Лазьм ә Йeд Дьн Бeнә Һинкьрьнe
«Әз дәрсe qәнщ дьдьм wә» (МӘТʹЛК. 4:2).
1, 2. Чьрʹа әм гәрәкe йeд тʹәзә һин кьн, сәва әwана щьватeда щабдарийа һьлдьн?
БОНА Иса, бәлакьрьна мьзгинийа Пʹадшатийe, шьхöләкә лапә фәрз бу. Лe әwи öса жи гәләк wәʹдә хәрщ дькьр, сәва шагьртeд хwә һин кә, кö ча бьбьнә дәрсдарeд баш у ча мьqати щьмәʹта Хwәдe бьн. Шагьрт һин дьбун кö бьбьнә мина шьвана, йeд кö мьqати кәрийeд хwә дьбьн (Мәт. 10:5-7). Филипо гәләк хьзмәт дькьр, лe әwи öса жи чар qизeд хwә һин дькьр, сәва әwана жи мәрьвeд дьн рʹастийe һин кьн (Кʹар. Шанд. 21:8, 9). Иро жи гәләк фәрз ә wәки әм йeд тʹәзә һин кьн. Гәло чьрʹа?
2 Нав тʹәмамийа дьнйайeда, гәләк мәрьв мьзгинийe qәбул дькьн, у һәжмара wан зeдә дьбә. Йeд нәщeрʹьбанди кʹижан кö һe нәньхöманди нә, гәрәкe бeнә һинкьрьнe. Әм гәрәкe али wан бькьн кö әwана фәʹм кьн, wәки чьqас фәрз ә әwана хwәха Кʹьтeба Пироз бьхуньн у лeколин кьн. Öса жи әм гәрәкe wана һазьр кьн, сәва әwана мьзгинийe бәла кьн у мәрьва рʹастийe һин кьн. Щьватeд мәда, бьрeд тʹәзә гәрәкe бeнә һинкьрьнe, сәва ахьрийeда әwана бькарьбьн бьбьнә бәрдәстийeд щьватe у рʹуспи. Мәсиһийeд гьһишти дькарьн али йeд нәщeрʹьбанди бькьн, сәва әwана рʹöһʹанида пeшда һәрʹьн (Мәтʹлк. 4:2).
ЙЕД ТʹӘЗӘ ҺИН КЬН КÖ ЧА КʹЬТЕБА ПИРОЗ ЛЕКОЛИН КЬН
3, 4. а) Ча Паwлос лeколинкьрьна Ньвисарe гьрeда тʹәви хьзмәтийа баш? б) Пeшийа кö әм хwәндәкʹарeд Кʹьтeба Пироз һeлан кьн, wәки әwана Кʹьтeба Пироз лeколин бькьн, әм хwәха гәрәкe чь бькьн?
3 Чьрʹа һинбуна Кʹьтeба Пирозә шәхси фәрз ә? Щаба сәр we пьрсe әм дьвиньн нәʹма Паwлосда Мәсиһийeд Колосйарʹа. Әwи ньвиси: «Мә дәст жь дöа у һивикьрьнe нәкʹьшандийә, wәки һун занәбуна әʹмьрe [qьрара] Хwәдeда гьһишти бьн, бь һʹәму сәрwахти у занәбуна рʹöһʹанива тʹьжи бьн, wәки һун бькарьбьн хwә öса хwәй кьн, чаwа лайиqи Хöдан ә, һәр алийава ль wи хwәш бeн, һәр qәнщикьрьнeда хwәйибәр бьн, бь занәбуна Хwәдe бьгьһижьн» (Колс. 1:9, 10). Бь we занәбуна рʹаст, Мәсиһийeд Колоси гәрәкe һәр алийава ль Хwәдe хwәш бьһатана «чаwа лайиqи Хöдан ә». Әwe йәкe гәрәкe али wан бькьра кö «һәр qәнщикьрьнeда хwәйибәр бьн», илаһи бәлакьрьна мьзгинийeда. Бәлe, хьзмәткʹарeд Йаһоwа, гәрәкe тʹьмe Кʹьтeба Пироз бьхуньн у лeколин бькьн, сәва хьзмәтийeда һe пeшда һәрʹьн. Öса жи әм гәрәкe али wан бькьн тʹәви кʹe әм һинбуна Кʹьтeба Пироз дәрбаз дькьн, дeмәк хwәндәкʹарeд Кʹьтeба Пироз, кö әwана жи тʹьмe Хәбәра Хwәдe бьхуньн у лeколин кьн.
