Хәбәра Хwәдайе Мә Һʹәта-Һʹәтайе Дьминә
«Гиһа һʹьшк дьбә, чʹичʹәк дьчʹьлмьсә; ле бәле готьна Хwәдайе мә абадин дьминә» (ИША. 40:8).
1, 2. а) Әʹмьр бей Кʹьтеба Пироз wе чаwа буйа? б) Чаwа әм дькарьн жь хwәндьна Хәбәра Хwәде һе зедә кʹаре бьстиньн?
ҺУН qә фькьринә кö әʹмьре wә wе ча буйа һәрге Кʹьтеба Пироз тʹöнә буйа? Бона жийина һәррʹожи ширәтед керһати wе тʹöнә буна. Һуне һаш пе тʹöнә буна кö Хwәде кʹе йә у йәки ча нә, әʹмьр жь кʹö һатийә, у ахьрийеда wе чь бьбә. Wәйе нә жи бьзаньбуйа кö Йаһоwа чаwа бу тʹәви инсанәте һена бәреда.
2 Әм гәләк ша дьбьн кö әм һʹаләки öсада ниньн! Йаһоwа Хәбәра хwә, Кʹьтеба Пироз дайә мә. Әwи соз да кö әʹламәтийа жь Хәбәра wи wе һʹәта-һʹәтайе бьминә. Пәтрусе шанди гьлийед жь Ишайа 40:8 wәкʹьланд. Рʹаст ә әв рʹез һәма дәрһәqа Кʹьтеба Пироз нинә, ле чаwа әм заньн әw дәрһәqа әʹламәтийа жь Кʹьтеба Пироз ә кö жь бина бәр Хwәде һатийә ньвисаре. (Бьхунә 1 Пәтрус 1:24, 25.) Әм һе зәʹф кʹаре дьстиньн жь Кʹьтеба Пироз чахе сәр зьмане хwә дьхуньн. Әwед кö Хәбәра Хwәде һʹьз дькьрьн, тʹьме заньбун кö әв йәк рʹасти жи öса нә. Ле һәр гав öса һеса нибу Кʹьтеба Пироз бьхуньн, чьмки нава гәләк qьрʹнада пәй Кʹьтеба Пироз дькʹәтьн у дьхwәстьн кʹöта кьрана. Ле һәбун мәрьвед дьлсах кö wан пәйкʹәтьна нәдьтьрсийан, Ньвисаред Пироз wәлдьгәрʹандьн у бәла дькьрьн. Wана ль гора qьрара Хwәде дьхwәстьн кö «һʹәму мәрьв хьлаз бьн у рʹастийе нас кьн» (1 Тимтʹ. 2:3, 4).
3. Ве готареда әме дәрһәqа чь шеwьр кьн? (Бьньһерʹә шькле әʹwльн.)
3 Ве готареда, әме шеwьр кьн чаwа Кʹьтеба Пироз wан се чәтьнайада һатийә хwәйкьрьне, 1) гöһастьнед зьманда, 2) гöһастьна политики кö сәр зьмане щьмәʹте һʹöкöм бу, 3) у мьqабьлибун һьмбәри wәлгәрʹандьна Кʹьтеба Пироз. Ле чь кʹаре әме бьстиньн гава ван тьшта шеwьр кьн? Әме Хәбәра Хwәде һе зәʹф бьшекьриньн. Öса жи әме һе qайим Авторе Кʹьтеба Пироз һʹьз бькьн, чьмки әв бона кʹара мә дайә мә (Мих. 4:2; Рʹом. 15:4).
ГÖҺАСТЬНА ЗЬМАН
4. а) Нава qьрʹнада зьман ча һатьнә гöһастьне? б) Чь дьдә кʹьфше кö Хwәдайе мә фьрqийе накә нава зьмана, у һун чь дьфькьрьн дәрһәqа ве йәке?
