“Mukasangalalenga Na Muchima Yensetu”

‘Mukajenga kijiilo kyazhila kya Yehoba . . . , kya kuba’mba, mukasangalalenga na muchima yensetu.’—MPITULUKILO YA MU MIZHILO 16:15.

1. (a) Ñanyi mambo akolomwene Satana? (b) Ki ka Yehoba kyo aambijile jimo panyuma ya kuba ba Adama ne Evwa basatuka?

SATANA byo alengejile ba Adama ne Evwa kusatukila Mulenga wabo, wakolomwene mambo abiji akatampe. Patanshi, walengulwile bukishinka bwa Yehoba ne lūsa lwanji lwa bukalama. Kya bubiji, Satana waambile’mba bantu bengijila Lesa na mambo a kajiilo. Bino byambo wibyambile kikatakata mu moba a Yoba. (Ntendekelo 3:1-6; Yoba 1:9, 10; 2:4, 5) Nangwa byonkabyo, Yehoba waingijijilepo bukiji pa kuba’mba apwishe ano mambo. Nangwatu kimye ba Adama ne Evwa kyo bakijinga mu bujimi bwa Edena, Yehoba waambijile jimo jishinda jo akapwishishamo ano mambo. Waambijile jimo kwiya kwa “lukunwa” awo panyuma ya kumufumpa ku kashiko, ukabwela wafumpa Satana ku mutwe ne kumwipaya.—Ntendekelo 3:15, NW.

2. Yehoba wasamishepo byepi kyeya pa byo akafikizha bungauzhi buji pa Ntendekelo 3:15?

² Mu kupita kwa kimye, Yehoba wasamishepo kyeya pa buno bungauzhi, onkao mambo kumwesha’mba kine bukafikizhiwa. Kya kumwenako, Lesa wabujile Abalahama kuba’mba “lukunwa” ukamwekela mu ba mu kisemi kyanji. (Ntendekelo 22:15-18, NW) Munkana Abalahama, aye Yakoba waishile kwikala nsemi wa bisaka jikumi na bibiji bya bena Isalela. Mu 1513 B.C.E., kimye bino bisaka kyo byaikele ke mukoka, Yehoba wibapele mizhilo yavwangilemo bijiilo byavula byaubiwanga pa mwaka pa mwaka. Mutumwa Paulo waambile’mba, abya bijiilo byajinga “bimvule bya bintu bikeya.” (Kolose 2:16, 17; Bahebelu 10:1) Mwavwangiwe kimwesho kya kufikizhiwa kwa nkebelo ya Yehoba ya Lukunwa. Kwikala na bino bijiilo kwaletelanga bingi lusekelo lukatampe bena Isalela. Kwisamba pa bino bijiilo kusakukosesha lwitabilo lwetu mu milaye ya kine ya Yehoba.

Lukunwa Wamweka

3. Ñanyi wajinga Lukunwa walayiwe, kabiji kashiko kanji kafumpilwe byepi?

³ Byo papichile myaka 4,000 kufuma kimye Yehoba kyo aambile bungauzhi butanshi, Lukunwa walayiwe wamwekele. Uno lukunwa wajinga Yesu. (Ngalatiya 3:16) Byo ajinga muntu walumbuluka, Yesu wasungile bulumbuluke bwanji kufikatu ne ku lufu ne kumwesha kuba’mba byaambile Satana byajinga bya bubela. Kabiji kunungapo, Yesu byo abujile mambo, lufu lwanji lwajinga kitapisho kyanema bingi. Kupichila mu kino kitapisho, Yesu wapokolwele baana bakishinka ba kwa Adama ne Evwa ku bundengamambo ne lufu. Lufu lwa kwa Yesu lwa kufwila pa kichi kya lumanamo lwalumbulwilenga ‘kufumpa kashiko’ ka Lukunwa walayiwe.—Bahebelu 9:11-14.

