BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • mwbr25 May pp. 1-16
  • Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo
  • Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo—2025
  • Tumitwe tucheche
  • MAY 5-11
  • MAY 12-18
  • MAY 19-25
  • MAY 26–JUNE 1
  • JUNE 2-8
  • JUNE 9-15
  • JUNE 16-22
  • JUNE 23-29
  • JUNE 30–JULY 6
Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo—2025
mwbr25 May pp. 1-16

Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo

© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

MAY 5-11

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA BYAMBO BYA MAANA 12

Mu Kwingila na Ngovu Mufuma Byawama

w16.06 30 jifu. 6

Kyubilo kya Lesa Kyanema Kukila Daimani

Bakalume ba Yehoba bamo bakonsha kukankalwa kumona mali a kupotamo bikebewa. Pano bino bengila na ngovu, kechi bengijisha bujimbijimbi pa kuba’mba bataane mali ne. Inge bauba bino, bamwesha’mba byubilo byawama bya Lesa byanema kukila bya bunonshi byo bakonsha kwikala nabyo.—Byambo bya Maana 12:24; Efisesa 4:28.

w15 2/1 5 mafu. 4-6

Bya Kwingila na Ngovu ne Kusekela mu Nkito

Bwipuzho bwapelako bwanema bingi kulangulukapo, mambo mwakonsha kwingila na lusekelo inge mwamona bantu byo babena kumwenamo. Yesu waambile’mba: “Mu kupana mufuma lusekelo lukatampe kukila mu kutambula.” (Byubilo 20:35) Kununga pa bantu bamwenamo mu nkito yo twingila nabiji bapota ne betutwezha nkito, kuji ne bakwabo bamwenamo mu byo twingila na ngovu. Bano ke ba mu kisemi kyetu ne boba bakajilwa.

Ba mu kisemi kyetu. Umvwe mutwe wa kisemi waingila na ngovu mu kumwena bikeba kisemi kyanji, bamwenamo mu mashinda abiji. Jitanshi, wibakebela byo bakeba mu bwikalo ko kuba’mba kajo, bya kuvwala ne mwa kulaala. Inge wauba bino, ufikizha mutembo ye bamupa kwi Lesa wa ‘kwibakebela bintu aba bo alama.’ (1 Timoti 5:8) Kya bubiji, muntu ulama kisemi wingila na ngovu pa kuba’mba amweshe amba kyanema kuba bino. Shane ye twaambapo mu kibaaba kyafumako waambile’mba: “Batata ke bakumwenako bawama bingi mu kwingila na ngovu. Ke bakishinka baingila na ngovu nkito ya bukalipentala pa myaka yavula. Nafunjilako kwi abo kwingijisha maboko pa kwingila ne kulenga bintu bilengela bantu kumwenamo.”

Bakajilwa. Mutumwa Paulo watundaikile bena Kilishitu kwingila ‘na ngovu . . . kuba’mba bamwenemo byawama bya kupapo wakajilwa.’ (Efisesa 4:28) Inge twaingila na ngovu pa kuba’mba tumwenemo byawama pamo na kisemi kyetu, ne atweba twakonsha kukwasha boba bakajilwa. (Byambo bya Maana 3:27) Onkao mambo, twakonsha kwikala na lusekelo lufuma mu kupana inge ke twingile na ngovu.

Bishinka Bikwabo Byanema

ijwyp kibaaba 95 mafu. 10-11

Ki ka Kyakonsha Kunkwasha Kuchinchika?

● Langulukaingapo bulongo pa makatazho. Pusanyainga makatazho akatampe ne acheche. Baibolo waamba’mba: “Muntu wakosama uzhingila bukiji, pakuba muntu wajimuka kechi utako maana ku mwenga ne.” (Byambo bya Maana 12:16) Kechi makatazho onse afwainwa kwitupezhanga kalango ne.

“Pa sukulu banyike bejizhanyanga bingi pa tubintu tuchechetu. Kabiji inge bebasonsanya ku bakwabo pa intaneti, bakizhangmo ne kukizhamo. Kuba bino kwibalengelanga kukankalwa kulangulukapo bulongo pa makatazho.”—Joanne.

MAY 12-18

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA BYAMBO BYA MAANA 13

Kange Mujimbaikwe na “Lampi wa Babi” Ne

it-2 196 mafu. 2-3

Lampi

Byo Bamwingijisha mu Mashinda Akwabo mu Bukifwanyikizho. Kintu muntu kyo aketekela kumutangijila mu bwikalo bekyesakanya ku lampi. Kino kyokyo baingijisha ne mu kishimpi kyaamba pa byapusana waoloka ne mubi, amba: “Kyeya kya bantu baoloka kisamisha, bino lampi wa bantu babi bakamuzhimya.” (Man 13:9) Kyeya kya baoloka kitwajijila kusamisha, pa kuba kyeya kya babi nangwa kimwekepotu kusama byepi, nangwa babilepo byepi, Lesa ukamona kuba’mba ku mpelo yabo kukekala mfishi, kabiji baketuntula. Kino kyo kikamwekela ne yense ufinga bashanji ne bainanji.—Man 20:20.

