O Kuila u Tena ‘Kuia ku Masedonha’?
1. Ihi ia bhangesa Phaulu ni makamba mê kuia ku Masedonha?
1 Ku muvu ua 49 K.K, o poxolo Phaulu ua xisa Andiioka ia Sídia, phala ku bhanga njila ia kaiadi. Muéne ua mesenene ku kunda Efezo ni ji mbanza ja mukua ku Azia. Maji, mu veji dia kiki o nzumbi ia mu tumina ‘kuia ku Masedonha.’ Muéne ni makamba mê ni kisangusangu a xikina, a tambula kijingu kia ku iudika o kilunga kia dianga mu mbanza ienioió. (Ik 16:9, 10; 17:1, 2, 4) Lelu, saí ji mbanza javulu a bhingi aboki phala ku bhongolola. (Mat 9:37, 38) O kuila u tena ku kuatekesa?
2. Mukonda diahi saí athu kene mu banza kuia ku ixi iéngi?
2 Nange uala ni ibanzelu ia Phaulu ia kuia ku boka ku jixi jengi. Maji nange ku banze luua ku bhanga njila ku ixi iéngi. Mu kifika, nange o Gileade ki phala eie, mukonda dia kitala kiê, ki u kazala luua mba u mona ndenge. Nange ku banze kuia ku ixi iéngi, mukonda kua ku kambe kidielelu kia kuila ueji tena ku di longa o dimi diéngi. Mba u musonhi mu ixi iéngi mukonda dia maka a kitadi, kienhiki, uala ni hele ia ku bhanga njila. Kioso ki u banza mu maka enhá ni musambu, ua-nda tena ku mona kuila iá, ki maka a ku fidisa kuia mu ixi iéngi muala ibhindamu ia aboki.
3. Mukonda diahi o milongi ia Gileade ki kitumu phala ku di tunda kiambote, mu ku boka mu ixi iéngi?
3 O Kuila o ku di Longa ku Xikola ia Gileade Kitumu? Ihi ia kuatekesa Phaulu ni makamba mê ku di tunda kiambote? Ene a dielela kua Jihova ni ku nzumbi iê ikola. (2Ko 3:1-5) Kienhiki, né muene se o ithangana iê i ku bhana phala ku tambula milongi phala kuia ku ixi iéngi, né kiki u tena ku di tunda kiambote mu ku boka mu ixi iéngi. Lembalala ué kuila ua mu tambula milongi izuua ioso, mu kaxi ka Xikola ia Ukunji ua Nzambi, ni Kiônge kia Sidivisu. Se uala ni mbambe ia kuia bhu Xikola ia Gileade mba xikola iéngi, o kuia kuê ku ixi iéngi, phala ku fikisa o sidivisu ia thembu ioso, kua-nda ku kuatekesa ku pholo, se u xikina dingi milongi.
4. Mukonda diahi o adiakimi a tokala ku banza ku boka mu ixi iéngi?
4 Adiakimi: Adiakimi a kulu mu nzumbi ala ni sauidi iambote, a tena ku kuatekesa ku ixi iala ni ibhindamu. O kuila kua mu kalakala dingi ku salu? Saí athu a tambula kitadi kiofele ku salu a tena ku di tunda kiambote mu ixi ia katunda, ni kitadi kiê kiofele, u tena ku dikila o ibhindamu iê ni ku futa katé muene dotolo.
5. Zuela musoso ua phange ka mu kalakala dingi ku salu, uai mu tunga mu ixi iéngi.
5 Phange ka mu kalakala dingi ku salu u zuela kingileji, muéne kafunga ni muboki ua thembu ioso uai mu tunga mu Azia, phala ku kuatekesa kibuka ki zuela kingileji, kiala ni divua dia aboki. O kibuka kiki, kia boko 30.000 dia athu a tungile mu mbanza ienioió. Mu ku bhita mivu iiadi, 50 a athu akexile múia mu iônge. O phang’etu ua soneka: “Kuíza mu mbanza íii, kuene mu ngi bheka mabesá avulu a ngi sangulukisa. O kithangana ki ki soko phala ku zuela ioso!”
