February

Kuchinchika kwakonsha kwingila byepi “mwingilo wako” yense mwi atweba? Kwitukwasha ‘kwikala balumbuluka kabiji batuntulu mu bintu byonse, kwa kubula kukajilwa kintu nangwa kimo.’ (Yako. 1:4) Meseko akonsha kwitufunjisha kutekanya, kumwesha kusanta, nangwa butemwe. Kimye kyo tubena kuchinchika lweseko, tukafunda kwikala na bino byubilo, kabiji kino kitukwasha kwikala bena Kilishitu bawama. Kechi twafwainwa kulala mizhilo ya Yehoba pa kuba’mba tupwishe lukatazho lwetu ne. Pakuba, twafwainwa kuchinchika mambo kuchinchika kwitulengela kwikala bena Kilishitu bawama. Kya kumwenako, inge kibena kwimukatazha kuleka byubilo byatama, kange muleke kuchinchika ne. Lombai kwi Yehoba kwimukwasha kukana milanguluko yatama. Nanchi mujipo na wa mu kisemi wimukanya kwingijila Yehoba nyi? Kange mulefulwe ne. Ibikaiko kutwajijila kwingijila Yehoba. Inge mwauba bino, mukatwajijila kuketekela mwi Yehoba. Vulukai’mba: Pa kuba’mba twitabilwe kwi Lesa, twafwainwa kuchinchika.—Loma 5:3-5; Yako. 1:12. w16.04 2:15, 16

Kwi Yehoba kafwako muntu nangwa mutundu umo wanema kukila mukwabo ne. Kwi aye, bonse bajitu pamo. Ibyo kuba’mba Yehoba witulengele bapusana pusana, kabiji kitusangajika bingi kumona bantu bapusana pusana. Kechi ukeba’mba tukane kisho kyetu ne. Pano bino, kechi ukeba’mba tulangulukenga amba twawama kukila bakwetu ne. (Loma 10:12) Kechi twafwainwa kukizhamo kutemwa kyalo kyetu kya kuba ketulanguluke’mba kyawama kukila bikwabo ne. Inge ketulanguluke bino, kyakonsha kwitukatazha kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda. Kino kyo kyamwekele mu myaka kitota kitanshi. Balongo bamo Bahebelu baubilenga misalululo ku banabakazhi bafwilwa Bangiliki. (Byu. 6:1) Twakonsha kuyuka byepi amba twatendeka kwikala na bwitote bwa uno mutundu? Inge mulongo wafuma ku mpunzha ingi wimubuulako bya kuba, nanchi mufikenatu kulanguluka’mba, ‘Jishinda jo tubilamo bintu kuno jawama,’ ne kukana byo bemubuula nyi? Umvwe byo byo muba, vulukai luno lujimuno luji mu kinembelo kya lelo. w16.04 4:12, 13

Yesu wasapwijilenga “mambo awama a Bufumu,” kabiji ukeba’mba baana banji ba bwanga nabo beasapwilenga. Bañanyi babena kusapwila ano mambo awama ku “bantu bonse”? (Mat. 28:19) Ke Bakamonyi ba kwa Yehoba bonkatu. Kwajinga pulishiti umo wajinga mishonale wa chechi. Waikele mu byalo byavula, kabiji mu bino byalo, waipuzhanga Bakamonyi ba kwa Yehoba kumubuulako ene mambo awama o basapwila? Pa kupitapo kimye, wabuujile Kamonyi wa kwa Yehoba umo amba: “Bakamonyi bonse bo naipuzhanga buno bwipuzho bafwao maana, mambo bonse bankumbulangatu kimo, amba: ‘Tusapwila mambo awama a Bufumu.’” Byambo bya uno pulishiti kechi bimwesha’mba twi bambulwa maana ne, pakuba, bimweshatu patoka’mba twi bena Kilishitu ba kine bakwatankana. (1 Ko. 1:10) Bufumu bwa Lesa kyo kishina kikatampe kya Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu bwa Yehoba. Pa ñondo pa ñondo, magazini a Kyamba kya Usopa pepi 59,000,000 apulintwa mu milaka 254. Onkao mambo, ye magazini ye basampanya bingi kukila magazini onse mwaya ntanda. w16.05 2:6

