Ibandekesu
1. Babilonya ya Dikota Ihi?
Kyebhi kitwejiya kwila o “Babilonya ya Dikota” ilombolola o kisangela kya jingeleja jamakutu? (Dijingunwinu 17:5) Xinganeka mu jipondo jakayela:
Mwene wala ni kutena kwa kufunyisa o athu oso mu ngongo. O Bibidya yamba kwila o Babilonya ya Dikota yaxikama kuthandu dya “miji ni ifuxi.” Mwene wala ni “utuminu utumina o jisobha ja ngongo.”—Dijingunwinu 17:15, 18.
Mwene kalombolola o kisangela kya jinguvulu mba kisangela kya wenji. Twejiya o kidi kiki mukonda “o jisobha ja ngongo” ni “jingenji” akabhuluka ku kibwikilu kyê.—Dijingunwinu 18:9, 15.
Mwene usondolola o athu kwa Nzambi. Mwene amwixana kidyanzunga mukonda ukalakala kumoxi ni jinguvulu phala ku mufuta kitadi ni ima yamukwa dingi. (Dijingunwinu 17:1, 2) Mwene wamunganala athu avulu ku mundu woso. Athu avulu ene mufwa mu ngongo, mwene wala ni kikuma.—Dijingunwinu 18:23, 24.
Kuvutuka mu disá dya 13 pondo ya 6
2. Kithangana Kyebhi Kyeji Kwiza o Mexiya?
O polofesiya ya 69 a jisemana itukwatekesa kumona o kithangana kyeji moneka o Mexiya.—Tanga Daniyele 9:25.
O 69 ajisemana jamateka thembu kuxi? Wamateka ku muvu wa 455 A.K.K. Ku muvu wenyó, Nguvulu Nehemiya wabhixila mu Jeluzaleme phala ‘kubhetula dingi ni kutunga’ o mbanza.—Daniyele 9:25; Nehemiya 2:1, 5-8.
O 69 ajisemana abhange thembu kuxi? Sayi ikanenu mu Bibidya, o kizuwa kilombolola muvu. (Dyalwilu 14:34; Izekiyele 4:6) Mukiki, kala semana kilombolola sambwadi dya mivu. Mu kikanenu kiki, o 69 ajisemana atenesa 483 a mivu (69 ajisemana x 7 a izuwa).
Thembu kuxi kyabhu o 69 ajisemana? Mu kukondala o 483 amivu tunde ku muvu wa 455 A.K.K. twabhixila ku muvu wa 29 K.K.a Ku muvu yú Jezú amubatizala yú wakituka o Mexiya!—Luka 3:1, 2, 21, 22.
Kuvutuka mu disá dya 15 pondo ya 5
3. Maukexilu Akusaka Alungu ni Manyinga
Sayi bhabha, o jidotolo ene mu saka ni manyinga a muthu a mu musaka. Maji sayi maukexilu akusaka ni manyinga, o Jikidistá ka axikina, kala o kubhana manyinga ku muthu wengi, mba ku abhaka phala ku ata dingi mu mukutu kyoso kyanda bhanga pelasá.—Matendelelu 15:23.
Maji sayi maukexilu amukwa akusaka, o Jikidistá nange atena kwaxikina. O maukexilu ya alungu ni ji izame já manyinga, o hemodiálise, hemodiluição, recuperação intraoperatória de células mba o máquina coração-pulmão. Kala Kidistá mwene watokala kusola ihi yatokala kubhanga ni manyinga mê, mu kithangana kya kubhanga o pelasá, izame mba kyoso kya musaka. O ukexilu wa jidotolo wakusaka, kiwene umoxi. Kyenyiki, ande dya kuxikina pelasá, kubhanga izame mba ku musaka, o Kidistá watokala kwijiya ihi yanda bhanga ni manyinga mê. Xinganeka mu ibhwidisu ya kayela:
Abha se o manyinga mami, abhita mu makina anga kubhita ka kithangana phala kubokona dingi mu mukutu wami? O kwila ngeji xikina hanji kwila o manyinga yá abhanga mbandu ya mukutu wami, inga o kitongolwelu kyami kyeji ngibhangesa kwa zunzumuna mu mavu?—Matendelelu 12:23, 24.
