«Тö Жьнәкә Бәрбьчʹәʹвә Бәдәw и»

СӘРА отʹахеда сәкьнийә у дәр-доре хwә дьньһерʹә. Әв кʹöлфәтәкә жь Рʹöһьлата Навин, йа кö бәдәw у бәрбьчʹәʹв ә. Гәло әw мәдәкьрийә? Һәрге öса бьбуйа жи, фәʹмдарийә чьма. Ве отʹахева гәләк тьшт гьредайи йә. Әw у мере wейи һʹьзкьри, демәк Бьраһим ве маледа гәләк wәхт тʹәвайи бәхтәwарийеда дәрбаз кьрьнә.a Әwана тʹәвайи мала хwә саз кьрьнә.

Әwана дь шәһәре Урда дьжитьн, бажарәки пешдачуйи кʹидәре кö гәләк пешәкʹар, һоста у базьрган һәбун. Ләма жи wедәре гьшк дәwләмәнд бун. Ле мала Сәрайе сәва wе нә тʹәне мал бу, кʹидәре кö әwе тьштед хwә хwәй дькьр. Ль вьр әwе у мере wе, шабун у дьлтәнгийа хwә һәврʹа гьли дькьрьн. Һәма вьра жи әwана гәләк дöа дькьрьн Хwәдайе хwә Йаһоwарʹа. Һәмьки гәләк мәʹнийед Сәрайе һәбун, кö чьма әwе әв щи öса һʹьз дькьр.

Ле йәкә Сәра һазьр бу бьһишта әв һʹәму тьшт, чь кö wерʹа гәләк qимәт бу. Сәра йа кö wәкә 60 сали бу, гәрәке рʹе кʹәта у бьчуйа щийе нәнас, кʹидәре кö әw wе хофийеда у чәтьнайада бьжита. Әwе нә жи заньбу кö wе бькарьбә пашда wәгәрʹә мала хwә йан на. Гәло чь әw һелан кьр, кö жийина хwә öса педа бьгöһезә? У жь баwәрийа ве кʹöлфәте әм иро чь дькарьн һин бьн?

«ЖЬ WӘЛАТ У МЬЛӘТЕ ХWӘ . . . ҺӘРʹӘ»

Дьбә кö Сәра дь Урда мәзьн бу. Иро дәwса wи бажари, тʹәне кәвьр-кочʹьк манә. Ле рʹожед Сәрайеда, гәмийед базьргана жь дурва дьһатьн у сәр чʹәʹме Фьратрʹа дәрбаз дьбун. Әван гәмийа тʹәви хwә гәләк тьштед qимәт сәва фьротане дьанинә ви бажаре пешдачуйи. Гәләк мәрьв дьщьвийан ль сәр кʹучʹед тәнгә ви шәһәри, гәми жи бандереда дьсәкьнин, у ль базара тʹьжә тьштед сәва фьротане бун. Бьдә бәр чʹәʹве хwә кö Сәра дь ви шәһәре qәрәбальхда дьжит, әв гәләк щара дьһатә ве базаре у әwе гәләк мәрьв жи нас дькьр. Бе шьк әван мәрьва жи Сәра рʹьнд нас дькьрьн, чьмки әw кʹöлфәтәкә бәрбьчʹәʹв у бәдәw бу. Малбәта wейә мәзьн жи дь ви шәһәрида дьжит.

Жь Кʹьтеба Пироз Сәра әʹйан ә ча кʹöлфәта бь баwәрийа мәзьн. Ле вьра найе готьне дәрһәqа баwәрийа wе һьндва хöдайе һиве, йе кö дь Урда гәләк бәлабуйи бу. Бьрща кö ви хöданирʹа һатьбу чекьрьне, сәр бажеррʹа хöйа дьбу. Ле Сәра Хwәдайе рʹаст Йаһоwа, дьһʹәбанд. Дь Кʹьтеба Пирозда найе готьне кö әwе чь щурʹәйи баwәрийа хwә Хwәдайе рʹаст ани. Баве wе, wәхтәки пʹутпʹарьст бу. Сәрайе, Бьраһим станд, мере кö 10 сала wе мәзтьр буb (Дәстпебун 17:17). Зутьрәке Бьраһим бу «баве һʹәму» баwәрмәнда (Рʹомайи 4:11). Әwана тʹәвайи зәwаща баш у qайим саз кьрьн. Wана qәдьре һәв дьгьрт, дьле хwә һәврʹа вәдькьрьн у һәвкʹари дькьрьн сәва кö тʹәвайи проблемед хwә сафи кьн. Ле һе фәрз әw ә кö әwана гәләк Хwәде һʹьз дькьрьн, ләма жи һәләqәтийа wан тʹәви һәв öса баш бу.

