August

Pa kuba’mba twikale bafunjishi bawama, twafwainwa kutako muchima kufunda Mambo a Lesa. (1 Timo. 4:15, 16) Kyo kimotu ne boba bo bapa luusa kwi Lesa lwa kujimunako bakwabo, bafwainwa kutwajijila kulondela lutangijilo lwa Yehoba. Inge bakwabo bamona’mba bepelula kabiji balondela lutangijilo lwa Lesa, bakebanemeka, kabiji kikebakwasha kukasuluka pa kwamba kimye kyo babena kufunjisha nangwa kololako bakwabo. Twayai twisambe pa byaubanga Yesu. Yesu wakookelanga Bashanji kimye kyonse, nangwatu pa kimye po kyakatezhe kuba bino. Wavulwilemo banteleki banji kuba’mba byo afunjishanga ne maana o ajinga nao byafumine kwi Bashanji. (Yoa. 5:19, 30) Kwipelula ne lukookelo byo byalengejile bantu kwiya kwi aye kabiji kwamukwashishe kwikala mufunjishi wa lusa ne kifyele. (Mat. 11:29) Byambo bya kwa Yesu byatundaikile boba balefwilwe bajinga nobe jitete jafyotoka nangwa nobe muzhinge ufutumuka ubena kukeba kuzhima. (Mat. 12:20) Yesu watwajijile kumwesha lusa ne butemwe nangwatu kimye kyo aesekelwe. Kino kimwekela mu byo aolweleko batumwa banji pa muchima wa bwitote ne kukeba kutumbalala.—Mako 9:33-37; Luka 22:24-27. w18.03 26 ¶15-16

Petelo waesakenye lubatizhilo ku mwingilo waingijile Nowa wa kufiika bwato. Bwato bo afiikile Nowa bwamwesheshenga’mba wipana kuba kyaswa muchima wa Lesa. Nowa waingijile mwingilo ye bamupele kwi Yehoba mu bukishinka. Na mambo a mingilo yanji ya lwitabilo, Nowa wapulukile ne kupulusha kisemi kyanji mu Muyulo. Byonkatu bwato byo bwajinga kishiino kyamwesheshenga lwitabilo lwa kwa Nowa, kubatizhiwa pa mvula bantu nako ke kishiino kikatampe. Kimwesha’mba mwina Kilishitu wipana kwi Yehoba na mambo a lwitabilo lwanji mwi Kilishitu. Byonka byaubile Nowa, aba babatizhiwa bakookela Lesa ne kutwajijila kwingila mwingilo ye ebapa. Kabiji byonkatu Nowa byo apulukile mu Muyulo, ne boba babatizhiwa bakatwajijila kwikala ba kishinka bakapuluka kimye ino ntanda yatama kyo bakeyonauna. (Mako 13:10; Lum. 7:9, 10) Kino kimwesha’mba kwipana ne kubatizhiwa kwanema bingi. Onkao mambo, muntu ukankazhama kubatizhiwa kechi wakonsha kuketekala kwikala na bumi bwa myaka ne myaka ne. w18.03 4 ¶3-4

Bansemi bamo bakonsha kulanguluka’mba, ‘Inge mwanami kechi wabatizhiwa ne, kechi bakonsha kumupanga mu kipwilo inge walenga mambo ne.’ Mambo ka ino ndangulukilo kyo yatamina? (Yako. 1:22) Ibyo, bansemi bena Kilishitu kechi bakeba baana babo kubatizhiwa saka bakyangye kukoma mu maana ne. Nangwa byonkabyo, kechi twafwainwa kulangulukanga’mba inge mwana wabula kubatizhiwa kechi bakamuzhachisha kwi Yehoba ne. Mambo ka o twaambila bino? Kwitotolwela kwi Yehoba kechi kwaimena pa kubatizhiwa ne. Bino mwana uketotolwela kwi Lesa inge wayuka kyawama ne kyatama mu meso a Yehoba. (Yako. 4:17) Onkao mambo, bansemi ba maana batundaika baana babo kwibikila bikonkwanyi byawama, kechi kwibakanya kubatizhiwa ne. Bakeba kufunjisha mwanabo saka akijitu lukeke kuyuka ne kunemeka malamuna a Yehoba. (Luka 6:40) Kunemeka mizhilo ya Lesa kukazhikijila mwanenu ne kumutundaika kutwajijila kwenda mu jishinda jaoloka ja Yehoba.—Isa. 35:8. w18.03 11 ¶12-13

Nowa watwajijile kwingijila Lesa. Kabiji watwajijile kwingijila Lesa pa myaka ikwabo 350 yalondejilepo kufuma kimye kya Muyulo. (Nte. 9:28) Ne atweba twafwainwa kufunjilako bya kwikala na lwitabilo ne lukookelo. Twakonsha kwikala na lwitabilo ne lukookelo byonka byajinga Nowa kupichila mu kulondela mizhilo ya Lesa yaoloka, kubula kwikala ba pano pa ntanda ya kwa Satana, ne kutangizhako Bufumu patanshi. (Mat. 6:33; Yoa. 15:19) Bamo betushikwa na mambo a kuba’mba kechi twivwanga mu bintu bya mu ino ntanda ne. Kabiji na mambo a kukookela mizhilo ya Lesa yaamba pa masongola ne pa bulalelale, bantu mu byalo bimo bamba byatama pe atweba. (Mala. 3:17, 18) Pano bino, byonkatu byajinga Nowa, atweba twakamwa Yehoba, kechi bantu ne. Twayuka’mba Lesa ye upana bumi bwa myaka ne myaka. (Luka 12:4, 5) Nga anweba pa bunke bwenu kiji byepi? Nanchi mukatwajijila ‘kwenda na Lesa’ inge bantu kebemwendeleke nangwa kwimunena nangwa inge makatazho a mu bwikalo aeseka lwitabilo lwenu mwi Lesa nyi? Inge mwaikala na lwitabilo ne lukookelo lwajingapo ne Nowa, mwakonsha kushiinwa’mba Yehoba ukemukwasha.—Fili. 4:6, 7. w18.02 4-5 ¶4, 8-10