4. Kitapisho kya kwa Yesu kyaimenejilweko byepi?

⁴ Yesu wafwile pa Nisanyi 14, mu 33 C.E.a Mu Isalela, juba ja Nisanyi 14 jajinga juba ja lusekelo ja Kijiilo kya Lupitailo. Pa mwaka pa mwaka pa jino juba, bisemi byajanga bya kuja byavwangilemo ne mwana mukooko wabula bulema. Mu jino jishinda, bavulukanga mwingilo waingijile mashi a mwana mukooko kupokolola baana babeji babena Isalela kimye malaika wa lufu kyo aipaile baana babeji babena Ijipita pa Nisanyi 14, mu 1513 B.C.E. (Kulupuka 12:1-14) Mwana mukooko ye bajanga pa Kijiilo kya Lupitailo waimenejilengako Yesu, awo mutumwa Paulo ye aambilepo’mba: ‘Kilishitu mwana mukooko wetu wa Lupitailo, waipayilwe kala.’ (1 Kolinda 5:7) Byonka byajinga mashi a mwana mukooko ye bajanga pa Kijiilo kya Lupitailo, ne mashi a kwa Yesu aichikile aleta lupulukilo ku bantu bavula.—Yoano 3:16, 36.

‘Nsomo ya Bafu’

5, 6. Yesu wasangwilwe kimye ka, kabiji kino kyaimenejilwengako byepi mu Mizhilo? (b) Kusangulwa kwa kwa Yesu kwalengejile Ntendekelo 3:15 kufikizhiwa byepi?

⁵ Pa juba ja busatu, Yesu wasangwilwe pa kuba’mba apane kwi Shanji buneme bwa kitapisho kyanji. (Bahebelu 9:24) Lusanguko lwanji lwaimenejilwengako na kijiilo kikwabo. Juba jalondelangapo panyuma ya Nisanyi 14, jo jajinga juba patendekelanga Kijiilo kya Shinkwa Wakubula Mbizho. Kepo pa Nisanyi 16, bena Isalela baletanga bikuta bya nsomo bya mbaale, byo banowanga mu kunowa kutanshi, kuba’mba ñanga ebipepezhe ku meso a Yehoba. (Bena Levi 23:6-14) Kyailamo bingi kuba’mba mu 33 C.E., pa jonka jino juba ja Nisanyi 16 Yehoba wachibikizhe mulanguluko wa kwa Satana wa kukeba kwipaya “kamonyi [wanji] wa kishinka”! Pa Nisanyi 16, mu 33 C.E., Yehoba wasangwile Yesu ku bafu kwikala kilengwa kya mupashi kibula kufwa.—Lumwekesho 3:14; 1 Petelo 3:18.

⁶ Yesu waikele “ke wa nsomo wa mu boba baji mu tulo.” (1 Kolinda 15:20) Yesu wapuseneko bingi na bantu basangwilwe patanshi, mambo aye kechi wafwile jibiji ne. Waile mwiulu ne kwikala ku kilujo kya kwa Yehoba, kupembelela poso byo aikele ke Mfumu wa Bufumu bwa mwiulu bwa Yehoba. (Masalamo 110:1; Byubilo 2:32, 33; Bahebelu 10:12, 13) Kufumatu kimye kyo aikele ke Mfumu, Yesu pano uji na bulume bwa kufumpa ku mutwe wa mulwanyi mukatampe Satana, ne konauna lukunwa wanji kikupu.—Lumwekesho 11:15, 18; 20:1-3, 10.

