Katanu

Kyoso ki tu tanga o divulu dya Dimatekenu ibatulu 1 ni 2, tu mona kwila Adá ni Eva a kexile ni ufôlo wa mesena athu avulu lelu. Ene akexile ni ima yoso ya bhindamene; ka kexile ni woma wa kima, se-ku muthu wa kexile mu a talatala ni undanda. Ene ka kexile mu thandanganya ni kudya, salu, mawuhaxi mba kufwa. (Dim. 1:27-29; 2:8, 9, 15) Kima kyambote kulembalala kwila Jihova Nzambi, mwéne ngó wala ni ufôlo wa tenena, sé mbambe. Mukonda dyahi? Mukonda mwéne wa bhange o ima yoso, mwéne we o Mutwameni wa ngongo wa tena yoso. (1 Tim. 1:17; Dij. 4:11) O ufôlo wê ki u difu ni wa ibhangelu yê, wala ni mbambe, ki kale ku dyulu kikale mu ixi. O ufôlo wê ki wene mbambe. Jihova wa mesena kwila twijiya kuma mwene ngó wa tokala kusola o jimbambe jambote ja tokala. Tundé ku dimatekenu Jihova wa solo jimbambe phala o ibhangelu yê. w18.04 4 ¶4, 6

Ku mundu yú u tena kubhonza kyavulu etu tu kolokota ngó ni kikwatekesu kya Jihova. (2 Kol. 4:7, 8) Xinganeka ku athu yó kála ni ukamba wambote ni Jihova. Kukala ku mundu yú sé o kikwatekesu kyê ku tena bhonza kyavulu phala ene. Kala Jezú tu a kwatela henda, twa mesena ku a tudila o njimbu ya kubhanduluka.” Mu kiki kala ni mwanyu wa yó u wa mu longa. Lembalala kwila, nange ene kejiya o kidi kya Bibidya ki twejiya kyambote. Ku mbandu yengi, avulu a zolo o ixikanu yâ ni muxima woso. Ene nange a divwa kwila, o ngeleja yâ kima kya beta kota, ya a zukamesa dingi ku jindandu jâ, ku ijila yâ ni ku jivizinyu jâ mu dyembu. Ande dya kuswinisa muthu phala kuxisa o ixikanu yê “yokulu,” twa bhingi ku mu kwatekesa phala n’eza mu ku wabhela ni kuzola o kidi kya “ubhe,”Kifwa o milongi ya Bibidya ya kambele kwijiya, kyoso ki twa mateka kudilonga na-u. Kyene kyuwa kya-nda kala polondo phala kuxisa o ixikanu yâ yokulu. Kubhinga kithangana phala kukwatekesa o muthu kulungulula kiki o ubanzelu wê.—Loma 12:2. w19.03 23 ¶10, 12; 24 ¶13

O phangu ya Jihova ya kulondekesa henda ni kuxikina o athu, i tu swinisa kusota ithangana phala kuswinisa akwetu. (Nzwá 5:20) O kusanguluka kwetu ku di bandekesa dingi kyoso muthu u twa kwatekesa u tu londekesa henda hé u sakidila o mbote i twa mu bhangela. Kyene kimoxi we ni jiphange jetu mu kilunga, ni mwiji wetu a bhingi o kiswinisu kyetu. Kyoso ki tu ximana akwetu, tu kolesa o kixikanu kyâ, tu a kwatekesa kusidivila Jihova ni ufiyele woso. Benge-benge o jitata, a bhingi kuswinisa o twana twâ. Kyoso jitata kya ximana o twana twâ ni kidi kyoso, anga a a talatala ni henda, ene a a kwatekesa kubwingita mba kuswina dingi. O izwelu ‘Nga ku xikina,’ ilondekesa kuma Jihova wa dyelele kwila Jezú weji kumbidila kyambote o vondadi ya Tat’ê. Mu kwijiya kwila Jihova wexile ni kidyelelu kwa mon’ê, ku tu bhangesa we kudyelela kwila Jezú wa-nda kumbidila kyambote o ikanenu yoso ya Jihova. (2 Kol. 1:20) Kyoso ki tu xinganeka o phangu ya Jezú, tu swina dingi phala kudilonga ya lungu ni mwene ni kukayela o phangu yê. Kala Jihova kya dyelele Jezú, Mwene wa tu dyelela kala kibuka, jiselevende jê ja-nda suluka mu kudilonga dingi ni Mon’ê.— 1 Phe. 2:21. w19.03 8 ¶3; 9 ¶5-6

Kyoso kya tu bhana kima kya valolo, tu sakidila kyavulu o muthu wa tu bhana na-kyu. Maji akwa Izalayele ka londekesa kisakidilu mu ufôlo wa a bhanene Jihova. Ki kubhitile luwa jimbeji javulu kyoso Jihova kya a bhana o ufôlo wa kutunda ku Ijitu, ene a mateka kuxongwena o kudya ni menya a kexile na-u. Ene a xongwena o maná o kudya kwa a bhanene Jihova. Mu kusuluka a mesenene kuvutuka ku Ijitu! Phala ene, ‘o mbiji, o maxoka, jimelá, jipolo, sabhola, ni jayu,’ ja betele kota, o ufôlo wa a bhanene Jihova wa ku mu bheza ndenge. Sé phata Jihova wa luwalele kyavulu ni ene. (Dya. 11:5, 6, 10; 14:3, 4) O maka ya a tu longa disá dya dikota. Phawulu wa tendelesa o Jikidistá phala ka londekese kukamba o kisakidilu mu ufôlo wa tu bhana Jihova bhu kaxi ka Mon’ê Jezú Kidistu.—2 Kol. 6:1. w18.04 9-10 ¶6-7