Bantu ba mu ino ntanda bata muchima pa bintu bya ku mubiji. Paulo waambile pa uno muchima amba “mupashi ubena kwingila mu bantu babula kukookela.” (Efi. 2:2) Uno mupashi ulengela bantu bavula kulondelatu byuba bakwabo. Kyafumamo, bantu bavula bobatu bintu byo bamona abo bene amba byawama kabiji kechi balondela mafunde a Lesa ne. Muntu wa buntunshi kimye kyonse witota ne kukeba kwikala nonshi nangwa kubula kuswa bimubuulako bakwabo. Muntu wa buntunshi watemwa “mingilo ya mubiji.” (Nga. 5:19-21) Byubilo bya buntunshi ke: kuleta mabano, mepatulo, mapata, kutwala bakwabo ku bije bya mambo, kubula kunemeka bantangi, ne kukizhamo kuja ne kutoma. Kabiji muntu wa buntunshi ukankalwa kushinda meseko.—Maana 7:21, 22. w18.02 19 ¶3-5

Kechi kyatama kwikalapo na bya kisangajimbwe byawama ne. Yehoba kechi ukeba’mba twikalengatu kwa kubula kwikalapo na bya kisangajimbwe byawama ne. Baibolo utundaika bantu ba kishinka amba: “Jainga kajo kenu na lusekelo ne kutoma binyu byenu saka mwasangalala.” (Sapwi. 9:7) Kinembelo kya 2 Timoti 3:4 kyaamba pa bya kisangajimbwe bilengela bantu kubula kutemwa Lesa. Kino kyepelo kechi kyaamba’mba bantu bakatemwa bya kisangajimbwe kukila byo batemwa Lesa, uba nobe bamutemwako pacheche ne. Kyaamba’mba bakatemwa bya kisangajimbwe “mu kifulo kya kutemwa Lesa.” Shayuka umo wanembele’mba: “Kino [kyepelo] kechi kibena kulumbulula’mba bakatemwako Lesa pacheche ne. Kilumbulula’mba kechi bakatemwa Lesa nangwa pachechetu ne.” Aluno ke lujimuno lwanema bingi ku boba bakizhamo kutemwa bya kisangajimbwe. Byambo bya kuba’mba “batemwa bya kisangajimbwe,” bilumbulula bantu batabankana na “bya kisangajimbwe bya mu buno bwikalo.”—Luka 8:14. w18.01 25 ¶14-15

Yehoba ke Lesa upana. Ye witupa bintu byonse byo tuji nabyo. Yehoba ye mwina ngolode ne siliva ne bilengwa byonse biji pano pa ntanda, kabiji wibingijisha kukwasha bantu ne banyama kwikala bomi. (Sala. 104:13-15; Hagai 2:8) Pa myaka 40, Yehoba wapeele bantu banji bena Isalela manna ne mema kimye kyo baendelenga mu kiselebwa. (Lupu. 16:35; Ne. 9:20, 21) Kabiji Yehoba waingijishe ngauzhi Elisha kuba kya kukumya kyalengejile manyi a mwanamukazhi wafwila kubula kupwa. Na mambo a kino, uno mwanamukazhi wabwezhezhe nkongole yo ajinga nayo ne kushalapo na mali a kwikwashishamo, pamo na baana banji ba balume. (2 Mfu. 4:1-7) Na bulume bwa Yehoba, Yesu naye wajishishe bantu bavula ne kupa bantu mali mu jishinda ja kukumya. (Mat. 15:35-38; 17:27) Yehoba uji na bintu byavula bingi byo engijisha kuba’mba akwashe bilengwa byanji byumi pano pa ntanda. Nangwa byonkabyo, utundaika bakalume banji kwingijisha bintu byo baji nabyo kutundaika mingilo yanji.—Lupu. 36:3-7. w18.01 17 ¶1-3

Baibolo waamba pa bakalume ba Lesa ba kishinka ba kala balangulukilenga’mba kyawamatu ne kufwa. (Yoba 7:7) Nangwa byonkabyo, kechi balekele kwikala ba kishinka ne, baketekejile mu bulume bupana Yehoba. Kechi bapulwijilemotu mabuula ne, mambo Lesa wetu “upana bulume ku bakooka.” (Isa. 40:29) Kyatamakotu ke kya kuba’mba, bantu ba Lesa bamo lelo jino balanguluka’mba ‘kyawama kutulako Baibolo pacheche’ pa kuba’mba bapwishe makatazho abo. Bamona nobe mwingilo wa bwina Kilishitu kisendwa, kechi bamumona’mba mapesho ne. Onkao mambo, baleka kutanga Mambo a Lesa, kupwila ne kusapwila, byonkatu Satana byo akeba’mba bobe. Diabola wayukishatu bulongo kuba’mba mingilo ya bwina Kilishitu ikosesha bingi lwitabilo lwetu, bino aye ukeba’mba tukooke. Inge mwamona’mba bulume bwakepa, kange mwisulwe kufuma kwi Yehoba ne. Kyo kimye kya kufwenya kwipi ne aye, mambo “ukemulengela kushikimana, [kabiji] ukemukosesha.”—1 Pe. 5:10; Yako. 4:8. w18.01 7-8 ¶2-3