‘Lampi wa muntu kumuzhimya’ kulumbululula kuba’mba kechi ukekala na bumi kulutwe ne. “Mambo kulutwe babi kechi bakekalako ne; lampi wa babi bakamuzhimya.”—Man 24:20.

w12 7/15 12 jifu. 3

Ingijilainga Lesa Upana Bwana bwa Bene

3 Umvwe Satana walengejile bantu babiji balumbuluka ne bamalaika bavula kukana bumfumu bwa Lesa, ko kuba’mba ne atweba wakonsha kwitongola. Bitewa byanji kechi byaaluka ne. Weseka kwitujimbaika kupichila mu kulanguluka amba mikambizho ya Lesa yakatazha, kabiji itulengela kubula kwiyowa bya kisangajimbwe. (1 Yoa. 5:3) Milanguluko ya uno mutundu yakonsha kwitutwala mungi inge kya kuba ketupwanañane na bantu balanguluka byobyo. Nyenga wa myaka ya kusemwa 24 waubile bulalelale waambile’mba: “Kupwanañana na babi kwandengejile kuba bintu byaubilenga bakwetu, mambo nakebanga kuba bintu byaubangapo bakwetu.” Kampe ne anweba bakimukatazhapo kala ku bakwenu mu jino jishinda.

w04 7/15 31 jifu. 6

“Muntu Wajimuka uba Bintu na Maana”

Muntu wajimuka kabiji waoloka uba bintu na maana ukamona byawama. Solomone waambile’mba: “Waoloka uja ne kupwisha kijika kyanji, bino munda mwa muntu mubi mupeela.” (Byambo bya Maana 13:25) Yehoba ye wayuka bintu bituwamina mu mbaji yonse ya bwikalo bwetu, mu kisemi, bulunda na bakwetu, mu mwingilo wa kusapwila nangwa inge betujimunako. Kabiji inge ketulondele mafunde a mu Mambo a Lesa, tukekala bwikalo bwawama bingi.

Bishinka Bikwabo Byanema

it-2 276 jifu. 2

Butemwe

Butemwe bwabula kuyilamo. Na mambo a bino bishinka, kyamwekeshatu patoka kuba’mba muntu wakonshatu kwikala na butemwe bwafwainwa inge watwajijila kukebesha maana a mu Mambo a Lesa ne kulondela lutangijilo lwa mupashi wanji. Nabiji nsemi, wakonsha kutemwa bingi mwananji. Bino wakonsha kukizhamo nangwa’mba kutendeka kumulama butotwe, kumupa byonse byo akeba ne kumubila byonsetu. Nsemi wakonsha kuleka kwingijisha luusa lwa bunsemi ne kujimunako mwananji. (Man 22:15) Kilengela kwikala na butemwe bwa uno mutundu ke kukesha kutumbijika kisemi, kuno ke kwitota, kechi butemwe ne. Baibolo waamba’mba muntu uba bino kechi watemwa mwananji ne, wamushikwa mambo kechi ubena kumufunjisha bwikalo bukazhikijila bumi bwanji ne.—Man 13:24; 23:13, 14.

MAY 19-25

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA BYAMBO BYA MAANA 14

Langulukilainga Jimo bya Kuba Inge Kwamweka bya Malwa

w23.02 22-23 mafu. 10-12

Tunemekenga Bumi Bwitupa Lesa

10 Kimye kimo kechi twakonsha kulengela kya malwa kimo kubula kumweka nabiji bya malwa biyakotu bine, myalo ne milukuchi ne. Nangwa byonkabyo, umvwe bintu bya uno mutundu byamweka, twakonsha kwizhikijila nangwa kupuluka bino bya malwa inge twakookela mizhilo nabiji kafulumende inge witubuula kufuma mu mpunzha. (Loma 13:1, 5-7) Kabiji twakonsha kwinengezhezha jimo ku bya malwa. Onkao mambo, twafwainwa kumvwina mikambizho ibena kwitubuula kafulumende yakonsha kwitukwasha kuyukila jimo bya kuba. Kimo kimye twakonsha kunengezhezha jimo bintu nabiji mema, kajo kabula kubola bukiji ne muchi.

11 Twakonsha kuba byepi inge ku mpunzha ko twikala kwaikala mwalo usambukilañana? Pa kuba’mba twizhikijile, twafwainwa kulondela bibena kwamba kafulumende nabiji kowa ku maboko, kubula kwimena pepi na bakwetu, kuvwala twa kuzhika pa kanwa ne pa myona ne kwikala kwa bunke inge twakolwa. Umvwe twauba bino bintu tumwesha’mba tubena kusanchila Lesa pa bumi bo etupa.