Etwenyoso twa mesena kwila a tu zola. Twa mesena we kwila a tu talatala kyambote. Se ka tu londekesa henda ni kuyuka ithangana yavulu, tu tena kudívwa sé valolo, sé kidyelelu. Jihova wejiya kwila, twa wabhela ku tu zola ni ku tu talatala ni kuyuka. (Jisá. 33:5) Tu tena kudyelela kwila Nzambi yetu wa tu zolo kyavulu, wa mesena kwila, a tu talatala kyambote. O henda yiyi i di monekena kyambote kyoso ki tu tendela o Kijila kya bhanene Jihova ku kifuxi kya Izalayele bhu kaxi ka Mozé. Kyoso ki tu dilonga o Kijila kya bhanene kwa Mozé, tu mona kyebhi kya dívwa o Nzambi yetu ya henda Jihova. (Loma 13: 8-10) Tu tena kumona kwila, o Kijila kya bhanene kwa Mozé a ki bhana ni henda mukonda ima yoso i bhanga Jihova ya lungu ni henda. (1 Nzwá 4:8) O ijila yoso ya bhana Jihova bhu kaxi ka Mozé ya tundu mu itumu iyadi yiyi ya théxi: kuzola Nzambi ni kuzola mukwetu. (Iji. 19:18; Mate. 6:5; Mat. 22:36-40) Kala kijila mu 600 a Ijila ni itumu ya mukwá, i tu longa kima kya lungu ni henda ya Jihova. Tu mone ifika. w19.02 20-21 ¶1-4

Jobe mwene wa dilangele mu ukexilu wa kudibhana ni ahatu. (Jobe 31:1) Mwene wejidile kwila ka tokalele ku ta mesu ku muhatu wengi. Lelu, twa tungu bhu kaxi ka mundu wene mu tu tendala ni ima ya lungu ni undumbu. Kala Jobe, o kwila twa-nda bhanga yoso phala ki tu te mesu ku muthu ki kaza dyetu? O kwila twa-nda bhanga we yoso phala ki tu tale kima kya jisonyi, kya ufusa a mawukexilu oso? (Mat. 5:28) Se tu bhanga yoso phala kulanga o jihânji jetu mu kizuwa ni kizuwa, twa-nda bandekesa o nguzu yetu ya kukolokota mu ufiyele. Jobe wa belesela we Jihova mu ukexilu wa kutala o jimbongo. Jobe wa tendela kwila, se mwene wa dyelele ku ima ya kexile na-yu, weji tena ku ta kituxi kya dikota, kyeji bhinga ku mu bazela. (Jobe 31:24, 25, 28) Lelu twa tungu bhu kaxi ka mundu wa wabhela kyavulu o jimbongo. Se tu tula o jimbongo ni jimbote mu kididi kyê, kala ki tu tendelesa o Bibidya, twa-nda sola ku muxima wetu kukolokota mu ufiyele.—Jisa. 30:8, 9; Mat. 6:19-20. w19.02 6 ¶13-14

Jezú wa londekesa kyambote o henda ya dikota ya tu kwatela Jihova, mu ima yoso ya bhange. (1 Nzwá 4:8-10.) Kya beta kota, ni muxima woso, Jezú wa bhana o mwenyu wê phala o mbote yetu. Kikale se a tu undu mba twa tokala ku “jimbudi jamukwá,” etwenyoso tu katula mbote ku henda ya tu kwatela Jihova ni Mon’ê, bhu kaxi ka sata. (Nzwá 10:16; 1 Nzwá 2:2) Xinganeka we o vinyu ni mbolo ya bhange na-yu o Lembalasa. Yene i londekesa o henda ni ujitu wa kexile mu bhana Jezú ku maxibulu mê. Kyebhi? Jezú wa londekesa henda ku maxibulu mê a a undu ni nzumbi ikôla, mu ku bhanga kima kya kambe kubhonza, kifwa phala n’á tale. Mu kubhita kithangana, o maxibulu a undu eji bhinga kubhanga o Lembalasa mu mivu yoso, kikale mu ididi ya ubhezelu mba mu kaleya. (Dij. 2:10) O kwila ene a belesela o kitumu kya Jezú? Ene a belesela mwene! Tunde mu hama ya dyanga katé mu izuwa ya lelu, o Jikidistá ja kidi, jene mu bhanga nguzu phala ku bhanga o lembalasa ya kufwa kwa Jezú. w19.01 24 ¶13-15

Jihova wa tu jituna ku ubhika wa ubhezelu wa makutu, wa tu jikula o mesu, ki twala dingi ni wôma kala m’ukulu! Ku hádya twa-nda kala ni “ufôlo wa fuma, wa an’a Nzambi.” (Loma 8:21) Eye u tena ku kala ni ufôlo yú né mwene kindala kiki, kabasa u kayela o milongi ya Kidistu. (Nzwá 8:31) Se u bhanga kiki, o izwelu “kidi mwa-nda ku k’ijiya,” kya-nda di kumbidila ko kwé, kana ngó mu kudilonga o kidi, maji mu ku ki kayela we ku mwenyu! Ku mundu yú wa kuka kyá, katé mwene o mwenyu wambote wene mu sota athu lelu, ki wene mu nangenena. Ki kwala muthu mu ngongo wejiya o kizuwa kya mungu. (Tiya. 4:13, 14) Kyenyiki, o kima kyambote ki wa tokala kubhanga o kusola o ima ya-nda kukwatekesa ku tambula “o mwenyu wa kidi.” (1 Tim. 6:19) Jihova ka jijila muthu phala ku mu bheza. Muthu mwene wa tokala kusola mudyê yoso ya-nda bhanga. Kyenyiki-phe, Jihova a kale o “undundu” wé (Jisá. 16:5). Mu ku di sunga izuwa yoso phala kuzukama dingi kwa mwene, ni kulanga kyambote “jimbote” joso ja kubhana. (Jisá. 103:5) Jihova wa mesena kwila, eye u sanguluka kyavulu, u kémba tunde lelu katé ku hádya ni hádya!—Jisá. 16:11. w18.12 28 ¶19, 21

