OMWATSI W’ERIGHA 50
Erikirirya n’Emikolere Byangana Kolya Okwa Lithunganene
“Bakakwama emikolere y’erikirirya lya thatha wethu ye Abrahamu.”—ABAR. 4:12.
OLHWIMBO 119 Thutholere Ithwabya n’Erikirirya
EBIKENDI KANIBWAKOa
1. Ni kibulyo kyahi ekya thwanga yibulya thukalengekania okw’ikirirya lya Abrahamu?
NOMWAKINE indi abandu bangyi babiriowa oku Abrahamu, abangyi basi bike ebimuhambireko. Aliwe, iwe wasi bingyi ebimuhambireko. Ng’eky’erileberyako, wunasi ngoku Abrahamu abiryahulhwamo “thatha w’abosi abakikiriraya.” (Abar. 4:11) Nomwabine, wangana yibulya, ‘Mbwino inganathoka erikwama eky’erileberyako kya Abrahamu n’eribya n’erikirirya eriri ng’eryo aby’awithe?’ Ee, wangana thoka.
2. Busana naki ni ky’omughaso eriyeghesya okwa ky’erileberyako kya Abrahamu? (Yakobo 2:22, 23)
2 Enzira nguma eyathwanga thungiramo erikirirya eriri ng’erya Abrahamu ly’eriyeghesya okwa ky’erileberyako kiwe. Omw’ilhaghira lya Nyamuhanga, Abrahamu mwaghenda omwa kihugho ky’ehaali, am’ikalha omwa syohema habw’emyaka mingyi, kandi mwaligha erihonga mughalha wiwe mwanzwa ya Isaka. Ebyo akolha ebyo mubyakangania erikirirya erighumire. Erikirirya lya Abrahamu n’emikolere yiwe mubyaleka Nyamuhanga iniamusima kandi bamabya banywani. (Soma Yakobo 2:22, 23.) Yehova anzire ithwatsemera emighisa eyo—nawu kuthya. Busana n’enzumwa eyo, mwasondolha abahandiki be Biblia Paulo na Yakobo erikania okwa ky’erileberyako kya Abrahamu. Leka thukanaye okwa ky’erileberyako kiwe ngoku kiri omwa Abanya Roma sura 4 na Yakobo sura 2. Esyosura esyosi ibiri sikakanaya okwa binywe ebithendi sy’ibiriranwa ebihambire oku Abrahamu.
3. N’isako lyahi likulhu erya Paulo na Yakobo basubamo?
3 Paulo na Yakobo basuba omwa ebiri omwa Enzuko 15:6, ahakabugha hathi: “[Abrahamu] mw’ikirirya Omwami Mukulhu, neryo iye mwamughanziralyo mo muthunganene.” Kutsibu-tsibu ekinywe erithunganene kikabughawa omughulhu Nyamuhanga akasima omundu, n’erimughanza ng’oyutheko lhubanza. Ka kikaswekaya eribya Nyamuhanga iniangana lhangira omundu oyuthahikene kandi omukolha-nabi ng’oyutheko lhubanza! Obundi nawu wanzire ikukyanabya kithya okw’iwe, kandi ekyo kithokekene. Erithoka eriminya nga thwanga kolhaki nuku ekyo kibughawe okw’ithwe, thutholere ithwayitheghererya ekyaleka ekyo ikyabuwa oku Abrahamu.
ERIKIRIRYA LIKAYITHAGHISIBAWA ERITHOKA ERIBYA MUTHUNGANENE
4. Ni kyahi ekikalemesaya abandu eribya bathunganene?
4 Omwa baruha yiwe oko Banya Roma, Paulo mwabugha athi abandu abosi ni bakolha-nabi. (Abar. 3:23) Neryo kwesi, omundu wosi-wosi angahulhwa athi mwa muthunganene kutse oyutheko lhubanza nuku Nyamuhanga amusime? Eriwathikya Abakristayo abosi ab’okwenene erisubirya ekibulyo ekyo, Paulo mwakania okwa ky’erileberyako kya Abrahamu.
5. Ni kyahi ekyaleka Yehova iniahulha Abrahamu mwa muthunganene? (Abanya Roma 4:2-4)
5 Yehova mwahulha Abrahamu mwa muthunganene omughulhu abya ikere omwa kihugho kye Kanana. Ni kyahi ekyaleka Yehova iniahulha Abrahamu mwa muthunganene? Mbwino ekyo kyabya kundi Abrahamu aby’akaghondera ndeke-ndeke Emighambo ya Musa? Eyihi nahake. (Abar. 4:13) Emighambo eyi yahebawa ekihanda kye Israeli ihamabirilhaba myaka eyilhabire oku 400 Nyamuhanga alibughire athi Abrahamu ni muthunganene. Neryo kwesi, ni kyahi ekyaleka Nyamuhanga iniahulha Abrahamu mwa muthunganene? Busana n’olhukogho lhwiwe, Yehova mwahulha Abrahamu mwa muthunganene busana n’erikirirya liwe.—Soma Abanya Roma 4:2-4.
6. Ni kyahi ekyangaleka Yehova iniahulha omukolha-nabi mwa muthunganene?
6 Paulo mwabugha athi omundu akabya ak’ikirirya Nyamuhanga, “erikirirya liwe likaleka iniaghanzwa mo muthunganene.” (Abar. 4:5) Paulo mw’ongerako athi: “Ngoku Dawudi akahulha obutseme b’omundu oyo Nyamuhanga abirighanza mo muthunganene butsira busana n’emibiiri yiwe. Dawudi athi, Obutseme buli oko babiribuyirwa kw’amalholho wabo, kandi obutseme buli okw’abo ebibi byabo byabirikuningirwa na Nyamuhanga. Obutseme buli oko mundu oyo Omukama syendi syamughanzira kw’ebibi biwe.” (Abar. 4:6-8; Esy. 32:1, 2) Nyamuhanga akaghanyira kutse akakuningira ebibi by’abakamwikiriraya. Akabaghanyira ighuma n’eribya isyanga thasyibuka ebibi byabo. Akalhangira abandu ng’abo ng’abatheko lhubanza kandi bathunganene habw’erikirirya lyabo.
7. Ni mwa nziraki abaramya abathaleghulha abakera mubahulhwamo bathunganene?
7 Nomubanaghanzawamo bathunganene, Abrahamu, Dawudi, n’abandi baramya ba Nyamuhanga abathaleghulha babya ibakine bandu abathahikene. Aliwe busana n’erikirirya lyabu, Nyamuhanga mwabahulhamo abatheko lhubanza kwilhabirirya akabalinganisya n’abandu abathemuramaya. (Efe. 2:12) Ngoku Paulo anakikanganaya ndeke-ndeke omwa baruha yiwe, erikirirya ky’ekindu kikulhu ekikayithaghisibawa omundu eribya munywani wa Nyamuhanga. Ku kyanabya kithya n’oku Abrahamu na Dawudi, nethu ekyo kya thutholere ithwakolha.
ERIKIRIRYA N’EMIKOLERE BIHAMBENE BITHI?
8-9. Ni byahi ebiwire ebyo abandi babiribugha okwa bya Paulo na Yakobo bahandika, kandi busana naki?
8 Ahabw’ebighana bingyi, erihambangana eriri ahakathi-kathi k’erikirirya n’emikolere lyabirileka ihabya irikakalhukana linene omwa Kikristendomu. Abandi bakangirirya b’amadini bakakangiriraya bathi ekya wutholere erikolha erithoka erilhamibwa ly’erikirirya Omukama Yesu Kristo. Wanganabya iwabiriowa bakabugha bathi, “Wikiriraye Yesu wanalhamibwa.” Abakangirirya b’amadini abo banganasuba omwa binywe bya Paulo bino: ‘Nyamuhanga akaghanza erithunganene butsira busana n’emibiiri.’ (Abar. 4:6) Aliwe abandi bakabugha bathi wangana “yilhamya” omw’ighenda omwa myanya eyibuyirire ey’edini n’omw’ikolha eyindi mibiiri y’ekanisa. Obundi bakasuba omwa binywe ebiri omu Yakobo 2:24: “Nyamuhanga akathungananaya omundu busana n’ebyo akolha, butsira erikirirya iryolyene.”
9 Busana n’amalengekania ng’aya, abandi bahandiki b’amadini, babirighunzerera bathi Paulo na Yakobo mubathalighirana oko mwatsi w’erikirirya n’emibiiri. Abakangirirya b’amadini bangana bugha bathi Paulo aby’ikirirye athi omundu akayirawa mwa muthunganene busana n’erikirirya butsira mibiiri, aliwe bathi Yakobo mwakangirirya athi emibiiri yikayithaghisibawa erithoka eriliwa na Nyamuhanga. Omuprofesa w’eby’edini akakibughako omwa nzira eno: “Yakobo mwathayitheghererya ekilhubirirwa kya Paulo eky’erihathikana athi [eryahulhwa mwa muthunganene] ni busana n’erikirirya lisa butsira mibiiri.” Aliwe Yehova mwasondolha Paulo na Yakobo erihandika ebyo bakolha. (2 Tim. 3:16) Neryo hatholere eribya ihane enzira eyolhobire ey’erihambaniryamo ebinywe byabu ebyo. Nayu y’eno—erilebya ndeke omwatsi wosi ow’ebyo bahandika.
Paulo mwakangania Abakristayo Abayuda abe Roma ngoku erikirirya likayithaghisibawa, butsira ebya Emighambo ya Musa yabya yikabugha yithi bakole (Lebaya enungu 10)b
10. Kutsibu-tsibu ni mikolere yahi eyo Paulo abya inialikukaniako? (Abanya Roma 3:21, 28) (Lebaya n’ekisasani.)
10 Ni “mibiiri” kutse emikolere yahi eyo Paulo ahirako omuwatho eyiri omwa Abanya Roma sura 3 n’eya 4? Kutsibu-tsibu abya iniakakanaya ‘okw’ikolha emighambo,’ emighambo ya Musa, eyahebawa okwa Kithwe Sinai. (Soma Abanya Roma 3:21, 28.) Obundi omwa biro bya Paulo abandi Bakristayo Abayuda mukyabakalira eriligha ngoku Emighambo ya Musa n’emibiiri eyo yabya yikayithagha abandu erikolha byabya ibyabirihwaho. Busana n’ekyo, Paulo mwakania oko ky’erileberyako kya Abrahamu erikangania ngoku eribya muthunganene embere sya Nyamuhanga sikiryasa ‘habw’erikolha emighambo.’ Kikasa busana n’erikirirya. Ekyo kikahumulikanaya kundi eriminya eki kikaleka ithwayikethera ngoku kithokekene eribya n’emimanire eyuwene na Nyamuhanga. Eki kikamanyisaya kithi thwanganabya n’erikirirya omu Nyamuhanga na Kristo, ekindu ekyanga leka ithwasimwa na Nyamuhanga.
Yakobo mwahira omwa Bakristayo mw’omuhwa w’erikangania erikirirya lyabu omwa mikolere, ng’erikolera abandi b’ebibuya ahathe erisolholha (Lebaya enungu 11-12)c
11. Ni mibiiri eyiri yithi eyo Yakobo akanayako?
11 Okwa lhundi lhuhandi, “emibiiri” eyikanibweko omu Yakobo sura 2 si ‘ry’erikolha emighambo’ eyo Paulo ahulha. Yakobo akamanyisaya emibiiri eyo Abakristayo bakakolha omwa ngebe yabu eya buli kiro. Emibiiri ng’eyo yikakanganaya Omukristayo ng’anawithe erikirirya ery’ekwenene omu Nyamuhanga kutse eyihi. Thulebaye eby’erileberyako bibiri ebya Yakobo akolesaya.
12. Yakobo mwasoborera athi erihambana eriri ahakathi-kathi k’erikirirya n’emibiiri? (Lebaya n’ekisasani.)
12 Omwa ky’erileberyako ky’erimbere, Yakobo mwakania okwa kiyithawa ky’Abakristayo eky’erithendibya n’akasolholho bakakolongana n’abandi. Mwakangania enzumwa eyi akakania okwa mulhume oyuwatsomana omugaga aliwe amaghaya omunakwa. Yakobo mwakangania ngoku omulhume ng’oyu iniangana bugha athi awithe erikirirya, aliwe eby’akolha mubithakikangania. (Yak. 2:1-5, 9) Omwa ky’erileberyako kyakabiri, Yakobo mwahulha omundu oyuwalhangira ‘mulikyethu oyuwabya butsira esyongyimba kutse eky’erirya’ aliwe mwathamuwathikya. Omundu oyo nomwangabya imwabugha athi awithe erikirirya, mwathakikangania omwa mikolere; busana n’ekyo lyabya isiriwithe mughaso. Ngoku Yakobo anahandika, erikirirya “lyamabya iriri iryolyene butsira mibiiri, iriholire.”—Yak. 2:14-17.
13. Yakobo mwakangania athi enzumwa yiwe eyihambire okw’ikirirya eriri mw’emikolere? (Yakobo 2:25, 26)
13 Yakobo mwakania oku Rahabu ng’eky’erileberyako ekyuwene eky’oyuwakanganaya erikirirya omwa mikolere. (Soma Yakobo 2:25, 26.) Rahabu abya iniabiriowa ebihambire oku Yehova kandi mwaminya ngoku abya inianemusighika Abaisraeli. (Yos. 2:9-11) Mwakangania erikirirya liwe omwa mikolere—mwatheya abalingyi babiri Abaisraeli omughulhu esyongebe syabu syabya omwa kabi. Ekyalhwiririramo, omukali oyuthahikene oyu, oyuthe Muisraeli mwahulhwa mwa muthunganene, ngoku kyanabya oku Abrahamu. Eky’erileberyako ekya Rahabu ahiraho kikahira omuwatho okwa mughaso ow’eribya n’erikirirya eriri mw’emikolere.
14. Ebya Paulo na Yakobo bahandika bihambene bithi?
14 Abahandiki babiri abe Biblia ya Paulo na Yakobo babya ibakakanaya oko mwatsi w’erikirirya n’emikolere omwa nzira esithasosene. Paulo abya iniali okw’ibwira Abakristayo Abayuda athi sibanga simwa na Yehova omw’ithakwama kyakolha ebya Emighambo ya Musa yikabugha. Yakobo abya iniali okw’ihira omuwatho okwa kiyithawa eky’Abakristayo abosi erikangania erikirirya omw’ikolera abandi b’ebibuya.
Mbwino erikirirya lyawu likanakuhira mw’omuhwa w’erikolha ebyo Yehova akatsemera? (Lebaya enungu 15)
15. Ni nzira nga syahi esya thwanga kanganiryamo erikirirya omwa mikolere? (Lebaya n’ebisasani.)
15 Yehova syali bugha athi thwamabya thwanzire eryahulhwamo bathunganene thutholere ithwakolha ebyonyine-nyine ebya Abrahamu akolha. Ni kwenene hali nzira nyingyi esya thwanga kanganiryamo erikirirya omwa mikolere. Thwangana thangirira abahyaka omwa kithunga, ithwawathikya balikyethu abali kwenene omwa buyithawa, n’erikolera ab’omwa famile yethu b’ebibuya, ebyosi ebi ni bindu ebyangaleka Nyamuhanga iniathuligha n’erithutsumulha. (Abar. 15:7; 1 Tim. 5:4, 8; 1 Yn. 3:18) Omubiiri mukulhu owakakanganaya erikirirya lyethu ly’erisangira n’omuhwa omw’ithulhughania engulhu yuwene. (1 Tim. 4:16) Ithwe bosi thwangana kangania omwa mikolere yethu ku thuwithe erikirirya ngoku emilhaghe ya Yehova yikendi syabererera kandi ngoku syonzira sya Yehova sy’esyuwene kutsibu. Neryo thwamakolha ekyo, ithukendi kakasya ndeke ngoku Nyamuhanga akendi thughanza mwa bathunganene n’erithwahulhamo banywani biwe.