12 Mu kimye kya bya malwa, kimo kimye balunda netu nangwa bo twikala nabo kinkalankulo bakonsha kwitubuulapo bintu bimo byabula bya kine nangwa twakonsha kumvwa bino byambo bya bubela pa TV, pa waileshi nangwa pa intaneti. Twafwainwa kulondela byambo bibena kwitubuula kafulumende ne badokotala, kechi kwikala ba “kitabilambijinga” ne. (Tangai Byambo bya Maana 14:15.) Jibumba Jitangijila ne maofweshi a musampi nabo bebikako bingi kuyuka bishinka saka bakyangye kubuula bipwilo byo bafwainwa kuba pa kupwila ne pa kusapwila. (Hebe. 13:17) Twizhikijila nangwa kuzhikijila bakwetu ku bya malwa inge twalondela byo babena kwitubuula. Kabiji inge twauba bino tukwasha bakwetu kubula kulanguluka byatama pa Bakamonyi ba kwa Yehoba.—1 Pe. 2:12.

w24.07 5 jifu. 11

Chinchikai Byonka Byachinchikile Zadoka

11 Inge betubuula kuya na kukwasha balongo ne banyenga babena kupita mu makatazho, twakonsha kuchinchika byepi byonka byachinchikile Zadoka? (1) Londelai mikambizho. Mu bimye bya uno mutundu, twafwainwa kutwajijila kwikala bakwatankana. Mwafwainwa kulondela mikambizho yafuma ku ofweshi wa musampi wa mu kyalo kyenu. (Hebe. 13:17) Pa kimye pa kimye, bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kupitulukanga mu bintu byo banengezha kuba ne bibabuula jibumba ja Lesa kuba inge kwamweka bya malwa. (1 Ko. 14:33,40) (2) Chinchikai ne kwikala bajimuka. (Maana 22:3) Langulukilai jimo bya kuba. Mwafwainwa kujimuka pa kukwasha bena Kilishitu bakwenu. (3) Ketekelai mwi Yehoba. Yukai’mba Yehoba ukeba kwimuzhikijila anweba ne balongo ne banyenga. Ukemulengela kuyuka jishinda jawama ja kukwashishamo balongo ne banyenga.

Bishinka Bikwabo Byanema

it-2 1094

Maana a Kupima Bintu

Nangwa byonkabyo, muntu uji na maana a kupima bintu bantu bakonsha kumushikwa. Uno kyamweka ye mulanguluko waambapo ne Byambo bya Maana 14:17 amba: “Bino muntu ulanguluka pa kuba bintu bamushikwa.” Javula bantu babula kulanguluka bulongo pa bintu batala bibi muntu wingijisha bulume bwanji bwa kulanguluka. Kabiji kyo kimotu ne boba bengijisha bulume bwabo bwa kulanguluka pa kuba kyaswa muchima wa Lesa nabo bebashikwa. Byonkatu byaambile Yesu Kilishitu amba: “Byo mwabula kwikala ba pano pa ntanda, bino nemusala kufuma mu ba pano pa ntanda, na mambo a kino, ba pano pa ntanda bemushikwa.” (Yoa 15:19) Kyambo kya mu mulaka mutanshi kyatuntululwa’mba “ulangukuka pa bintu” pa Byambo bya Maana 14:17 kilumbululula ne ndangulukilo yatama. Onkao mambo, kino kinembelo kyakonsha ne kulumbulula’mba muntu ulanguluka byatama bakamushikwa. Mu ma Baibolo amo kino kyepelo kyatuntululwa’mba, “Bino muntu ulanguluka kuba bintu byatama bakamushikwa.”—JP, Ro.

MAY 26–JUNE 1

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA BYAMBO BYA MAANA 15

Kwashainga Bakwenu Kwikala na Muchima wa Lusekelo

w10 11/15 31 jifu. 16

Tukendanga mu Bukishinka Bwetu!

Yoba wajinga na muchima wa kusekelela benyi. (Yoba 31:31, 32) Nangwa kya kuba twibayanji, twakonsha ‘kwikala na muchima wa kusekelela benyi.’ (Loma 12:13) Twakonsha kujiila pamo tukajo na bakwetu, byo twayuka amba “kubelelatu bishu kasa mwitemwa kyawama kukila kubelela nyama ya ñombe wanuna kasa mwishikwa.” (Mana 15:17) Kujiila pamo tukajo mu butemwe na mukwetu walama bukishinka kwakonsha kulengela tuno tukajo kuwaminako kabiji kwakonsha kwitulengela kumwenamo ku mupashi.

w18.04 23-24 mafu. 16-18

Itundaikainga Anweba Bene na Bene, ne “Kwibikishakotu”

16 Kechi twafwainwa kulangulukanga’mba atweba konsha twatundaika bakwetu ne, mambo kechi twayuka bya kwamba pa kutundaika bantu ne. Kutundaika bantu kechi kukebewa kwamba byambo bavula ne, kampe kumwemweselatu pa kwibemuna. Umvwe muntu ye mwaimuna na lusekelo wabula kukumbula na lusekelo, ko kuba’mba kampe uji na lukatazho kabiji ubena kukebewa bukwasho.—Yako. 1:19.

17 Mulongo mwanyike wa jizhina ja Henri wajinga bingi na bulanda kimye ba mu kisemi kyanji, kubikapotu ne bashanji bajinga bakulumpe mu kipwilo byo bafumine mu bukine. Mulongo Henri watundaikilwe bingi kimye kalama wa mwanzo kyo amusendele mu shitolo mo bapotesha makabekabe, kabiji wamutundaikile kukasuluka kwamba lukatazho lwanji. Kepo Henri ayukile’mba pa kuba’mba akwashe balongo banji kubwela kwi Yehoba, wafwainwe kutwajijila kwikala wa kishinka kwi Lesa. Kutanga Salamo 46; Zefwaniya 3:17 ne Mako 10:29, 30 kwamutekeneshe bingi.