Lusanguko lwa bubiji lwanembwa mu Binembelo ke lwaubile ngauzhi Elisha. Mwanamukazhi wayile bingi nkuwa mu Shunema watambwijile Elisha. Lesa wapesheshe uno mwanamukazhi wajinga ñumba ne mwatawanji kabiji basemene mwana, byonkatu bibalayile ngauzhi. Byo papichile myaka icheche, uno mwana wafwile. Fwanyikizhai bulanda bwajinga na bainanji uno mwana. Uno inetu walombele luusa ku bamwatawanji kuya ku Mutumba wa Kamela kwajinga Elisha kwalepele makilomita 30. Ngauzhi watumine kalume wanji aye Gehazi kutangilako kubwela ku Shunema. Gehazi wakankelwe kusangula kalombwana. Kepo bainanji uno kalombwana bafikile pamo ne Elisha. (2 Mfu. 4:8-31) Elisha watwelele mu nzubo mwajinga kitumbi, kabiji walombele. Uno kalombwana wasangwilwe mu jishinda ja kukumya kabiji inanji wasangalele bingi. (2 Mfu. 4:32-37) Lesa byo asangwile uno kalombwana mu Shunema, wamwesheshe kuba’mba uji na bulume bwa kusangula bafwa. w17.12 4 ¶7-8

Onkao mambo, maana o amwesha’mba muntu wakoma. Kukoma mu maana a kuyuka Lesa kechi kwiya na mambo a kukoma mu kimino ne, bino kwiya na mambo a kwakamwa Yehoba ne kukookela mikambizho yanji. (Sala. 111:10) Banyike bakoma mu maana a kuyuka Lesa kechi ‘bakumpaulwa ne kulelaulwa’ na bisakasaka michima yabo nangwa na bibajimbaika bakwabo kuba ne. (Efi. 4:14) Bino abo bebikako kwikala na “milangwe yo bafunjisha kuyuka kyawama ne kyatama na mambo a kwiingijisha.” (Hebe. 5:14) Bamwesha’mba babena kukoma mu maana kupichila mu kufuukula bintu bulongo. Ano maana akebalengela kupuluka. (Maana 24:14) Onkao mambo, mwafwainwa kwibalumbulwila mafunde a mu Baibolo. Byambo byenu ne byubilo byenu bimweshenga baana benu amba mwanemeka mafunde aji mu Mambo a Lesa.—Loma 2:21-23. w17.12 20-21 ¶12-13

Mulanguluko wa kuba’mba bantu bakonsha kupwisha makatazho kwa kubula bukwasho bwa Lesa, bantu bavula bakonsha kumvwina uno mulanguluko. Mambo ka? Umvwe kya kine bantu bakonsha kwipwishisha makatazho abo, ko kuba’mba kechi bakebewa lutangijilo lwa Lesa ne, kabiji bakonsha kuba byonse byo bakeba. Kabiji bantu baswa uno mulanguluko mambo a kuba masawakya amo a mu ano moba amba’mba makondo, bumbanzhi, bikola, ne buyanji bibena kuya na kukepelako. Sawakya umo waambile’mba: “Bwikalo bwa bantu luno bubena kuwaminako mambo bantu bene bafuukulapo kupwisha makatazho mu ntanda.” Inge mwaumvwa mulanguluko umo wa mu ntanda wakonsha kuleta luzhinauko pa lwitabilo lwenu, kebai bishinka bya mu Baibolo byaamba pa yewo mulanguluko ne kwisamba na mulongo wabanda mu bukine. Langulukai pa ene mambo bantu o bambila byobyo, ene mambo o kyatamina kulangulukila byobyo, ne byo mwakonsha kukana yoyo ndangulukilo. Atweba bonse twakonsha kuchinuzhuka ndangulukilo ya mu ntanda inge ketukookele byambo Paulo byo aambile biji mu kinembelo kya lelo. w17.11 24 ¶14, 17

Mambo ka Bafaliseo o babujilanga kubila bakwabo lusa? Baibolo waamba’mba ‘balengululanga bakwabo.’ (Luka 18:9-14) Mwafwainwa kumweshanga byubilo bya Yehoba, kechi byajinga na Bafaliseo ne. Ubilainga bantu kifyele. (Kolo. 3:13) Jishinda jimo mo twakonsha kubila bino ke kukasulukila boba betulenga mambo pa kuba’mba kibapeelele kwitulomba lulekelo lwa mambo. (Luka 17:3, 4) Ishikishai amba: ‘Nanchi bantu bandenga mambo kibapeelela kwiya na kulomba lulekelo lwa mambo nangwa kya kuba babwezhabwezhapo kulubankanya nyi? Nanchi nebikako kupwana na muntu wamfichishe ku muchima nyi?’ Kikebewa kwipelula pa kuba’mba tulekeleko mambo muntu witulubankenye. Bafaliseo bakankalwanga kuba bino mambo balengulwile bakwabo. Atweba bena Kilishitu twafwainwa kwipelula ne ‘kulanguluka’mba bakwetu betukila.’ (Fili. 2:3) Nanchi mwakonsha kwipelula byonka biji Yehoba nyi? Mwafwainwa kukasulukila bemulenga mambo pa kuba kibapelele kulomba lulekelo lwa mambo. Ubilainga bakwenu lusa kabiji kange muzhingilenga bukiji ne.—Sapwi. 7:8, 9. w17.11 14-15 ¶6-8