Abha se mu kithangana kya kungisaka o manyinga a akatula, a azelesa anga a ata dingi mu mukutu wami? O kwila o kitongolwelu kyami kyeji ngibazela?
Kuvutuka mu disá dya 39 pondo ya 3
4. Kudisenga
O Bibidya izwela kwila, o diyala ni muhatu katokala kudisenga. Yene ilondekesa kwila o yó adisenge, katokala kukazala ni muthu wengi. (1 Kolindu 7:10, 11) Maji sayi ima ibhangesa o Jikidistá jamukwa kudisenga.
Kyoso o munumi udituna kudikila o ibhindamu ya mwiji: Kiki kitena kubhangesa o mwiji kubhita nzala.—1 Timote 5:8.
Se o munumi mba o muhatu ukala mubeta kaza dyê: Kiki kitena kuta mu kilwezu o mwenyu wadikaza.—Ngalásya 5:19-21.
Se o munumi mba o muhatu, uta mu kilwezu o ukamba wa mukwâ ni Jihova: O diyala mba o muhatu ufidisa mukwá kubheza Jihova.—Ikalakalu 5:29.
5. Izuwa Ikôla ni Jifesa
O Jikidistá kene mudita mu izuwa ikôla ya ibhila Jihova. Maji o Kidistá mwene watokala kusola bhukaxi ka ima ya dilongo kya mu Bibidya kyoso kyatokala o kubhanga mu maka alungu ni izuwa ikôla. Tala o ifika yiyi.
Se muthu ukutangela kwila bhita natale yambote. Eye utena kuzwela, “Ngasakidila.” Se muthu wamesena kwijiya mukonda dyahi eye ki wa mubhanga o fesa ya natale mba fesa ya mukwa, utena ku mu jimbulwila se mukonda dyahi ki wa mubhanga o jifesa jiji.
Mwadi wé mba muhatu wé ki Mbangi ya Jihova ukwixana phala kuya mudya mu inzo ya ndandu yenu, mu kizuwa kya natale mba fesa ya mukwa. Se o kitongolwelu kyé ki kubhangesa kuxikina, eye utena kujimbulula kwa mwadi wé mba kwa muhatu wé kwila, mu kithangana kyenyókyo se abhanga kima kyalungu ni ubhezelu wa makutu eye kiwanda bhanga mbandu, kana.
Se o xefe yé ukubandekesa kakitadi ku disukilu dya muvu. O kwila kima kyayibha kuxikina? Kana. O kwila o xefe yé ubanza kwila o kakitadi kabhana mwene, katokala phala ubhange o fesa ya natale? Inga wakabhana ngó phala kukusakidila mu kikalakalu kyambote kiwene mubhanga?
Se muthu ukubhana ujitu kudisukilu dya muvu. Nange o muthu uzwela: “Ngejiya kwila eye kiwene mubhanga o fesa yiyi, maji ngamesena ku kubhana o kima kiki.” Nange o muthu wamesena ngó ku kulondekesa henda. Maji kima kyambote kudibhwidisa: O kwila mwene wa mu lola o kixikanu kyami mba wamesena ku ngibhangesa kudita mu jifesa jiji? Kyoso kiwanda banza mu maka yá, eye watokala kusola se wanda xikina o ujitu mba kana. Mu ima yoso itusola, twamesena kukala ni kitongolwelu kyazele ni kulondekesa o ufiyele wetu kwa Jihova.—Ikalakalu 23:1.
Kuvutuka mu disá dya 44 pondo ya 1
6. Mawuhaxi Asambukila
Ihi itwatokala o kubhanga se twala ni uhaxi usambukila? Etu twazolo o athu, mukonda dya kiki tudilanga phala kitusambukile mauhaxi ku akwetu. Tudilanga ne mwene se kitwejiya ni kidi kyoso se twala ni uhaxi usambukila mba kana. Tubhanga kiki mukonda o Bibidya yamba: “Zola mukwenu kala ki wadizolo eye mwene.”—Loma 13:8-10.