Fwanyikizhai’mba mukeba kwingilako bupainiya. Mwapimpulako bwikalo bwenu pa kuba’mba mwingilenga kimye kyabaya mu mwingilo. Pano bino mubena kuzhinauka inge kya kuba mukatwajijila kwikala ba lusekelo na mali acheche ne bintu bicheche mu bwikalo. Ibyo, Baibolo kechi waambapo’mba twakonsha kwingijilatu Yehoba inge twi bapainiya ne. Twakonsha kumwingijila mu bukishinka nangwatu inge twi basapwishitu. Pano bino, Yesu waambile’mba Yehoba upesha boba basankilapo bimo pa kuba’mba bengijile Bufumu. (Luka 18:29, 30) Baibolo waamba ne kuba’mba Yehoba usangalala bingi inge twibikako kumwingijila, kabiji ukeba’mba tumwingijilenga na lusekelo. (Sala. 119:108) Inge ketulombe ne kulanguluka langulukapo pa bino bintu, tukafuukula bintu byawama kabiji Yehoba uketupesha. w16.05 3:13

Bena Kilishitu bakoma kechi bafwainwa kulengululanga mabuku a banyike ne. Byavula binembwa mu mabuku etu byakonsha kukwasha bena Kilishitu bonse. Atweba bonse twafwainwa kufunda bya kulwilako bintu byo twaitabilamo, kwikala na ndangulukilo yawama, kukana inge betukanjikizha kuba byatama ne kusala bulongo balunda ne bya kisangajimbwe. Onkao mambo, nangwa kya kuba ano mabuku beanembela banyike, bintu bijimo byafuma mu Baibolo kabiji bena Kilishitu bonse bakonsha kumwenamo mu kwibitanga. Mabuku o banembela banyike ebakwasha kukosesha bulunda bwabo ne Yehoba. Bino bakulumpe nabo bakonsha kumwenamo.—Sapwi. 12:13. w16.05 5:15, 16

“Yehoba Lesa wetu ye Yehoba umotu.” Bino byambo byanema bingi. Bino byambo byakwashishe bena Isalela kuchinchika makatazho kimye kyo batwelele ne kushinda Ntanda ya Mulaye. Bino byambo byakonsha kwitutundaika ne atweba pa kuba’mba tukapuluke malwa akatampe ne kukekala mu Paladisa. Twayai twingijilengatu Yehoba bunke bwanji. Twafwainwa kumutemwa ne kumwingijilanga na muchima wetu yense, na maana etu onse, ne na bulume bwetu bonse, kabiji twafwainwa kwingila na ngovu pa kuba’mba twikale mu mutende na balongo betu ne kukwatankana. Inge twatwajijila kuba bino, tukekala pa mikooko ya kwa Yesu kimye kyo akeya na kuchibila bantu mambo kabiji tukemwena bikafika byambo byanji bya kuba’mba: “Iyai, anweba bo bapesha kwi Batata, swanai Bufumu bo bemunengezhejile ku ntendekelo ya ntanda.”—Mat. 25:34. w16.06 3:2, 20

Bwitote bwakonsha kwitulengela kubingisha byubilo byetu byatama. Inge twaikala na kino kyubilo, ko kuba’mba kechi twibuchimba bwanekena ne. Nanchi bakimuzhingijishapo ku mulongo nangwa nyenga nyi? Nanchi mwajinga na bulanda na mambo a kuba bemwangachile mingilo yo mwaingilanga mu kipwilo nyi? Mwaubile byepi? Nanchi mwamwesheshe kwitota nangwa mwavulukile’mba kwikala mutende na balongo ne bukishinka kwi Yehoba byo bintu byanema nyi? (Sala. 119:165; Kolo. 3:13) Umvwe muntu watwajijila kulenga mambo ne kufya byo abena kuba, kyakonsha kumukatazha bingi kuswa lujimuno lwa Lesa. Kyakonsha kupeela bingi kulenga mambo. (Sapwi. 8:11) Mulongo umo wajinga na muteeto wa kutamba bya mulekese waambile’mba, “Natendekele kulengulula bakulumpe mu kipwilo.” Kino kyubilo kyaonawine bulunda bwanji na Yehoba. Bakwabo byo bayukile’mba utamba bya mulekese, bakulumpe mu kipwilo bamukwashishe. Ibyo kuba’mba atweba bonse twibambulwa kulumbuluka. Bino inge twaikala na muchima wa milengulwila ku boba betufundako nangwa kwikangaizha pa byatama byo tuba, nangwa twabula kulomba Lesa amba etulekeleko mambo ne kwitukwasha, muchima wetu ukakosa. w16.06 2:5, 6