Bino kampe mumvwa bumvu inge mwaesakanya jiwi jenu na mawi a bakwenu. Pano bino, kino kechi kyafwainwa kwimulengela kubula kwimbila Yehoba nyimbo ya kumutota ne. Pakuba, inge mwazhikula buku wenu wa nyimbo, mwafwainwa kwinuna mutwe ne kwimba na muchima yense. (Eze. 3:11) Ano moba, mu Mazubo a Bufumu avula muji ma TV po batambisha byambo bya nyimbo, kabiji kino kikwasha bantu kwimba saka bainuna mitwe. Kabiji luno mu mutanchi wa Sukulu wa Mwingilo wa Bufumu wa bakulumpe mu bipwilo babikamo ne lubaji lwa kwimba nyimbo ya Bufumu. Kino kisakukwasha bakulumpe mu bipwilo kutangijilanga kipwilo pa kwimba nyimbo. Kintu kimo kilengela bavula kubula kwimba na jiwi ja peulu ke moyo. Bachiina kwimba na jiwi ja peulu mambo a kwimba kileya. Bino vulukai kuba’mba inge tubena kwamba, “atweba bonse twituntula javula.” (Yako. 3:2) Pano bino, kino kechi kitulengela kuleka kwamba ne. Onkao mambo, nanchi twafwainwa kukankalwa kwimbila Yehoba nyimbo ya kumutota na mambotu a kuba’mba tuji na jiwi ja kileya nyi? w17.11 4-5 ¶9-10

Kimwesho kya butanu na bubiji kyamwene Zekaliya byo kyapwilenga, uno ngauzhi waikele na milanguluko yavula. Yehoba walayile’mba ukakambula bantu boba bubi. Uno mulaye watundaikile bingi Zekaliya. Pano bino, kechi wamwenepo lupimpu ne. Bantu bavula batwajijile na byubilo byabo byatama ne kubula bukishinka, kabiji kechi bapwishishe kushimukulula nzubo ya Yehoba mu Yelusalema ne. Mambo ka Bayudea o balekejile bukiji mwingilo wibapele Lesa? Nanchi babwelele mu muzhi wabo na kutatu muchima pa bwikalo bwabo nyi? Yehoba wayukile bintu byapichilengamo bantu banji. Lesa wamwesheshe Zekaliya kimwesho kyapeleleko kya kukwasha Bayudea kuyuka’mba wibatemwa kabiji wibasanchijile pa mingilo yo baingijileko, ne kwibakwasha kushiinwa’mba ukebazhikijila umvwe batendeka jibiji kushimika. Pa mambo a mwingilo wa kushimukulula nzubo ya Lesa, Yehoba wibalayile byonka byaamba kinembelo kya lelo. w17.10 26-27 ¶1, 5

Kipwilo kimwenamo bingi inge banabalume kebakanamine mingilo mu kipwilo. (1 Timo. 3:1) Pano bino, bamo kechi bebikako kukanamina mingilo mu kipwilo ne. Inge kya kuba mulongo walengelepo mambo kala, wakonsha kutendeka kulanguluka’mba kechi wakonsha kufikilamo kwikala nkwasho nangwa mukulumpe mu kipwilo ne. Nangwa kampe mulongo wakonsha kwilengulula’mba konsha waingila mingilo mu kipwilo ne. Umvwe byo byo kiji kwi anweba, mwafwainwa kuketekela’mba Yehoba ukemukwasha. (Fili. 4:13) Vulukai kuba’mba pa kimye kimo, Mosesa naye walangulukilenga’mba kechi wafikijilemo kwingila mwingilo ye bamupele ne. (Lupu. 3:11) Bino Yehoba wamukwashishe, kabiji mu kuya kwa kimye, Mosesa wachinchikile ne kwingila bulongo mwingilo ye bamupele. Mulongo wabatizhiwa naye wakonsha kuchinchika inge walomba kwi Lesa kufuma panshi ya muchima ne kutanga Baibolo pa juba pa juba. Kabiji kulanguluka languluka pa mashimikila a bantu bachinchikile nako kwakonsha kumukwasha. Wakonsha kulomba bakulumpe mu kipwilo kumufunjisha bya kwingila ne kwipana kwingila mwingilo yense ye bakonsha kumupa. w17.09 32 ¶19