Сәрайе мере хwәйи әʹзиз гәләк һʹьз дькьр, у әwана дь Урда незики пьсмамед хwә дьжитьн. Гәләк wәхт пешийа ве йәке, әwана рʹасти чәтьнайики һатьн, чь кö wана дьлтәнг кьр. Кʹьтеба Пироз дьбежә кö Сәра «бебәр бу у зарʹ нәданин» (Дәстпебун 11:30). Wан чаха ль гора qәйдед wан, һʹале Сәрайе гәләк хьраб бу. Ле йәкә Сәра амьн ма Хwәдайе хwәрʹа у мере хwәрʹа. Кöрʹе бьре Бьраһим бь наве Лут, дьбә кö сәва wан wәк кöрʹ бу. Әwана хwәрʹа бь жийина хwә дьжитьн һʹәта рʹожәке, чахе һʹәму тьшт һатә гöһастьне.

Бьраһим ләзә-ләз бь шабун те щәм Сәрайе. Wирʹа чәтьн ә хwәха баwәр бькә ве йәке чь кö qәwьми. Хwәдайе wан бәр кʹижани кö әwана сәре хwә датанин, wива әʹйан бу у бь мьлйакʹәтәки тʹәви wи хәбәр да! Һәла бьдә бәр чʹәʹве хwә Сәрайе, йе кö бь әʹщебмайи зур дьбә ль мере хwә дьньһерʹә у жь wи пьрс дькә: «Әwи чь тәрʹа гот? Һиви тә дькьм, гьли кә!» Дьбә кö Бьраһим пешийе рʹуньшт, һʹьше хwә тʹопи сәр һәв кьр; паше әwи готә Сәрайе, wәки Йаһоwа гот: «Жь wәлат у мьләте хwә бьqәтә у һәрʹә wи wәлате кö әзе нишани тә кьм» (Кʹаред Шандийа 7:2, 3). Паши ве йәке ча емосийед wан һьнәк дәрбаз бун, wана дәстпекьр кʹур бьфькьрьн сәр тʹәмийа Йаһоwа. Әwана гәрәке жийина хwәйә рʹьһʹәт у баш бьһиштана у wәк хәриб бьжитана! Гәло Сәра wе qайил бә? Бьраһим зур дьбә ль чʹәʹвед wе дьньһерʹә, һәла әwе чь бежә. Әwе һазьр бә пьштгьрийа Бьраһим бькә у жийина хwә öса бьгöһезә?

Әw бьжартьна бәр кʹижани кö Сәра сәкьни бу, дьбә кö мәрʹа һьнәки нәфәʹмдари йә. Дьqәwьмә әм дьфькьрьн, wәки «Хwәде тʹö щара жь мьн у жь һәвалзәwаще мьн нәхwәстийә тьштед öса бькьн!» Чь жи һәбә, һәр кәс жь мә тʹьме бәрбь бьжартьне сәкьнийә. Әм дьнйакә öсада дьжин, йе кö мә һелан дькә, рʹьһʹәтийе йан жи бехофийа хwә дайньн сәр щийе пешьн. Ле Кʹьтеба Пироз мә һелан дькә бьжартьнәкә дьн бькьн, демәк кö бәре пешьн тьштед рʹöһʹани бьгәрʹьн. Әв те һʹәсабе кö сәва мә гәрәке даһа фәрз бә дьле Хwәде ша кьн, нә кö хwә (Мәтта 6:33). Чахе әм дьфькьрьн ль сәр ве йәке чь кö Сәрайе кьр, wе баш бә жь хwә бьпьрсьн, «Жийина хwәда әз кʹижан бьжартьне дькьм?»

ӘWАНА ЖЬ WӘЛАТ ДӘРКʹӘТЬН

Һʹәта кö Сәрайе тьшт тʹоп дькьрьн у һазьр дькьрьн, әw бәрбь бьжартьнәкә чәтьн сәкьни бу, кö чь бьһелә у чь һьлдә. Әwе нькарьбу хwәрʹа һьлда тьштед мәзьн, чьмки сәва кʹәра у дәва әw wе гьран буйа. Демәк әwе гәрәке тʹәне әw тьшт һьлда, чь кö сәва жийина хәриби даһа керһати буйа. Бе шьк әwана гәрәке гәләк һәбука хwә бьфротана йан жи бьдана кәсәки. У әwе ида wе нькарьбуйа бажаре пешдачуйида бьжи, йан жи һәрʹә базаре сәва гәньм, гошт, емиш, кʹьнщ у тьштед дьн бькʹьрә.

