Bintu Bilengela Kisemi Kwikala Kya Lusekelo

Kwingijisha Mali Bulongo

Mwanamulume umo waambile’mba: “Namona mukazhami, Lauraa onauna mali ku bintu byabula kulumbuluka, byo tubula ne kukeba ne. Kabiji namona kechi wakonsha kufya mali ne! Kino kituletela bingi lukatazho, umvwe kwaikala bintu bisolomokatu bikebwa mali. Javula ñamba’mba umvwe mukazhami waikala na mali, wiapwishatu onse.”

Mwanamukazhi umo waambile’mba: “Kampe kechi nayuka kufya mali ne, bino bamwatawami kechi bayuka mali ataiwa pa bintu byo tukeba nabiji kajo, bipe, ne bikwabotu bikebwa mali ne, yami ngikala pa nzubo kimye kyabaya. Nayuka byonse byo tukeba, kabiji mpota kintu nangwa nayuka’mba kisakuleta bya kwambaamba.”

MALI ke kintu kimo kikatazha bingi baji mu masongola kwisambapo mu meso anteka. Javula o aleta kamvundumvundu mu masongola.

Baji mu masongola babula kwingijisha mali bulongo, bekala bingi na bijikila, lutobo, kupopomenwa kabiji bonauna bulunda bwabo na Yehoba. (1 Timoti 6:9, 10) Bansemi babula kwisamba pa mali mu meso anteka, bakonsha kwingilanga kimye kyabaya kya kuba kebakankalwe kwikala pamo na baana babo ne kukankalwa kwibakwasha kukosesha bulunda bwabo na Yehoba. Balengela baana babo kwikala na ndangulukilo yabula kufwainwa pa mali.

Baibolo waamba’mba ‘mali nao ebakwasha nangwa’mba kwibazhikijila.’ (Musapwishi 7:12) Mali akonsha kuzhikijila masongola ne kisemi kyenu umvwe mwayuka bya kwiengijisha bulongo ne bya kwisambapo na mukwenu wa mu masongola.b Mu kifulo kya kuleta lutobo, kwisamba pa mali kwakonsha kukosesha masongola.

Mambo ka mali kyo aletela makatazho avula mu masongola? Kabiji ñanyi mashinda awama o mwakonsha kwisambilamo bulongo pa mali kwabula kutoboka.

Ñanyi Makatazho?

Javula mali nangwa nkongole kechi byo bilengela kubula kumvwañana ne, bino ke na mambo akubula kwiketekela nangwa kwakamwa. Kya kumwenako, wamulume ukeba kuyuka kuya mali onse engijisha mukazhanji umwesha kuba’mba kechi wamuketekela’mba wakonsha kwingijisha bulongo mali ne. Kabiji wamukazhi wijizhañanya amba bamwatawanji bafyatu mali acheche ku kipao wakamwa’mba kisemi kulutwe kikayanda.

Kikwabo kilengela kubula kumvwañana bulongo mu masongola ke nkomeno. Matthew uji mu masongola pa myaka itanu na isatu wamba’mba: “Mukazhami wafuma ku kisemi kyaingijishanga mali bulongo. Aye kechi wakamwa byo ngakamwa ne. Batata bajinga bakitomi kabiji bafwebulanga bingi fwanka. Baikele kwakubula nkito pa kimye kya baya. Javula twakajilwanga bingi, kabiji kino kyandengejile kwikala na moyo wa kuchina kwitwezha mu nkongole. Kimo kimye uno moyo undengela kwikala na lukalakala lwa mali na mukazhami.” Nangwa kya kuba paji kilengela kwikatazha, mwakonsha kwingijisha byepi bulongo mali mu masongola enu kwakubula kutoboka?

Bishinka Bina Bilengela Kwikala Bulongo

Baibolo kechi buku walondolola bya kwingijisha mali ne. Bino upana maana akonsha kukwasha baji mu masongola kuchinuzhuka lukatazho lwa mali. Mambo ka akubujila kumvwina byo aamba ne kulondela bishinka byalondelapo?