Bantu Bakwabo ba mu Lukunwa wa kwa Abalahama

7. Kijiilo kya Milungu kyajinga ki ka?

⁷ Yesu wajinga lukunwa walayiwe mu bujimi bwa Edena, kabiji kupichila mwi aye, Yehoba ‘ukonauna mingilo ya Diabola.’ (1 Yoano 3:8) Nangwa byonkabyo, kimye Yehoba kyo aambile kwi Abalahama, Wamwesheshe kuba’mba “lukunwa” wa kwa Abalahama ukabaya bingi kechi ukekalatu wa muntu umo ne. Ukekala “pamo nobe tubangabanga twa mwiulu, kabiji pamo nobe musenga wa ku kitulu kya kalunga ka mema.” (Ntendekelo 22:17) Kumweka kwa bantu bakwabo ba mu “lukunwa” kwaimenejilweko na kijiilo kikwabo kya lusekelo. Byo papichile moba makumi atanu panyuma ya Nisanyi 16, bena Isalela baikalanga na Kijiilo kya Milungu. Pa kino Muzhilo waambile’mba: “O moba makumi atanu a kufika ku juba ja palutwe ya juba ja sabado ja butanu na bubiji; kepo mukaleta mulambo wa kajo kapya kwi Yehoba. Mukalete kufumya ko mwikala bashinkwa babiji ba kupepezha, balengwa na mapaunji jikumi na abiji a bunga; bakalengwe na bunga bwalambisha ne mbizhomo ne kwibosha, yo nsomo ya kajo kwi Yehoba.”b—Bena Levi 23:16, 17, 20.

8. Kintu ka kyakilamo kunema kyaubiwe pa Pentekosta mu 33 C.E.?

⁸ Kimye Yesu kyo ajinga panopantanda, Kijiilo kya Milungu kyayukanyikilwe’mba Pentekosta (kyafuma ku kyambo kya Kingiliki kilumbulula’mba “makumi atanu”). Pa Pentekosta mu 33 C.E., Ñanga Mukatampe, aye Yesu Kilishitu wasangwilwe, waitulwile mupashi wazhila pa kajibumba kacheche ka baana ba bwanga 120 bapwijile mu Yelusalema. Onkao mambo, abano baana ba bwanga baalukile ke baana ba Lesa bashingwa kabiji ne kwikala balongo ba kwa Yesu Kilishitu. (Loma 8:15-17) Baikele ke mukoka mupya wa “bena Isalela ba Lesa.” (Ngalatiya 6:16) Kutendeka na kajibumba kacheche ka baana ba bwanga bashingwa, uno mukoka kikapelako ukafika 144,000.—Lumwekesho 7:1-4.

9, 10. Kipwilo kya bena Kilishitu bashingwa kyaimenejilwengako byepi pa Pentekosta?

⁹ Kipwilo kya bena Kilishitu bashingwa kyaimenejilwengako na bashinkwa babiji muji mbizho bapepezhiwanga kwi Yehoba pa Pentekosta. Bashinkwa baji na mbizho bamwesheshenga’mba bena Kilishitu bashingwa bakiji na mbizho ya bundengamambo bo baswaine. Nangwa byonkabyo, bakonsha kumusolomoka Yehoba kupichila mu kitapisho kya bukuzhi bwa kwa Yesu. (Loma 5:1, 2) Mambo ka bashinkwa babiji? Akino kyamweka kyalumbulwilenga’mba baana ba Lesa bashingwa bakafuma mu mabumba abiji, patanshi bakafuma mu bena Yuda ba kisemwa, apa bino ne mu Bangetila.—Ngalatiya 3:26-29; Efisesa 2:13-18.

¹⁰ Bashinkwa babiji bapanwanga pa Pentekosta balengwanga kufuma ku bya nsomo bya kajo ka wichi ko banowanga. Byonkabyo, bano bena Kilishitu bashingwa na mupashi nabo batelwa’mba “nsomo ya bilengwa byanji.” (Yakoba 1:18) Bo batanshi balekelwa mambo kupichila mu mashi a kwa Yesu aichikile, kabiji kino kyo kilengela amba bapewe bumi bwa bumbulwa kufwa mwiulu, mo balamina pamo na Yesu mu Bufumu bwanji. (1 Kolinda 15:53; Filipai 3:20, 21; Lumwekesho 20:6) Byo baji baana ba mwiulu, kulutwe kacheche ‘bakeilama [mikoka ya bantu] na kamama ka kapotwe ne kumona ‘Satana kasa bamuchakakanya munshi ya maulu abo.’ (Lumwekesho 2:26, 27; Loma 16:20) Mutumwa Yoano waambile’mba: ‘Bano bo boba balondela aye Mwana mukooko konse konse ko aya. Bano bakujilwe mu bantu, amba bekale ke bya nsomo kwi Lesa ne kwi aye mwana mukooko.’—Lumwekesho 14:4.

