Bantu Bafwile na Mvula wa Kinkunkwila mu Mpunzha ya Myanmar Batambwijile Bukwasho
PA May 2, 2008, Mvula wa Kinkunkwila wanokele na mwela mukatampe waonawine bintu mu mpunzha ya Myanmar, kabiji bukiji bukiji kino bekibijikile pa malangalanga kubula ntanda.a Kyabijikilwe’mba pepi na bantu 140,000 bo bafwile nangwa’mba kweleka panyuma ya kunoka kwa mvula wa kinkunkwila, mambo manyaki a mu kalunga ka mema akafikile kwajinga bano bantu ne kwibakumpula.
Kya kukumyatu ke kya kuba’mba, Bakamonyi ba kwa Yehoba bavula bajinga mu yoya mpunzha kafwako wafwile ne. Bantu bavula, bapulukile na mambo a kuba’mba baile ku Mazubo a Bufumu o bashimikile bulongo. Ku mpunzha imo, Bakamonyi 20 ne bantutu bakwabo 80 bangikazhi ba mu mizhi baikele peulu ya musemi wa Nzubo ya Bufumu maola atanu na ana kimye muyulo kyo ayujile kufika pepi na mutenge. Bonsetu bajinga pa mutenge bapulukile. Kya bulandatu ke kya kuba’mba, bantu bakwabo 300 mu yewa muzhi bafwile. Mu mizhi yavula, Mazubo a Bufumu byo bishimikwatu byashajilepo kubula kukunduka.
Byo papichile moba abiji panyuma ya mvula wa kinkunkwila, ofweshi wa musampi wa Bakamonyi ba kwa Yehoba mu Yangon, watumine jibumba jikwasha bantu baponenwa na bya malwa kuya na kukwasha kipwilo kya mu muzhi wa Bothingone. Byo bayilenga bapichilenga mu bikulukulu, kuchina’mba bakebangata bipe, kabiji bapichilenga ne mwajinga mibiji yabola ya bantu bafwa, jino jibumba jafikile mu muzhi wa Bothingone saka jasenda ne kajo kapusana pusana nabiji mupunga, mema, ne tundulu. Jino jibumba ja bukwasho jo jajinga jitanshi kufika ku ino mpunzha. Panyuma ya kupana bya kuja ku Bakamonyi ba ku yoya mpunzha, bano balongo baambile majashi a Baibolo a kwibatundaika kabiji bebashijile ne ma Baibolo ne mabuku alumbulula Baibolo, mambo bintu byabo byonse byaonaikile na mvula wa kinkunkwila.
Bakamonyi bajinga na bintu byaonaikile na mvula wa kinkunkwila bamwesheshe muchima wawama. Mulongo umo wa mu kipwilo kya ku yoya mpunzha yaonaikile waambile’mba: “Bintu byonse byo twajinga nabyo byaonaika. Mazubo etu onse aonaika. Kajo ketu konse kaonaika. Kabiji na mambo a muyulo, mema onse a kutoma aji na ndochi. Nangwa byonkabyo, balongo ne banyenga kechi baakamwa byonka byaakamwa bantu bakwabo ne. Baketekela mwi Yehoba ne mu jibumba janji. Tusakulondela byonse byo basakwitwambila inge kwikala mu uno muzhi nangwa kuya ku mpunzha ikwabo.”
Jibumba ja Bakamonyi bafikile ku 30, nabo bintu byonse byo bajinga nabyo byaonaikile, pano bino, baimbilenga na lusekelo nyimbo ya Bufumu pa lwendo lwa maola jikumi kuya ku mpunzha kwafikijile jibumba jaletele bya kuja, bivwalo, ne mwa kulaala. Saka bakyangye kufika ko bayilenga ne, baumvwine’mba kubuñana kwa mwanzo kwa Bakamonyi ba kwa Yehoba kwaubiwenga mu muzhi wajinga kwipi. Bafuukwilepo kuya na kupwila patanshi kuba’mba batambwile kajo ka ku mupashi ne kupwanañena pamo na bena Kilishitu bakwabo.
Mu mapunzha onse pamo mwanokele mvula wa kinkunkwila, waonawine mazubo 35 a Bakamonyi, mazubo akwabo 125 aonaikileko pacheche kabiji ne Mazubo a Bufumu 8 nao aonaikileko pacheche. Kyawaminekotu ke kya kuba’mba, bishimikwa bya musampi kechi byaonaikishetu ne.
Na mambo a mvula wa kinkunkwila, kafwako wakonsheshe kufikapo nangwa kufumapo pa ofweshi wa musampi ne, mambo bichi bikatampe byaponejile mu mikwakwa yajinga kwipi. Byo papichiletu maola acheche panyuma ya kuba uno mvula wa kinkunkwila wakepako, bamwingilo pa musampi kukila pa 30 bakwatankene kufumya bichi na maboko byaponejile mu jishinda. Byo baingijilenga, bantu bapichilenga bakuminyenga bingi. Byo papichiletu ka kimye kacheche, jibumba ja banyenga Bakamonyi jaletele bintobyantobya bya kutoma ne bipangwa ku balongo ne bakwabotu bakinkalankulo baingijilenga, kino kibakumishe bingi bano bantu. Munembeshi wa byambo umo byo amwene byaubiwenga, waipwizhe’mba: “Abe bantu babena kwingila bulongo bibye, bo ba ñanyi?” Byo bamubujile waambile’mba, “kyakonsha kuwama bingi umvwe bantu bavula kebamweshe muchima wawama mu nyaunda byonka byuba Bakamonyi ba kwa Yehoba!”