4 Wәʹдә дәрбаз дьбу, у зьман дьһатьнә гöһастьне. Мәсәлә, хәбәр йан гьли-готьнед бәре, ида щурʹәки дьн дьһатьнә фәʹмкьрьне. Дьбәкә зьмане wә жи тьштәкида һатийә гöһастьне. Зьмане Йунани у Ибрани жи, сәр кʹижана һʹәчʹи зәʹф Кʹьтеба Пироз һатийә ньвисаре, нава qьрʹнада һатийә гöһастьне. Зьмане бәре йе Ибрани у Йунани, жь йе иройин гәләк щöдә дьбьн. Ләма жи кәсе кö дьхwазә Хәбәра Хwәде рʹьнд фәʹм кә, бьхwазә нәхwазә гәрәке йа wәлгәрʹанди бьхунә, у һәла һе жи әwе кö зьмане Ибрани йан жи Йунани йа иройин занә. Һьнәк фькьрин кö һәгәр әwана зьмане Ибрани у Йунанийә кәвьн һин бьн, wе һе рʹьнд Кʹьтеба Пироз фәʹм бькьн. Ле йәкә әwе йәке гәләк али wан нәкьр.a Әм чьqас рʹази нә wәки иро Кʹьтеба Пироз бь тʹәмами йан жи бь пʹар сәр wәкә 3 000 зьмана һатийә wәлгәрʹандьне. Әшкәрә те кʹьфше кö Йаһоwа дьхwазә мәрьв жь «һʹәму мьләта, бәрәка, зьмана» жь Хәбәра wи кʹаре бьстиньн. (Бьхунә Әʹйанти 14:6.) Занәбуна ве йәке мә һе незики Хwәдайе мәйи һʹьзкьри дькә, кʹижан кö фьрqийе накә нава мьләта (Кʹар. Шанд. 10:34).
5. Чьрʹа wәлгәрʹандьна «Версиа Аqубе Пʹадша» фәрз бу?
5 Гöһастьнед зьманада öса жи һʹöкöм бун сәр зьманед кö Кʹьтеба Пироз һатә wәлгәрʹандьне. Wәлгәрʹандьна Кʹьтеба Пироз кö бәре фәʹмдари бу, wәʹдә дәрбаз дьбу ида чәтьн дьһатә фәʹмкьрьне. Дина хwә бьдьнә сәр wәлгәрʹандьнәкә Кʹьтеба Пироз сәр зьмане Инглизи. Wәлгәрʹандьна «Версиа Аqубе Пʹадша» йа пешийе бу кö сала 1611-да һатә дәрхьстьне («Thе King Jamеs Vеrsion»). Нава wәлгәрʹандьнед Кʹьтеба Пироз сәр зьмане Инглизи, әw йа лапә бәлабуйи бу.b Орижинала Ньвисаред Ибранида кʹидәре кö наве Хwәде һәбу, ве wәлгәрʹандьнеда тʹәне чәнд щара наве «Йаһоwа» Хwәде һатийә ньвисаре, ле щийед дьнда дәwса наве wи, бь һʹәрфед мәзьн данә хәбате хәбәра «ХÖДАН». Нәшьркьрьнед паши ве жи, чәнд рʹезед Ньвисаред Йунанида бь һʹәрфед мәзьн данә хәбате хәбәра «ХÖДАН». Демәк wәлгәрʹе «Версиа Аqубе Пʹадша» фәʹм дькьр кö наве Хwәде Пәймана Нуда жи гәрәке һәбә.
6. Чьрʹа әм рʹази нә сәва «Wәлгәрʹандьна Дьнйа Тʹәзә»?
6 Рʹаст ә һьнге «Версиа Аqубе Пʹадша» wәлгәрʹандьнәкә баш бу, ле qьрʹнә дәрбаз бун у әв ида чәтьн дьһатә фәʹмкьрьне, чьмки хәбәр у гьлийед ве wәлгәрʹандьнеда, щьмәʹте ида нәдьда хәбате. Wәлгәрʹандьнед Кʹьтеба Пироз йед бәре, сәр зьманед дьн жи чәтьн тенә фәʹмкьрьне. Ле әм гәләк рʹази нә wәки «Wәлгәрʹандьна Дьнйа Тʹәзә йа Ньвисаред Пироз» бал мә һәйә, кʹижан кö бь зьмане иройин һатийә wәлгәрʹандьне. Әв wәлгәрʹандьн бь тʹәмами йан жи бь пʹар сәр 150 зьмана зедәтьр һәйә, демәк нав тʹәмамийа дьнйайе һʹәчʹи зәʹф мәрьв дькарьн әве wәлгәрʹандьне бьхуньн. Әв wәлгәрʹандьна һеса аликʹарийе дьдә wәки әʹламәтийа жь Хәбәра Хwәде бьгьһижә дьле мә (Зәб. 119:97). У һьн жи әw wәлгәрʹандьн бь рʹасти мәхсус ә, чьмки наве Хwәде ль гора орижинале һʹәму щийада һатийә ньвисаре.
