Yehova Akasondolha Omubiiri Wethu ow’Ekihugho Kyosi ow’Erikangirirya
‘Ingye, indi Mwami Mukulhu Nyamuhanga wawu, Oyukakukangiriraya wubane endundi, Oyukakusondolha omo nzira wanga lenderamu.’—ISA. 48:17.
1. Na munabwire, ni bitsibu byahi ebya Bakristayo babiribana omwa mubiiri w’erithulira?
ABIGHA be Bibliaa ab’omwa myaka eya 1800 yikayahwa na 1900 yikatsuka mubabana bitsibu bingyi. Ng’Abakristayo ab’ekighonye ky’erimbere, nabo mubathulha omwatsi ow’abangyi babya isibatsomene. Babya bake, kandi mubalhangirwa ng’abathasomire. Eryongera okw’ekyo, obuthuku bwanga hikire ibahikwako ‘erihithana linene’ lya Sitani Diabolo. (Erib. 12:12) Kandi omubiiri wabo w’erithulira anga kolirwe omwa “biro by’enyuma-nyuma,” omwanga bere ‘emighulhu eyikalire.’—2 Tim. 3:1.
2. Ni kyahi ekya Yehova anemukolha erilholya omubiiri w’erithulira w’embere?
2 Aliriryo, ni kighendererwa kya Yehova abandu biwe erithulhughania kutsibu engulhu yuwene omwa buthuku bwethu, kandi sihali ekyanga mulemesya. Ngoku analhusaya ekihanda kye Israeli e Babeli, Yehova abirilhusya abaghombe biwe abamunabwire omwa ‘Babeli Mukulhu,’ ni bugha ambu amadini wosi w’amabehi. (Erib. 18:1-4) Abirithukangirirya nuku thughasirawe, abirithuha obuholho, n’erithuwathikya eribwira abandi b’omwatsi wiwe. (Soma Isaya 48:16-18.) Eki sikirimanyisaya kithi Yehova akakolesaya amaaka wiwe w’eriminya ebikendi syabya neryo iniayira eky’akakolha omwa bikabya okwa kihugho nuku kyang’olhoba erilholha embere erithulhughania Obwami. Eyindi mibere yabirileka omubiiri wethu inialholha embere, aliriryo obuwathikya obwa Yehova akathuha bw’obwabirileka ithwathoka eriyiyinirya emibere ng’ery’endereribwa n’ebindi bitsibu ebikalire ebyanga thulemesya eriberererya olhukwamirwa lhwethu omwa kihugho kino ekiri omwa buthoki bwa Sitani.—Isa. 41:13; 1 Yn. 5:19.
3. “Eriminya” ery’okwenene lyabirikanyirira lithi?
3 Yehova mwabughira omu muminyereri Danieli athi “eriminya” ery’okwenene lyasyakanyirira okwa mughulhu w’enduli. (Soma Danieli 12:4.) Yehova mwawathikya Abigha be Biblia eriyitheghererya ekwenene y’Amasako eyabya iyabiribisama busana n’esyongangirirya sy’Ekristendomu. Lino anemukolesya abandu biwe eriminyikalya eriminya ly’ekwenene omwa kihugho kyosi. Munabwire, thune mulhangira eribererera ly’obuminyereri obu. Hakuhi abandu 8,000,000 babiriligha ekwenene kandi bane muthulhughaniayo omwa kihugho kyosi. Ni byahi ebyabirileka omubiiri w’ekihugho kyosi oyu iniathokekana?
E BIBLIA ERIHIRWA OMWA YINDI MIBUGHE KYABIRIWATHIKYA
4. Omwa kighonye 19, e Biblia muyahindulhwa erihika lhulengoki?
4 Ekighuma ky’okwa byabirithuthokesya erithulhughania engulhu yuwene ly’erikanyirira lye Biblia. Ahabw’emyaka mingyi, abasondoli b’amadini w’Ekikristendomu mubalemesya n’erithanga abandu erisoma e Biblia, kandi nibya n’er’ithisya abaghuma b’okwa bahindulhayo omwa yindi mibughe. Aliriryo, omwa kighonye kye 19, ehithunga ehikahindulha e Biblia muhyahulhukyayo, eyosi kutse omwa bitsweka omwa mibughe nga 400. Ekighonye ekyo kyabere kyabirihwa, abandu bangyi mubathunga e Biblia, aliriryo sibabya basi erikangirirya ery’okwenene ery’Amasako.