Bena Kilishitu kechi bafwainwa kulanguluka’mba batuntulwile Baibolo wa Septuagint, Wycliffe Bible, ne wa King James Version ne Mabaibolo akwabo batangijilwe na mupashi wa Lesa ne. Bino inge twalanguluka pa mwingilo ye baingijile wa kutuntulula Baibolo, tuswa kishinka kya kuba’mba: Byonka byalayile Yehoba, byambo byanji bikatwajijila kwikalako. Nanchi kino kishinka kechi kimulengela kushiinwa’mba milaye ya Yehoba ikwabo nayo ikafika nenyi? (Yosh. 23:14) Inge twalanguluka pa Baibolo byo atwajijila kwikalako pa myaka yapitapo, lwitabilo lwetu lukoselako kabiji tumutemwa bingi Yehoba. Mambo ka Lesa o etupejile Mambo anji? Kabiji mambo ka o aambijile’mba Mambo anji akatwajijila kwikalako? Mambo witutemwa kabiji ukeba kwitufunjisha pa kuba’mba tumwenengamo. (Isa. 48:17, 18) Onkao mambo, byo twayuka’mba Yehoba witutemwa, ne tweba twafwainwa kumutemwa ne kukookela mikambizho yanji.—1 Yoa. 4:19; 5:3. w17.09 21-22 ¶13-14

Kufunjisha baana kulondela uno mukambizho kwakonsha kukatazha inge muji na benakwenu babula kwitabila. Mwafwainwa kwibanemeka pa kuba’mba baana benu nabo bafunjileko kwibanemeka. Mwafwainwa kwambanga pa byubilo byabo byawama ne kwibasanchila. Chinuzhukainga kwamba byatama pa benakwenu inge mubena kwisamba na baana benu. Mwafwainwa kulumbulwila baana benu kuba’mba muntu mwine uji na luusa lwa kusalapo kwingijila Yehoba. Baana inge baikala na byubilo byawama, bakonsha kulenga nsemi wabula kwitabila kwiya mu bupopweshi bwa kine. Banabalume bamo babula kwitabila bakanya bakazhi babo bena Kilishitu kufunjisha baana Baibolo nangwa kuya nabo na kupwila. Nangwa byonkabyo, mwanamukazhi mwina Kilishitu wafwainwa kumonapo jishinda jo akonsha kufunjishishamo baana bukine bwa mu Baibolo. (Byu. 16:1; 2 Timo. 3:14, 15) Nangwa kya kuba nyenga wafwainwa kunemeka byafuukulapo mwatawanji, bino wakonsha kumwesha patoka lwitabilo lwanji ku baana inge wamonapo kimye, kuba bino kukamulengela kufunjisha baana banji kwikala na byubilo byawama ne kuyuka Yehoba.—Byu. 4:19, 20. w17.10 14 ¶9-10

Bantu balengelwe mu kipasha kya Lesa. Na mambo a kuba’mba Yehoba ye mwine uji na kifyele, ne bantu bonse basemwatu na uno muchima wa kukeba kubila bakwabo kifyele. Nangwatu boba babula kuyuka Lesa wa kine bamwesha bakwabo kifyele. (Nte. 1:27) Mu Baibolo muji mashimikila a bantu bamwesheshe kifyele. Vulukai jishimikila ja banabakazhi babiji bapite balwijilenga mwana bayile kwi Solomone kuba’mba ebachibile mambo. Solomone byo aesekele bano banabakazhi kupichila mu kukambizha’mba mwana bamwabanye pakachi na mpoko, kifyele kya mwine mwina kyamwekele. Na mambo a kifyele, mwina mwana wakainye mfumu kwipaya mwana ne kwamba’mba mwana bamupane ku mwanamukazhi mukwabo. (1 Mfu. 3:23-27) Nangwa mwakonsha kuvuluka mwana wamukazhi wa kwa Felo wapulwishe Mosesa saka akiji lukeke. Nangwa kya kuba wayukile’mba uno mwana ye ataine wajinga mwana wa Bahebelu kabiji bafwainwe kumwipaya, “wamumvwijile lusa” ne kufuukulapo kumukomesha nobe mwananji wa kwisemena.—Lupu. 2:5, 6. w17.09 8-9 ¶2-3

Bapopweshi ba kine bonse bafwainwa kwipelula, kabiji mufuma byawama bingi. (Maana 22:4) Kwipelula kuketukwasha kwikala mu mutende ne kukwatankana mu kipwilo. Kabiji kwikala bepelula kuketukwasha kutambwila lusa lukatampe lwa Lesa. Mutumwa Petelo waambile’mba: “Anweba bonse vwalai muchima wa kwipelula mu bintu byo mwiubila anwe bene na bene, mambo Lesa ukana bantu belundumika, pakuba ubila lusa lwanji lukatampe bantu bepelula.” (1 Pe. 5:5) Mu ntanda lelo jino, bantu bakooka muchima ne batekanya bebamona’mba bazenzalala. Bino buno ke bubela bufiita! Abino byubilo byawama bifuma ku Mwine uji na bulume bukatampe. Yehoba Lesa ye mwine umwesha kukooka muchima ne butekanye. Akilangulukai byo aubile kimye kyo atumine bamalaika banji kukumbula mepuzho a kwa Abalahama ne Lota. (Nte. 18:22-33; 19:18-21) Kabiji Yehoba wamwesheshe butekanye pa myaka kukila pa 1, 500 ku kisaka kya bena Isalela kyamusatukijile.—Ezi. 33:11. w17.08 25 ¶13-14