Bantu Yesu bo aambilengako baikele bingi na bijikila pa bintu byo bafwainwe kubula kwikelapo na bijikila. Yesu wakebelenga kwibakwasha kuyuka ene mambo o bafwainwe kubujila kukizhamo kwikala na bijikila pa bino bintu. Wayukile’mba inge bakizhamo kwikala na bijikila nangwatu pa bintu bikebewa mu bwikalo, kyakonsha kwibalengela kubula kuta muchima ku bintu byanemesha. Yesu watele bingi muchima baana banji ba bwanga, onkao mambo, wibajimwineko bimye bina mu jashi janji pa kino kizumba. Yesu waambile byo twakonsha kuba bino mu Jashi Janji ja pa Mutumba. (Mat. 6:27, 28, 31, 34) Yesu wayukile kino. Wayukile bintu byanema bikeba bantu. Kabiji wayukile’mba mu “moba a kupelako,” baana banji ba bwanga bakekalanga mu “bimye byakatazha.” (2 Timo. 3:1) Bantu bavula lelo jino, bakankalwa kutwela nkito kabiji mitengo ya bintu ibena kukanjijilakotu. Kabiji mu mapunzha avula bantu bayanda bingi ne kajo kakatazha. Bino Yesu wayukile’mba bumi bwanema “kukila kajo ne mubiji kukila bya kuvwala.” w16.07 1:8, 9

Na mambo a kuba’mba tukankalwa kukookela Yehoba mu byonse, kechi twafwainwa lusa lukatampe lwa Lesa ne. Twafwainwatu kufwa. Mfumu Solomone wanembele’mba: “Kafwako muntu nangwa umo pano pa ntanda ubatu byawama kimye kyonse kwa kubula kulengapo mambo ne.” (Sapwi. 7:20) Mu kuya kwa kimye, mutumwa Paulo waambile’mba: “Bonse baleenga mambo kabiji kechi bafika ku lukumo lwa Lesa ne,” ne kuba’mba “mfweto ya bundengamambo lo lufu.” (Loma 3:23; 6:23a) Mambo a kuba Yehoba watemwa bingi bantu watumine “Mwananji yenkawa umotu” kwiya kwitufwila. Kino kyamwesheshe lusa lukatampe lwa Lesa. (Yoa. 3:16) Paulo waambile’mba Yesu “luno bamuvwika lukumo ne buneme na mambo a kuba wafwile, pa kuba’mba mu lusa lukatampe lwa Lesa, atompele lufu bantu bonse.” (Hebe. 2:9) Kya kine, “bupe bo apana Lesa ke bumi bwa myaka ne myaka kupichila mwi Kilishitu Yesu Nkambo yetu.”—Loma 6:23b. w16.07 3:3, 4

Masongola anema bingi mu bwikalo. Kulanguluka pa ene mambo masongola o aikelako ne wiatendekele kwakonsha kwitukwasha kwikala na ndangulukilo yawama ne kwiyowa buwame bujimo. Lesa byo alengele mwanamulume mutanshi, Adama, wamuletejile banyama kuba’mba ebatumbe mazhina. Bino “aye kechi wajingapo na nkwasho wamufwainwa ne.” Onkao mambo, Lesa walengejile Adama kulaala tulo tukatampe, kabiji byo alaajile, wamufuminye lubavu umo ne kulenga mwanamukazhi ku uno lubavu, ne kumuleta ku mwanamulume. (Nte. 2:20-24) Onkao mambo, Lesa ye watendekele masongola. Yesu waitabizhe kuba’mba Yehoba ye waambile’mba: “Mwanamulume ukasha bashanji ne bainanji ne kulamachila ku mukazhanji ne abo bakekala ke mubiji umo.” (Mat. 19:4, 5) Kishinka kya kuba’mba Lesa waingijishe lubavu wa kwa Adama pa kulenga mwanamukazhi mutanshi, kyafwainwe kulengela bano ba mulume ne mukazhi batanshi kukwatankana bingi mu masongola abo. Kechi kwajingapo lunengezho lwa kwikana nangwa kusongola mpaji ne. w16.08 1:1, 2

Yesu javula wisambanga na bantu pa Bufumu. Juba jimo waikele na misambo yawama bingi na mwanamukazhi pa mushima wa kwa Yakoba kwipi na muzhi wa Saikala. (Yoa. 4:5-30) Kabiji wisambile ne Mateo Levi, wajinga musonkeshi. Mateo waswile lwito lwa kwa Yesu lwa kwikala mwananji wa bwanga. Mateo ne bakwabo baumvwine Yesu byo aambile pa kimye kyabaya kimye kya kijiilo kyajinga mu nzubo ya kwa Mateo. (Mat. 9:9; Luka 5:27-39) Pa kimye kikwabo, Yesu wisambile ne Natanela walengulwile bantu ba ku Nazala. Nangwa byonkabyo, Natanela wapimpwile milanguluko yanji. Wafuukwilepo kufunda byavula byafunjishenga Yesu, mwanamulume wafumine mu Nazala. (Yoa. 1:46-51) Onkao mambo, tuji na bishinka byavula bya kwitulengela kufunjisha basapwishi ba katataka bya kwisamba na bantu bulongo, saka bakasuluka. Aba bo tukwasha mu jino jishinda nabo bakomvwa bingi bulongo pa kumona bantu bakeba kufunda bukine byo baswa kuteleka ku byambo byawama ne kwibata muchima. w16.08 4:7-9

Makatazho akatampe inge atwajijila mu masongola akonsha kulengela umo nangwa bonse babiji kufuukulapo kwabana nangwa kwikana. Kwabana kechi kwafwainwa kwikalatu nobe kisela ne. Nangwa kya kuba kwabana kwakonsha kumweka nobe jo jishinda jawama ja kupwishishamo makatazho, bino kulengelatu makatazho kuvujilako. Byo aambilenga jikwabo pa byaambile Lesa pa mwanamulume kusha bashanji ne bainanji ne kulamachila mukazhanji, Yesu waambile’mba: “Akya kyasambakanya Lesa, muntu kechi ekyabanye ne.” (Mat. 19:3-6; Nte. 2:24) Kino kibena kulumbulula’mba mwanamulume nangwa mwanamukazhi kechi wafwainwa ‘kwabanya kyasambakanya Lesa ne.’ Yehoba kechi ukeba masongola kupwa ne. (1 Ko. 7:39) Kuvuluka kuba’mba atweba bonse tuketotolwela mambo kwi Lesa kwafwainwa kulengela baji mu masongola kupwisha makatazho bukiji saka akyangye kubaya. w16.08 2:10, 11

Balwanyi betu betulukuka kimye kyo twabula ne kuketekela kabiji betupuma kimye kyo twakooka, onkao mambo, twafwainwa kwikala balaba. Lutundaiko lwa kuba’mba “kange muleke bubi bwimushindenga ne” lumwesha’mba twakonsha kushinda bubi. Twakonsha kuba bino inge twatwajijila kulwa. Bino bakonsha kwitushinda kwi Satana, ntanda yanji yatama ne bumbulwa kulumbuluka bwetu inge twaleka kwizhikijila ne kuleka kulwa. Kange muswishe Satana kwimuzakamisha ne kwimulengela kuponesha maboko enu ne. (1 Pe. 5:9) Aba babena kulwa pa kuba’mba bashinde, bafwainwa kuyuka ene mambo o babena kulwila. Pa kuba’mba batalwenga bulongo kwi Lesa bafwainwa kuta muchima pa mulaye uji pa Bahebelu 11:6 wa kuba’mba: “Yense usolomoka Lesa wafwainwa kuketekela’mba koaji kabiji ye ufweta aba bamukebesha.” Kyambo kya Kingiliki kya kuba’mba “bamukebesha” kilumbulula kwibikishako kuba kintu na bulume.—Byu. 15:17. w16.09 2:4, 5

Mu Mambo a Lesa muji maana akonsha kwitukwasha kufuukula bulongo bintu byakonsha kuletela Lesa lukumo. Ibyo kuba’mba atweba bonse tuvwala byo twatemwa. Twatemwa bintu byapusana pusana, kabiji bamo baji na mali avula bakwabo ne. Bino bivwalo byetu byafwainwa kwikala bya butooto, byafwainwa kwesakana na kibena kubiwa kabiji byo bamona bantu ku yoyo mpunzha amba byawama. Twayuka kuba’mba kechi kyapeela kufuukula bintu bimwesha ndangulukilo yawama, maana ne kulanguluka pa byonse byakonsha kufuma mu byo tufuukula ne. Mu mashitolo mutanwa mafwashonyi apusana pusana, onkao mambo, pakebewa kimye ne kwibikako kuba’mba musale shikechi wafwainwa, ndeleshi yawama ne malaya, nangwa pa kuba’mba musale masuchi ne mitañanyika ibula kukwata ku mubiji. Kabiji bakwenu bena Kilishitu bakamona byo mwibikako kusala bivwalo byafwainwa kabiji bakemusanchila. Kukeba kuletela Shetu wa mwiulu lukumo kuketukwasha kubula kusala bivwalo byo twatemwatu atweba bene. w16.09 3:15, 16

Banyike javula batemwa kufwanyikizha bintu. Onkao mambo, anweba bansemi ingijishainga bishimpi byapusana pusana pa kufunjisha. Kwingijisha bulongo bishimpi kwakonsha kukwasha mwanenu kwikala na lwitabilo lwakosa mu biji mu Baibolo. Akilangulukai pa kinembelo kya lelo. Mwakonsha kumwesha byepi amba kino kinembelo kyanembelwe na lutangijilo lwa Lesa? Mwakonsha kwambatu bishinka. Mubuulai kuba’mba Yoba wajingako bantu saka bakyangye kulenga biñambañamba bya kumwenako bintu biji mwiulu ne madeke. Mwanenu wakonsha kumwesha byo kyakonsha kukatazha bamo kwitabila’mba kintu kikatampe nabiji ntanda kyakonsha kwikalatu pa lwelele. Mwanenu wakonsha kwingijisha mpila nangwa jibwe kumwesha’mba kintu kyanema kechi kyakonsha kwikala mu lwelele ne. Kwisamba nanji mu jino jishinda kwakonsha kukwasha mwanenu kuyuka amba Yehoba wanembejile jimo kala mu Baibolo bishinka pa byalengelwe bintu bantu saka bakyangye kwibiyuka.—Ne. 9:6. w16.09 5:9, 12

Lwitabilo kechi kuyukatu kyaswa muchima wa Lesa ne. Ke kyubilo kitundaika muntu kwikela monka mwayila kyaswa muchima wa Lesa. Kwitabila mwi Yesu kutundaika muntu kusapwila mambo awama. Onkao mambo, pa kuba’mba tukekale na bumi bwa myaka mu ntanda ipya ya Lesa, twafwainwa kwikala na lwitabilo ne kutwajijila kwilukosesha. Kukosesha lwitabilo twakonsha kwikwesakanya na kijimwa kikebewa mema. Kijimwa kitwajijila na kukoma. Kijimwa kyakonsha kuleela inge kwabula mema nangwa kyakonsha kutwajijila kukoma umvwe kebekitekezhe. Inge kebabule kwikitekezha, kileela ne kuma. Byo biji ne lwitabilo. Inge twabula kwiluta muchima lukafwa. (Luka 22:32; Hebe. 3:12) Bino inge twiluta muchima, lwitabilo lwetu lukakosa ne kutwajijila “kukoma,” kabiji tukekala “bakosa mu lwitabilo.”—2 Tesa. 1:3; Titu. 2:2. w16.10 4:4, 5

Danyela ne balunda nanji byo bajinga mu buzha, bena Babilona bakebelenga kwibafunjisha kisho kyabo kupichila mu kwibafunjisha “mulaka wa bena Kalodeya.” Mukulumpe wa bamitonyi wibafunjishenga wibatumbile mazhina a bena Babilona. (Da. 1:3-7) Jizhina jo batumbile Danyela jafumine kwi Bele, lesa wa bena Babilona. Kyamweka Mfumu Nebukaneza wakebelenga kulengela Danyela kulanguluka’mba Lesa wanji Yehoba bamukila bulume ku lesa wa bena Babilona. (Da. 4:8) Nangwa kya kuba Danyela bamupeele kajo kawamisha kajangapo mfumu, bino aye “wafuukwilepo mu muchima” wanji amba “kechi ukezhilulula” ne. (Da. 1:8) Na mambo a kuba’mba watwajijile kufunda “mabuku azhila” mu mulaka wanji, watwajijile kukosesha bulunda bwanji na Lesa nangwa kya kuba waikelenga mu kyalo kingi. (Da. 9:2, tubyambo twa munshi.) Byo papichile myaka 70 kufuma kimye kyo bafikile mu Babilona, watwajijile kuyukanyikilwa ku jizhina janji ja Kihebelu.—Da. 5:13. w16.10 2:7, 8

Yesu watongola “kalume wa kishinka” kwikala jishinda jo apainamo kajo ka ku mupashi. (Mat. 24:45-47) Kutendeka mu mwaka wa 1919, Yesu Kilishitu ubena kwingijisha uno kalume kukwasha baana banji ba bwanga kumvwisha byaamba Buku wa Lesa ne kukookela mikambizho ijimo. Inge ketukookele mikambizho iji mu Baibolo, tulengela kipwilo kwikala kyatooka, kya mutende kabiji kyakwatankana. Atweba bonse pa muntu pa muntu twafwainwa kwishikisha’mba, ‘Nanchi nkookela mikambizho ifuma ku kalume wa kishinka nyi?’ Mambo a Yehoba etukwasha kuyuka lubaji lwa mwiulu lwa jibumba janji. Ngauzhi Ezikyo wamwene mu kimwesho kalaki mukatampe wimenako lubaji lwa mwiulu lwa jibumba ja Lesa. (Ezi. 1:4-28) Byo kwashalatu kimye kicheche kuba’mba Kilishitu ne bamalaika bazhila bonaune ino ntanda ibi, kalaki wa Yehoba ubena kunyema kuba’mba abingishe bumfumu bwanji ne kuzhijika jizhina janji jazhila. w16.11 3:9, 10

