩrĩria ndeereti. Thĩinĩ wa icigo imwe, ene nyũmba no merĩgĩrĩre twambe tũrũmĩrĩre ũndũire mũna wa kwao mbere ya tũmerĩte muoroto wa kũmaceerera. Ũndũ ũrĩa wa bata nĩ kũgarũrĩra njĩra citũ cia kwambĩrĩria ndeereti kũringana na kũrĩa tũrahunjia.

THIĨ NA MBERE GWĨKAGĨRA ANDŨ O TA ŨRĨA ŨNGĨENDA MAGWĨKAGĨRE

17. Ta ũrĩa twarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ-rĩ, tũngĩhũthĩra atĩa ũtaaro wa Mathayo 7:12?

¹⁷ Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, tũhũthagĩra ũtaaro wa Mathayo 7:12 atĩa rĩrĩa tũrahunjia? Twĩkagĩra mũndũ o wothe ũrĩa twakora o ta ũrĩa tũngĩenda gwĩkĩrũo. Nĩ tuonanagia gĩtĩo harĩ mũciĩ o na harĩ indo ingĩ cia mwene nyũmba. Twĩrutanagĩria gũthiĩ kũhunjĩria andũ mahinda-inĩ marĩa mangĩkorũo mĩciĩ-inĩ yao matarĩ na maũndũ maingĩ. Ningĩ twambagĩrĩria ndeereti na njĩra andũ mekũiyũkia ndũmĩrĩri itũ wega icigo-inĩ iria tũhunjagia.

18. Nĩ ũguni ũrĩkũ umanaga na gwĩkĩra andũ ta ũrĩa tũngĩenda gwĩkĩrũo?

¹⁸ Rĩrĩa tũrahunjia, nĩ gũkoragwo na ũguni mũingĩ ũrĩa umanaga na gwĩkĩra andũ ta ũrĩa tũngĩenda gwĩkĩrũo. Rĩrĩa tũrekĩra andũ ciĩko njega, na tũkamarũmbũiya, tũkoragwo tũkĩreka ũtheri witũ ũmaarĩre, tũkonania atĩ motaaro ma Bibilia nĩ ma bata na tũkagoocithia Ithe witũ wa igũrũ. (Mat. 5:16) Njĩra citũ cia kũhunjia no igucĩrĩrie andũ aingĩ metĩkĩre ũhoro wa ma. (1 Tim. 4:16) O na andũ mangĩtĩkĩra kana marege ndũmĩrĩri ya Ũthamaki, nĩ tũkenaga nĩ ũndũ wa kũmenya atĩ nĩ tũreka o ũrĩa wothe tũngĩhota nĩguo tũhingie ũtungata witũ. (2 Tim. 4:5) Rekei ithuothe twĩgerekanagie na mũtũmwo Paulo ũrĩa waandĩkire ũũ: “Maũndũ macio mothe ndĩmekaga nĩ ũndũ wa Ũhoro-ũrĩa-Mwega, nĩ getha nduĩke ũmwe wa kũgwatanĩra ũguni waguo.” (1 Kor. 9:23) Rekei hingo ciothe rĩrĩa tũrahunjia, twĩkagĩre andũ o ta ũrĩa tũngĩenda gwĩkĩrũo.