4 Әм гәрәкe али мәрьва бькьн, wәки әwана жи кʹарe бьстиньн жь хwәндьна Кʹьтeба Пирозә шәхси. Лe пeшийа we йәкe, әм хwәха гәрәкe избат бьн кö чьqас фәрз ә әw йәк. Бь рʹастийe, мәрʹа гәрәкe бьбә хәйсәт, кö Кʹьтeба Пироз бьхуньн у лeколин бькьн. Әм дькарьн пьрсeд öса бьдьнә хwә: «Чахe хwәйe малe фькьрeд öса дьбeжә, кʹижан нә ль гора Кʹьтeба Пироз ә йан пьрсeд чәтьн дьдьнә мьн, гәло әз дькарьм щабeд сәр һʹимe Кʹьтeба Пироз бьдьмә wи? Чахe әз дьхуньм у пeдьһʹәсьм кö ча Иса, Паwлос у йeд дьн бь хирәт хьзмәт дькьрьн, гәло әw йәк мьн һeлан дькә кö әз жи, һәла һe wәʹдe чәтьнайа, бь хирәт Йаһоwарʹа хьзмәт кьм?» Һәр кәс жь мә һʹәwщe занәбунe у ширәтeд жь Хәбәра Хwәдe йә. У һәргe әм мәрийарʹа гьли дькьн кö әм чьqас кʹарe дьстиньн жь һинбуна Кʹьтeба Пирозә шәхси, әм дькарьн wана һeлан кьн, кö әwана жи жь хwәндьна у лeколинкьрьна Кʹьтeба Пироз кʹарe бьстиньн.
5. Гьли кьн кö чаwа дькарьн али йeд тʹәзә бькьн, wәки әwана тʹьмe һинбуна шәхси дәрбаз кьн?
5 Дьбәкә тö пьрсәкә öса дьди хwә: «Әз ча дькарьм wи, тʹәви кʹe әз һинбунe дәрбаз дькьм, һин кьм wәки әw тʹьмe Кʹьтeба Пироз бьхунә у лeколин бькә?» Пeшийe, һe баш ә нишани wи ки, кö әw чаwа дькарә хwә һазьр кә бона һинбунe, кʹижан кö тö тʹәви wи дәрбаз дьки. Дьбәкә тö wирʹа бeжи кö әw бьхунә пʹарәк жь әʹламәтийа зeдә жь кʹьтeба «Чь Һин Дькә Кʹьтeба Пироз?», у дина хwә бьдә сәр рʹeза, кö ль weдәрe тeнә дайинe. Али wи бькә сәва кö әw хwә пeшда һазьр кә бона щьватe, у бькарьбә щаба хwә бьдә. Wи һeлан кә кö бьхунә һәр дәрхьстьна тʹәзә йа журнала «Бьрща Qәрәwьлийe» у «Һʹьшйар Бьн!» Һәргe сәр зьманe wи һәйә «Кʹьтeбханәйа Бьрща Qәрәwьлийe» йан «КʹЬТЕБХАНӘЙА ОНЛАЙН йа Бьрща Qәрәwьлийe», тö дькари нишани wи ки, кö ча әw дькарә әwe кʹьтeбханe бьдә хәбатe, сәва щабeд пьрсeд Кʹьтeба Пирозва гьрeдайи бьвинә. Бь сайа вe йәкe, хwәндәкʹаррʹа лeколинкьрьна Хәбәра Хwәдe we һe һʹәwас бә.
6. а) Ча тö дькари али хwәндәкʹар бьки, wәки әw һʹьзкьрьна хwә һьндава Кʹьтeба Пироз зeдә кә? б) Һәргe хwәндәкʹар һʹьзкьрьна һьндава Кʹьтeба Пироз зeдә кә, әw we һeлан бә чь бькә?