18 Byapichilemo ba Marthe ne Henri bimwesha’mba twakonsha kutundaika mulongo nangwa nyenga uji na lukatazho. Mfumu Solomone wanembele’mba: “Byambo byaambiwa pa kimye kyafwainwa, byawama bingi! Kutalako pacheche kwa lusekelo kulengela muchima kusangalala; sawakya wawama ukosesha bikupa.” (Maana 15:23, 30, tubyambo twa munshi.) Kabiji kutanga Kyamba kya Usopa nangwa byambo biji pa keyala wetu wa pa Intaneti kwakonsha kutekenesha bapopomenwa. Paulo wamwesheshe kuba’mba kwimbila pamo nyimbo ya Bufumu kwakonsha kutundaika bingi baji mu makatazho. Wanembele’mba: “Saka mufunjisha ne kwitundaika anwe bene na bene na masalamo, na nyimbo ya kutota Lesa, ne na nyimbo ya ku mupashi yo baimba ya kusanta, ne kwimba mu michima yenu kwi Yehoba.”—Kol. 3:16; Byu. 16:25.

Bishinka Bikwabo Byanema

ijwbq kibaaba 39 jifu. 3

Nanchi Mwina Kilishitu Wakonsha Kuswa Kumubuka Nyi?

2. Nanchi nafwainwa kwipuzhako muntu umo nangwa babiji pa jishinda ja kubukilwamo nyi? Kwipuzhako “babulañana maana bavula” kwakonsha kukwasha bingi, kikatakata inge muji na kikola kyakatazha kubukwa.—Byambo bya Maana 15:22.

JUNE 2-8

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA BYAMBO BYA MAANA 16

Mepuzho Asatu Akonsha Kwimukwasha Kufuukulapo Bulongo

w14 1/15 19-20 mafu. 11-12

Kufuukula Bintu Bulongo mu Moba a Bwanyike

11 Kwingijila Yehoba ko kuleta lusekelo lukatampe. (Mana 16:20) Baluka munembeshi wa kwa Yelemiya wavulamine kino kishinka. Pa kimye kimo walekela kwiyowa kwingijila Yehoba. Yehoba wamubujile’mba: “Nanchi obewa ubenakwikebelako obe mwine bintu bikatampe nyi? Kwibikeba ne; mambo, umvwa, mbena kuleta bya malwa pa bantu bonse, . . . bino mweo wobe nkakupaye nobe kipukulwa konse konse ko ukaya.” (Yele. 45:3, 5) Mwalangulukapo’mba ka? Ki ka kyakonsheshe kuletela Baluka lusekelo, kukeba bintu bikatampe nyi, inyi kwikala muntu wakishinka ne kupuluka lonaiko lwa Yelusalema lwaishilenga?—Yako. 1:12.

12 Mulongo Ramiro, kukwasha bantu kwamuletejile bingi lusekelo. Waambile’mba: “Nafumine mu kisemi kya bantu bayanda bekala ku Mitumba ya Andes. Bakolojami bafuukwilepo kumpainanga mali ku sukulu mukatampe, jino jajinga jishuko jikatampe. Pano bino popo nabatizhiwetu ne kwikala Kamonyi wa kwa Yehoba, kabiji painiya wangichile kuba’mba nkengilanga nanji mu muzhi mucheche. Nayile, koko nakafunjile ne bya kutenda nsuki. Nashikwile mwa kutendela nsuki, momo namwenanga mali a kwikwashishamo. Bantu pa kumona byo twipaine kufunjisha byaamba Baibolo, bavula mu uno muzhi baswile kwibafunjisha. Mukuya kwa moba, natendekele kupwila mu kipwilo kyalengelwe mo baingijishanga mulaka wa ku yoya mpunzha. Naingila mwingilo wa kimye kyonse pa myaka jikumi. Kafwako mwingilo mukwabo wakonsheshe kundetela lusekelo lo njipo nalo pa kukwasha bantu kufunda mambo awama mu mulaka wabo ne.”

w13 9/15 17 mafu. 1-3

Nanchi Bemwalula Nyi?

ATWEBA bonse tuba bintu kwesakana na bwikalo bo twakomejilemo, ne byuba bantu baji ku mpunzha ko twikala. O ene mambo mvwajilo yetu, kajo ko twatemwa ne byubilo byetu o byapusena.

2 Bino kuji bintu byanema bingi kukila pa kusala kajo ne mvwajilo yetu. Kya kumwenako, nkomeno yetu itulengela kumona bintu bimo amba byawama ne kwibyuba, kabiji bikwabo amba byatama ne kukana kwibyuba. Pano bino, bintu byavula twifuukwila atweba bene pa muntu pa muntu. Ne jiwi jetu ja mu muchima najo jitulengela kusalapo kuba bintu bimo. Baibolo waamba’mba ‘bantu ba mu bisaka bikwabo boba byaamba mizhilo ya Lesa nangwa kya kuba kechi beiyuka ne.’ (Loma 2:14) Pano nanchi kino kilumbulula’mba inge kafwako muzhilo wa Lesa waamba pa kyokyo kintu twakonsha kulondela byuba bantu ba ku mpunzha ko twikala nyi?

3 Kuji bishinka bibiji bilengela bena Kilishitu kubula kulondela bino bintu. Kitanshi, Baibolo waamba’mba: “Ko jiji jishinda jamweka bulongo ku muntu, bino ko jikapela ko ku mashinda aya ku lufu.” (Mana 16:25) Mambo bantu bonse twi bambulwa kulumbuluka, kechi twakonsha kwitangijila atweba bene ne. (Mana 28:26; Yele. 10:23) Kya bubiji, Baibolo waamba’mba Satana “lesa wa buno bwikalo” ujimbaika bantu kwingijisha miteeto ne byubilo bya mu ino ntanda. (2 Ko. 4:4; 1 Yoa. 5:19) Onkao mambo, inge tukeba Yehoba kwitupesha ne kwitutala bulongo, twafwainwa kumvwina lujimuno luji mu Loma 12:2.—Tangai.

Bishinka Bikwabo Byanema

it-1 629

Lujimuno

Bifuma mu Kumvwina ne mu Kubula Kumvwina Lujimuno. Babi, babula maana, nangwa’mba bamilengulwila bamwesha byo bashikwa lujimuno lwa Yehoba kupichila mu kwilukanatu nsalansala. (Sl 50:16, 17; Man 1:7) Bifuma mu buno bumbulwa maana bwabo ke lujimuno lukatampe nangwa kukambulwa. Buku wa Byambo bya Maana waamba’mba: “Bakosama bebakambula na mambo a kukosama kwabo.” (Man 16:22) Beletela abo bene buyanji, bumvu, bikola ne lufu. Bwikalo bwa bena Isalela bwasolwele patoka bya malwa bifuma mu kukaana lujimuno. Kechi bateleko muchima ku byo bebajimunangako ne kwibololako ku bangauzhi ne. Kechi baumvwijile lujimuno lwa Yehoba lwaishile pe abo byo alekele kwibazhikijila ne kwibapesha ne. Kino kyalengejile kwibakambula pakatampe byonkatu byo bebajimwineko, ne kya kine bebashijile ne kwibatwala mu buzha.—Ye 2:30; 5:3; 7:28; 17:23; 32:33; Hos 7:12-16; 10:10; Zef 3:2.

TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA

Kinembelo kya Byambo bya Maana 16:3 Kilumbulula Ka

ijwbv kibaaba 40

BINEMBELO BYALUMBULULWA

Byambo bya Maana 16:3—“Pana kwi NKAMBO Bintu Byonse byo uba”

“Pana kwi Yehoba bintu byonse byo uba, ne bintu byo ufuukula kuba bikalumbuluka.”—Byambo bya Maana 16:3, Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya.

“Pana kwi NKAMBO bintu byonse byo uba, ne aye ukekajika byo ufuukula kuba.”—Byambo bya Maana 16:3, Baibolo wa New International Version.

Mwatala Kinembelo kya Byambo bya Maana 16:3

Kino kinembelo kitundaika bonse bapopwela Lesa wa kine kuba’mba byo bafuukula bikalumbuluka inge baketekela mwi aye ne kutwajijila kukeba ne kulondela lutangijilo lwanji.

“Pana kwi Yehoba bintu byonse byo uba.” Bapopweshi ba Yehoba bakeba lutangijilo lwanji saka bakyangye kufuukula bya kuba. (Yakoba 1:5) Mambo ka? Mambo bantu kechi baji na bulume bwa kulekesha bintu bimo kumweka mu bwikalo bwabo ne. (Musapwishi 9:11; Yakoba 4:13-15) Kikwabo, bantu kechi baji na maana a kuba byonse byo bakeba ne. Na mambo a bino bishinka, bavula bafuukulapo kupaana nangwa’mba kushila bintu byonse mu maboko a Lesa. Boba bino kupichila mu kulomba lutangijila lwanji ne kuba bintu mwayila kyaswa muchima wa Lesa kwesakana na byaamba Mambo anji, Baibolo.—Byambo bya Maana 3:5, 6; 2 Timoti 3:16, 17.

Byambo byatuntululwa’mba “pana kwi Nkambo bintu byonse byo uba” bilumbulula’mba “alumwina mingilo yobe kwi NKAMBO.” Buku umo waamba pa bino byambo amba bitulengela kufwanyikizha “mwanamulume ubena kupaana kipe kyanema kyo asenda ku muntu uji na bulume kukila aye.” Bantu bepelula baketekela mwi Lesa kabiji bashiinwa’mba ukebakwasha.—Salamo 37:5; 55:22.

Byambo bya kuba’mba “byonse byo uba” kechi bilumbulula’mba Lesa upesha byonsetu bantu byo bafuukula kuba ne. Pa kuba’mba Yehoba etupeshe, byo tufuukula byafwainwa kuswañana na mafunde ne kyaswa muchima wanji. (Salamo 127:1;1 Yoano 5:14) Lesa kechi upesha babula kumukookela ne. Aye, “uvulañanya bikeba kuba babi.” (Salamo 146:9) Kabiji ukwasha banekenena ne kukookela mafunde a mu Baibolo.—Salamo 37:23.