Juba Jaamba pa Kupokololwa

11, 12. (a) Ki ka kyaubiwanga pa Juba ja Kufuchilamo Mambo? (b) Bi ka byo bamwenangamo bena Isalela mu milambo ya bañombe balume ne bambuzhi?

¹¹ Pa juba ja bujikumi ja ñondo wa Etanimu (ye batendekele kutela’mba Tishili),c bena Isalela baikalanga na kijiilo kyaimenejilengako kitapisho kya bukuzhi bwa kwa Yesu byo kikengila. Pa joja juba, mukoka yense wapwilanga pamo pa Juba ja Kufuchilamo Mambo kuba’mba bebalambwileko milambo ya kwibafuchila mambo abo.—Bena Levi 16:29, 30.

¹² Pa Juba ja Kufuchilamo Mambo, ñanga mukatampe waipayanga ñombe wa mulume wa kisonge, kabiji pa kutwela Mwine Mwazhijisha washikulanga mashi amo a ñombe ne kwiasansa jitanu na jibiji kulutwe ya Jikwachi, ko kuba’mba bapainenga mashi kwi Yehoba. Uno mulambo wajinga wa mambo a ñanga mukatampe ne “ba mu nzubo yanji,” bañanga babacheche, kabiji ne bena Levi. Panyuma ya bino, ñanga mukatampe washikulanga bambuzhi babiji. Umo wamwipayanga kuba’mba ekale mulambo wa bubi wa “bantu.” Mashi a mbuzhi amo beasanshilenga kulutwe ya Jikwachi jajinga Mwine Mwazhijisha. Panyuma ya bino, ñanga mukatampe watentekanga maboko anji pa mutwe wa mbuzhi mukwabo mumi ne kwisolwelapo bubi bonse bwa bena Isalela. Kepo amupananga awa mbuzhi kuwakumutwala mungye, sa asenda mu bukifwanyikizho bubi bwa mukoka yense.—Bena Levi 16:3-16, 21, 22.

13. Byaubiwenga pa Juba ja Kufuchilamo Mambo byaimenejilengako byepi mwingilo wa kwa Yesu ye engila?

¹³ Byonka byo kyaubiwanga na bino bintu byonse, ne Ñanga Mukatampe, Yesu wingijisha buneme bwa mashi anji kuba’mba bantu balekelwe mambo. Patanshi, buneme bwa mashi anji engijishiwa ku “nzubo ya bumupashi” ya bena Kilishitu bashingwa ba 144,000 mu kwibabingisha ne kwikala batokeshiwa ku meso a Yehoba. (1 Petelo 2:5; 1 Kolinda 6:11) Kino kyaimenwako na mulambo wa ñombe mulume. Onkao mambo, jishinda jashinkuka ja kutambula buswanyi bwabo bwa mwiulu. Kya bubiji, buneme bwa ano mashi a kwa Yesu engila ne ku bantu bavula baji na lwitabilo mwi Kilishitu, byonka byo kyamweshiwe na mulambo wa mbuzhi. Bano bakatambula bumi bwa myaka ne myaka panopantanda, buswanyi bwaelele ba Adama ne Evwa. (Masalamo 37:10, 11) Kupichila mu mashi anji aichikile, Yesu wasenda bubi bwa bantu, byonka byo kyaubiwanga ku mbuzhi mumi wasendanga bubi bwa bena Isalela ne kwibutwala mungye.—Isaya 53:4, 5.