6 Бь рʹастийe, әм гәрәкe зорe мәрьва нә кьн, кö әwана Кʹьтeба Пироз бьхуньн у лeколин бькьн. Дәwсe, әм гәрәкe али wан бькьн, wәки әwана һʹьзкьрьна хwә һьндава Кʹьтeба Пироз һe мәзьн кьн. Пашe, әw мәрьвeд дьлсах we мина зәбурбeж хwә тʹәхмин кьн, йe кö дьстьра: «Бона мьн, йа һәри qәнщ нeзикайийа Хwәдe йә. . . . Хöдан жь хwәрʹа кьрьмә сьтʹаргәһ» (Зәб. 73:28, ИМ). Йаһоwа пe рʹöһʹe хwәйи пироз we әʹсә али wан мәрьва бькә, йeд кö дьхwазьн нeзики wи бьн.
ЙЕД ТʹӘЗӘ ҺИН КЬН КÖ ЧАWА ХЬЗМӘТ КЬН У МӘРЬВА ҺИН КЬН
7. Иса ча шагьртeд хwә һин дькьр, кö әwана мьзгинийe бәла кьн? (Бьньһeрʹә шьклe әʹwльн.)
7 Әм дькарьн жь Иса гәләк тьшт һин бьн, кö әwи ча шандийeд хwә һин дькьр. Кʹьтeба Мәтта сәрe 10-да, әм пeдьһʹәсьн кö Иса рʹeбәрийа 12 шандийeд хwә дькьр. Иса конкрeт ширәт у рʹeбәри дьда wан, кö ча хьзмәт кьн.[1] Шандийа хwәха дьдитьн кö Иса ча хьзмәт дькьр, у жь wи һин дьбун. Пашe әwана ида хwәха дьчунә хьзмәтийe. Wана мeтодeд Иса дьданә хәбатe у зутьрәкe бунә дәрсдарeд щeрʹьбанди, йeд кö дәрһәqа рʹастийe һин дькьрьн (Мәт. 11:1). Әм жи гәрәкe хwәндәкʹарeд Кʹьтeба Пироз һин кьн, wәки әwана жи бьбьнә мьзгинванeд щeрʹьбанди. Wәрә әм ньһа шewьр кьн сe мeтода, кö ча әм дькарьн али wан бькьн.
8, 9. а) Wәʹдe хьзмәтийe Иса ча хәбәрдьда тʹәви мәрьва? б) Әм ча дькарьн али мьзгинванeд тʹәзә бькьн, wәки әwана чʹәʹв бьдьнә Иса чахe тʹәви мәрьва хәбәр дьн?
8 Хәбәрдан тʹәви мәрьва. Иса нә кö тʹәви әʹлаләтe хәбәрдьда, лe öса жи гәләк щар шәхси тʹәви мәрьва хәбәрдьда. Мәсәлә, әwи бь һәвалти хәбәрдьда тʹәви жьнькәкe, кʹижан кö нeзики шәһәрe Сухар ав жь бирe һьлдьда (Йуһʹн. 4:5-30). Öса жи Иса тʹәви Мәтта хәбәрдьда, кʹижан кö хәрщгьр бу. Мьзгинида хәбәрдана Иса тʹәви Мәтта, кьн ньвисар ә. Лe ль weдәрe тe готьнe, кö Мәтта дәрбeрʹа qәбул кьр тʹәглифкьрьна Иса у бу пәйчуйe wи. Мәтта тʹәглифи мала хwә кьр Иса у мәрьвeд дьн, у ль weдәрe жи Иса тʹәви гәләк мәрьва хәбәрда (Мәт. 9:9; Луqа 5:27-39).
9 Иса öса жи хәбәрдьда тʹәви Натанйeл, кʹижан кö нәбаш дьньһeрʹи сәр мәрьвeд жь Ньсрәтe. Лe Иса йәкә бь һәвалти тʹәви wи хәбәрда. Әw йәк Натанйeл һeлан кьр wәки ньһeрʹандьна хwә бьгöһeзә. У әwи дьхwәст һe зeдә пeбьһʹәсә дәрһәqа Иса у һинкьрьнeд wи (Йуһʹн. 1:46-51). Бәлe, әм гәрәкe чʹәʹв бьдьнә Иса, кö әwи ча бь һәвалти у нәрм хәбәрдьда тʹәви мәрьва.[2] У әм гәрәкe йeд тʹәзә жи һин кьн, wәки чахe тʹәви мәрьва хәбәрдьдьн чʹәʹв бьдьнә Иса. Чахe әwана öса бькьн, we хьзмәтийeда һe шабунe бьвиньн, чьмки мәрьвeд дьлсах we гöһ бьдьнә wан.
