Kwaria na Ciana Ciaku Ũhoro Wĩgiĩ Njohi

“Riita rĩa mbere rĩrĩa twaririe na mũirĩtu witũ ũhoro wĩgiĩ njohi, aarĩ na mĩaka ĩtandatũ. Nĩ twagegire kuona atĩ nĩ ooĩ maũndũ maingĩ megiĩ njohi gũkĩra ũrĩa tweciragia.”—Alexander.

• Maũndũ marĩa wagĩrĩirũo kũmenya

• Ũrĩa ũngĩka

• Ũrĩa Bibilia yugaga igũrũ rĩgiĩ njohi

Maũndũ marĩa wagĩrĩirũo kũmenya

Kwaria na ciana ũhoro wĩgiĩ njohi nĩ ũndũ wa bata. Ndũgeterere nginya rĩrĩa mwana waku agaatuĩka tinĩnja. Mũthuri ũmwe wĩtagwo Khamit kuuma Russia aaugire ũũ: “Nĩ kaba tũngĩaririe na mwanake witũ ũhoro wĩgiĩ kũhũthĩra njohi na njĩra njega kuuma arĩ o mũnini. Ndoonire bata wa gwĩka ũguo thutha wa kũgerera ũndũ mũritũ. Ndaamenyire atĩ mwanake witũ nĩ aanyuaga njohi kaingĩ arĩ na mĩaka 13.”

Wagĩrĩirũo kuoya ũndũ ũcio na ũritũ nĩkĩ?

• Arutwo arĩa angĩ, maũndũ marĩa maragathĩrĩrio, na TV no cihutie muonere wa mwana waku wĩgiĩ njohi.

• Kũringana na rũhonge rũmwe rwa Amerika (US) rwa gũthuthuria na kũgirĩrĩria mĩrimũ, gĩcunjĩ gĩa 11 harĩ igana kĩa njohi ĩrĩa ĩnyuagwo kũu, ĩnyuagwo nĩ ciana itakinyĩtie mĩaka ĩrĩa ĩtĩkĩrĩtio.

Nĩkĩo maobithaa a ũgima wa mwĩrĩ maugaga atĩ nĩ wega aciari gũthomithia ciana ciao mogwati marĩa maumanaga na kũnyua njohi kuuma irĩ o nini. Ũngĩka ũguo atĩa?

Ũrĩa ũngĩka

Koragwo wĩrĩgĩrĩire atĩ mwana waku nĩ egũkũũria ciũria. Ciana nini nĩ ciendete kũmenya maũndũ, na iria nenanene nĩ ciendete kũmenya o na makĩria. Kwoguo, nĩ wega kwĩhaarĩria ũrĩa ũngĩcokia ciũria ciao. Kwa ngerekano:

• Mwana waku angĩkũũria ũrĩa njohi ĩcamaga, no ũmwĩre atĩ ndibei ĩcamaga ta juici ngagatu ya matunda no njohi nĩ ndũrũ.

• Mwana waku angĩkwĩra atĩ no ende gũcama njohi, no ũmwĩre atĩ nĩ ndũrũ mũno kwoguo no ĩthũkie mwĩrĩ wa ciana. Ningĩ no ũgwete ũrĩa njohi ĩtũmaga mũndũ aigue. Kwa ngerekano, njohi nĩ ĩtũmaga mũndũ acanjamũke, no mũndũ angĩnyua nyingĩ no ĩtũme aigue kũnogerera, eke maũndũ ategwĩciria, na auge maũndũ egũcoka kwĩrira thutha-inĩ.—Thimo 23:29-35.

Menya maũndũ megiĩ njohi. Bibilia yugaga ũũ: “Mũndũ ũrĩa mũũgĩ ekaga maũndũ na ũmenyo.” (Thimo 13:16) Korũo ũĩ wega maumĩrĩro marĩa maumanaga na kũnyua njohi, na ũmenye mawatho ma bũrũri wanyu megiĩ kũnyua njohi. Weka ũguo nĩ ũgũkorũo wĩhaarĩirie wega gũteithia mwana waku.

Oya ikinya rĩa mbere rĩa kwaria ũhoro wĩgiĩ njohi. Mũthuri ũmwe wĩtagwo Mark kuuma Ngeretha aaugire ũũ: “Ciana nini no itukanĩrũo nĩ ũhoro wĩgiĩ kũhũthĩra njohi. Nĩ ndooririe kamwana gakwa ka mĩaka ĩnana kana kũnyua njohi nĩ wega kana nĩ ũũru. Twaragia nako na njĩra ya ũrata, na ũndũ ũcio nĩ wagateithirie kwĩyaria kuuma ngoro.”

No ũteithie mwana waku gũtaũkĩrũo wega ũngĩarĩrĩria ũhoro wĩgiĩ njohi maita maigana ũna. Gũkĩringana na mĩaka ĩrĩa mwana waku arĩ nayo, no warĩrĩrie ũhoro wĩgiĩ njohi hamwe na maũndũ mangĩ ma bata megiĩ ũtũũro ta mogwati ma barabara, na maũndũ megiĩ ngomanio.

Koragwo ũrĩ kĩonereria kĩega. Ciana no iringithanio na thibonji na njĩra ya atĩ ciendaga gwĩka maũndũ marĩa cionaga andũ arĩa angĩ magĩka. Ũthuthuria wonanagia atĩ kĩonereria gĩa aciari nĩ kĩhutagia ciana ciao na njĩra nene mũno. Ũguo nĩ kuuga atĩ ũngĩnyua njohi ĩrĩ njĩra ya kũnyihanyihia mĩtangĩko, mwana waku no ecirie atĩ njohi nĩyo kĩhonia kĩa mĩtangĩko ũtũũro-inĩ. Kwoguo koragwo ũrĩ kĩonereria kĩega. Tigagĩrĩra atĩ nĩ ũrahũthĩra njohi na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire.