Kukebakeba Lusekelo
PA MYAKA icheche yapitapo kunyuma kwe, bantu ba mu France, Germany, Great Britain, ne mu United States bebepwizhe’mba: “Ki ka kilengela bantu kwikala na lusekelo?” Pa bonse bo baipwizhe, mapesenti 89 a bantu baambile’mba, kwikala na butuntulu bwa mubiji; mapesenti 79 baambile’mba, kwikala mu masongola awama; bakwabo mapesenti 62 batongwele amba kwikala na baana; kabiji bakwabo 51 pesenti nabo balangulukile’mba kwikala na nkito yawama nako kulengela bantu kwikala na lusekelo. Kabiji nangwa kya kubatu bantu bavula bafunjishiwa’mba kwikala na mali kechi ko kulengela lusekelo ne, bino mapesenti 47 a boba bo baipwizhe bashiinwa kuba’mba kwakonsha. Nanchi bishinka bine byaambapo’mba ka?
Patanshi, akimonai mali byo akwatankana na lusekelo. Byo bapesele banonshi kitota kimo bekala mu United States, kyatanyiwe kuba’mba bano bantu kechi bakijishemotu kwikala ba lusekelo kukila bakwabo bonse ne. Kunungapo, kwesakana na bashayuka batala pa butuntulu bwa bantu, baambile’mba bantu bavula mu United States banonka bipe byavula pa myaka makumi asatu apitapo, pano bino amba kechi baji bingi na lusekelo nobe byonka byo bajinga kala ne. Sawakya umo waamba’mba: “Mu yonka ino myaka yatongolwa, bantu baji na binyenge babena kuya na kuvujilakotu. Banyike kwiipaya abo bene kwauba ne vuku. Kwikana mu masongola nako kubavule bingi.” Mu byalo 50 bimo, bapesapesa bya kupesapesa bafunjile pa mali byo aji ne lusekelo bataine kuba’mba, kwikala na mali kechi kwakonsha kulengela bantu kwikala ba lusekelo ne.
Kyalondelapo, ibyepi bishina nabiji butuntulu bwa mubiji, masongola awama ne kwikala na nkito yawama, byo byakonsha kulengela bantu kwikala ba lusekelo? Kine, umvwe bino bintu byo bikebewa pa kuba’mba bantu bekale ba lusekelo, pano nga bantu bavula babula butuntulu bwa mubiji ne boba bonse babula mu masongola awama, kiji byepi? Kabiji ibyepi ku boba besongola babula baana, ne banabalume bonse ne banabakazhi babula nkito yawama? Nanchi ko kuba’mba bonse bano bantu kyapwa kechi bakonsha kwikala na lusekelo nenyi? Abya lusekelo lwaambiwapo lwa boba babena kwiyowa butuntulu bwa mubiji ne baji mu masongola awama, lwakonsha kutwajijila umvwe bwikalo bwabo bwa alukile nyi?
Nanchi Tubena Kukebakeba mu Mashinda Awama Nyi?
Muntu yense ukeba kwikala wa lusekelo. Kino kechi kya kukumya ne, mambo Mulenga walumbululwa amba “Lesa wa bibusa [“lusekelo,” NW]” kabiji ne muntu walengelwe mu kipasha kya Lesa. (1 Timoti 1:11; Ntendekelo 1:26, 27) Onkao mambo, kukeba lusekelo ke kintu kya kyafwainwa bantu kuba. Pano bino, bantu bavula batana kuba’mba kukebesha lusekelo kujitu nobe musenga wilamata bukiji bukiji wiamuka.
Bamo batwezhamo ne mutwe mu kukeba kutana lusekelo nyi? Mutemwamaana wafunda pa bya bwikalo bwa bantu aye Eric Hoffer walangulukile byonka bino. Wamwene kuba’mba: “Kutaya kimye kyabaya mu kukebakeba lusekelo ke kintu kimo pa bintu bikatampe kibula kuleta lusekelo.” Kino kya kine bingi umvwe kya kuba ke tukebe lusekelo mu mashinda atama. Mu jino jishinda, tukakonsha kufichishiwa ku muchima ne kulefulwa. Kukeba mashinda a kwikelamo banonshi; kuya nkuwa, nangwa kuyukanyikwa ku bantu; kulondalonda bya bumulwila ntanda, kupwañana na bantu ne kukeba kuwamisha bwikalo; nangwa bantu kwita muchima abo bene, byonse bino byakankalwa kuleta lusekelo. O ene mambo, bamo balondela byambo byapusanako byanembele nembi umo amba: “Umvwe kya kuba kine twaleka kutoñaminatu mu kukeba lusekelo, tukekala na lusekelo lwawama bingi”!
Kya kine, mikumbu yaambile bantu bo baipwizhe yaambiwapo ku ntendekelo ya uno mutwe nayo imwesha’mba, pa bantu jikumi, bana bo balangulukile’mba lusekelo lwiyako na mambo a kuba bintu byawama ne kukwasha bantu. Kabiji ne pa bantu bana, umo, waambile na mukoyo amba, lwitabilo ne kulamachila ku bupopweshi bilengela bingi bantu kwikala ba lusekelo. Onkao mambo, twafwainwa kuyuka bulongo kine kintu kilengela pa kuba’mba bantu bekale na lusekelo lwa kine. Mutwe walondelapo usakwitukwasha kuyuka byo twakosha kuba kino.
[Bipikichala pa peja 3]
Bantu bavula balanguluka kwikala na mali, bwikalo bwawama mu kisemi, nangwa kwikala na nkito yawama, amba byo bilengela bantu kwikala ba lusekelo. Nanchi mwaitaba nyi?