AMAHA AKAYITHAGHISIBAWA ITHWE ERIBYA N’ERIKIRIRYA
16. Amaha abya ahambene athi n’erikirirya lya Abrahamu?
16 Abanya Roma sura 4 hakakanganaya erindi lisomo likulhu erya thwang’ighira oku Abrahamu: omughaso w’eribya n’amaha. Yehova mwalhaghanisya athi erilhabira omu Abrahamu “ebihanda bingyi” byanga tsumwirwe. Thathera akasasani k’amaha mabuyanga agho Abrahamu abya nagho! (Enz. 12:3; 15:5; 17:4; Abar. 4:17) Nomwabine, nibya n’omughulhu Abrahamu abya w’emyaka 100 na Sara myaka 90, omughalha oyowalhaghanisibawa abya isyali abanika. Okwa malengekania w’abandu, mukyabya nga sikyanga thokekana Abrahamu na Sara eributha omughalha. Oku Abrahamu, eryo lyabya ilengwako. ‘Mwikirirya n’eribya n’amaha. Busana n’eki mwabya thatha w’ebihanda bingyi.’ (Abar. 4:18, 19) Erighunzerera, amaha ayo mwabererera. Mwabutha Isaka, omughalha oyo abya iniabirikandira.—Abar. 4:20-22.
17. Thukaminya thuthi ku thwangana ghanzwa mwa bathunganene ithwe ng’abanywani ba Nyamuhanga?
17 Nyamuhanga angana thusima, kandi ithwaghanzwa mwa bathunganene ithwe ng’abanywani biwe, nga Abrahamu kw’abya. Nibya, Paulo mwakania okw’ekyo akahandika athi: “Ebinywe ebi bikabugha bithi, mwaghanzwa mo muthunganene, mubithasakwa busana nayu [Abrahamu] musa, nikwa mubyasakwa busana nethu nibya. Ithwe thwasyaghanzwa mwa bathunganene ithukikiriraya ok’oyo walhubukaya . . . Yesu.” (Abar. 4:23, 24) Nga Abrahamu, thutholere ithwabya n’erikirirya, n’emibiiri kuthya n’amaha. Paulo akalholha embere erikania okw’amaha wethu omwa Abanya Roma sura 5, eya thukendi syakaniako omo mwatsi owakakwamako.
OLHWIMBO 28 Eribya Munywani wa Yehova
a Thwanzire Nyamuhanga iniathusima n’erithughanza mwa bathunganene. Omw’ikolesya ebyo Paulo na Yakobo bahandika, omwatsi ono akendi kangania ekyo nga kithokekene kithi kandi ngoku erikirirya n’emikolere bikayithaghisibawa ithwe erithoka erisimwa na Nyamuhanga.
b ERISOBORERA EBISASANI: Paulo mwahira omwa Bakristayo Abayuda mw’omuhwa w’erihira omuwatho okw’ikirirya butsira “erikolha emighambo,” ng’eryambalha olhukimba olhusoneremo ehuzi y’ebblu, eryibuka ekiro kikulhu ky’Erikyuruka, n’erikolha emirwa y’erinaba.
c ERISOBORERA EKISASANI: Yakobo mwahira omuwatho w’okw’ikangania erikirirya omw’ikolera abandi b’ebibuya, ng’eriwathikya abanakwa.