O Jikidistá joso ja tokala kuxila o ukaza, kala kibhanga Jihova ni Jezú. Maji, sayi bhabha amoxi kyene mu kibhanga, mukonda tu akwa ituxi. (Loma 7:18-23) Kyenyiki, ki twa tokala kudiwana mu kwijiya kwila mu hama ya dyanga, sayi Jikidistá ja kexile mu dibhana we ni ibhidi ya makota mu ukaza wâ. Phawulu wa soneka kwila ‘o muhatu wa kazala, ka tokala kuxisa mwadi wê.’ Maji, kiki kya kexile mu bhita. (1 Kol. 7:10) Phawulu ka jimbulula se ihi ya kexile mu bhangesa o makaza kudixisa. Maji twejiya kwila, o ahatu kexile mu xisa anumi’â mukonda a te kituxi kya undumbu, kana. Kumbandu yengi, o muhatu u tena kukala ni kima ki mu bhangesa kudixisa, n’a kazala ni muthu wengi. Phawulu wa sonekena o ahatu a xisa anumi’â: ‘A kale ku ukudi; o kya kamba kukala ku ukudi, a di vutukile dingi ni mwadi wê.’ Kifwa, Nzambi wa a mona hanji kala makaza. Phawulu wambe kwila, né mwene se o makaza a dibhana ni maka, kikale o diyala mba muhatu u ta phánda, o disukilu dyâ dya tokala kukala; kubhanga yoso phala ku di vutukila, kifwa, kudiloloka, kubatula o maka ni kukala kumoxi. Ene a tokala kubhinga o kikwatekesu ku tufunga. w18.12 13 ¶14-15

Lelu, Nzambi wa mesena kwila, tu kala tu makamba mê, tu boka o njimbu yambote ni nguzu yoso. (Mat. 28:19, 20; Tiya. 4:8) Maji sayi athu, a mesena mwene o mbote yetu, a tena ku tu zozesa. Mu kifika, patalá yé nange u ku bandekesa o kitadi ki u tambula, maji kwa-nda kala dingi ni kithangana kya soko phala kuya mu yônge ni mu sidivisu ya kuboka kumoxi ni kilunga. Mba wa mu dilonga hanji; xinganeka kwila alongexy’ê a kubhana o ujitu wa kubandekesa mu yoso i wa dilongo kyá. Kwa-nda bhinga kuxisa o inzo. Se kiki ki bhita, o kwila wa-nda bhinga kusamba, kutokwesa, kuzwela ni akwenu, ande dya kusola? Sembele wa dilongo kyá kindala, kyebhi Jihova kya tala o maka yá. Bhanga yoso phala o kixinganeku kyé kidifwe ni kya Jihova. Kupholo dya kwenda, se u dibhana ni ibhidi yiyi, yene ki i kala dingi tendasá, mukonda eye wejiya kyá o kima ki wa solo ku muxima wé. Wa mesena kulunga o muxima we mu sidivisu ya Jihova. w18.11 27 ¶18

Solomá wa kituka sobha ya Izalayele mu unzangala wê. Ku dimatekenu dya usobha wê, Jihova wa mu tukulukila mu nzoji, yú wa mwambela: “Bhinga kyoso ki wandala ki ngi ku bhana.” Solomá wa tambwijila: ‘Eme-phe hanji ngi mon’awisu; ki ngijiya luwa kyoso ki ngi tunda, ni kyoso ki ngi bokona. . . . O ki ngal’iki, Ngana, ngi bhane, ngi mubhik’é, muxima wa belesela mu kufundisa o mundu wê.’ (1 Jis. 3: 5-10) “Muxima wa belesela”—Solomá wa di tululula mu kubhana o kitambuijilu kiki. Jihova wa zolele Solomá! (2 Sam. 12:24) Nzambi yetu wa sangulukile kyavulu ni kitambwijilu kya munzangala Solomá o sobha, wa mu bhana “muxima wa kwijiya kinéne ni kutongoloka.” (1 Jis. 3:12) Kyoso Solomá kyexile mu londekesa ufiyele, wa tambula mabesá avulu. Mwene wa tambula o ujitu wa kutunga tembulu phala ‘o dijina dya Jihova, Nzambi ya Izalayele. (1 Jis. 8:20) Mwene wa fumanene mukonda dya unjimu wa mu bhana Nzambi. O ima ya zwela ni kikwatekesu kya nzumbi ya Nzambi yo soneke mu madivulu atatu a Bibidya. Mu madivulu yá, dimoxi o divulu dya Jisabhu. w19.01 14 ¶1-2