Lombai, kabiji mukatambula mutende wa Lesa. Bino waambile ne kuba’mba “mutende wa Lesa wakila milanguluko ya bantu.” Kino kyalumbulula ka? Bantuntuluzhi bamo batuntulula bino byambo amba “wakila bintu byonse bilangulukapo bantu” nangwa’mba “wakila byonse bifuukulapo bantu kuba.” Onkao mambo, Paulo wibabuujilenga’mba “mutende wa Lesa” wawama bingi kukila ne pa byo balangulukilenga amba byo byo aji. Nangwa kya kuba na maana etu twakonsha kumona’mba makatazho kechi akapwa ne, bino Yehoba wiapwisha, kabiji wakonsha kuba kintu kyo tubula ne kuketekala. (2 Pe. 2:9) Twakonsha kutwajijila byepi kwikala na “mutende wa Lesa” bino saka tubena kupita mu makatazho? Kupichila mu kwikala na bulunda bwakosa na Lesa wetu, Yehoba. Twakonsha kwikala balunda na Lesa “kupichila mwi Kilishitu Yesu,” wapaine bumi bwanji kwikala kitapisho kya bukuzhi. Kupana bukuzhi ke kintu kikwabo kya kukumya kyaubile Shetu. Yehoba wingijisha bukuzhi kwitulekelako mambo, kwitulengela kwikala na jiwi ja mu muchima jatoka ne kufwenya kwi ne aye.—Yoa. 14:6; Yako. 4:8; 1 Pe. 3:21. w17.08 10, 12 ¶7, 15

Javula muntu mwine ye uyuka bulanda bo aji nabo, kabiji kyakonsha kukatazha kwamba byo abena kumvwa. Nangwatu inge muntu waamba byo abena kumvwa, kechi kyapeela bakwabo kumvwisha byo abena kwamba ne. Kyakatazha bingi kuyuka byambo bya kwamba ku muntu uji bingi na bulanda. Nangwa byonkabyo, kintu kyanema kyo mwafwainwa kuba ke ‘kujijila pamo na boba bajila.’ (Loma 12:15) Inge mukankalwa kwamba byambo bya lutekenesho, mwakonsha kutekenesha muntu kupichila mu kumutumina kakikachi muji byambo bya lutekenesho, kumutumina byambo pa kompyuta, tubyambo pa foni nangwa nkalata. Mwakonsha kunemba kinembelo kya lutekenesho, kutongolapo kyubilo kimo kyawama kyo muvuluka pa muntu wafwa, nangwa kwamba pa bintu bimo byo mwaubijile pamo byo muvuluka. Kange mulengulule buneme bwa kulombela pamo na mwina Kilishitu wafwisha ne kumulombelako mu milombelo yenu ya pa bunke ne. w17.07 14-16 ¶13-16

Ba mulume ne mukazhi bakonsha kulefulwa inge kebapite mu makatazho, nangwa inge masongola abo kechi awama kwesakana na mo balangulukijilenga’mba byo akekala ne. Langulukai pe Yehoba byo aubile na bena Isalela. Waambile’mba wajinga nobe mwatawabo. (Isa. 54:5; 62:4) Bulunda bwajinga pakachi ka Yehoba ne bena Isalela bwajinga nobe ‘masongola’ aji mu lukatazho. Pano bino, Yehoba kechi wafikenejiletu kwibakana ne. Watwajijile kwibomvwina lusa ne kufikizha mulaye wanji ye ebalayile. (Sala. 106:43-45) Kino kitulengela kutemwa bingi Yehoba. Ba mulume ne mukazhi batemwa Yehoba balondela mashinda anji a kubilamo bintu. Nangwatu inge baikala na makatazho, kechi bafuukulapo kwikana saka pabula mambo a mu Binembelo a kwikainapo ne. Bayuka kuba’mba Yehoba ye wibasambakanya kabiji ukeba’mba batwajijile kwikala mubiji umo. Mambo o baswisha mu Binembelo a kwikainapo ke bulalelale. (Mat. 19:5, 9) Inge bena Kilishitu kebebikeko kukosesha masongola abo, bamwesha’mba babena kutumbijika bumfumu bwa Yehoba. w17.06 31 ¶17-18

Satana Diabola wazhinaukile bumfumu bwa Yehoba. Waambile’mba Lesa kechi kalama wawama ne, kabiji amba ufya bintu byawama ku bilengwa byanji. Diabola waambile’mba bantu bakonsha kwikala na lusekelo inge kebelame abo bene. (Nte. 3:1-4) Satana wanungilepo ne kuba’mba muntu yense inge wapita mu makatazho, wakonsha kukana bukalama bwa Yehoba. (Yoba 2:4, 5) Yehoba waswisha kimye kyabaya kupitapo pa kuba’mba bantu bemwene abo bene kishinka kya kuba’mba kechi bakonsha kwilama abo bene ne. Yehoba wayuka kuba’mba byonse byaambile Diabola bya bubela. Pano mambo ka Lesa o aswishisha kimye kyabaya kwa kubula kupwisha ano mambo? Mambo ano mambo avwangamo bantu bonse pa ntanda ne bamalaika mwiulu. (Sala. 83:18) Kino kyanema mambo bantu batanshi bakaine bukalama bwa Yehoba, kabiji ne bantu bavula kufuma kyokya kimye byo byo babena kuba. Kino kyakonsha kulengela bamo kulanguluka’mba kampe byaambile Diabola bya kine. w17.06 22-23 ¶3-4