Byonka byaubanga baana ba bwanga ba kwa Yesu batanshi, ne atweba tupwila pamo na kufunda ne kwitundaika. (1 Ko. 14:31) Bakalume ba Lesa babanda mu bukine nabo bakeba kwibatundaika. Langulukai pe Yoshua. Waingijile Lesa mu bukishinka pa myaka yavula. Pano bino, Yehoba wabuujile Mosesa kumutundaika. Waambile’mba: “Tongola Yoshua kabiji umutundaike ne kumukosesha, mambo ye ukatangilako kulutwe ya bano bantu pa kwabuka kabiji ye ukebalengela kuswana akya kyalo kyo usakumona.” (Mpitu. 3:27, 28) Yoshua wajingatu pepi kutambula mwingilo mukatampe wa kutangijila bena Isalela pa kuya na kutambula Ntanda ya Mulaye. Mu kuya kwa kimye walwile makondo avula bingi kabiji bebashinjilepo kimye kimo ku balwanyi babo. (Yosh. 7:1-9) O ene mambo o kyanemejile kumutundaika Yoshua ne kumukosesha. Onkao mambo, atweba bonse pa muntu pa muntu twafwainwa kutundaikanga bakulumpe mu kipwilo ne bakalama benda, mambo bengila mwingilo mukatampe wa kulama jitanga ja Lesa.—1 Tesa. 5:12, 13. w16.11 1:12, 13

Bafunda Baibolo bayukile’mba kechi bafwainwe kupelelatu pa kubuula balongo babo, balunda nabo, ne ba mu chechi kuba’mba baleka kutundaika bupopweshi bwa bubela ne. Bino ntanda yonse yafwainwe kuyuka Babilona Mukatampe kuba’mba pite wa bupopweshi. Onkao mambo, kutendeka mu December 1917 kufika ku ntendekelo ya mwaka wa 1918, jibumba jichechetu ja Bafunda Baibolo japaine matalakiti 10,000,000 ajinga na mutwe wa kuba’mba: “Kupona kwa Babilona.” Uno talakiti wasolwele patooka byajinga Kilishitendomu. Bantangi ba bupopweshi bazhingijile bingi, bino Bafunda Baibolo batwajijile kwingila uno mwingilo wanema wa kusapwila. Bafuukwilepo ‘kukookela Lesa amba ye kalama kechi bantu ne.’ (Byu. 5:29) Kino kibena kwitumweshapo ka? Kino kibena kumwesha’mba bano banabalume ne banabakazhi bena Kilishitu kechi baikele bazha mu Babilona Mukatampe kimye kya Nkondo Itanshi ya Ntanda Yonse ne, bino bafuminengamo kabiji bakwashishenga ne bakwabo kufumamo. w16.11 5:2, 4

Bamo bakonsha kulanguluka’mba luno ke lupusano luji pa boba bayuka bukine ne boba babula kwibuyuka, nangwa pa bena Kilishitu ne boba babula bena Kilishitu. Pano bino, Paulo wanembejile boba “baji mu Loma Lesa bo atemwa, batelwa’mba bazhijikwa.” (Loma 1:7) Onkao mambo, Paulo waambilenga pa lupusano luji pa bena Kilishitu baendelenga mu buntunshi ne bena Kilishitu baendelenga mu mupashi. Waambile’mba ‘byo bakijinga mu buntunshi, bya kusakasaka byabo bya bundengamambo byaingijilenga mu mibiji yabo.’ (Loma 7:5) Onkao mambo, byo aambilenga pa bantu “bata muchima ku bintu bya buntunshi,” Paulo waambilenga pa bantu batatu muchima pa bisakasaka mibiji yabo ya bumbulwa kulumbuluka. Bano ke bantu bakookela bya kusakasaka bya ku mubiji byapusana pusana. w16.12 2:5, 7