Sayi athu ka mesena kwila kukala muthu u funyisa o ukexilu wâ wa kuxinganeka. Ene amba, “eme ngala ni ixinganeku yami”. Ene nange a mesena kuzwela kwila, a mesena kusola o ima mudyâ ni kwila, ala ni ujitu wa kubhanga kiki. Ene ka mesena ku a londa ku akwa, mba ku a jijidika kubhanga o ima mu ukexilu wengi. Kima kyambote kwijiya kwila, twa-nda kala hanji ni ufôlo wa kusola, né mwene se tu xikina o ixinganeku ya Jihova. O 2 Kolindu 3:17 dyamba: “Bhwoso-phe bhu kala Nzumbi ya Ngana, bhu kala ufôlo.” Jihova u tu bhana ufôlo wa kukituka o muthu u twa mesena kukala. Tu tena kusola o ima i twa mesena, i twa-nda wabhela. Kyene kya tu bhange JIhova. Maji kiki ki kilombolola kwila, o ufôlo wetu ki walé dingi ni mbambe kana. (1 Phe. 2:16.) Kyoso ki tu bhinga kusola kima kya wabha mba kyayibha, Jihova wa mesena kwila o Mak’â mê ene a twendesa. w18.11 19 ¶5-6

Phala kusuluka kwenda mu kidi, ki tu tena kwehela o jimbote kukituka o kima kya beta o kota ku mwenyu wetu. Kyoso ki twa dilongo o kidi, twa mono kwila kusidivila Jihova kwa beta kota o jimbote ndenge, twa sangulukile mu kuxisa ima kudima mukonda dya kwijiya o kidi. Maji kupholo dya kwenda, tu tena kumona akwetu kusumba mitelembe ya ubhe, ni ima yamukwá i sumba o kitadi. Tu tena kumateka kudivwa kala, kwa tu kambe kima. Ki tu tena kusanguluka se tu mateka kusota dingi jimbote ni kubhana dikunda mu sidivisu ya Jihova. Kiki, ki tu lembalesa ya bhitile ni Demase. Mwene wa zolele kyavulu ‘o mundu yú,’ katé kya xisa o kikalakalu kya kexile mu bhanga ni poxolo Phawulu. Nange Demase wa zolele dingi o jimbote o sidivisu ya Nzambi ndenge. Mba ka mesenene kuxisa ima kudima phala kukalakala ni Phawulu. Ihi i tu longa o musoso yú? Nange m’ukulu twa zolele o jimbote. Se ki tu dilange, o henda yoyó i tena kukula dingi ku muxima wetu, i tena kubhangesa o henda yetu mu kidi kuzoza. w18.11 10 ¶9

O kima kya bhange Satanaji kya yibha kinéne, mukonda mwene wejidile kwila, se Eva wa xikinine mu makutu mê, ni kudya o kibundu kya mu fidisile, weji fwá. Kyene-phe mwene kya bhiti. Eva ni Adá, a bhukumukina o kitumu kya Jihova, ene afu. (Dim. 3:6; 5:5) Ki kyene ngó, mukonda dya kituxi kya Adá, ‘o kufwa kwa di mwange ku athu oso’. Mu kidi ‘o kalunga kene ka kexile mu tumina-ku . . . ni ku thandu dya yó ka tele kituxi ki di fwangana kala kya Adá.’ (Loma 5:12, 14) Mukonda dya kiki tu akwa ituxi, ki twala dingi ni mwenyu wa kalela-ku lelu, kala kya mesenene Nzambi. Mu veji dya kiki mwenyu wetu, u bhanga ngó “makwinyi sambwadi, amoxi kya kala ni nguzu, a bhixila bhu makwinyi a nake,’ o mwenyu wetu wa “hadi ngó ni mukôndo.” (Jisá. 90:10) Ima yoso yiyi, yene mu bhita mukonda dya makutu a Satanaji! Ya lungu ni Satanaji, Jezú wambe: “Mu kidi ka nangyê-mu, mukonda moxi dyê ki mu moneka kidi.” (Nzwá 8:44) Satanaji ka lunguluka. Wene hanji mu ‘nganala o mundu woso’ ni makutu’ê. (Dij. 12:9) Maji etu ki tu mesena ku tu nganala kwala Dyabhu. w18.10 6-7 ¶1-4

Tu tena kusanguluka, kyoso ki tu bhanga nguzu phala kumateka kubhanga o paze ni akwetu. Dixibulu Tiyaku wa soneka: “O ibhangelu ya tokala o kuyuka, yene o ibundu ima ku mbutu ja kunu ni kutululuka kwala athu ka moneka mvunda.” (Tiya. 3:18) Se wa mu bhanga nguzu phala ku di bhana kyambote ni muthu mu kilunga mba ku mwiji wê, bhinga kwa Jihova phala ku kukwatekesa kukala mukwa paze. Mu kubhanga kiki, Jihova wa-nda kubhana o nzumbi yê ikola, ya-nda ku kwatekesa kulondekesa idifwa ya ukidistá, wa-nda sanguluka dingi. Jezú wa londekesa o valolo ya dikota ya kubhanga paze, kyoso kyambe: ‘Mu kyenyiki, se wambata ujitu bhu kalatódiyu, anga u lembalala kwila phang’yé wala ni kikuma kokwé, ujitu wé xe-u ku pholo dya kalatódiyu, anga uye. Dyanga hanji kubhanga o paze ni phang’yé, u vutuke kiwa ni u bhane o ujitu wé.’—Mat. 5:23, 24. w18.09 21 ¶17