Kusangalala ku Meso a Yehoba

14, 15. Ki ka kyaubiwanga kimye kya Kijiilo kya Mimba, kabiji kino kyavulwilengako ka bena Isalela?

¹⁴ Panyuma ya Juba ja Kufuchilamo Mambo, bena Isalela baikalanga na Kijiilo kya ku Mimba, kijiilo kya pa mwaka kyasangajikanga bingi Bayudea. (Bena Levi 23:34-43) Kino kijiilo kyatendekanga pa 15 kukafika pa 21 mu ñondo wa Etanimu kabiji bapezhangako na kipwilo kya buzhile pa 22 mu yenkawa ñondo. Kino ke kijiilo kyaikalangako panyuma ya kupwisha kubungizha kajo kabiji kyajinga kimye kyo basanchilanga Lesa pa buwame bwanji. Na mambo a kino, Yehoba wakambizhe batanwangako amba: “Yehoba Lesa wenu ukemubila bibusa mu kajo kenu konse, ne mu mingilo yenu yonse yo mukengila na maboko enu, kya kuba’mba, mukasangalalenga na muchima yensetu.” (Mpitulukilo ya mu mizhilo 16:15) Kyafwainwa kyajinga kimye kya lusekelo!

¹⁵ Kimye kya kino kijiilo, bena Isalela baikelenga mu mimba moba atanu na abiji. Kino kibavulwilengako kuba’mba pa kimye kimo bakikelepo mu mimba mu kiselebwa. Kijiilo kibalengejilenga kulanguluka languluka pe Yehoba byo ebalaminenga bulongo. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 8:15, 16) Kabiji byo kiji kuba’mba bonse, kikale banonshi nangwa bayanji baikajilenga mu mimba, kwesakana na kino kijiilo bena Isalela bavulwilwengako kuba’mba bonse bajingatu pamo.—Nehemiya 8:14-16.

16. Ki ka kyaimenejilwengako na Kijiilo kya Mimba?

¹⁶ Kijiilo kya Mimba kyajinga kijiilo kya kunowa, kijiilo kya lusekelo kyo bajanga panyuma ya kubungizha kajo, kabiji kyaimenejilengako kimye kya lusekelo kya kukonkanya pamo boba babena kumwesha lwitabilo mwi Yesu Kilishitu. Kuno kukonkanya pamo bantu kwatatwile pa Pentekosta mu 33 C.E., kimye baana ba bwanga ba kwa Yesu 120 kyo bashingilwe ne kwikala ke “buñanga bwazhila.” Byonka byaikajilenga bena Isalela mu mimba pa mobatu acheche, bashingwa nabo bayuka kuba’mba ke ‘benyitu’ mu ino ntanda ibula kwakamwa Lesa. Luketekelo lwabo ke lwa kwikala mwiulu. (1 Petelo 2:5, 11) Kuno kukonkanya kwa bena Kilishitu bashingwa kwafika ku mpelo mu ano ‘moba apelako,’ a kukonkanya ba mu ba 144,000 bashalako.—2 Timoti 3:1.

17, 18. (a) Kununga pa bashingwa, bi ka bimwesha kuba’mba bakwabo nabo bamwenamo mu kitapisho kya kwa Yesu? (b) Bañanyi babena kumwenamo mu Kijiilo kya Mimba kya kifwanyikizho, kabiji kino kijiilo kya lusekelo kikafika kumpelo ñanyi kimye?

¹⁷ Kisangajika bingi kuyuka amba pa kimye kya kino Kijiilo kya Mimba bañombe balume 70 balambulwanga. (Kubala 29:12-34) Ino nambala 70 ilumbulula makumi 7, mu Baibolo ano manambala emenako bulumbuluke bwa bintu bya mwiulu ne bya panopantanda. Onkao mambo, kitapisho kya kwa Yesu ke kitapisho kya kumwenamo bantu bakishinka ba mu bisemi byonse 70 byafuma kwi Nowa. (Ntendekelo 10:1-29) Monka mwayila kino, kukonkanya bantu kubena kubiwa ano moba kwavwangamo bantu bonse baitabila mwi Yesu kabiji baji na luketekelo lwa kwikala mu paladisa panopantanda.