Дьбә кö сәва Сәрайе һеса нибу мала хwә бьһелә. Ль гора леколина археолога һатә кʹьфше, кö гәләк малед бажаре Ур, дәwләмәнд бун у баш бун сәва жийине. Демәк Сәрайе бь рʹасти жи гәрәке тьштәки лапи баш бьһишта. Малед һьнәкада гәләк отʹах һәбун, öса жи канийед ава тʹәмьз у лулед аве. Һәла һе wан малада жи йед кö гәләк дәwләмәнд нибун, бани у диwаред рʹьнд чекьри һәбун, öса жи дәрийед wан кö дьһатнә кʹьлиткьрьне. Ле гәло чадьрада wана wе бькарьбуйа öса бе хоф хwәрʹа бьжита у нәтьрсийа кö дьз бькʹәвьнә чадьра wан? Йан жи wана wе бькарьбуйа жь шера, пьльнга, гöра у һʹьрчʹа хwә хwәй кьрана, йед кö wан чаха дь wан щийада гәләк бун?

Ле малбәта wан? Гәло Сәра жь кʹе гәрәке бьqәтийа у дур бьчуйа? Фәрмана Хwәде «жь wәлат у мьләте хwә ... һәрʹә», бь рʹасти жи Сәрайерʹа wе гәләк чәтьн буйа. Дьбәкә хушк-бьред wе кʹöлфәте һәбун, öса жи зарʹед хушк-бьред wе, хал, хати, ап, мәтʹ, кʹижана кö әwе гәләк һʹьз дькьрьн у кʹижана кö дьqәwьмә wе ида тʹö щар нәдита. Ле диса жи Сәра нәсәкьни у рʹож бь рʹож сәва чуйине һазьр дьбу.

Сәрайе дина хwә нәда wан чәтьнайа, әwе тьштед кö лазьм бун тʹоп кьр у һазьр бу, wәки рʹожа кʹьфшкьрида рʹе кʹәвә. Тераһ жи, мәзьне малбәта wан wәкә 200 салийа хwәда, тʹәви Бьраһим у Сәрайе рʹе кʹәт (Дәстпебун 11:31). Һәмьки Сәрайе гәләк тьшт дькьр, сәва кö мьqати баве хwәйи кал бә. Лут жи гöрʹа Йаһоwа кьр, тʹәви wана «жь wәлате кʹьлданийа дәркʹәт ль Һʹаране ма» (Кʹаред Шандийа 7:4).

Пешийе кʹарване wан чу бәрбь Һаране, йе кö wәкә 1 000 километр алийе бакʹöр-роавайеда бу, у әwана бәрбь Фьрате дьчун. Дь Һаранеда әwана сәр һьнә wәʹдә щиwар бун. Wи чахи дьбә кö Тераһ ида гәләк qьдум кʹәтьбу, у нькарьбу тʹәви wан рʹийа хwә бәрдәwам кә. Ләма жи әwана ль вьр ман, һʹәта кö Тераһ 205 салийа хwәда мьр. Пешийа wе йәке Йаһоwа диса тʹәви Бьраһим хәбәр дабу у готьбу, кö әw гәрәке жь ви щи дәркʹәвә у һәрʹә щийе кö Йаһоwа wе wирʹа нишан кә. Ньһа ида Хwәде диса тьштәкә һʹәwас соз дабу: «Әзе тә бькьмә мьләтәки мәзьн» (Дәстпебун 12:2-4). Ле чахе әwана жь Һаране дәркʹәтьн, Бьраһим ида 75 сали бу, Сәра жи 65 сали бу у зарʹед wан тʹöнә бун. Гәло чь щурʹәйи жь Бьраһим мьләтәки мәзьн wе чебуйа? Гәло Бьраһим wе жьнәкә дьн хwәрʹа бинә? Дь wан чахада зәwаща полигами (пʹьрʹәжьни) гәләк бәлабуйи бу, у дьбә кö Сәра дәрһәqа ве йәке жи һьнәки бәрхwәдькʹәт.