Mwingilo wa kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga witufunjisha bya kwingila bulongo mingilo, bya kwisamba na bantu, kubula moyo, ne kujimuka pa kwamba. (Maana 21:5; 2 Timo. 2:24; tubyambo twa munshi) Bino mwingilo wa kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga uleta bingi lusekelo mambo wimukwasha kuyuka Binembelo paimena lwitabilo lwenu. Kabiji uno mwingilo wimulengela kwingijila pamo ne Yehoba. (1 Ko. 3:9) Mwakonsha kwikala na lusekelo pa kwingila mwingilo wa kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga nangwa kya kuba mu nyaunda mo mwingijila mujitu bantu bacheche batambwila mambo awama. Uno mwingilo kechi tumwingila bunke ne. Kipwilo kyonse kiya na kukeba bantu bakeba kufunda bukine. Nangwa kya kuba mulongo umotu nangwa nyenga umo ye wakonsha kutaana muntu wafwainwa kuswa kufunda bukine ne kwikala mwana wa bwanga, bino atweba bonse twingila mwingilo wa kukeba bantu kabiji twikala na lusekelo. Akilangulukai pe ba Brandon baingijile bupainiya pa myaka 9 mu nyaunda muji bantu babula kutambwila bukine. Baambile’mba: “Kechi nataainepo muntu wafunjile bukine kufika ne ku lubatizhilo ne, bino bakwetu bafunjishepo bamo. Nji bingi na lusekelo mambo nafuukwilepo kwingila mwingilo wa kimye kyonse wa kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga.”—Sapwi. 11:6. w17.07 23-24 ¶7, 9-10

Hana muka Elekana kechi wasemenepo mwana ne, pakuba mpaji nanji aye Penina wasemene baana. (1 Sam. 1:4-7) Hana bamwendelekanga bingi kwi Penina “pa mwaka pa mwaka.” Kino kyalengejile Hana kwikala na binyenge bikatampe ne bulanda. Walombanga kwi Yehoba pa kuba’mba binyenge bikepeko. (1 Sam. 1:12) Waketekejile’mba Yehoba ukamushinkula lusemo nangwa kumukwasha mu jishinda jikwabo. Tukatwajijila kupita mu meseko ne mu bya malwa mambo twibambulwa kulumbuluka kabiji tubena kwikala mu ntanda iji mu bulume bwa kwa Satana. (1 Yoa. 5:19) Kyawama bingi kuyuka’mba Yehoba ye “Lesa wa lutekenesho lonse.” (2 Ko. 1:3) Jishinda jimo jo etukwashishamo kuchinchika meseko nangwa bya malwa ke lulombelo. Hana wabuujile Yehoba byonse byajinga ku muchima wanji. Ne atweba inge ketupite mu bya malwa, twafwainwa kubuula Yehoba byonse biji ku muchima wetu. Twafwainwa kumusashijila, ko kuba’mba kulomba na muchima yense.—Fili. 4:6, 7. w17.06 6 ¶10-11

Yesu saka asangulwa kala, wamwene baana banji ba bwanga bakankelwe kukwatapotu jisabi nangwa jimo. Wibambijile’mba: “‘Telai bukonde ku kilujo kya bwato kabiji musakukwatapo amo.’ Bebutele, bino bakankelwe kwibukokela mu bwato, mambo mwafwile masabi avula bingi.” (Yoa. 21:1-6) Byo bapwishishe kuja kajo ka kwiaula, Yesu waipwizhe Shimona Petelo byambo biji mu kinembelo kya lelo. Yesu waambilenga pa ka? Petelo watemenwe bingi kukwata masabi. Onkao mambo, kyamweka Yesu wakebelenga kuyuka kine kintu Petelo kyo atemenwe bingi. Nanchi Petelo watemenwe mwingilo wanji wa kukwata masabi kukila byo atemenwe Yesu ne mafunjisho anji nyi? Petelo wakumbwile’mba: “Ee Nkambo, anweba mwayuka’mba nemutemwa.” (Yoa. 21:15) Kya kine, Petelo watemenwe bingi Yesu. Kufumatu kyokya kimye, Petelo wapayankene mu mwingilo wa kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga ba kwa Yesu, kabiji waikele jishiki mu kipwilo kya bena Kilishitu batanshi. w17.05 22 ¶1-2

Kuketekela mwi Yehoba na muchima yense kwakwashishe Paulo kuchinchika makatazho o apichilengamo. Kechi waswishishe makatazho kukookesha lwitabilo lwanji ne. Ki ka kyamukwashishe kuba bino? Watwajijile kukinka manungo mwi “Lesa wa lutekenesho lonse, witutekenesha mu meseko etu onse.” (2 Ko. 1:3, 4) Kulomba kwi Lesa kimye kyonse kwitukwasha kwikala na bulunda bwakosa ne aye. (Sala. 86:3; 1 Tesa. 5:17; Loma 12:12) Inge twaikalapo na kimye kyabaya kya kubuula Yehoba byonse biji ku muchima wetu, tufwenya kwipi na Shetu wa mwiulu, ‘Umvwa milombelo.’ (Sala. 65:2) Kabiji inge twamona Yehoba byo akumbula milombelo yetu, butemwe bwetu pe aye bukoselako. Twimwena kishinka kya kuba’mba “Yehoba uji kwipi na bonse bamwita.” (Sala. 145:18) Inge twashiinwa’mba Yehoba witutemwa kabiji witukwasha, tukachinchika meseko a mu bwikalo. w17.05 19 ¶9-10