Kyebhi o muthu wala ni uhaxi usambukila kya londekesa henda ku akwa? O muthu wala ni uhaxi usambukila katokala kulondekesa henda ku akwa mu ku akwata mu mukutu mba bhu maku, kwa ndwakuna ni kwabhana jinzobole. Mwene we katokala kuluwala se sayi jiphange kamwixana ku mabhata mâ, mukonda amesena kulanga o miji yâ. Ande dya kudibatizala, o muthu yú watokala kudizwelesa ni kafunga wala kupholo dya tufunga ya lungu ni uhaxi wê. Kubhanga kiki, kwanda kwatekesa o jiphange kusokejeka kyambote o ima phala kulanga we o sawidi ya athu akamukwa anda kwabatizala. Ihi yatokala kubhanga mwene ande dya kumateka kuditangesa? Kya dyanga, mwene watokala kubhanga izame ya lungu ni manyinga. Mu kubhanga kiki mwene ulondekesa kwila wamuxila akwa, ki mu ‘kusota ngó o mbote yê, maji musota we o mbote ya akwa.’—Filipe 2:4.
Kuvutuka mu disá dya 56 pondo ya 2
7. Maka Alungu ni Kuta Wenji ni Maka Alungu ni Kufundisa
Kitwanda dibhana ni maka se tusoneka o ima yoso itwabakana mumaka alungu ni kuta wenji né mwene se o muthu u twadibakananê phangyetu mu nzumbi. (Jelemiya 32:9-12) Né kiki, sayi ithangana o Jikidistá atena kudibhana ni maka alungu ni kitadi mba maka engi. Mu maka yá, kyeji kala kima kyambote se ene abatula o maka ni lusolo ni mwanyu, kiyadi kya ngó.
Kyebhi ki utena kubatula maka abhonzo, alungu ni kukunganala mba ku kulongolola? (Tanga Matesu 18:15-17.) Jezú watulongo ima itatu itwabhingi o kubhanga:
Sota kubatula o maka, kikale ngó eye ni mwene ubheka wenu.—Tala o velusu 15.
Se mwene ka kwivu, bhinga ku phange imoxi mba jiyadi mu kilunga kyé jakulu mu nzumbi phala ku kuxinjikila kyoso kiwandaya muzwelanê dingi.—Tala o velusu 16.
Se né kiki o maka kimwatena kwabatula, mwatokala kwixana o tufunga.—Tala o velusu 17.
O kwambata o jiphange jetu mu inzo ya kufundisa kyeji bhangesa o athu kuzwela kyayibha ya lungu ni Jihova ni kilunga kyê. (1 Kolindu 6:1-8) Maji sayi maka, abhingi mwene kwambata mu inzo ya kufundisa phala kwabatula kyambote: mukifika o maka alungu ni kudixisa, kulanga o twana, pensão alimentícia, indenização de seguro, falência e testamentos. O kidistá uya mu inzo ya kufundisa phala kubatula o maka kala yá, mu kusota kukala ni kutululuka, mwene ka muxibhaka o itendelesu ya Bibidya.
Abha se kumoneka maka alungu ni kujijidika muthu kudijiya, kuzanganta mba kuta phanda ku ana ndenge, kudibeta, kunyana ni ujibhanganga? Mu maka yá o kidistá waxitala kwa axiku dya ngoji, ka mu bhukumuka o itendelesu ya Bibidya.
a Tunde ku muvu wa 455 A.K.K. kate ku muvu wa 1 A.K.K. kitenesa 454 amivu. Tunde ku muvu wa 1 A.K.K. kate kumuvu wa 1 K.K. muvu umoxi ngó (não existe ano zero). Tunde ku muvu wa 1 K.K. kate ku muvu wa 29 K.K. kya tenesa 28 amivu. Kiki kitenesa 483 amivu.