Чь жи һәбуйа, wана Һаран һишт у рʹийа хwә бәрдәwам кьрьн. Һәла дина хwә бьдьн кö ижар кʹи тʹәви wан бун. Дь сәрһатийеда те готьне wәки Бьраһим һәбука хwәйә qазанщкьри у «һʹәму нәфсед хwәйә Һʹаранеда һьлдан» (Дәстпебун 12:5). Ле әw чь мәрьв бун? Дьбә кö хöламед wи бун. Бе шьк Бьраһим у Сәрайе дәрһәqа баwәрийа хwә wанарʹа гьли дькьрьн, йед кö һазьр бун гöһ бьдьнә wан. Һьнә Щьһуйед бәре дьготьн кö әw мәрьв дәрһәqа кʹижана кö дь ван рʹезада те готьне нәщьһу бун. Ле әwана диса жи тʹәви Бьраһим у Сәрайе Йаһоwа дьһʹәбандьн. Һәрге öса бу, демәк баwәрийа qайим йа Сәрайе даһа әw дьшьданд, чахе әwе дәрһәqа Хwәдайе хwә у баwәрийа хwә йед дьненарʹа гьли дькьр. Гәләк фәрз ә кö әм бьфькьрьн сәр мәсәла Сәрайе, чьмки әм дьжин wәʹдәки öсада, кʹидәре кö баwәрийа гәләка тʹöнә. Чахе тö тьштәки баш жь Кʹьтеба Пироз педьһʹәси, тö дькари дәрһәqа ве йәке йед дьненарʹа жи гьли ки.

«БӘРЖЕРИ МЬСЬРЕ» ДЬБЬН

Паши wе йәке чаwа кö әwана жь чʹәме Фьрат дәрбаз бун, дьбәкә 14 Нисане бö сала 1943 Б.Д.М. кö әwана чун алийе башуре, ль wи әʹрди кʹижан кö Йаһоwа wанарʹа соз дабу (Дәркʹәтьн 12:40, 41). Бьдә бәр чʹәʹве хwә кö Сәра дәр-доре хwә дьньһерʹә ль ви щийе бәдәw бь щурʹә-щурʹә шинкайа у һәва тʹәмьз. Незики дара мәзьнә Морәһ, бәр Шьхәме, Йаһоwа диса Бьраһимрʹа хöйа бу у гот: «Әзе ви wәлати бьдьмә зöрʹәта тә». Сәва Бьраһим хәбәра «зöрʹәт» тьштәкә мöһим бу! Әве йәке дьбәкә кьрә бира wи бахче Адәне, кʹидәре кö Йаһоwа пʹехәмбәрти кьр кö рʹожәке зöрʹәтәк wе Шәйтʹан кʹöта кә. Йаһоwа ида Бьраһимрʹа готьбу, wәки мьләте кö wе жь wи пешда бе, рʹе вәкә сәва кö һʹәму мәрьвед сәр тʹәмамийа дьнйайе бенә кʹәрәм кьрьне (Дәстпебун 3:15; 12:2, 3, 6, 7).

Бьраһим малбәта хwәwа һини ви щийи нәһатьбун. Чахе хәлайи-щәлайи кʹәтә Кʹәнане, Бьраһим сафи кьр, кö малбәта хwә бьвә алийе башуре ль Мьсьре. Бьраһим фәʹм дькьр кö ль Мьсьре wе чәтьнайед wан һәбьн. Ләма жи әwи Сәрайерʹа хәбәр дабу: «Ва йә, әз заньм кö тö жьнәкә бәрбьчʹәʹвә бәдәw и, гава мьсьри тә бьбиньн, wе бежьн: ‹Әва жьна wи йә›, wе мьн бькöжьн у тә сах бьһельн. Wәрә ве qәнщийе бькә, бежә кö тö хушка мьн и, wәки бона хатьре тә мьнрʹа qәнщи же бе у пе тә әз сах бьминьм» (Дәстпебун 12:10-13). Гәло чьма Бьраһим әв йәк жь Сәрайе хwәст?

Һьнә мәрьвед критик дьбежьн кö Бьраһим йәки дәрәwин у тьрсонәк бу, ле бь рʹасти әв йәк öса нинә. Сәра бь рʹасти жи алийе бавда хушка Бьраһимә һәлал бу. Ләма жи гьлийед Бьраһимда тьштәкә логики һәбу. Бьраһим у Сәрайе заньбун кö чьqас фәрз ә qьрара Йаһоwа дәрһәqа зöрʹәте создайи у мьләте тʹәзә, бе сери. Ләма жи сәва Бьраһим бехофи гәләк фәрз бу. Хенщи wе йәке һьнә археолог дьбежьн кö wан чаха сәрwеред Мьсьре һәрге жьна кәсәки бәгәм кьрана, хwәрʹа һьлдьдан у меред wан жи дькöштьн. Ләма жи Бьраһим бь аqьлани хwә кʹьфш кьр, у Сәрайе жи бь мьлукти сафикьрьна wирʹа qайил бу.