6. Zuela musoso ua phang’etu dikudi, uai mu sidivila bhuoso bhua bhingile aboki.
6 Jiphange ja Ahatu Akudi: Jihova uene mu tumikisa jiphange ja ahatu phala ku muangana o njimbu iambote, ku jixi kua bhingi aboki. (Jis 68:11) Saí phange dikudi, ua kexile ni mbambe ia ku boka mu ixi iéngi, maji o jitata jê a thandanganhele ni ku kondama kuê. Mu kiki, muéne ua solo ixi iéngi ia kondama, ua soneka ku filiiale, iu ua tambula kitendelesu kiambote. Mu ku bhita mivu isamanu mu ixi ienioió, muéne ua tambula mabesá avulu a bhana kisangusangu. Muéne uambe: “Ku bhata ngeji kala ni ithangana iofele phala ku longa o Bibidia ku athu. Maji mu ku sidivila moso mua kexile ibhindamu iavulu kia ngi kuatekesa ku longa o Bibidia ku athu, eme nga bandekesa o uhete uami ua ku longa.”
7. Zuela musoso ua muiji, uai mu ixi iéngi.
7 Miji: Se uala ni an’a, o kuila kiki, ki ku fidisa kuia ku ixi iéngi phala ku boka o njimbu iambote? Saí muiji uala ni an’a aiadi ala ni dinake, ni dikuinhi dia mivu, a banze ku fikisa. O mama ua soneka o musoso uê: “Tu sakidila mukonda tua tena ku sasa o an’etu, mukonda ene a bhange ukamba ni aboki a thembu ioso, ni akunji mu ixi iéngi. Tuene mu tambula mabesá avulu mu ku sidivila bhuoso bhua bhingi aboki.”
8. O kuila u tena ku sidivila mu ixi iéngi sé ku di longa o dimi? Jimbulula.
8 Ku Thandanganha ni Dimi: O kuila o kibanzelu kia ku di longa dimi diéngi ki ku fidisa kuia mu ixi iéngi? O dimi diê nange a di zuela mu ixi ia mukua, mua bhingi dingi aboki a Utuminu. Saí dikaza a zuela kingileji ai mu tunga mu ixi i zuela Espanhol, muala athu avulu a zuela kingileji. Mu ku tambula o kikuatekesu kia filiiale, ia lungu ni ilunga iavulu a zuela o dimi dia kingileji a kexile ni ibhindamu, ene a solo-bhu imoxi ni ku i kunda veji jiiadi. A vutuka ku bhata, a sosola o ima ia sumba ku mbeji, a bhake kitadi ku muvu ua muvimba. Kioso ene kia kexile polondo phala ku lungulula, o jiphange ku mbanza ienioió a a kuatekesa ku sanga inzo.
9, 10. Ihi ia tokala ku bhanga o athu a lungulula mu ixi iéngi, ni mukonda diahi?
9 Athu a Tunga mu Ixi Iéngi: O kuila eie ua tundu mu ixi iê, ande dia kuijiia o kidi? Nange, kuene ibhindamu iavulu ia aboki phala ku kalakala mu sidivisu ia kuboka mu ixi mua ku vualela. O kuila ueji tena ku vutuka phala ku kuatekesa? Nange ki kueji bhonza ku sanga inzo ni kikalakalu mu ixi iê, maji o mukua ixi iéngi kieji mu bhonza. Nange eie uejiia kiá o dimi dia uvualukilu. Mu kiki, o athu a tena kuívua dingi o njimbu ia Utuminu i u boka, o athu ka kuijiia ndenge.