Mu usuku wa sukina ni maxibulu mê and dya kufwa, Jezú wa tumbula o kizwelu henda 30 a ithangana. Mwene wambela o maxibulu mê kwila, a tokalele ‘kudizola mudyâ.’ (Nzwá 15:12, 17) O henda yâ yeji di londekesa kyambote, yeji bhangesa athu ku a ejiya kwila, ene akayedi a kidi a Kidistu. (Nzwá 13:35) O henda ya kexile mu zwela Jezú, ki ya kuzwela ngó mu kanu kana, maji kidifwa kyala ni kutena ki di monekena mu ibhangelu ni ima i xisa muthu kudima. Jezú wambe: “Kana-ku henda ya tundu yiyi, se muthu u bhana mwenyu wê bhu kididi kya makamba-mê. Enu mu makamba mami se mu bhanga ima yoso i nga mi tumu.” (Nzwá 15:13, 14) O jiselevende ja Jihova lelu a ejiya mukonda dya henda yâ ya kidi ni ukexilu wâ wa kukala ni ixinganeku imoxi. (1 Nzwá 3:10, 11) Twene mu londekesa o henda yiyi, sé kutala o jixi, o miji, o dimi di tu zwela o kididi ni kyebhi kya tu sase. O jiselevende ja Jihova ku mundu woso, a dizolo mudyâ ni kidi kyoso. w18.09 12 ¶1-2

Jihova wa mesena kwila tu langa o mwiji wetu. Mu kifika, eye nange wa bhingi kusota kitadi phala kudikila o ibhindamu ya mwiji wé. Mama jávulu, a bhingi kukala kubhata phala kulanga o tu bwetele. Se jitata jetu ka tena dingi kudilanga ubheka wâ, kwa bhingi we kwa langa. Yoso yiyi, ima ya bhingi ku i bhanga. Se wala ni ikalakalu ya kulanga o mwiji, nange ki wa mu bhanga phala Jihova yoso i wa mesenene. Maji kana kubhwila! Jihova u sanguluka kyoso ki u dikila o ibhindamu ya mwiji wê. (1 Kol. 10:31) Se ki wala luwa ni ikalakalu yavulu ku mwiji, o kwila u tena kukwatekesa o jiphange ja haxila mba a sungu-ku kyá mu kitala? Mba u tena ku kwatekesa yó a mu a langa? Sota woso wa bhindamena o kikwatekesu kiki mu kilunga kyé. Mu kifika, nange mwala phange ya muhatu wa mu langa tata wa kuka. O kwila u tena kukala ni tat’ê phala ku mu bhana kithangana kya kubhanga ima yengi? Kyoso ki u bhanga kiki, wa mu kalakala ni Jihova, phala ku kutambwijila musambu.—1 Kol. 10:24. w18.08 24 ¶3, 5

Mu kifika, xinganeka ya bhitile ni Zuze. Ku ana oso a Jakobo, Zuze mwene a mu zolele dingi. Kiki kya bhangesa o jiphange jê kukala ni difuba. Kyoso Zuze kya kexile ni 17 a mivu, ene a mu sumbisa kala mubhika. (Dim. 37:2-4, 23-28) Mwene wa tale hadi ku Ijitu mu 13 kya mivu, kya dyanga kala mubhika, kayadi kyoso kya mu te mu kangolonda. Zuze wa kexile dikamba dya tat’ê, mwene wa mu zolele kyavulu. O maka yá hinu a mu bhangesa kuluwala kyavulu mba kukala ni njinda, maji ki kyene kya bhiti. Ihi ya mu kwatekesa? Kyoso Zuze kyexile mu tala hadi mu kaleya, nange mwene wa banzele kyebhi Jihova kya mu kwatekesa m’ukulu. (Dim. 39:21; Jisá. 105: 17-19) Nange mwene wa banze mu jinzoji ja loto kyoso kyexile hanji munzembeta. O kubhanga kiki, kwa mu swinisa, mu kwijiya kwila Jihova wexile-nê. (Dim. 37: 5-11) Mwene nange wa sambe lwavulu, wa zwela kwa Jihova yoso ya kexile ku muxima wê. (Jisá. 145:18) Jihova wa tambwijila o misambu ya Zuze mu ku mu dyelelesa kwila weji “kala-nê,” kiza ki kizé. w18.10 28 ¶3-4

O m’vwama mba wadyama wa athu, u tena kufunyisa o ukexilu wetu wa kwa tala. Maji kyebhi o m’vwama mba wadyama wa muthu, u tena kufunyisa ukexilu wetu wa ku mu tala? Solomá wa soneka o izwelu yiyi ya kidi, kala ki londekesa o milongi ya lelu. O sabhu yiyi i tu longa ihi? Se tu kamba kudilanga, tu tena kumesena kubhanga ukamba ni jiphange ala ni kitadi kyavulu, o jingadyama kana. Mukonda dyahi kilwezu kufundisa athu bhu kaxi ka ima yala nayu, mba ya a kambe? Mukonda kubhanga kiki kubhangesa o kilunga kudiwanuna. Kiki kya bhiti ni ilunga ya mukwa ku hama ya dyanga. Kyenyiki, Tiyaku wa bhingile kudimuna o Jikidistá ya lungu ni maka yá. (Tiya. 2:1-4) O kifwa kya ku di wanuna ki twa tokala kukyehela kubokona mu kilunga kyetu leluo ukexilu wa kufundisa o athu bhu kaxi ka ima yala na-yu. w18.08 10 ¶8-10