1. Fundai kwisamba pa mali mu meso anteka. ‘Pakuba baswa kufundwa baji na maana.’ (Byambo bya Mana 13:10) Kyakonsha kwimukatazha kwipuzha bakwenu na mambo a nkomeno yenu, kikatakata mukwenu wa mu masongola pa mali. Nangwa byonkabyo, kyawama bingi kufunda bya kwisamba pa uno mutwe wanema. Kya kumwenako, mambo ka akubujila kwisamba na mukwenu wa mu masongola pa byaingijishanga bansemi bobe byo bya kulengela kwikala na muchima ye uji nanji na mali? Kabiji mwakonsha kuyuka nkomeno ya mukwenu wa mu masongola byo yamulengela kwikala na muchima ye aji nanji.

Kechi mwafwainwa kupembelela poso paikala lukatazho bino kemwambe pa mali ne. Nembi umo wa Baibolo waipwizhe’mba: “Bantu babiji bakonsha kwenda pamo byepi kwakubula kumvwañana?” (Amosi 3:3) Jino jifunde jingila byepi? Umvwe mwasala kimye kya kwisamba pa mali, mukakepeshako kamvundumvundu.

ESEKAI BINO: Salai kimye kya kwisambapo pa mali mu kisemi. Mwakonsha kwisambapo ku ntatwilo ya ñondo nangwa juba jimo jo mwanengezha kwisambapo mu mulungu. Mwisambo wafwainwa kwikala wa pa kakimye kacheche, kampe maminiti 15 nangwa kubwela panshi. Salai kimye kyafwainwa kyo mubena kukokoloka. Kabiji kechi mwafwainwa kwisambanga pa mali kimye kyo mubena kuja nangwa kimye kyo mubena kukokoloka na baana ne.

2. Itabwazhanyai pa bya kwingijisha mali. “Mu buneme namo sa mwinemeka anwe bene na bene.” (Loma 12:10) Umvwe yenu mufolatu bunke bwenu, mwakonsha kunemeka mukwenu wa mu masongola inge saka mumona mali amba enu bonse mu kisemi.—1 Timoti 5:8.

Umvwe bonse muleta mali pa nzubo, mwakonsha kwinemeka anwe bene na bene inge saka mubula kufya mali o mumona ne byo mwi engijisha, kubikapo ne kuya mali avula. Umvwe mumufya mukwenu wa mu masongola mali mukaleka kwiketekela kabiji mu konauna masongola enu. Kechi kibena kulumbulula amba netuntutu tucheche tonse tomukeba kupota mwakonsha kumubula ne. Bino umvwe saka mwisamba pa bipe bikatampe byo mukeba kupota, kimwesha’mba munemeka milanguluko ya mukwenu wa mu masongola.

ESEKAI BINO: Isambai pa mali o mwakonsha kwingijishanga kwakubula kwibula, kampe nabiji K20,000, K50,000, nangwatu kibelengelo kikwabo. Kimye kyonse bulai mukwenu wa mu masongola inge mukeba kwingijisha mali akila pa kibelengelo kyo mwaumvwañana.

3. Nembai bintu byo mwafuukula. “Muntu ulangulukila jimo ne kukosakana pa kwingila ukamona bintu byavula.” (Byambo bya Mana 21:5) Kunengezha mwaba wa kisemi kukemukwasha kulangulukila jimo bya kulutwe ne kuchinuzhuka kwingila kyatu. Nina waikala mu masongola myaka itanu wamba’mba: “Kupituluka mu mali o muleta pa nzubo ne byo mwiengijisha pa pepala po anembwa kukwashako kwingijisha mali bulongo. Kunemba bintu kulengela kupota byo mwafuukula.”