Bamo bekala na bijikila na mambo a bintu byo balubankenye kala. Bimye bimo, Mfumu Davida walangulukilenga’mba ‘bubi bwanji bwajinga pa mutwe wanji.’ Waambile’mba: “Bubi bwami bwankatezhenga.” (Sala. 38:3, 4, 8, 18) Davida wafwainwe kuba byepi na luno lukatazho? Kabiji waubilepo byepi? Waketekejile’mba Yehoba ukamubila lusa ne kumulekelako mambo. (Salamo 32:2, 3, 5) Bimye bimo mwakonsha kwikala na bijikila bya pa jonkajo juba. Kimye Davida kyo anembelenga Salamo 55, waakaminwe’mba basakumwipaya. (Sala. 55:2-5) Pano bino, kechi walekele bijikila byamulengela kuleka kuketekela mwi Yehoba ne. Davida walombelepo na mukoyo pa makatazho anji, kabiji wayukile ne buneme bwa kwingijilapo pa bintu byamuletejilenga bino bijikila, kechi kwikalatu ne. (2 Sam. 15:30-34) Mwafwainwa kufunjilako ku byaubile Davida. Kechi mwafwainwa kuleka bijikila bimupezha maana ne, bino mwafwainwa kubapo bimo pa lolo lukatazho ne kulomba kwi Yehoba. w16.12 3:14, 15

Davida waswile bukwasho bwa Yehoba pa kuba’mba akoseshe bulunda bwanji ne aye. Jishinda jimo jo aubijilemo bino ke kukookela muntu Yehoba ye atumine kuya na kumukwasha, aye ngauzhi Natana. Kabiji Davida walombele kwi Yehoba, kusolola mambo anji ne kumwesha’mba wakebeshe bingi amba Yehoba amubile bibusa jibiji. (Sala. 51:1-17) Davida kechi watwajijile kwizhachisha ne, bino wafunjijileko ku bilubo byanji. Kya kine, kechi wabwezhezhepo ano mambo akatampe ne. Pa kupitapo myaka wafwile, kabiji Yehoba watwajijila kuvuluka bwikalo bwanji bwa bukishinka. (Hebe. 11:32-34) Twakonsha kufunjilako ka ku byaubile Davida? Inge twalenga mambo akatampe, twafwainwa kulapila kya kine ne kulomba Yehoba kwitulekelako mambo. Twafwainwa kusolola mambo etu kwi aye. (1 Yoa. 1:9) Kabiji twafwainwa kuya na kubuula bakulumpe mu kipwilo pa kuba’mba betukwashe kuwamisha bulunda bwetu na Lesa. (Yako. 5:14-16) Inge twaswa bukwasho bwa Yehoba, tumwesha’mba twaketekela mu mulaye wanji wa kwitubuka ne kwitulekelako mambo. Kabiji twafwainwa kufunjilako ku bilubo byetu, kutwajijila kwingila mwingilo wa Yehoba ne kutwajijila kwikala na luketekelo mu milaye ya kulutwe.—Hebe. 12:12, 13. w17.01 1:13, 14

Nga “byubilo bya kwitota” byo bi ka? Inge muntu wauba kintu kyo babula kumuswisha nangwa kuba kintu kwa kubula kupembelela kimye kyafwainwa, ko kuba’mba uji na byubilo bya kwitota. Na mambo a kuba’mba twaswana bundengamambo, bonse tumwesha byubilo bya kwitota bimye bimo. Inge twatwajijila na byubilo bya kwitota byonka byaubile Mfumu Saulo, Lesa kechi uketubila bibusa ne. Salamo 119:21 waamba pe Yehoba amba: “Anweba mukajipila betota.” Mambo ka? Byubilo bya bwitote byakilamo kutama kukila kulubankanyatu. Patanshi, inge twabula kuyuka pa kupelela mu byo tuba, tukakankalwa kumwesha munema kwi Kalama wetu Yehoba. Kya bubiji, inge ketube bintu byo babula kwituswisha, javula kifumamo ke kupusenamo na bakwetu. (Maana 13:10) Kya busatu, inge kyamweka patoka’mba tuji na bwitote, kyakonsha kwitulengela kwilengulula nangwa kumvwa bumvu. (Luka 14:8, 9) Kafwako byawama bifuma mu kwitota ne. Byonka byaamba Binembelo, kwipelula kwawama bingi. w17.01 3:4, 5

Byo baikele bambulwa kulumbuluka, balekele kumwesha byubilo bijipo ne Lesa. Adama waonawine bwikalo bwanji bwawama, kabiji baana banji bonse baswaine bundengamambo ne lufu. (Loma 5:12) Walengejile baana banji kubula kwikala na luketekelo lwa bumi bwa myaka ne myaka. Kabiji Adama ne Evwa ne baana babo pamo kechi bakonsheshe kusema baana balumbuluka ne. Satana Diabola kechi wapelejiletu pa kufumya Adama ne Evwa kwi Lesa ne, bino watwajijila na kufumya bantu kwi Lesa kufikatu ne lelo jino. (Yoa. 8:44) Butemwe Lesa bo atemwa bantu kechi bupwa ne. Nangwa kya kuba Adama ne Evwa basatukile, Yehoba ukeba bantu kwikala balunda nanji. Kechi ukeba muntu nangwa umo kukafwa ne. (2 Pe. 3:9) Onkao mambo, byo bamusatukijiletu, Yehoba wanengezhezhe jishinda jawama ja kubwezhezhamo bantu kwi aye, kwa kubula aye kulengulula mizhilo yanji yaoloka.—Yoa. 3:16. w17.02 1:12-14