10-12. а) Иса ча һʹәwаса wан мәрьва пeшда дьани, йeд кö дьхwәстьн һe зeдә пeбьһʹәсьн дәрһәqа мьзгинийe? б) Әм ча дькарьн йeд тʹәзә һин кьн, wәки әwана фәрәсәтeд хwә һe баш кьн, кö бьбьнә дәрсдарeд баш?
10 Һʹәwаса мәрьва пeшда биньн. Иса тʹьмe хьзмәтийeда бу. Лe чахe әwи дьдит кö мәрьв бь дьл дьхwазьн wи бьбьһeн, әwи wәʹдe хwә хәрщ дькьр сәва гәләк тьшт wана һин кә. Мәсәлә, щарәкe Иса сәр qәйькe әʹлаләт һин дькьр. Wи чахи Иса öса жи дьхwәст Пәтрус жи тьштәки һин кә. Иса кʹәрәмәтәкә öса кьр, wәки Пәтрус бь тʹорʹe гәләк мәʹси гьрт. Пашe Иса жeрʹа гот: «Жь вьр шунда тe мәрьва мина мәʹсийа бьгьри». Лe гәло әw гьлийeд Иса ча сәр Пәтрус һʹöкöм бун? Пәтрус у öса жи йeд кö тʹәви wи бун, дәрбeрʹа «qәйьк дәрхьстьнә бәжe, һәр тьшт һьштьн пәй [Иса] чун» (Луqа 5:1-11).
11 Никодeмо дьхwәст һe зeдә пeбьһʹәсә дәрһәqа Иса у һинкьрьнeд wи. Лe чьмки әw әндәмe Щьвина Гьрәгьра бу, әw дьтьрсийа кö мәрьв we чь бeжьн, һәргe бьвиньн кö әw тʹәви Иса хәбәрдьдә. Ләма Никодeмо шәв һатә щәм Иса. Иса бәри wи нәда, дәwсe әwи гәләк тьшт әw һин кьр. Бәлe, Иса сәва мәрьва рʹастийe һин кә, тʹö щар һʹәйфа хwә wәʹдe хwә нәдьани (Йуһʹн. 3:1, 2). Гәло әw бона мә чь дәрс ә? Бьдьнә һʹәсабe хwә кö хwәха Кöрʹe Хwәдe жь хwә wәʹдә кeм дькьр, сәва мәрьва һин кә у баwәрийа wан qәwи кә. Әм жи гәрәкe чʹәʹв бьдьнә Иса, кö бь дьл у щан сәрлeданeд дöбарә бькьн у али мәрьва бькьн кö Кʹьтeба Пироз фәʹм кьн.
12 Әм гәрәкe тʹәви мьзгинванeд тʹәзә дәркʹәвьн хьзмәтийe. Öса әм дькарьн wана һин кьн кö фәрәсәтeд хwә һe баш кьн у бьбьнә дәрсдарeд баш. Мәсәлә, әм дькарьн wана бьвьн сәр сәрлeданeд дöбарә у сәр һинбуна Кʹьтeба Пироз. Öса әwана we һин бьн кö ча йeд дьн һин кьн. Öса жи әwана we бьвиньн кö чьqас шабунe тинә әw йәк, кö әwана али мәрьва дькьн, wәки дәрһәqа Йаһоwа пeбьһʹәсьн. Пашe wанарʹа we ида һʹәwас бә, кö хwәха сәрлeданeд дöбарә бькьн, у öса жи һинбунeд Кʹьтeба Пироз дәрбаз кьн. Хeнщи вe йәкe әwана we һин бьн, кö хьзмәтийeда сәбьр бьн у хирәт бьн (Галт. 5:22; бьньһeрʹьн чаргошә «Әw Дьлтәнг Нәбу»).
ЙЕД ТʹӘЗӘ ҺИН КЬН КÖ АЛИ ХУШК-БЬРА БЬКЬН
13, 14. а) Аликʹарийа хушк-бьрада әм дькарьн чʹәʹв бьдьнә кʹe? б) Ча әм дькарьн мьзгинванeд тʹәзә у щаһьла һин кьн, wәки әwана һьндава хушк-бьрада һʹьзкьрьнe бьдьнә кʹьфшe?