Tu londekesa kwila tu bhana valolo ku ukamba wetu ni Jihova, mu ukexilu u tu talatala o jiphange jetu ja mala ni ja ahatu. Ene a tokala kwa Jihova kala etu. Se tu lembalala ima yiyi, etu twa-nda talatala o phange jetu ni henda. (1 Tes. 5:15) Mukonda dyahi kima kyambote? Jezú wambela o maxibulu: ‘Kyene kya m’ijidila ku athu oso, kuma mwala mu maxibulu mami, se mwa di zolo mu dyenu.’ (Nzwá 13:35) Malakiya wambe kwila, Jihova u ‘suwa; wívwa’ o mundu wê, phala kutala kyebhi kya mu di talatala mudyâ. (Mal. 3:16) Jihova “Ngana wejiya oso a mu tokala.” (2 Tim. 2:19) Mwene wejiya o ima yoso i tu bhanga ni ima i tu zwela. (Jihe. 4:13) Kyoso ki tu talatala o jiphange jetu ni undanda, Jihova u mona. Maji Jihova u mona we kyoso ki tu londekesa o ukexilu wa kuzalela, henda, ni kyoso ki tu loloka o jiphange jetu.—Jihe. 13:16. w18.07 26 ¶15, 17

Se tu zukama kwa Jihova, twa mu londekesa kwila twala ni unjimu. Ki kwala muthu wa mu tundu mu kutena, mu unjimu ni mu henda! Etu twa mesena kukala fiyele kwa mwene, ni kukala ku mbandu yê, ithangana yoso. Kiki kidi mwene. (Jisá. 96:4-6) Maji sayi abhezi a Nzambi, ka tenene kubhanga kiki. Mu kifika, xinganeka mu phangu ya Kayni. Mwene ka kexile mu bheza jinzambi ja makutu, né kiki Jihova wa ditunu o ubhezelu wê. Mukonda dyahi? Mukonda Jihova wa mono kwila Kayni wa kexile ni ibanzelu yayibha ku muxima. (1 Nzwá 3:12) Jihova wa dimuna Kayni: ‘Se u bhanga kyambote, manyi ka ku xikina? Ki wila-phe u bhanga kyayibha, kituxi kya ku batamena bhu mwelu; kya ku hamena mwene, eye wa-nda tena ku ki tumina?’ (Dim. 4:6, 7) Jihova wa jimbulula kyambote kwila, se Kayni wa dyelele, anga wa solele kukala ku mbandu ya Nzambi, Mwene weji kala ku mbandu ya Kayni. Maji Kayini kévu Nzambi. w18.07 17 ¶1, 3; 18 ¶4

Kuboka ni kubhanga maxibulu wene o ukexilu wambote wa kwehela o mukengeji wetu kumwikina. (Mat. 28:19, 20) O ukexilu wetu u jingisa we Jihova. Athu avulu ene mu tu mona kyoso ki tuya mu kuboka. Kyoso ki twolela ni athu, anga tu a menekena ni kisangusangu kyoso, ki a kwatekesa kukala ni ibanzelu yambote ya lungu ni etu ni Nzambi i tu bheza. Jezú wambela o maxibulu mê: “Ki mu bokona dibhata, mu di menekena.” (Mat. 10:12) Mu ididi mwa boko Jezú, kyexile kifwa kyá, kwixana athu ka ejiya mu mabhata mâ. Lelu, mu ididi yavulu athu kala dingi ni kifwa kiki. O athu a futuluka, a kala ni njinda, kyoso kya mona muthu ka mwijiya mu mabhitu mâ. Maji se tu londekesa ukamba ni ku a talatala ni henda, ene kanda futuluka dingi. Kyene ki wa-nda mona kwila. Se wolela anga u menekena o athu ni ngalasa ene anda divwa kyambote. w18.06 22 ¶4-5

Poxolo Phetele wa kexile mu bokela ngó o Jijudé. Mu kusuluka Nzambi wa a londekesa kwila, o Jikidistá ka tokalele kukala ni katombo. Mu kubhita ithangana, Phetele wa bokela disoladi dya Loma Kolonelyu. (Ika. 10:28, 35) Tundé o kizuwa kyenyókyo, Phetele, wa mateka kudilunga ni Jikidistá kexile Jijudé. Maji kupholo dya kwenda, mwene kexile dingi mudya ni jiphange kexile Jijudé. Maka yá a bhiti ku Andiyokya. (Nga. 2:11-14) Phaulu wa bazela Phetele, Phetele wa xikina o kibazelu. Kyebhi ki twa kijiya? Kyoso Phetele kya soneka o mukanda wê wa dyanga ku Jikidistá exile Jijudé ni yó kexile Jijudé ku Asia Menor, mwene wa zwela kwila, kima kyambote kuzola o jiphange joso. (1 Phe. 1:1; 2:17) Mu kidi, o jipoxolo a dilongo kuzola o “athu oso,” mukonda dya phangu ya Jezú. (Nzwá 12:32; 1 Tim. 4:10) Né mwene kwa lalekele bhofele, ene a lungulula o ukexilu wâ wa kutala o athu. Mukonda dya “kuzwata o ukexilu wobhe,” ene a dilongo o ukexilu wa Nzambi wa kutala o athu, kwila athu oso a sokela.—Kol. 3:10, 11. w18.06 11 ¶15-16