ГÖҺАСТЬНЕД ПОЛИТИКИ КÖ СӘР ЗЬМАНЕ ЩЬМӘʹТЕ ҺʹÖКÖМ БУ
7, 8. а) Чьрʹа qьрʹна сьсийада Б.Д.М., гәләк Щьһуйа нькарьбун Ньвисаред Ибрани фәʹм кьрана? б) Чь йә «Септуагинта»?
7 Щара гöһастьнед политики дьнйайеда дьбунә мәʹни, кö әв зьман сәр кʹижани щьмәʹте хәбәр дьда, дьһатә гöһастьне. Ле гәло Хwәде чь кьр сәва мәрьв Хәбәра wи зәлал фәʹм кьн? Wәрә мәсәләкә бәре шеwьр кьн, кʹижан кö щаба ве пьрсе дьдә. Сив нәһә кʹьтебед пешьн йа Кʹьтеба Пироз Исраелийа ньвисинә, демәк Щьһуйа. Әwана йед пешийе бун, кʹижанарʹа «готьнед Хwәде . . . һатьнә спартьне» (Рʹом. 3:1, 2). Ле qьрʹна сьсийада Б.Д.М., гәләк Щьһуйа ида зьмане Ибрани фәʹм нәдькьрьн. Гәло чьрʹа? Чьмки Искәндәре Мәзьн нав wәлатед кö әwи зәфт кьрьбу Имперйа Йунаньстане фьрʹә кьр (Дан. 8:5-7, 20, 21). Ләма жи, wәлатед кö бьн дәсте Йунаньстанеда бун, зьмане бьнәлийед wан, бу зьмане Йунани. Демәк гәләк Щьһу жи кö wан wәлатада дьжитьн, ида сәр зьмане Йунани хәбәр дьдан. Әw бу мәʹни кö wана ида чәтьн фәʹм дькьр Ньвисаред Ибрани. Ле гәло әв чәтьнайи ча сафи бу?
8 Незики ортʹа qьрʹна сьсийа Б.Д.М., пенщ кʹьтебед пешьнә Кʹьтеба Пироз жь зьмане Ибрани һатьнә wәлгәрʹандьне сәр зьмане Йунани. Wәлгәрʹандьна кʹьтебед дьнә Ньвисаред Ибрани, хьлаз бу qьрʹна дöдада Б.Д.М.. Әв wәлгәрʹандьн һатә навкьрьне «Септуагинта» Йунани. «Септуагинта» әв һәйә wәлгәрʹандьна пешийе йа тʹәмамийа Ньвисаред Ибрани, кʹижан кö бь дәста һатийә ньвисаре.
9. а) Чаwа «Септуагинта» у wәлгәрʹандьнед бәре, сәр хwәндәванед Хәбәра Хwәде һʹöкöм дьбу? б) Һун кʹижан рʹеза жь Ньвисаред Ибрани зәʹф һʹьз дькьн?
9 Бь сайа «Септуагинте» Щьһуйед кö сәр зьмане Йунани хәбәр дьдан дькарьбун Ньвисаред Ибрани бьхуньн. Бьдьнә бәр чʹәʹве хwә кö әwана чьqас ша дьбун чахе Хәбәра Хwәде дьбьһистьн у дьхwәндьн сәр зьмане кö wанрʹа фәʹмдари бу! Wәʹдә дәрбаз бу, у һьнә пʹаред жь Кʹьтеба Пироз һатьнә wәлгәрʹандьне сәр зьманед дьн кö һьнге бәлабуйи бун, мәсәлә Сури, Готики, у Латини. Мәрьва Ньвисаред Пироз чьqас зәʹф дьхwәндьн у фәʹм дькьрьн, һаqас wана Ньвисар һʹьз дькьр. Бешьк, һәбун гәләк пʹаред жь Ньвисаред Пироз кö wана гәләк һʹьз дькьр. Иро жи һәнә рʹезед öса кö әм гәләк һʹьз дькьн. (Бьхунә Зәбур 119:162-165.) Рʹасти жи, Хәбәра Хwәде ван чәтьнайада у гöһастьнада, öнда нәбу у һатә хwәйкьрьне.