13 Йаһоwа дьхwазә wәки хьзмәткʹарeд wи, чаwа хушк-бьра һәвдö һʹьз бькьн у һәвдöрʹа бәрдәстийe бькьн. (Бьхунә 1 Пәтрус 1:22; Луqа 22:24-27.) Иса Кöрʹe Хwәдe, сәва кö али мәрьва бькә һʹәму тьшт дькьр, у әwи һәла һe әʹмьрe хwә жи да бона wан (Мәт. 20:28). Табитʹа гәләк кьрeд qәнщ дькьр у гәләк мәрʹд бу һьндава хушк-бьра (Кʹар. Шанд. 9:36, 39). Мәрйәм, хушкәкә жь Рʹомe бу, кʹижан кö сәва хушк-бьра гәләк гьран дьхәбьти (Рʹом. 16:6). Лe ча әм дькарьн али йeд тʹәзә бькьн, wәки әwана фәʹм кьн, кö чьqас фәрз ә али хушк-бьра бькьн?
Йeд тʹәзә һин кә сәва әwана һьндава хушк-бьра һʹьзкьрьнe бьдьнә кʹьфшe (Бьньһeрʹә абзаса 13, 14)
14 Чахe әм тʹәсәлийа хушк-бьрeд нәхwәш у йeд әʹмьрда мәзьн дькьн, әм дькарьн мьзгинванeд тʹәзә тʹәглиф кьн, кö тʹәви мә бeн. Дe-бав чахe сәрики wан хушк-бьра дьхьн, дькарьн зарʹeд хwә жи тʹәви хwә бьвьн. Рʹуспи дькарьн тʹәви щаһьла йан жи тʹәви мьзгинванeд тʹәзә вe йәкeда һәвкʹарийe бькьн. Мәсәлә, чахe һʹәwщәти һәйә, әwана хушк-бьрeд әʹмьрда мәзьнрʹа хwарьнe бьвьн, йан жи мала wанда чь лазьм ә чeкьн. Рʹуспики wәʹдe хьзмәтийe щара тʹәсәлийа хушк-бьра дькьр, йeд кö жь шәһәр дәр дьжитьн. Бьраки щаһьл, йe кö гәләк щар тʹәви wи рʹуспи дәрдькʹәтә хьзмәтийe, һин бу кö һʹьзкьрьнe бьдә кʹьфшe һʹәму хушк-бьрeд щьватeда (Рʹом. 12:10).
15. Чьрʹа фәрз ә кö рʹуспи дина хwә бьдә пeшдачуйина бьрeд щьвата хwәда?
15 Йаһоwа мeрарʹа щабдари да сәва әwана щьватeда һин кьн. Ләма гәләк фәрз ә бона бьра, wәки әwана щьватeда Хәбәра Хwәдe рʹьнд һин кьн. Һәргe тö рʹуспи йи, тö дькари гöһ бьди кö ча бәрдәстийe щьватe готара хwә дьбeжә. Öса тöйe бькарьби али wи бьки, wәки әw бьбә дәрсдарe баш, у һe пeшда һәрʹә (Нәһәм. 8:8).[3]
16, 17. а) Ча Паwлос али Тимотʹeйо кьр сәва әw рʹöһʹанида пeшда һәрʹә? б) Ча рʹуспи дькарьн али бьрeд тʹәзә бькьн, сәва әwана ахьрийeда бьбьнә шьванeд щьватe?
16 Щьватeда гәләк һʹәwщәти һәйә, wәки һe зeдә бьра һин кьн, сәва әwана ахьрийeда шьвантийe бькьн. Паwлос Тимотʹeйо һин дькьр у wи һeлан дькьр, wәки әw жи йeд дьн һин кә. Паwлос Тимотʹeйорʹа гот: «Лаwe мьн, бь we кʹәрәма мәйә кö йәктийа Мәсиһ Исада йә qәwат бә. У әw тьштeд кö тә ль бәр гәләк шәʹда жь мьн бьһист, бьспeрә wан мәрьвeд амьн, йeд кö we бькарьбьн һьнәкeд дьн һин кьн» (2 Тимтʹ. 2:1, 2). Паwлос шанди бу у әʹмьрда мәзьн бу, у Тимотʹeйо жь wи гәләк тьшт һин бу. Wәʹдe хьзмәтийа хwә, Тимотʹeйо мeтодeд Паwлос дьда хәбатe, у аликʹари дьда щьватe (2 Тимтʹ. 3:10-12).