10 Saí diala ua tundu mu ixi ia Albânia, iu uai mu ixi ia Itália, ua sange kikalakalu kiambote, iu ua kexile mu tumikisa kitadi ku muiji uê mu Albânia. Kioso kia di longo o kidi, ua mateka ku longa o dimi dia Albânia ku kibuka kia aboki a thembu ioso ia akua Itália, akexile mu lungulula phala ku sidivila kuoso kua bhingi dingi aboki. O phange ua soneka: “Ene akexile múia mu mbanza mu nga tundu. Ene kejiia o dimi, akexile polondo phala kuia. O dimi diami ni ijila iami, iexile ia Albânia. Ihi i nga kexile mu bhanga ku Itália?” O phange ua solo ku vutuka mu ixi ia Albânia phala ku kuatekesa ku boka o njimbu iambote. Muéne u zuela: “O kuila ngi diela mu ku xisa o kikalakalu ni kitadi ku ixi ia Itália?” Kana! Nga sange o kikalakalu kia kidi ku ixi ia Albânia. Mu diami, o kikalakalu kia beta dingi kota, ni ku bhekela kisangusangu kia kidi, o ku sidivila Jihova ni ioso i uala na-iu!”
11, 12. Ihi ia tokala ku bhanga ió a mesena kuia mu ixi iéngi?
11 Kiebhi Kia Bhanga Kiki: Ande dia kuia ku Masedonha, Phaulu ni makamba mê a mesenene ku bhanga njila phala ku luiji, maji o ‘nzumbi Ikôla anga ia a kidika ku longa maka mu Azia.’ Ene a vutuka ku thunda. (Ikalakalu 16:6) Kioso ene a zukama ku Bitinha, Jezú ua a fidisa. (Ikalakalu 16:7) Jihova, mu kaxi ka Jezú, ua mu kuendesa o kikalakalu kia kuboka. (Mat 28:20) Mu kienhiki, se ua mu banza ku lungulula mu ixi ioso-ioso, samba mu ku bhinga o kitendelesu kia Jihova.—Luka 14:28-30; Tiia. 1:5; tanga o kaxa “Kiebhi ki u Tena Kuijiia se o Ixi mu ua Mesena ku Lungulula Iala ni Ibhindamu.”
12 Bhinga itendelesu ia kidi ku tufunga tuê ni Jiphange ja mukuá a kulu mu nzumbi. (Jisa. 11:14; 15:22) Tanga milongi i tunda ku kimbadi ia lungu ni ku sidivila ku ixi iéngi, ni ku tokuesa ué o ixi mu ua mesena o kuia. O kuila u tena ku kunda o ixi mu ua mesena kuia, nange mu izuua iofele? Se u mona kuila ua tokala kuia muene mu ixi íii, soneka ku filiiale ia ixi íii, phala kuijiia ni ku tambula dingi itendelesu, mu kijimbuete kiala mu divulu Anuário ia muvu mu tuala. Mu kiki, mu veji dia ku tumikisa o mukanda ku filiiale, bhana-u ku tufunga tua kilunga kiê, ene a-nda bandekesa ué o itendelesu iâ, ande dia ku i tumikisa.—Tanga o divulu, Organizados para Fazer a Vontade de Jeová, mu jimbandu ja 111-112.
13. Kiebhi o filiiale i tena ku kuatekesa, maji ihi i ua tokala o ku bhanga?
13 O filiiale, ua-nda ku tumikisa njimbu iambote ia lungu ni ixi, ia-nda ku kuatekesa ku sola, maji ka-nda ku kuatekesa ni kitadi, inzo, madukumendu, mba ku sanga inzo phala ku tunga. Íii, ima i ua tokala ku banza kiambote ni muanhu ande dia kuia. Mu kiki, eie ua tokala kuzuela ni embaixada mba consolado phala ku tambula dingi itendelesu ia lungu ni madukumendu a ku bhanga njila, (visto) ni madukumendu a mukua. Oso a-nda kuia, a tokala ku kala polondo phala ku suua o ibhindamu iâ, ni ku kala ni madukumendu.—Nga. 6:5.