5. Abema ba Yehova babiriwathikya bathi omw’ikanyirirya e Biblia?
5 Abigha be Biblia mubakiminya ku batholere erithulira, neryo mubakolha n’amani erisoborera ebya Biblia yikakangiriraya. Kandi, abandu ba Yehova babirikolesya n’erighaba esyombindulha muthina-muthina esye Biblia. Eritsuka 1950, babirihulhukya e New World Translation of the Holy Scriptures, eyosi kutse omwa bitsweka omwa mibughe eyilhabire omu 120. E Biblia eye New World Translation ey’Olhusungu eya 2013 yikendileka ikyolhoba erihindulhwa omwa yindi mibughe. Kandi erikolesya e Biblia eyolhobire ng’eyi kikathuwathikaya omw’ithulira.
OBUHOLHO ERIBYAHO LYABIRIWATHIKYA
6, 7. (a) Esyonyuhi syabirikanyirira sithi munabwire? (b) Omwa bindi bihugho eribyamu obuli nga buholho kyabiriwathikya kithi?
6 Iwangana yibulya, ‘Ni buholho bwahi obwabirithabya omwa kihugho?’ Ng’eky’erileberyako, omwa kighonye ekya 20, esyomiliyoni sy’abandu mubakwa busana n’esyonyuhi, kwilhabirirya omwa syonyuhi ibiri esy’ekihugho kyosi. Aliriryo Olhuhi olhwakabiri olhw’ekihugho kyosi lhwabere lhune mubinda-binda omwa 1942, Nathan Knorr, oyuwabya akasondolha Abema ba Yehova omwa buthuku obo, mwalhabya omukania w’abandu abosi okwa lhuhindano ow’aby’awithe omuthwe “Obuholho—Bwanganabyaho Kera na kera?” Omukania oyo mwakangania erilhua omwa Eribisulirwa sura 17 ngoku olhuhi olhwabya lhukabinda-binda silho lhwanga lethire e Harmagedoni, aliwe obuthuku obw’obuholho.—Erib. 17:3, 11.
7 Olhuhi olhu lhwabere lhwabirihwamu muhathabya obuholho. Embaririra nguma yikakanganaya yithi eritsuka 1946 erihika 2013, muhabya esyonyuhi 331. Abandu mubakwa omwa bungyi. Aliriryo omwa buthuku obo, ebihugho bingyi byabya ibinawithe obuholho buke, n’abandu ba Yehova ibanemukolesya akaghisa ako erithulhughania engulhu yuwene. Mwabirilhwiririraki? Omwa 1944, abathuliri b’Obwami omwa kihugho kyosi babya bake okwa 110,000. Munabwire, bamabiribya hakuhi 8,000,000! (Soma Isaya 60:22.) Mbwino sikiri thutsemesaya erithulha engulhu yuwene ihane obuholho?
EBY’ERIGHENDA ERYOLHOBA KYABIRIWATHIKYA
8, 9. Ni ngulha-kulhanaki esyabiribya omwa by’engenda, kandi kyabiriwathikya kithi?
8 Engulha-kulhana omwa by’engenda yabirileka omubiiri w’erithulira inialholha embere. Omwa 1900—hakuhi myaka 21 e Watch Tower ey’erimbere yali hulhukire—habya esyomatoka 8,000 nyisa esyabya syasibwe omwa Amerika yosi, kandi habya esyonguda nyike esyuwene esyanga lhaba kw’esyomatoka. Lino, omwa kihugho kyosi muli esyomatoka bbiliyoni nguma n’embindi esyasibwe n’esyonguda nyingyi esyuwene. Ebi bikaleka ithwahikya engulhu yuwene okwa bandu abikere hali kutsibu. Aliriryo nomubyangabya isibiriho, kandi ithutholere ithwaghenda lhughendo lhuuli, thukahira h’akaghalha eriyira abigha.—Mt. 28:19, 20.
9 Eyindi mibere omwa by’engenda nayo yabirithuwathikya. Esyorole, amathu, n’esyotreyini bikaleka ebitabu byethu ibyahika lhuba omwa myanya eyiri hali kutsibu. Esyondege sikaleka abalebererya bw’omuthimbo, abali okwa Kathunga k’Omuthahulha, abamisani, n’abandi ibahika lhuba okwa mihindano eminene-minene kutse eriberererya eyindi mibiiri y’ekiteokrasi. Kandi, abali okwa Kathunga Akakasondolha n’abandi balikyethu erilhua okwa kyaghanda kikulhu bakakolesaya esyondege erighenda omwa bihugho bingyi eriyahimba abikirirya balikyabo n’eriyabakangirirya. Busana n’ekyo, engulha-kulhana omwa by’engenda yikaleka abandu ba Yehova ibabya omwa bughuma.—Esy. 133:1-3.