Bakamonyi bukiji bukiji balengele tuvoto tubiji twakukwasha bantu baponenwa na bya malwa ku mapunzha apusana pusana ne kutwajila kajo balongo bajinga ku ano mapunzha. Bamwingilo bakwitemenwa baingijilenga pamo na ano mabumba. Mu mobatu acheche, bashimikile mazubo akatataka a boba Bakamonyi bajinga na mazubo aonaikile. Jibumba jimo byo jaishile na kushimika nzubo yakatataka ya Kamonyi umo, bakwabo ba mu kinkalankulo bakuminye bingi. Mwanamukazhi umo waambile’mba: “Awe mwanamukazhi Kamonyi babena kumushimikila nzubo ku ba muchechi yanji. Amiwa kafwako nangwa bamo bakwetu ba ku Buddhist baiya na kunkwashako ne. Wilangulwishenga’mba nanchi umvwe naswiletu kwikala Kamonyi kimye kyo aishile na ku nsapwila!”
Bamwingilo wa buntungi ne ba mu kavoto kakwasha bantu baponenwa na bya malwa byo baishile na kumona nzubo yabujile konaikisha mu muzhi wa Thanlyn, batundaikilwe bingi kimye kisemi kya Bakamonyi byo kibambijile’mba: “Kafwako kyaubiwa ne. Nzubo yetu ijitu bulongo. Twakonsha kwikala ponka pano kafwako kyakatazha ne! Bakamonyi bamo kechi bajipo ne na mazubo ne. Yainga mukakwasheko bakwetu!”
Ku mpunzha imo ya Yangon, bantu bamo bayilenga na kwikala mu bishimikwa bya machechi kimye kya mvula wa kinkunkwila. Nangwa byonkabyo, kinzhilo kya muchechi imo bekikiile kabiji kafwako wakonsheshe kutwela mukachi ne. Bantu bazhingijile bingi kabiji bakebelenga ne kupasula kinzhilo. Pa kuba, Bakamonyi ba kwa Yehoba abo bakwashishe bingi bantu bavula kuya na kufyama mu ma Nzubo a Bufumu kimye kya mvula wa kinkunkwila. Kya kumwenako, pa Nzubo ya Bufumu imo mu muzhi wa Dala, bamulume ne mukazhi Bakamonyi bakwashishe bantu 20 ba mu kinkalankulo banyemejile ko bajinga na kukeba mwakufyama. Byo bwakile lukelo, bino bisemi kechi byajinga na mazubo a kubwelako ne, kabiji baumvwine bingi nzala. Uno mwanamulume Kamonyi wataine muntu wapoteshenga mupunga kabiji wapotele wavula wa kujisha bantu bonse.
Mu kisemi kimo kya mu Yangon muji Bakamonyi ba kwa Yehoba kabiji bakwabo nabo mu kyonka kino kisemi baya mu machechi apusana pusana. Panyuma ya mvula wa kinkunkwila, kisemi kyonse kyaishile na kupwila pa Nzubo ya Bufumu. Mambo ka? Wa mu kisemi umo mwanamukazhi walondolwele’mba: “Ba muchechi yetu betwambijile’mba bakeya na kwitufwakesha panyuma ya kinkunkwila, pano bino kechi baishileko ne. Bakamonyi bo bayishilekotu kwapwa. Mwitupele mupunga ne mema. Kabiji kechi muji byonka biji machechi akwabo ashala ne!” Aba babujile Bakamonyi beyowele bingi lufunjisho lwa Kyamba kya Usopa lwajinga na mutwe wa kuba’mba “Yehoba Umvwa Kujilakana Kwetu” kabiji bakumbwilepo bimye byavula.
Mwanamukazhi umo wafundanga lufunjisho lwa Baibolo na Bakamonyi waishile na kupwila panyuma ya kinkunkwila. Kimye kyo bapwijilenga, nkalata kufuma ku ofweshi wa musampi yatangilwe, yalondolwelenga byaubiwenga pa kuba’mba bakwashe bantu ne kwamba byamwekele ku boba bapulukile ku mvula wa kinkunkwila. Kimye kyo batangilenga ino nkalata, uno mwanamukazhi watendekele kujila. Watemenwe bingi pa kumvwa’mba Bakamonyi bonse bebatana kabiji bajitu bulongo. Palutwe kacheche, bamupele bya kuja kabiji bamufikijiile ne tente kwipi na nzubo yanji. Waambile’mba Bakamonyi kine bamulamine bingi bulongo.
Yesu waambile’mba: ‘Pa kyo kino po po bakayukila bonse amba anweba mwi baana bami ba bwanga, inge mwitemwe anwe bene na bene.’ (Yoano 13:35) Ne Yakoba mwana wa bwanga waambilepo’mba lwitabilo lwa kine lwendela pamo na byubilo byawama. (Yakoba 2:14-17) Bakamonyi ba kwa Yehoba balondela bingi bino byambo ne kwesekesha na ngovu kumwesha butemwe kupichila mu kukwasha bantu bakebewa bukwasho.
[Tubyambo twa mushi]
a Buku wa Encyclopædia Britannica walondolwele’mba: “Mu mpunzha ya Atlantic ne Caribbean, binkunkwila bebitela javula’mba bipepevula, pa kuba mu kyalo kya western Pacific ne mu China Sea kyambo kya kuba’mba kinkunkwila kyo kyo bengijisha.”
[Mabulañano pa peja 11]
Baibolo waamba’mba lwitabilo lwa kine lwendela pamo na byubilo byawama