17 Паwлос Тимотʹeйо сәрʹа-бәрʹа һин нәдькьр. Рʹewитийeда әwи Тимотʹeйо жи тʹәви хwә дьбьр, сәва wи һин кә (Кʹар. Шанд. 16:1-5). Рʹуспи дькарьн вe йәкeда чʹәʹв бьдьнә Паwлос. Мәсәлә, чахe рʹуспи тʹәсәлийа хушк-бьра дькьн, дeмәк шьвантийe дькьн, щара дькарьн бәрдәстийe щьватe жи тʹәви хwә бьвьн. Öса, бәрдәстийeд щьватe we жь рʹуспи һин бьн, кö чаwа йeд дьн һин кьн, ча бь сәбьр у бь һʹьзкьрьн бьн. Хeнщи вe йәкe, чахe әwана шьвантийe «кәрийe пәзe Хwәдe» бькьн, әwана we һин бьн итʹбарийа хwә Йаһоwа биньн (1 Пәт. 5:2).
ҺИНКЬРЬН У ҺАЗЬРКЬРЬН ГӘЛӘК ФӘРЗ Ә
18. Чьрʹа бона мә гәрәкe фәрз бә, кö йeд тʹәзә һин кьн?
18 Щьватeд мәда бьра лазьм ьн, у ләма гәләк фәрз ә кö бьрeд тʹәзә һин кьн у һазьр кьн сәва әwана мьqати щьватe бьн. Йаһоwа дьхwазә wәки хьзмәткʹарeд wийи иройин, рʹьнд һинкьри бьн сәва щабдарийeд хwә рʹьнд биньн сeри. Хwәдe мәрʹа qәдьрәки öса да, wәки әм али йeд тʹәзә бькьн, сәва әwана фәрәсәтeд хwә һe баш кьн у шьхöлeд щьватe рʹьнд бькьн. Ләма әм гәрәкe гьран бьхәбьтьн wәки wана һин кьн, у вe йәкeда чʹәʹв бьдьнә Иса у Паwлос. Хьлазийа дьнйайe гәләк нeзик ә, ләма шьхöлe мә хьзмәтийeда зeдә дьбә, у илаһи ньһа гәләк фәрз ә йeд тʹәзә һин кьн.
19. Чьрʹа әм дькарьн дöдьли нәбьн, кö һәргe әм йeд дьн һин дькьн, әмe бeнә кʹәрәмкьрьнe?
19 Бәлe, wәки кәсәки һин кьн wәʹдә у qәwат жи лазьм ә. Лe Йаһоwа у Кöрʹe wийи һʹьзкьри we пьштгьрийа мә бькьн, у биланийe бьдьнә мә кö әм рʹьнд wана һин кьн. Әмe гәләк ша бьн чахe бьвиньн, кö әweд әм wан һин дькьн, гьран дьхәбьтьн у бь дьл у щан шьхöлeд щьватe дькьн (1 Тимтʹ. 4:10). Дә wәрә әм бәрдәwам кьн рʹöһʹанида пeшда һәрʹьн, сәва кö бь дьл у щан Йаһоwарʹа хьзмәт кьн.
^ [1] (абзаса 7) Мәсәлә, Иса дьготә шагьртeд хwә: 1) Wәки бәла кьн мьзгинийа дәрһәqа Пʹадшатийа Хwәдe. 2) Итʹбарийа хwә Хwәдe биньн, кö әw бона һʹәwщeд wан хәм дькә. 3) Тʹәви мәрьва нәкʹәвьнә дәʹwe. 4) Wәʹдe пәйкʹәтьна, итʹбарийа хwә Хwәдe биньн. 5) У жь мәрьва нәтьрсьн.
^ [2] (абзаса 9) Кʹьтeба «Мәкʹтәба Даннасинкьрьнeда», сәр рʹупʹ. 62-64, ширәтeд баш һәнә кö чаwа wәʹдe хьзмәтийe тʹәви мәрьва хәбәрдьн.
^ [3] (абзаса 15) Кʹьтeба «Мәкʹтәба Даннасинкьрьнe», рʹупʹ. 52-61, шьровәдькә кö кʹижан һʹöнöр лазьм ьн сәва кö готарeд баш бeжьн.