МЬQАБЬЛИБУН ҺЬМБӘРИ WӘЛГӘРʹАНДЬНА КʹЬТЕБА ПИРОЗ
10. Wәʹде Щон Wиклифда чьрʹа гәләк мәрьв нькарьбун Кʹьтеба Пироз бьхуньн?
10 Wәʹдә дьчу, у гәләк мәрьвед хwәйиһʹöкöм дьхwәстьн öса бькьн, wәки мәрьв нькарьбьн сәр зьмане хwә Кʹьтеба Пироз бьхуньн. Ле йәкә мәрьвед дьлсах нәһиштьн кö әв йәк рʹе wана бьгьрә, у Кʹьтеба Пироз wәлдьгәрʹандьн сәва бал гьшка жи һәбә. Мәсәлә, мәрьве хwәдехоф наве кʹижани Щон Wиклиф бу у qьрʹна 14-да Инглистанеда дьжит, әwи фәʹм дькьр, wәки лазьм ә бал һәр кәси Кʹьтеба Пироз һәбә. Ле һьнге, Инглистанеда щьмәʹте qә нькарьбу Кʹьтеба Пироз бьхwәнда. Гәло чьрʹа? Мәʹник әw бу кö гәләка нькарьбун Кʹьтеба Пироз хwәрʹа бькʹьрʹьн, чьмки әв бь дәста ньвисар бу у гәләк бьһа бу. Хенщи ве йәке, гәләк мәрьв нәхwәнди бун. Рʹаст ә wана дереда дьбьһистьн чахе Кʹьтеба Пироз дьһатә хwәндьне, ле wанрʹа чәтьн бу әви зьмани фәʹм кьн. Гәло чьрʹа? Чьмки Кʹьтеба Пирозә Дере («Вулгата») сәр зьмане Латини бу, у һьнге әв зьман ида кәвьн бу! Ле гәло әwан мәрьва чаwа дькарьбун хьзнед Кʹьтеба Пироз бьвиньн? (Мәтʹлк. 2:1-5).
Щон Wиклиф у мәрьвед дьн дьхwастьн wәки бал һʹәму мәрьва Кʹьтеба Пироз һәбә. Гәло нета wә жи әw ә? (Бьньһерʹә абзаса 11)
11. Wәлгәрʹандьна Wиклиф чь кʹар ани?
11 Сала 1382-да Щон Wиклиф Кʹьтеба Пироз wәлгәрʹанд. Әв wәлгәрʹандьн гәләк бәлабуйи бу нав пәйчуйед wида, кʹижанарʹа дьготьн Лолард. Wана гәләк дьхwәст кö Хәбәра Хwәде бьгьһижә һʹьш у дьле щьмәʹте, у ләма әwана нав тʹәмамийа Инглистанеда ньга гöнд бь гöнд дьгәрʹийан. Wана мәрьварʹа Кʹьтеба Пироз йа wәлгәрʹандьна Wиклиф дьхwәндьн у копийед ве кö бь дәста ньвисар бун wанрʹа дьһиштьн. Әв щәфе wан бадиһәwа нибу, чьмки дина мәрьва диса чу сәр Хәбәра Хwәде.
12. Дере ча хwә да кʹьфше һьндава Wиклиф у шьхöле wи?