O kivunga-thulu kya disoladi dya Loma, akexile mu kibhanga ni felu. O ji felu akexile mu ji kuta ni kibha, akexile mu ta-ku we jifunete, ni jifivela ja felu. Wa bhingile we kutala se kya kexile mu kididi kya tokala veji jyavulu, phala kulanga o muxima wê ni idyandu ya mukwá! O itumu ya yuka ya Jihova, yene mu langa o “muxima” mba o muthu moxi dyetu, a tena ku i sokesa ni kivunga-thulu. (Jisa. 4:23) O disoladi ka xikinine kuzula o kivunga-thulu kyê kya felu phala kuta kyengi kya beleketa. Kyene we kimoxi etu ki tu xikina kubhukumukina o itumu ya Jihova ni tu kayela o ixinganeku yetu ya lungu ni kyawabha. Ki kyala mu kwijiya kwetu o kulanga o muxima wetu. (Jisa. 3:5, 6) Kiki kyene ki tu bhangesa ku ditonginina ithangana yoso se “o kivunga-thulu” kyetu kya mu langa hanji o muxima wetu. Kyoso ki tuya ni kubandekesa o kwijiya kwetu kwa Bibidya, ki kwa-nda tu bhonza kukayela o itumu ya Nzambi mba kuzwata o “kivunga-thulu” kyetu.—Jisá. 111:7, 8; 1 Nzwá 5:3. w18.05 28 ¶3-4, 6-7

Sumbala Mozé, wendesa o mundu ni kilendu kyoso mu mivu yavulu, né kiki, o mundu wa dikalanganza hanji mukonda dya kukamba o menya, maji a dikalanganza we ni Mozé, kala mwene wexile ni kikuma kya dinyota dyâ. (Dya. 20:1-5, 9-11) Mozé njinda ya mu kwata, o ukexilu we wa batâma ka tena ku u londekesa mu kithangana kiki. Mu veji dya kuzwela ni kixikanu, phala ku katula o menya kala kya mu tumina Jihova, mwene wa zwela ni njinda, wa di fumanesa mudyê. Wa vundu o mbangala ku ndanji, kwa tundu menya avulu. O ukumbu ni njinda ya mu bhangesa ku tondala. (Jisá. 106:32, 33) Mukonda dya kukamba kubatâma mu tu ithangana twofele, Mozé ka mwehela kubokona mu Ixi yo Kanene. (Dya. 20:12) O musoso yú u tu longa madisá avulu ambote. Kya dyanga, twa tokala kubhanga nguzu izuwa yoso phala kukala ni ukexilu wa batâma. Se tu dyehelela mu ka kithangana k’ofele, o ukumbu u tena ku tu bhangesa kuzwela ni kubhanga o ima sé kuxinganeka. Kayadi, o kisuka kya muxima, ki tena kubhonzesa dingi kulondekesa o kubatâma. Maji, twa tokala kubhanga yoso i tu tena phala kulondekesa o kubatâma, né mwene kyoso kya mu tu tatesa. w19.02 12-13 ¶19-21

O kwila o sidivisu ya kuboka dibunda dya neme phala etu? Kana. Kyoso Jezú kya te o kifika kya muvidi, mwene wambe kwila, kyoso ki tu boka tu sanguluka kala kya sangulukile mwene. (Nzwá 15:11) Kiki ki bhita kyebhi? Lembalala kwila, mu kifika kya muxi wa muvidi, Jezú wa di sokesa ni muvidi, o maxibulu wa a sokesa ni jithangu. (Nzwá 15:5) O jithangu jya muvidi, ji tambula ngó menya ni ima ya mukwa ya tokala, se ji naminina ku muxi. Se tu naminina we kwa Jezú, twa-nda kala ni kusanguluka kwala na-ku mwene, o kusanguluka kwijila mu kubhanga o vondadi ya Nzambi. (Nzwá 4:34; 17:13; 1 Phe. 2:21) Hanne, wexile muboki wa thembu yoso mu 40 a mivu, wambe we: “O kusanguluka ku ngi kala na-ku ku muxima kyoso ki ngi tunda mu boka, kwa ngi swinisa kusuluka mu sidivisu yami kwa Jihova.” O kusanguluka ku tu bhana nguzu ya kusuluka, né mwene se athu avulu ka mu tu bhana mátwi.—Mat. 5:10-12. w18.05 17 ¶2; 20 ¶14

Poxolo Phawulu wexile phangu yambote mu ukexilu wa kukolokotesa o jiphange. O nzumbi ikola ya tumikisa Phawulu phala kubokela akwa Ngeleku, akwa Loma, ni amukwá akexile mu bheza jinzambi javulu. (Nga. 2:7-9) Phawulu wa bhiti mu kididi lelu a kixana Turquia, ku Grecia ni ku Itália. Mwene wa bokela yó kexile Jijudé a tungile mu ididi yiyi, wa jikula ilunga. Phala o Jikidistá ja ubhe, o mwenyu wa bhonzele kyavulu. O jivizinyu ja a kexile mu a zukutisa, kyenyiki a bhingile kiswinisu. (1 Tes. 2:14) Ku muvu wa 50, Phawulu wa soneka mukonda wa kolokotesa o kilunga kya ubhe kiki mu mbanza ya Tesalonika. Mwene wambe: “Twa mu sakidila jinga Nzambi, mukonda dya enu oso, ni ku mi bhingila mu misambu yetu. Kuma twene ku mi lembalala, sé ngó kufula, bhu pholo ya Nzambi yetu, Tat’etu, o kukalakala kwenu kwa kuxikana ni kubhika kwenu kwa henda, ni kukolokota.” (1 Tes. 1:2, 3) Mwene wa a tendelesa we phala n’a di swinisa mudyâ, mwene wa soneka: “Di longese jingyenu mudyenu, ni kudikwatekesa, mu di sokejeke kumoxi.”—1 Tes. 5:11. w18.04 19-20 ¶16-17

