Kufuma mu Butala Bwetu
Kintu kyo “Tukabula Kulubamo” Kyaishile pa Kimye Kyawama
KECHI “tukalubamo” ne! Bavula byo byo baambilenga pa vidyo wa kuba’mba “Creation Drama.” Waishile pa kimye kyawama kabiji walengejile bantu bamutambile kubula kulubamo. Kya kine, vidyo wa kuba “Creation Drama” washimwine bukamonyi pe Yehoba, bukalama bwa kwa Hitler saka bukyangye kutendeka kumanyika bantu banji mu Europe. Pano nanchi “Creation Drama” ye mu ka?
Mu 1914, ofweshi mukatampe wa bantu ba Yehoba mu Brooklyn, New York, U.S.A., walupwile vidyo wa kuba’mba “Photo-Drama of Creation.” Uno wajinga mashikopo ye batambishanga pa maola 8, mwajinga nyimbo kabiji wamweshanga ne bipikichala. Uno vidyo bamumwesheshe ku bantu bavula bingi mwaya ntanda. Kabiji vidyo mukwabo waipipako watelwanga amba “Eureka Drama” walupwilwe mu 1914. Pano bino, byo kyafikilenga mu ma 1920, ma mashikopo, mafilimu ne biñambañamba byo baingijishanga byaonaikile. Nangwa byonkabyo, bantu bavula bakebelenga kutamba vidyo wa “Photo-Drama” jikwabo. Bangikazhi bamo ba mu muzhi wa Ludwigsburg, mu kyalo kya Germany, baipwizhe’mba: “Ñanyi kimye kyo bakatambisha vidyo wa ‘Photo-Drama’ jikwabo?” Ki ka kyafwainwe kubiwa?
Pa kuba’mba batambishe uno vidyo ku bantu bamukebelenga, mu ma 1920, baimenejilengako kisemi kya Betele mu muzhi wa Magdeburg mu Germany, bapotele mafilimu ku kampanyi kasampanya byambo mu muzhi wa Paris, mu France, ne mashikopo ku makampanyi alenga bipikichala bya mavidyo mu muzhi wa Leipzig ne Dresden. Bino bipikichala bebivwangile pamo na bipikichala bya kala bya “Photo-Drama” byabujile konaika.
Mulongo Erich Frost wajinga na kya bupe kya bunyimbi waimbile nyimbo yaimbiwanga pa kutambisha mafilimu ne mashikopo. Jishimikila jimo jalumbulwilenga uno filimu jafumine mu buku wetu wa kuba’mba Creation (Bilengwa). Kino kyo kyalengejile kuba’mba vidyo wa katataka wa “Photo-Drama” bamupe jizhina ja katataka ja kuba’mba, “Creation Drama.”
Uno vidyo walepeletu byonka byalepele vidyo mutanshi wa “Photo-Drama,” ye batambishanga pa maola 8, kabiji bantu bamutambanga mu bipungu bipungu, juba jimo bufuku batambako kipungu kimo kabiji juba jikwabo najo byonkabyo. Wamweshanga bishinka bimo pa moba alengejilwengamo bintu, kupesapesa mashimikila a mu Baibolo ne a bantu, ne kumwesha kuba’mba bupopweshi bwa bubela bwakankalwa kukwasha bantu. Vidyo wa “Creation Drama” bamutambishe mu Austria, mu Germany, mu Luxemburg, ne mu Switzerland ne ku bantu baambanga Kijelemani baikalanga mu byalo bikwabo.
Erich Frost walumbulwile’mba: “Pa kimye kya kutambisha uno vidyo, natundaikile bakwetu kikatakata boba baimbanga nyimbo, kuya mu luonde na kupa bantu mabuku etu awama pa kimye kya kukokoloka. Kupichila mu kuba bino, twapaine mabuku avula kukila o twashanga mu mwingilo wa ku nzubo ku nzubo.” Johannes Rauthe wanengezhanga ano mashikopo mu kyalo kya Poland ne mu kyalo kitelwa luno amba Czech Republic, uvuluka amba bantu bavula batanwangako betushilanga makeyala abo pa kuba’mba tukebafwakeshe. Ano makeyala o etukwashanga pa kubwelako na kwisamba nabo pa mambo a Baibolo.
Mu ma 1930, mu bishimikwa mo batambishishanga vidyo wa “Creation Drama” mwayulanga bingi bantu, kabiji bantu bavula mu ano mataunyi baambangatu pa Bakamonyi ba kwa Yehoba. Byo kyafikilenga mu 1933, bantu bavula bingi batambileko mashikopo wanengezhezhe ofweshi wetu wa musampi mu Germany. Käthe Krauss uvuluka’mba: “Pa kuba’mba tuye na kutamba uno vidyo pa moba atanu, twaendanga makilomita 10 kuya ne kubwela pa juba pa juba kupita mu jisaka kabiji ne kukanjila mitumba ne kukunkuluka ne kupita mu binkunenke.” Else Billharz waambile’mba: “Vidyo wa ‘Creation Drama’ ye wandengejile kutemwa bukine.”
Alfred Almendinger washimikizha’mba, bainanji byo batambile uno vidyo, “baumvwine bingi bulongo kya kuba bapotele Baibolo ne kupesapesa byambo bya kuba’mba ‘mpunzha ya lumanamo.’” Na mambo a kuba bino byambo kechi bebitaine mu Baibolo ne, balekele kuya ku chechi ko bayanga kabiji babatizhiwe. Erich Frost uvuluka’mba: “Uno vidyo wa ‘Creation Drama,’ walengejile bantu bavula kwiya mu bukine.”—3 Yoa. 1-3.
Kimye bantu bavula kyo batambilenga uno vidyo, kipanyi kya bumulwila ntanda kya Nazi batendekele kwikitundaika bingi mu Europe kabiji kyatendekele kumanyika bantu. Ku ntendekelo ya mwaka wa 1933, mwingilo wa Bakamonyi mu Germany bamushinkile. Kufumatu kyokya kimye kufika ne kimye kyapwile nkondo ya ntanda yonse ya bubiji mu 1945, bakalume ba Yehoba mu Europe bebamanyikile kyatama bingi. Erich Frost bamukashile myaka itanu na isatu mu kaleya. Pano bino, wapulukile kabiji pa kupitapo kimye wayile na kwingijila pa Betele mu muzhi wa Wiesbaden mu Germany. Kyawamine bingi kuba’mba vidyo ye bakabula kulubamo wa “Creation Drama” waishiletu pa kimye kyawama mu kutundaika bena Kilishitu bavula baishile kupita mu meseko kimye kya Nkondo ya Bubiji ya Ntanda Yonse!—Kufuma mu butala bwetu mu Germany.
[Kipikichala pa peja 31
Kino kipachi kyamwesheshenga ko batambishenga vidyo wa “Creation Drama” mu 1932
[Kipikichala pa peja 31
Buku wa kuba’mba Schöpfung (Bilengwa) kwafumine jizhina ja vidyo
[Kipikichala pa peja 32
Erich Frost ne nyimbo yanji yo anembele yaimbiwanga pa kutambisha vidyo wa “Creation Drama”