Паше дәрәща öса qәwьми чь кö әʹшкәрә да кʹьфше, wәки Бьраһим рʹаст бу; һьнә wәзир-wәкʹилед Фьрәwьн, чʹәʹв бәрданә бәдәwийа Сәрайе, чь кö сәва салийед wе тьштәкә әʹщебмайи бу. Әwана дәрһәqа Сәрайе Фьрәwьнрʹа гьли кьрьн, у әwи жи әʹмьр кьр кö Сәрайе биньн щәм wи! Дьбә кö Бьраһим жь бо ве йәке гәләк бәрхwәдькʹәт у Сәра жь бо ве йәке дьтьрсийа. Ле кʹьфш ә кö щәм Фьрәwьн qәдьре Сәрайе дьгьртьн ча меванәкә һежа, нә кö ча дил. Дьбә кö Фьрәwьн дьхwәст дьле wе бькʹьрә у бь дәwләмәндтийа хwә ль сәр wе һʹöкöм кә. У паше һәмьки әwи дьхwәст «бьре» wерʹа хәбәр да, сәва кö Сәрайе жьнти бьстинә (Дәстпебун 12:14-16).

Бьдьнә бәр чʹәʹве хwә кö Сәра жь qәсьра Фьрәwьн ль дәр-доре хwә әʹрде Мьсьре дьньһерʹә. Гәло әw ньһа чь ль сәр хwә тʹәхмин дькә, гава диса дьжи маләкә бь диwара авакьри, мала бь банийе рʹьнд, у бь хwарьна баш у тʹер-тʹьжә кö бәр wе датанин? Гәло, Сәра кʹәтә бәр байе жийина дәwләмәнд, чь кö һьмбәри жийина Урда лап баш у дәwләмәнд бу? Дә бьдьнә һʹәсабе хwә, кö Шәйтʹан wе чьqас ша буйа, һәрге Сәра бьфькьрйа кö жь Бьраһим бьqәтә у бьбә жьна Фьрәwьн! Ле Сәрайе тьштед öса нәкьр. Сәрайе малхе хwәрʹа, зәwаща хwәрʹа у Хwәдайе хwәрʹа амьн бу. Хwәзьл иро һәр мәрьве зәwьщи йан меркьри, амьнйа öса хwәй кьрана! Чʹәʹв бьдә мәсәла амьнийа Сәрайе һәләqәтийа хwәда тʹәви мәрьвед хwәйә һʹьзкьри у тʹәви һәвалед хwә.

Йаһоwа Сәрайе параст у qәзийед гьран ани сәре Фьрәwьн у мала wи. Чахе Фьрәwьн пеһʹәсийа кö Сәра жьна Бьраһим ә, әwи Сәрайе пашда вәгәрʹанд щәм Бьраһим у гот кö әwана тʹәмамийа малбәта хwәва жь Мьсьрә дәркʹәвьн (Дәстпебун 12:17-20). Ньһа Бьраһим чьqас ша йә пашда бьстинә жьна хwәйә дәлал! Бькә бира хwә кö Бьраһим бь һʹьзкьрьн готә wе: «Әз заньм кö тö жьнәкә бәрбьчʹәʹвә бәдәw и». Ле әw qимәт дькьр бәдәwийа дьн нав Сәрайеда, демәк бәдәwийа дьле wе. Бь рʹасти жи Сәра дьле хwәда бәдәw бу, у Йаһоwа һәма әве йәке дьшекьринә (1 Пәтрус 3:1-5). Әв һәйә бәдәwийа öса, чь кö һәр кәс жь мә дькарә нав хwәда пешда бинә. Һәрге әм дь жийина хwәда тьштед рʹöһʹани датиньн сәр щийе пешьн, нә кö һәбуке, у мәрийарʹа гьли дькьн дәрһәqа Хwәде öса жи бь амьни хwә ль нормед Хwәдейи нав-намусийе дьгьрьн, әме бькарьбьн чʹәʹв бьдьнә Сәрайе.