Ԝә Заньбу?

Ԛьрʹна йәкеда, гава кʹаһин ԛӧрбан дьанин, ԝана хун ча дькьр?

ԜӘʹДЕ бәре, кʹаһин пʹарьстгәһа Оршәлимеда һәр сал бь һʹәзара һʹәйԝан сәр ԛӧрбангәһе ԛӧрбан дькьрьн. Ль гора тʹәрихзанәки бь наве Усьве Флавиус, ԝәʹде Щәжьна Дәрбазбуне 250 000 бәрх зедәтьр дьһатьнә ԛӧрбанкьрьне, ләма жи гәләк хун дьһатә рʹетьне (Ԛануна Кʹаһинтийе 1:10, 11; Жьмар 28:16, 19). Гәло ԝана әв хун ча дькьр?

Пʹарьстгәһа Һеродәсда, археоложа системәкә канализасйайе дитьнә, кʹижан кӧ дьһатә хәбьтандьне һʹәта кӧ сала 70 Д.М-да пʹарьстгәһ һатә ԝеранкьрьне. Ча те кʹьфше, хун дькʹәтә ве система канализасйайе.

Ԝәрә әм дәрһәԛа ве системе дӧ тьшта пебьһʹәсьн:

• Ԛӧлед һʹиме ԛӧрбангәһеда: Дәрһәԛа система канализасйайе йа ԛӧрбангәһе, кʹьтеба бь наве Мишнадаa ӧса те готьне: «Ԛӧрбангәһеда, алийе башура-рʹоавайе, дӧ ԛӧл һәбун. . . . Хуна кӧ жь һʹиме рʹоава у һʹиме башуре дьчʹькийа, ван ԛӧларʹа дькʹәтә канализасйайе у дьчу дәшта Кидроне».

  Ль гора археоложа, бь рʹасти жи ԛӧлед ӧса һәбун. Каникида те готьне, кӧ незики пʹарьстгәһе, «системәкә мәзьн йа канализасйайе» һатийә дитьне, йа кӧ «ча те кʹьфше, бона ава ԛьреж у хуна ԛӧрбана дьһатә хәбьтандьне» (The Cambridge History of Judaism).

• Ава бона паԛьжкьрьне: Бона шуштьна һʹиме ԛӧрбангәһе у система канализасйайе, кʹаһинарʹа гәләк ав лазьм бу. Бона ве шьхӧле фәрз, кʹаһина ава кӧ жь бажер дьһат, дьданә хәбате. Система аве жь канал, акведук, бир у һʹәԝза чекьри бу. Археолож бь наве Щозеф Патрик ӧса гот: «Ԝәʹде бәре, системәкә һаԛас мәзьн бона аве у шуштьна пʹарьстгәһе, тьштәки гәләк мәхсус бу у ча те кʹьфше, тʹӧ пʹарьстгәһәкә дьнда тʹӧнә бу».