Mwakonsha kuba byepi inge kechi mwaumvwisha byafuukulapo bakulumpe mu kipwilo ne, nangwa inge mwamona’mba kechi byawama ne? Abino byonse byakonsha kweseka lwitabilo lwenu mwi Yehoba ne mu jibumba janji. Kwipelula kwakonsha kwimuzhikijila byepi inge mwaesekwa mu bino bintu? Twayai twisambe pa mashinda abiji. Kitanshi, kwipelula kuketukwasha kuswa kuba’mba javula kechi twikala na bishinka byonse ne. Kabiji nangwa tuyuke byavula byepi pa kyamwekele, bino Yehoba ye yenkatu uji na bulume bwa kutala mu muchima wa muntu. Kuyuka kino kishinka kuketukwasha kwipelula ne kuyuka papelela bulume bwetu bwa kuyuka bintu, ne kupimpula ndangulukilo yetu. Kya bubiji, kwipelula kuketukwasha kutekanya ne kukookela byo tubena kupembelela kuba’mba Yehoba akengijilepo pa nshiji yo twamona. Baibolo waamba’mba: “Pakuba mubi kechi ukamona byawama nangwa kwikala myaka yavula ne.” (Sapwi. 8:12, 13) Bantu bepelula bamwenamo byawama kabiji kino kikwasha bonse bavwangwamo mu oo mambo.—1 Pe. 5:5. w17.04 25-26 ¶10-11

Yosefwa bamupelemo mambo a bubela. Waambile’mba kechi walengelepo mambo a kumukashilapo ne. Onkao mambo, wabuujile kaseya kuba’mba akamwambileko kwi Felo. Mambo ka? Mambo wakebelenga’mba ‘akamufumyemo mu kaleya.’ (Nte. 40:14) Nanchi byambo byaambile Yosefwa bimwesha’mba watajilengapotu pa luno lukatazho lwanji nyi? Ine. Yosefwa wayukile’mba bamubile nshiji ku bantu bapusana pusana. Onkao mambo, wabuujile kaseya makatazho anji, amba kampe wakonsheshe kumukwasha. Nangwa byonkabyo, Binembelo kechi byaambapo’mba Yosefwa wabuujileko muntu nangwa umo, nangwatu Felo kuba’mba bakolojanji bo bamupoteshe ne. Bakolojanji byo baishile ku Ijipita, bapwaine ne Yosefwa, kabiji Felo wibatambwijile ne kwibatundaika kuvilukila mu Ijipita kuba’mba bakeyowenga “bintu byonse byawamisha bya mu kyalo kya Ijipita.”—Nte. 45:16-20. w17.04 20-21 ¶12-13

Ene mambo Yehoba kyo aikela na luusa lwa kulama mambo uji na maana ne milangwe ikebewa pa kulama bilengwa byonse. Akilangulukai pa kino: Lesa wapele Mwananji bulume bwa kubuka bikola byakankelwe kubuka badokotala. (Mat. 4:23, 24; Mako 5:25-29) Nangwa kya kuba byaubile Yesu ke bya kukumya kwi atweba bantu, bino kwi Yehoba kechi bya kukumya ne. Aye wayuka byo twalengwa kabiji uji na bulume bwa kwitubuka. Uji ne na bulume bwa kusangula bafu ne kukanya bya malwa biponakotu bine. Bantu mu ino ntanda iji mu bulume bwa kwa Satana bakikeba mashinda a kupwishishamo malwañano pakachi ka byalo. Yehoba ye yenkatu uji na maana a kuleta mutende pano pa ntanda ponse. (Isa. 2:3, 4; 54:13) Inge ketufunde pa maana a Yehoba ne milangwe yanji, tumvwatu byonka byaumvwine mutumwa Paulo, kimye kyo anembele na lutangijilo lwa mupashi byambo biji mu kinembelo kya lelo. w17.06 28 ¶6-7

Bantu bavula mu ntanda kechi banemeka masongola ne. Inge baikala na makatazho mu masongola, bafuukulapo kusha benakwabo. Bino bena Kilishitu kechi byo byo boba ne. (1 Ko. 7:27) Kulala luchipo lwa masongola kujitu pamo na kubepa Lesa bubela, kabiji Lesa washikwa ba bubela. (Levi 19:12; Maana 6:16-19) Yehoba washikwa bafutukamo benakwabo ne kwibakana. (Mala. 2:13-16) Yesu wafunjishe kuba’mba mambo a mu Binembelo a kufumishapo luchipo lwa masongola ke mambo a bulalelale inge umo wakana kulekelako mukwabo mambo. (Mat. 19:9; Hebe. 13:4) Nga Binembelo byaambapo amba ka pa kwabana? Baibolo walumbulula bulongo byo kyafwainwa kwikala. (1 Ko. 7:10, 11) Kechi kujipo mambo anembwa mu Baibolo a kwabenapo ne. Pano bino, bena Kilishitu bamo baji mu masongola bafuukulapo kwabana na mambo a bintu nabiji bino: Inge mwinakwanji washinta kya kuba bumi bwanji buji mu kizumba nangwa inge mwinakwanji nsatuki kabiji ubena kumukanjikizha kuleka kwingijila Lesa. w17.04 17 ¶14-16