OMUBUGHE ABIRIWATHIKYA
10. Busana naki kiri indi Olhusungu lhw’olhukakolesibawa kutsibu omwa bihugho bingyi?
10 Omwa kighonye ky’erimbere, omubughe owabya asibwe owe Kigiriki, abya ehosi omwa bitsweka bingyi eby’Obuthabali bwe Roma. Mbwino munabwire, hane omubughe owakakolesibawa kutsibu? Abanene ibakendi bugha bathi lhw’Olhusungu. Ekitabu English as a Global Language kikabugha kithi: “Hakuhi omundu mughuma okwa bbani omwa kihugho anasi ndeke Olhusungu.” Omubughe owakakangiriribawa kutsibu lhw’Olhusungu, kandi lhukakolesibawa omwa bihugho bingyi omwa suburu, eby’ekipolitiki, eby’esayansi, n’eby’etekinologia.
11. Olhusungu lhwabirileka lhuthi eriramya ery’okwenene iryakanyirira?
11 Olhusungu eribya omwa bihugho bingyi kyabirileka eriramya ly’ekwenene iryakanyirira. Ahabw’emyaka mingyi, e Watchtower n’ebindi bitabu ebiseghemere okwa Biblia byabya bikahulhukibwa omwa Lhusungu lhusa. W’omubughe owakakolesibawa okwa kyaghanda kikulhu eky’Abema ba Yehova. Kandi wakakolesibawa balikyethu bamayathendekerwa e Patterson, New York, U.S.A.
12. Abaghombe ba Yehova babirihindulha ebitabu ebiseghemere okwa Biblia erihika bungahi, kandi etekinologia yabirileka yithi eki ikya thokekana?
12 Kundi thuwithe olhusunzo olhw’erithulira abandu b’ebihanda byosi, thwabirihindulha ebitabu byethu omwa mibughe nga 700. Engulha-kulhana omwa by’esyokombyuta, ng’eproguramu eye MEPS (Multilanguage Electronic Publishing System), byabirithuwathikya omw’ikolha eki. Kyabirithuwathikya erithulhughania omwatsi w’Obwami kandi byabirileka ithwabya bughuma omwa kihugho kyosi. Aliriryo, kwilhabirirya ekikaleka ithwabya bughuma ly’eribya ithukabugha omubughe ‘ow’erire’ ow’ekwenene y’Amasako.—Soma Zefania 3:9.
EBILHAGHIRO BY’EGAVUMENTE BYABIRIWATHIKYA
13, 14. Ebilhaghiro n’erithwamu ly’ekoti kyabirighasira kithi Abakrisitayo munabwire?
13 Ngoku kikanganibwe omo mwatsi owahwere, Abakrisitayo b’erimbere mubaghasirwa omwa bilhaghiro by’Abanya Roma. Namunabwire, Abakrisitayo banemughasirwa omwa bilhaghiro by’egavumente. Ng’eky’erileberyako, omwa Amerika, eyiri ekyaghanda kyethu kikulhu, ebilhaghiro bikaha obwiranda bw’eriramya, eriyibughira, n’erihindana. Eki kyabirileka balikyethu omwa Amerika ibabana obwiranda bw’erihindana n’erigha e Biblia ahathe eriyibisirira n’eribwira abandi b’okwa bya bak’igha. Aliriryo, obughabe okwa yindi myatsi mubwayithagha eritsuka erithonganirwa omwa syokoti. (Fil. 1:7) Omwa Amerika, abaghombe ba Yehova ibakanabahira kw’olhubanza omwa sindi koti busana n’erithulira, aliriryo ibakabya bakaghenda omwa koti ngulhu, mughulhu mungyi ibakasinga.