Jishinda ja kunengezhezhamo mwaba wenu kechi jafwainwa kukobankana ne. Darren, waikala mu masongola myaka 26 kabiji uji na baana babalume babiji waambile’mba: “Patanshi twaingijishanga maenivulupu. Twafyanga mali akwingijisha mu mulungu mu maenivulupu. Kya kumwenako, mumo twafyangamo a kajo, mukwabo abya kisangajimbwe ne mukwabo a kutendela nsuki. Umvwe mumo apwamo, twakongolanga mu enivulupu mukwabo, ne kumona amba twiabwezhamo bukiji.” Umvwe kechi mupana misonko kupichila mu kwingijisha kipao ne, kyanema bingi kunengezha mwakupaina misonko ne kunemba kuya mali.

ESEKAI BINO: Nembai bintu biji na mutengo umo byo mwingijisha kikupu. Itabwanzhanyai pa mali o mukeba kufyanga. Kepo munembe ne kibelengelo kya mali ataiwa pa kajo, malaichi, ne o mwingijisha mu lamya. Kabiji saka munemba mali o mubena kwingijisha pa bañondo. Kabiji inge kyakonsheka mwafwainwa kupimpula bwikalo bwenu pa kuba’mba mubule kwitwezha munkongole.

4. Itabwazhanyai pa bintu byo mwaabana kuba. “Meso abiji maya, mambo babiji bamwenamo bulongo mu mingilo yabo.” (Musapwishi 4:9, 10) Mu bisemi bimo wamulume ye utala pa mali. Mu bikwabo bisemi wamukazhi ye uji na mutembo wa kutala pa mali. (Byambo bya Mana 31:10-28) Bavula baji mu masongola bafuukulapo kwikwasha uno mutembo. Mario uji mu masongola pa myaka 21 wamba’mba: “Mukazhami upana misonko ne kulipila ku tubintu tucheche. Amiwa pana misonko ya bintu bikwabo, makongole ne kusonkela nzubo. Twisamba pa bintu ne kwingijila pamo.” Kechi na mambo a mashinda o mwakonsha kwingijisha ne, kyanema kwingijila pamo.

ESEKAI BINO: Kimye kyo mu bena kwisamba mwafwainwa kuyuka byafwainwa kuba mukwenu ne byo afwainwa kubula kuba. Mwafwainwa kupitulukamo mu byo mwisambilepo panyuma ya bañondo bacheche. Ikalai na muchima wa kwitabizha lupimpu. Pa kuba’mba muyuke biji mutembo wingila mukwenu wa mu masongola nabiji kupana misonko nangwa bya kupotapota, kimye kimo mwakonsha kupimpuzhana mitembo.

Kine Kintu Kikatampe kya Kwisambila pa Mali

Mwisambo wa mali kechi wafwainwa kufumyapo butemwe ne. Leah, uji mu masongola pa myaka itanu, wamwene kino’mba kishinka. Waambile’mba: “Amiwa ne bamwatawami twafunda kwisamba mu meso anteka pa mali. Luno twingijila pamo kabiji butemwe bwetu bwabailako.”

Umvwe baji mu masongola besamba pa byo bakeba kwingijisha mali, besamba pa bintu byo bakeba kuba ne kumwesha mutembo ye baji nanji mu masongola. Umvwe besamba saka bakyangye kupota bipe bikatampe, bamwesha kuba’mba banemeka bibena kulanguluka mukwabo wa mu masongola. Umvwe beswisha kwingijisha kibelengilo kimo kya mali kwa kubula kwisambapo, bamwesha’mba beketekela bene na bene. Bino byo bintu bimo bilengela masongola kuwama. Masongola a uno mutundu anema bingi kukila mali, pano mambo ka a kutobokela pa mali?

[Tubyambo twa mushi]

ISHIKISHAI ANWEBA BENE’MBA ...

▪ Kimye ka kyo twisambilepo pa mali na mukwetu wa mu masongola mu meso anteka?

▪ Nafwainwa kwamba ne kuba byepi pa kuba’mba mweshe’mba nsanchila mukwetu wa mu masongola pa byo akwasha kisemi na mali?

[Kipikichala pa peja 29]

Kyepi kyanema kwi anweba, mali nyi, inyi masongola?