¹⁸ Mutumwa Yoano wamwene mu kimwesho kuno kukonkanya bantu kubena kubiwa ano moba. Patanshi, waumvwine jiwi ja kubika kayukilo pa bashajilepo ba mu ba 144,000. Kepo amwene “jibumba jikatampe, jo babula kukonsha kubala nangwa ku umo ne,” kasa baimana ku meso a Yehoba ne Yesu, ne “mapambo a bisonga mu maboko abo.” Bano bo “bafuma mu aa malwa akatampe” ne kutwela mu ntanda ipya. Nabo ke benyitu mu buno bwikalo kabiji baketekela mu kimye ‘Mwana mukooko . . . akekala kafunga wabo, kabiji ukebatangijila kuji masulo atupauka mema a bumi.’ Pa kyokya kimye, “Lesa ukashimuna mipolo yonse ku meso abo.” (Lumwekesho 7:1-10, 14-17) Kijiilo kya Mimba kya kifwanyikizho kikafika ku mpelo panyuma ya Bukalama bwa kwa Kilishitu bwa Myaka Kiumbi Kimo, kimye jibumba jikatampe pamo na bakasangulwa kyo bakaluka ke balumbuluka.—Lumwekesho 20:5.

19. Tumwenamo byepi mu kulanguluka languluka pa bijiilo byajanga bena Isalela?

¹⁹ Netuwa twakonsha ‘kusangalala na muchima yensetu’ kimye kyo tubena kulanguluka languluka mwayila bijiilo byajanga Bayudea kala. Kya lusekelo bingi kuyuka kuba’mba Yehoba walumbulwile bungauzhi bwatongwelwe mu Edena byo bwafwainwe kufikizhiwa, kabiji kitusangajika bingi kumona byo bubena kufikizhiwa pachepache. Ano moba, twayuka kuba’mba Lukunwa wamweka kala ne kuba’mba bamufumpa kala ku kashiko. Aluno ke Mfumu wa mwiulu. Kabiji bavula ba mu ba 144,000 bamwesha bukishinka bwabo kufikatu ne ku lufu. Ki ka kikyangye kubiwa? Nanchi buno bungauzhi bukafikizhiwa byepi bonse katataka? Kino kikambiwapo mu mutwe walondelapo.

[Tubyambo twa mushi]

Mwakonsha Kulumbulula Nyi?

• Kijiilo kya Lupitailo kya mwana mukooko kyaimenejilengako ka?

• Kukonkanya bañanyi kwaimenejilwengako na Kijiilo kya Pentekosta?

• Bintu ka byaubiwanga pa Juba ja Kufuchilamo Mambo byamwesheshenga kitapisho kya kwa Yesu byo kingila?

• Mu ñanyi jishinda kukonkanya bena Kilishitu mo kwaimenwako na Kijiilo kya Mimba?

[Chart on page 24, 25]

(Umvwe mukeba bine byambo, monai mu buku)

Kyamwekele: Kyaimenejilengako:

↑

Moba 50

↓

[Bipikichala pa peja 23]

Byonka byajinga mashi a mwana mukooko ye bajanga pa Kijiilo kya Lupitailo, ne mashi a kwa Yesu aichikile nao aleta lupulukilo ku bavula

[Bipikichala pa peja 24]

Nsomo ya kajo ka mbaale yo bapananga pa Nisanyi 16 yaimenejilengako lusanguko lwa kwa Yesu

[Bipikichala pa peja 25]

Bashinkwa babiji bapanwanga pa Pentekosta baimenejilengako kipwilo kya bena Kilishitu bashingwa

[Bipikichala pa peja 26]

Kijiilo kya Mimba kyaimenejilengako kukonkanya bashingwa ne “jibumba jikatampe” kufuma mu mikoka yonse