Kwibikako kwikala byonka biji Lesa kwitukwasha kunemeka mwingilo witupa Yehoba ne kuta muchima pa byubilo byawama biji na bakwetu. Kechi tukatatu muchima pa kukeba kwikala batanshi mu byonse nangwa kukebatu kubuula bakwetu bya kuba ne, pakuba tukekala bepelula ne kumvwina bitufundako bakwetu. Tukasekelanga nabo inge bebapa mingilo mu kipwilo. Kabiji tukatotanga Yehoba inge twamona byo abena kupesha “balongo [betu] bonse baji pano pa ntanda.” (1 Pe. 5:9) Kabiji ano mafunde aketukwasha kufuukula bintu bulongo ne kumonanga bintu byonka Yehoba byo ebimona. Inge ketufunde Mambo a Lesa, kulomba kimye kyonse ne kwingijisha byo tufunda, tukatwajijila kwikala na jiwi ja mu muchima jawama. (1 Timo. 1:5) Kabiji tukatangizhangako bikeba bakwetu. Umvwe twibikako, Yehoba witulaya’mba ‘ukapwisha kwitufunjisha,’ ne kwitukwasha kwikala bepelula ne kwikala na byubilo bikwabo byawama.—1 Pe. 5:10. w17.01 4:17, 18

Kabiji bakwetu ba mu lwitabilo nabo twafwainwa kwibanemeka. Kikatakata bakulumpe mu kipwilo twafwainwa kwibanemeka ne kwibapa mushingi. Tunemeka bano balongo nangwa kya kuba bafuma mu byalo byapusana pusana, bafunda nangwa kechi bafunda ne, bengila nkito ya peulu nangwa ne, nangwa baji na mali avula nangwa ne. Baibolo watela bano banabalume amba “bya bupe,” kabiji bengila mwingilo wanema bingi wa kukwasha bantu mu jibumba ja Lesa. (Efi. 4:8) Akilangulukai pa mingilo ingila bakulumpe mu kipwilo, bakalama ba myanzo, ba mu Kavoto ka Musampi, ne ba mu Jibumba Jitangijila. Balongo ne banyenga yetu mu kipwilo kya bena Kilishitu kitanshi banemekele bingi boba bo batongwele kwibatangijila, ne atweba byo byo twafwainwa kubanga lelo jino. Kechi tukizhamo kupana mushingi ku batangijila mu jibumba ja Lesa, nangwa kwibamona nobe bamalaika ne. Pano bino, twibanemeka bano balongo na mambo a kuba bengila bingi na ngovu kabiji bepelula.—2 Ko. 1:24; Lum. 19:10. w17.03 1:13

Yesu wapusene bingi na Mfumu Heloda Agilipa Mutanshi, waikele mfumu wa Bayudea. Juba jimo pa kwisamba na bantu, Heloda wavwajile “bivwalo bya bufumu.” Kabiji bantu bakonkene na kumuteleka batendekele kubijika’mba: “Jino ke jiwi ja lesa, kechi ja muntu ne!” Heloda witumbijikile pa kumvwa byamutakaikilenga bantu. Bino “ponkapotu malaika wa Yehoba walengejile Heloda kukolwa, mambo kechi wapele Lesa lukumo ne; kabiji bamujile ku mapila ne kufwa wafwile.” (Byu. 12:21-23) Kyamwekeletu patoka’mba Yehoba kechi ye watongwele Heloda kwikala ntangi ne. Pakuba Yesu wamwesheshe patoka’mba bamutongwele kwi Lesa, mambo kimye kyonse watumbijikanga Yehoba amba ye Ntangi Mwine wa bantu banji. Yesu kechi bamutongwele amba akekaletu ntangi pa myaka ichechetu ne. Byo bamusangwile, waambile’mba: “Lesa wampa luusa lonse pa bintu bya mwiulu ne bya pano pa ntanda.” Wanungilepo’mba: “Kabiji yukai’mba nji nenu moba onse kukafikatu ne ku mpelo ya buno bwikalo.”—Mat. 28:18-20. w17.02 3:20, 21