14. Kiebhi kia tokala ku di langa oso a kunda, mba a múia mu ixi mua fidisa o kikalakalu kia kuboka?
14 O Jixi Mua Fidisa o Kikalakalu: Saí jixi, o jiphange a tokala ku di langa kiambote mu ubhezelu uâ. (Mat 10:16) O aboki a kunda mba a lungulula ku jixi jiji, a tokala ku di langa phala ka bhonzesa o kikalakalu kietu, ni ku bhangesa o jiphange jetu ku a zukutisa. Se ua mu banza kuia, tua ku dióndo soneka ku filiiale iê, ku tufunga tuê mu kilunga, ande dia ku bhanga kiki.
15. Kiebhi ió kalá ni ithangana phala ku tunda, a tena ku bandekesa o ukunji uâ mu mbanza iâ?
15 Se Eie ku Tena Kuia: Se eie ku tena kuia ku ixi iéngi, kana ku luuala. Nange bhu kala “muelu ua dikota, ua nguzu ua kubhanga kikalakalu kiambote” phala eie. (1 Kol. 16:8, 9) Eie u tena ku xinganeka kuia mu mbanza iéngi, mba kididi kioso-kioso mu ixi, kuoso kua bhingi dingi aboki ia Utuminu. O kafunga kê ka ilunga, uejiia ididi kuala ibhindamu ku u tena ku sidivila sé ku tunda mu inzo iê. Nange ueji kuatekesa kilunga kia zukama, mba kibuka kia dimi diéngi. Mba nange ueji di bhakula phala ku bandekesa dingi o ukunji uê mu kilunga mu u sidivila. Sumbala ni ithangana iê, o kima kia beta-kota o ku di bhakula mu ubhezelu uê ni muxima uê uoso.—Kol. 3:23.
16. Kiebhi ki tueji kuatekesa ió a mesena kuia mu ixi iéngi?
16 O kuila eie uejiia Kidistá ua kulu mu nzumbi uala ni mbambe ia ku sidivila mu ixi iéngi? Mu kiki, mu bhane kikuatekesu, ni ki kolokotesu! Kioso Phaulu kia xisa Andiioka ia Sídia, iexile o mbanza ia dikota ia katatu ia mundu ua Loma (Mu ku bhita Loma ni Xandediia). Ni mbanza ia dikota, o kilunga kia Andiioka nange kia kexile mu bhinga o kikuatekesu kia Phaulu, eji bhinga kiavulu o kikuatekesu kiê se muéne ua tundile. Mu kienhiki, o Bibidia ki i tange kuma o jiphange kuenhoko a luuala kioso Phaulu kia tundu. Mu veji dia ku banza ngó mu mbanza iâ, ene a di lembalala kuila ‘o mukau o mundu uoso.’—Mat. 13:38.
17. Ima iahi i bhangesa kuia ku Masedonha?
17 Phaulu ni makamba mê, a a besoala kiavulu mu ku xikina kuia ku Masedonha. Kioso kia kexile ku Masedonha, mu mbanza ia Filipe, ene a sange Lidia, ‘Jihova ua mu jikula o muxima mu ku tambula o maka a tange Phaulu’ (Ika. 16:14) Xinganeka o kisangusangu kia Phaulu, ni makamba mê, kioso Lidia ni muiji uê uoso a a batizala! Mu jixi javulu, kuene athu a kidi kála Lidia, ka a a tula luua o njimbu ia Utuminu. Se ‘uia ku Masedonha’ ua-nda kala ni kisangusangu kia ku a sanga ni ku a kuatekesa.
[Kilombuelelu ku bandu 5]
Kiebhi ki u Tena Kuijiia se o Ixi mu ua Mesena kuia Muala ni Ibhindamu.
• Tanga o Anuário ia muvu mu tuala. Ijiia kiambote o ukamba ua aboki ni athu oso.
• Tanga o Índice phala ku tokuesa milongi ni misoso ia ixi.
• Zuela ni aboki ene mu kunda, mba a tungu mu ixi.
• Se ua mu banza mu ixi ieji ku bhana ku boka mu dimi diê dia uvualukilu, sota mu Internete, phala kuijiia se athu a kuxi a zuela o dimi diê mu ixi.