“Bintu byo ufuukula kuba bikalumbuluka.” Mu ma Baibolo amo batuntulula bino byambo amba “ne bintu byo ufuukula kuba bikekajikwa.” Mu binembelo bya Kihebelu, bitelwa ne kuba’mba Lulayañano lwa Kala, kyambo kyatuntululwa mu Kikaonde amba “kwikajikwa” kilumbulula kwala kitendekesho, kabiji javula bekingijisha pa kwamba pa kushikimana kwa bilengwa na Lesa. (Byambo bya Maana 3:19; Yelemiya 10:12) Lesa wikajika bifuukula boba byaoloka ku meso anji. Wibakwasha kushikimana, kuzhikijilwa ne kwikala bwikalo bwa lusekelo.—Salamo 20:4; Byambo bya Maana 12:3.

Bibena Kwambapo Byambo bya Maana 16:3

Mfumu Solomone ye wanembele bino byambo yenka wanembele byambo byavula biji mu buku wa Byambo bya Maana. Wanembele bishimpi byavula bingi na mambo a maana amupele Lesa.—1 Bamfumu 4:29,32;10:23, 24.

Mu kitango 16, Solomone watendeka na byambo bya kutumbijika maana a Lesa ne kumwesha patoka bumbulwa maana bwa bantu belundumika. (Byambo bya Maana 16:1-5) Kepo kino kitango kyaamba pa kishina kyo baambapo bingi mu buku wa Byambo bya Maana kya kuba’mba: Bantu bekalatu na maana a kine ne kwikala bulongo inge bepelula ne kuswisha Lesa kwibatangijila mu bwikalo bwabo. (Byambo bya Maana 16:3, 6-8, 18-23) Buno bukine bebwambapo javula bingi mu Baibolo.—Salamo 1:1-3; Isaya 26:3; Yelemiya 17:7, 8;1 Yoano 3:22.

JUNE 9-15

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA BYAMBO BYA MAANA 17

Ikalainga mu Mutende mu Masongola Enu

g 9/14 11 jifu. 2

Bya Kuleka Muchima wa Kizhingijisha

Ipesapesainga Bulongo Anweba Bene. Baibolo waamba’mba bantu bamo batemwa ‘kuzhingilazhila’ ne kubuka “bukaji.” (Byambo bya Maana 29:22) Nanchi ne anweba byo byo muji nyi? Ishikishai’mba: ‘Nanchi mfila bantu mfika nyi? Nanchi nzhingila bukiji nyi? Nanchi nzhingilatu ne pa tubintu tucheche nyi?’ Baibolo waamba’mba “awa ulondalonda mambo wabanya balunda ba pa muchima.” (Byambo Bya Maana 17:9; Musapwishi 7:9) Kino kyakonsha kumweka ne mu masongola. Onkao mambo, inge muji na kizhingijisha, ishiikishai’mba, ‘Nanchi nafwainwa kutekenyanga benakwami nyi?’—Jifunde ja mu Baibolo: 1 Petelo 4:8.

w08 7/1 20 jifu. 6–21 jifu. 1

Bya Kupwisha Makatazho

1. Ikalaiko na kimye kya kwisamba pa lukatazho. “Bintu byonsetu biji na myaka yabyo . . . kuji kimye kya kuzhindaminamo, ne kimye kya kwambilamo.” (Musapwishi 3:1, 7) Byonka byo kyamweshiwa mu lutobo luji kuntendekelo ya kino kibaba, makatazho amo akonsha kulengela muntu kubuka bukaji. Umvwe mwamona’mba ke mubuke bukaji, ikalai nzo nangwa’mba ‘zhindamaipo’—saka mukyangye kuzhingila. Masongola enu akonsha kwikala a kikupu umvwe kemumvwine luno lujimuno lwa mu Baibolo lwaamba’mba: “Kutatula kwa lutobo kwapashañana nobe kupomona kaombe; onkao mambo kilekai, lutobo saka lukyangye kubuka.”—Byambo bya mana 17:14

Nangwa byonkabyo, kuji ne “kimye kya kwambilamo.” Byonka biji nseku, makatazho nao akonsha kuvula umvwe kemwiataletu. Onkao mambo, kechi mwafwainwa kutalapotu pa lukatazho kulanguluka’mba lukapwatu lwine ne. Umvwe mwaimika mwisambo, mweshai mushingi ku mwina kwenu kupichila mu kumonapo kimye kikwabo kyawama kya kukesambilamo lolo lukatazho. Uno mulaye wakonsha kwimukwasha bonse bubiji bwenu kulondela lujimuno lwa mu Baibolo lwa kuba’mba: “Kechi muleke juba jizhike kasa mwazhingila ne.” (Efisesa 4:26) Pano bino, mwafwainwa kubila monka mo mwilayila.

Bishinka Bikwabo Byanema

it-1 790 jifu. 2

Jiso

Byo tuba na meso bisolola byo tubena kumvwa ku muchima. Meso akonsha kumwesha’mba twaumvwa lusa nangwa ne (Mpi 19:13); muntu wakonsha ku ‘kufyetekela jiso’ nangwa ‘kukukamina ku meso’ kumwesha milengulwila nangwa bujimbijimbi. (Sl 35:19; Man 6:13; 16:30) Kabiji Baibolo waamba pa muntu ukaana kukookela nangwa ukaana kukwasha mukwabo amba wazhinzhibala. (Mat 13:15; Man 28:27) Muntu wakosama bamwambapo’mba meso anji “apitamotu kufika ne kwapela ntanda.” Ko kuba’mba ubalanyatu meso kwakubula kushinkamika pa kintu kimo. Milanguluko yanji kechi ishikimana pa kintu kimo ne. (Man 17:24) Buntuntulu bwa muntu, bulume, ne lusekelo nabyo bimwekela mu bibena kumweka meso a muntu. (1Sa 14:27-29; Mpi 34:7; Yob 17:7; Sl 6:7; 88:9) Mfumu Yehoshafwata walombele kwi Yehoba amba: “Tubena kutalatu kwi anweba.”—2Mo 20:12.

TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA

Kinembelo kya Byambo bya Maana 17:17 Kilumbulula Ka?

ijwbv kibaaba 60

BINEMBELO BYALUMBULULWA

Byambo bya Maana 17:17—“Mulunda wa Kine Ukutemwa Kimye Kyonse”

“Mulunda wa kine umwesha butemwe kimye kyonse, kabiji ye mulongo ye wakonsha kuketekela mu kimye kya bya malwa.”—Byambo bya Maana 17:17, Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya

“Mulunda wa kine ukutemwa kimye kyonse, kabiji ye mulongo wasemenwa bimye bya malwa.”—Byambo bya Maana 17:17, Baibolo wa New International Version.

Bilumbulula Kinembelo kya Byambo bya Maana 17:17

Balunda bakine beketekela kabiji bakishinka. Byonka bikala bankasa ne kolo, ne balunda bakine bakishinka nabo beta muchima kikatakata mu bimye bya malwa.

“Mulunda wa kine umwesha butemwe kimye kyonse.” Bino byambo byakonsha ne kutuntululwa’mba “balunda bakine bamwesha butemwe kimye kyonse.” Kyambo kya Kihebelu kyatuntulwa’mba butemwe kyavwangamo byavula, kechi byo tumvwatu ku muchima ne. Kilumbulula butemwe bwabula bujimbijimbi bumwekela mu byuba muntu. (1 Kolinda 13:4-7) Balunda baji na butemwe bwa uno mutundu batwajijila kwitemwa nangwatu inge paji byamweka pakachi kabo, nangwa bapusanepotu byepi nangwa mu bya malwa. Kabiji belekelako mambo kufuma panshi ya muchima. (Byambo bya Maana 10:12) Mulunda wa kine kechi umvwina mukwabo kichima inge bintu ke bimwendele bulongo ne. Pa kuba usekela nanji pamo.—Loma 12:15.

“Mulunda wa kine . . . ye mulongo ye wakonsha kuketekela mu kimye kya bya malwa.” Kino kinembelo kyaamba pa byakosa bulunda bwa bankasa ne kolo. Onkao mambo, inge twakwasha mulunda netu ubena kupita mu makatazho, ko kuba’mba twauba byonka biikwasha banabankazhi ba jivumo jimo. Kabiji butemwe bwikala pakachi ka balunda ba uno mutundu kechi bukoka mu bimye bya makatazho ne. Pa kuba bukoselako kabiji popo bakilamo ne kwinemeka mulwabo.

Bibena Kwambapo Kinembelo kya Byambo bya Maana 17:17

Mu buku wa Byambo bya Maana muji mafunde o baambatu mu byambo bicheche alengela ubena kutanga kulangulukapo. Mfumu Solomone ye wanembele byambo byavula biji mu uno buku. Wanembele kwingijisha nsasawilo ya Kihebelu. Waingijishe ñambilo ya kupusanya ne kwesakanya bintu. Mukuku walondelapo upusanya kyo baambapo peulu nangwa kwamba pa kintutu kimo mu jishinda jilengela kumvwisha mulanguluko nangwa mo byapusena. Kinembelo kya Byambo bya Maana 17:17 ke nembelo ikwasha kumvwisha kyo baambapo mu mukuku mutanshi. Mukuku wa bubiji mu kino kyepelo witukwasha kumvwisha kyo baambapo mu mukuku mutanshi. Kinembelo muji nembelo ya kupusanya ke Byambo bya Maana 18:24. Kyaamba’mba, “Kuji balunda bakeba kwikozha mulwabo, bino kuji mulunda wa kishinka wakila ne mulongo.”

Pa kinembelo kya Byambo bya Maana 17:17, kyamweka Solomone walangulukilenga pa bulunda bwakosa bwajinga na Shanji aye Davida ne Yonafwanyi, mwana Mfumu Saulo. (1 Samwela 13:16; 18:1; 19:1-3; 20:30-34, 41, 42; 23:16-18) Nangwa kya kuba Davida ne Yonafwanyi kechi bajinga balongo ne, bino bulunda bwabo bwakosele kukila ne bwa bankasa ne kolo. Yonafwanyi wabikile bumi bwanji mu kizumba pa kuzhikijila mulunda nanji wajinga bingi mwanyike.

Byo Batuntulula Byambo bya Maana 17:17 mu ma Baibolo Akwabo

“Mulunda wa kine ukutemwa kimye kyonse, wikala mulongo mu kimye kya bya malwa.”—Baibolo wa The Bible in Basic English.

“Mulunda nobe wikala mulunda kimye kyonse, kabiji ye mulongo wasemenwa bimye bya malwa.”—Baibolo wa The Moffatt Translation of the Bible.

“Mulunda umwesha bulunda kimye kyonse, kabiji wasemenwa bimye bya malwa.”—Baibolo wa The Complete Jewish Study Bible.