14 N’omwa bindi bihugho, ebilhaghiro bikaligha obughabe bwethu bw’eriramya n’erithulira. Esyokoti sy’omwa bindi bihugho sikana thusingisaya olhubanza, aliriryo ithwayathonganira omwa koti ey’ekihugho kyosi. Ng’eky’erileberyako, omwa Juni 2014, e European Court of Human Rights muyathwiremu ngoku thwamasinga emisango 57 kandi erithwamu eri likahamba okwa bihugho bingyi ebiri Europe. Nomwakine indi ‘ebihanda byosi bikathukwa obusu,’ omwa bihugho bingyi, esyokoti syabirithwamu sithi thuwithe obughabe bw’eriramya.—Mt. 24:9.
NGOKU EYINDI MIBERE YABIRIWATHIKYA OMW’ITHULIRA
15. Ni kulha-kulhana lyahi eryabiribya omwa byuma ebikahulhukaya ebitabu, kandi kyabirithuwathikya kithi?
15 Engulha-kulhana omwa byuma ebikahulhukaya ebitabu yabiriwathikya omw’ithulhughania engulhu yuwene omwa kihugho kyosi. Ahabw’emyaka mingyi, ekyuma ekikahulhukaya ebitabu ekyakolhawa na Johannes Gutenberg omwa 1450 mukithakolya omubiiri wahi. Aliriryo omwa myaka nga 200 eyihwere, ebyuma ebikahulhukaya ebitabu byabirithasyakolhwa ndeke. Byabirikolhwa mwa binene-binene, ebik’anguhaya, n’eryuwanibwa omwa sindi nzira. Hathya ni kyolho erikolha esyombapura n’ebitabu. Eki kyabirihamba kithi okwa mubiiri wethu? Ng’eky’erileberyako: E Watch Tower ey’erimbere (Julai 1879) syabya kopi 6,000, isimuli bisasani kandi yabya omwa mubughe mughuma musa ow’Olhusungu. Lino, ihamabirilhaba emyaka 136, esyogazeti esilhabire omu 50,000,000 esy’Akaleberyo sya sikahulhukibawa obuli kwezi n’erighabwa. Muli ebisasani ebyuwene kandi yiri omwa mibughe eyilhabire omu 200.
16. Ni byahi ebyabirithuwathikya erithulira omwa kihugho kyosi? (Lebaya ekisasani ekiri okw’itsuka.)
16 Thulebaye ebindu birebe ebyabyaho omwa myaka 200 eyihwere ebya baghombe ba Nyamuhanga babirikolesya omwa mubiiri w’erithulira. Thwabirithakania okwa syotreyini, esyomatoka, n’esyondege, aliriryo hane n’esyoggali, esyotaipraita, Ebikahandika ebitabu by’esyondimethime, e telegraph, esyosimu, esyokamira, ebyuma ebikahamba emirenge n’esyovidiyo, esyoradio, esyotivi, ebisasani ebiri omwa mulingo w’evidiyo, esyokombyuta, ne Intaneti. Omwa nzira muthina-muthina, ebindu ng’ebi byabirithuwathikya eriberererya omubiiri wethu w’eriyira abigha. Omw’iberererya obuminyereri obukabugha buthi abandu ba Yehova “basyalya amasabu w’ebihanda,” thwabirikolesya ndeke ebindu by’ebihanda, imwamuli etekinologia, nuku thwanga hulhukya e Biblia n’ebitabu ebiseghemere okwa Biblia omwa mibughe mingyi.—Soma Isaya 60:16.
17. (a) Ebya thwamabirilhangira bikaleka ithwaghunzerera thuthiki? (b) Busana naki Yehova akathulighira ‘erikolha haghuma nayu’?
17 Ahathe erithika-thika, ebi bikakanganaya ndeke-ndeke ngoku Nyamuhanga yukathutsumulha. Aliriryo sibugha indi thutheho Yehova syanga berererya ebighendererwa biwe. Nomwabine, Thatha wethu w’olhwanzo ow’elhubulha akathulighira ‘erikolha haghuma nayu,’ neryo ikyathuthokesya erimukangania olhwanzo n’okwa baliranwa bethu. (1 Kor. 3:9; Mk. 12:28-31) Ka thukolesaye ndeke akaghisa akathukabana erithulha omwatsi w’Obwami, omubiiri mukulhu kutsibu okwa kihugho. Neryo kwesi ka thukole ekyosi-kyosi erikangania ngoku thukasima Yehova busana n’erisondolha n’eritsumulha omubiiri wethu ow’ekihugho kyosi ow’erikangirirya oyu!
a Abigha be Biblia mubimya erina Abema ba Yehova omwa 1931.—Isa. 43:10.