Kyoso ki u lunga o mwenyu wê mu kusangulukisa Jihova, wa-nda mesena kulonga akwenu ya lungu ni mwene. Kyenyiki-phe, o sidivisu ya kuboka ya bhingi ku i bhanga ni lusolo, yene ya tokala ku kala ku pholo. O kwila u tena ku bandekesa o sidivisu yê ya kuboka? U tena kukala muboki wa thembu yoso? Abha, se ki wa wabhela kyavulu o sidivisu ya kuboka? Kyebhi ki u tena kukala ni uhete wa ku jimbulula o kixikanu kyê? Sayi ima iyadi ya-nda ku kwatekesa: Ku disokejeka kyambote, ni kuzwela kwa akwenu yoso i wejiya ya lungu ni Jihova. kubhanga kiki kwa-nda kubhekela kisangusangu kya dikota. Mateka ni kudilonga kyebhi ki wa-nda tambwijila o ibhwidisu i tena kubhanga o jikoleka jê, kala “Mukonda dyahi u xikina kwila kwene Nzambi?” Mu site yetu jw.org, mwala milongi i tena ku ku kwatekesa ku tambwijila o kibhwidisu kiki. wa-nda sanga-mu o Tabela “Porque Eu Acredito Em Deus?” Kayela o jimbandu jya tabela yiyi, phala u tene ku tambwijila kyambote. w18.04 30 ¶10-11

Sumbala Adá ni Eva akexile ni ufôlo wa dikota, maji o ufôlo wâ wa kexile ni mbambe. Sayi jimbambe ja lungile ni ima ya tokala phala o muthu kukala ni mwenyu. Mu kifika, phala kukala ni mwenyu a bhingile kubhwima, kúdya ni kuzeka. O kwila kiki kilombolola kwila, ene ka kexile ni ufôlo? Kana. Mu kidi, Jihova wejidile kwila, kubhanga o ima yiyi kweji kwa bhangesa kusanguluka ni kuzediwa. (Jisá. 104:14, 15; Ndo. 3:12, 13) Jihova wa bhele kitumu kya bhebhuluka kwa Adá ni Eva. Mwene wa a tangela kwila eji vwala, kwizalesa o ixi, ni ku i langa. O kwila o kitumu kiki kyeji kwa katula o ufôlo? Kana! Kiki kyeji kwa bhana o ujitu wa kubhangesa o ixi yoso kukala palaízu, ni ku i langa kala o inzo mweji kala ni an’ê ayuka katé ku hádia. Yiyi yene yexile o vondadi ya Nzambi. (Jisá. 127:3; Iza. 45:18) Se Adá ni Eva a beleselele Jihova, ene eji zediwa mu ukaza ni ku mwiji wâ katé ku hádya. w18.04 4-5 ¶7-8

Se tu kala ni mwanyu mu ukunji wetu ki twa-nda kingila kwila o athu a tendela mba a xikina o kidi kya Bibidya mu veji ya dyanga. Mu kifika, kyebhi ki weji xinganeka ni muthu ya lungu ni kidyelelu kya mwenyu wa kalelaku mu palayízu mu ixi. Avulu a xikina kwila kyoso o muthu kya fwa kya tena dingi kuvutuka ku mwenyu mba athu oso ambote aya ku dyulu. Tala o ndunge yene mu kayela phange phala kukwatekesa o athu kutendela o kidyelelu kya mwenyu wa kalelaku mu ixi. Kya dyanga, mwene u tanga Dimatekenu 1:28. Mu kusuluka, mwene wibhwidisa o mukwa dibhata: Kwebhi ni ukexilu webhi wa mwenyu wa mesenene Nzambi phala o mwiji mu ixi? Avulu a tambwijila, “Mwene wa mesenene kwila tu kala ni mwenyu wa zediwa mu ixi.” Mu kusuluka mwene u tanga Izaya 55:11 anga u mwibhwidisa: O kwila o vondadi ya Nzambi ya lunguluka? Mu veji javulu o mukwa dibhata wa-nda tambwijila, kana. Mu kusuka-ku o phange u tanga o Sálamu 37:10, 11 anga u mwibhwidisa: Kyebhi kya-nda kala o mwenyu wa athu ku hádya? Mu kukalakala kiki ni Bibidya mwene wene mu kwatekesa athu avulu kutendela kwila Nzambi wa mesena hanji kwila o athu ambote a kala ni mwenyu wa kalelaku mu Palayízu mu ixi. w19.03 24 ¶14-15; 25 ¶19

Jihova wa jimbulula kuma mwene wa mesena kwila, twívwa o dízwi dya Mon’ê ni ku mu belesela. Jezú ni henda yoso wa tangela o akayedyê kyebhi kya tokalele kuboka o njimbu yambote, mu ji veji javulu wa a lembalesa phala kusuluka mu kudilanga. (Mat. 24:42; 28:19, 20) Mwene wa a swinisa phala kusuluka ni nguzu yoso sé kubhwila. (Luka 13:24) Jezú wa kolesa dingi o izwelu yê ku akayedyê phala ku di zola mudyâ, kusuluka mu kala ni muxima umoxi, ni kubelesela o itumu yê. (Nzwá 15:10, 12, 13) Yene yala hanji ni valolo lelu kala kyoso kya i bhanene Jezú. Jezú wambe: “Woso wa xikana o kidi, wívwa dízwi dyami.” (Nzwá 18:37) Tu londekesa kwila twa mu kwívwa o dízwi dyê kyoso ki tu ‘di lendukila ni kudikwatekesa mudyetu, mu ku di loloka.’ (Kol. 3:13; Luka 17:3, 4) Etu tu londekesa we kwila twa mu kwívwa o dízwi dyê mu kuboka o njimbu yambote ni kuswina ‘mu ithangana yambote ni mu ithangana ya bhonzo.’—2 Tim. 4:2. w19.03 10 ¶9-10