12 Ле гәло сәрwеред дере ча хwә данә кʹьфше һьндава Wиклиф у шьхöле wи? Wиклиф, пәйчуйед wи, у Кʹьтеба Пироз кö әwи wәлгәрʹанд, бәр чʹәʹве ван рʹәш бун. Әwана пәй Лоларда дькʹәтьн у wана wәлгәрʹандьна Wиклиф чьqас дитьн, гьшк кʹöта кьрьн. Һәла һе паши мьрьна wи жи, сәрwеред дере әw әʹлам кьрьн ча һеретик, йане дьжмьне Дере. Wана һәстуйед wи жь әʹрде дәрхьстьн, шәwьтандьн, у әв ах авитьнә чʹәме Сwифте. Ле гәләк мәрьв диса жи дьхwәстьн Хәбәра Хwәде бьхуньн у фәʹм кьн, ләма жи Дере нькарьбу wана бьдә сәкьнандьне. Паши чәнд qьрʹна, Әwропайеда у щийед дьнда, гәләк мәрьва дәстпекьрьн Кʹьтеба Пироз сәр гәләк зьмана wәлгәрʹиньн у бәла кьн, сәва мәрьв бькарьбьн бьхуньн.
ХWӘДЕ ТӘ ҺИН ДЬКӘ БОНА КʹАРА ТӘ
13. Әм чьда дькарьн дöдьли нәбьн, у чьрʹа әв йәк баwәрийа мә qәwи дькә?
13 Кʹьтеба Пироз жь бина бәр Хwәде йә. Ле Мәсиһи гәрәке нәфькьрьн wәки wәлгәрʹандьна «Септуагинта», «Версиа Аqубе Пʹадша», йан жи wәлгәрʹандьнәкә дьн, рʹастә-рʹаст жь бина бәр Хwәде һатьнә кьрьне. Ле йәкә чахе әм кʹур дьфькьрьн кö нава тʹәрихийеда чаwа wәлгәрʹандьнед Кʹьтеба Пироз һатьнә дәрхьстьне, әшкәрә йә кö әв избаткьрьн ә wәки Хәбәра Йаһоwа һатә хwәйкьрьне чаwа әwи соз дабу. Әв йәк баwәрийа мә һе qәwи дькә, кö Йаһоwа wе әʹсә созед хwәйә дьн жи бинә сери! (Йешу 23:14).
14. Чаwа Хәбәра Хwәде һʹьзкьрьна мә һьндава wи qәwи дькә?
14 Гава әм дьфькьрьн кö Йаһоwа чь щурʹәйи Хәбәра хwә хwәй кьрийә, ча баwәри öса жи һʹьзкьрьна мә һьндава wи qәwи дьбә.c Ле сәва чь Йаһоwа Хәбәра хwә дайә мә у соз да кö әв бе хwәйкьрьне? Чьмки әw мә һʹьз дькә, qәнщийа мә дьхwазә у дьхwазә мә һин кә, сәва әм бәхтәwар бьн. (Бьхунә Ишайа 48:17, 18.) Әм жи дьхwазьн жерʹа һʹьзкьрьна хwә нишан кьн у гöрʹа wи бькьн (1 Йуһʹн. 4:19; 5:3).
15. Готара дьнда әме дәрһәqа чь шеwьр кьн?
15 Әм Хәбәра Хwәде һʹьз дькьн у дьхwазьн кö бь тʹәмами жь ве кʹаре бьстиньн. Ле wәʹде хwәндьне ча әм дькарьн һе зәʹф кʹаре бьстиньн? Ча әм дькарьн wәʹде хьзмәтийе дина мәрьва бькʹьшиньн сәр Кʹьтеба Пироз? Бьра ча дькарьн щьватеда wәʹде һинкьрьне һе зәʹф Кʹьтеба Пироз бьдьнә хәбате? Щаба ван пьрса әме готара дьнда пебьһʹәсьн.
a Бьньһерʹьн готар бь наве «Гәло Лазьм ә Зьмане Ибрани у Йунани Һин бьн?», жь журнала «Бьрща Qәрәwьлийе» йа 1 Мьждаре, сала 2009.
b Гәләк идийомед Инглизи жь wәлгәрʹандьна «Версиа Аqубе Пʹадша» һатьнә һьлдане.
c Дина хwә бьдьнә чаргошә бь наве «Хwәха пе Чʹәʹве Хwә Бьвиньн!».