JUNE 16-22

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA BYAMBO BYA MAANA 18

Tekeneshainga Babena Kukolwa

w22.10 22 ¶17

Maana a Kine Abena Kubijika

17 Langulukilainga jimo saka mukyangye kwamba. Inge twabula kujimuka, byambo byetu byakonsha kukozha bakwetu ku muchima. Baibolo witubuula’mba: “Byambo bya kupulumukatu byasañana nobe mpoko, pakuba byambo bya muntu wa maana bibukañana.” (Maana 12:18) Twikala mutende inge ketubule kuyebeka bakwetu. (Maana 20:19) Umvwe tukeba kutekenesha bakwetu ne kubula kwibakozha ku muchima twafwainwa kutanganga Mambo a Lesa ne kulangulukapo. (Luka 6:45) Umvwe ketulanguluke pa byaamba Baibolo byambo byetu bikekala nobe “nsulo ya maana” kabiji bikatundaikanga bakwetu.—Maana 18:4.

mrt kibaaba 19 kakitenguluzha

Bya Kuba na Misongo Ipulumukatu

Telekeshainga. Jishinda jimo jawama bingi kukwashishamo bakwetu ke kwibateleka inge babena kwamba. Kange mulangulukenga’mba mwafwainwa kwambapo pa byonse byo babena kwamba ne. Javula kyawama kutelekatu kwapwa. Kupwishisha jimo bintu mu muchima nangwa kwibazhachisha ne. Kange mulangulukenga’mba mwayuka byo babena kumvwa ku muchima ne, kikatakata inge kikoola kyabo kechi kyalala ne musana patoka ne.—Byambo bya Maana 11:2.

Ambainga byambo bya lutundaiko. Mwakonsha kukankalwa bya kwamba, bino byambotu bicheche bya kumwesha’mba mwayuka byo babena kupitamo byakonsha kwibatekenesha bingi kukila kuzhindamatu. Inge mwakankalwa bya kwamba, ambaitu byambo bicheche kufuma panshi ya muchima, nabiji amba “Ne bya kwamba mfwabyo, bino mbena kukebesha bingi kwimukwasha.” Chinuzhukainga kwamba byambo nabiji bya kuba’mba “Inge kya kutama bingi.” Nangwa’mba “Kyawamakotu kechi muji na . . . “

Mwakonsha kumwesha’mba mwibata muchima kupichila mu kuyuka bulongo kikola kyo baji nakyo. Mulunda nenu ukomvwa bingi bulongo byo mubena kukebesha kuyuka byo abena kupitamo, kabiji ne byo mukambanga bikamutekeneshanga bingi. (Byambo bya Maana 18:13) Bino chinuzhukainga kwibabuula bya kuba inge kechi bemwipuzha.

Bakwashainga mu byo bakajilwa. Bepuzhai byo babena kukeba kwibakwashako. Kechi mwafwainwa kulanguluka’mba mwayuka bya kwibakwasha ne. Vulukainga’mba mulunda nenu kechi wakonsha kuswa kuba’mba ubena kukeba kumukwasha ne. Mambo kechi bakeba kwikala kisendwa ne. Inge bino byobyo kiji, mwakonsha kutongola bintu bimo byo mukeba kwibakwashako, nabiji kwibapotelako bintu, kuwamisha mu nzubo, ne bintutu bikwabo.—Ngalatiya 6:2.

Kukooka ne. Mulunda nenu na mambo a kukolwa, wakonsha kupimpula mitanchi imo yo mwanengezha, kimo kimye ne kukebatu kubula kwisamba nenu. Batekenyai ne kwibobilanga lusa. Twajijilai kwibakwasha mu bintu byo bakajilwa.—Byambo bya Maana 18:24.

wp23.1 14 ma. 3-15 jifu. 1

Bya Kukwasha Bantu Baji na Bikola bya ku Bongo

‘Batekeneshainga.’—1 TESALONIKA 5:14.

Balunda nenu bakonsha kwikala na bijikila nangwa milanguluko ya kuba’mba kechi banema ne. Mwakonsha kwibatekenesha ne kwibakosesha kupichila mu kwibamwesha’mba mwibata muchima nangwa kya kuba kechi mwayuka byambo byawama bya kwibabuula ne.

“Mulunda wa kine umwesha butemwe kimye kyonse.”—BYAMBO BYA MAANA 17:17.

Panainga bukwasho bwafwainwa. Bambilai bemubuule byo mwafwainwa kuba kechi kulanguluka’mba mwayuka bya kwibakwasha ne. Inge kibena kwibakatazha kwimubuula byo babena kukeba, mwakonsha kwibambila kuya na kufwakasha nenu. Nangwa kampe mwakonsha kwibakwashako kuya na kupota bintu, kuwamisha pa nzubo nangwa mingilotu ikwabo.—Ngalatiya 6:2.

‘Ikala batekanya.’—1 TESALONIKA 5:14.

Kechi kimye kyonse balunda nenu kyo bakonsha kutemwa kwamba ne. Babuulai’mba bakasuluka kwisamba ne anweba kimye kiji kyonse kyo bakeba. Na mambo a kikola kyo baji nakyo, bakonsha kwamba nangwa kuba bintu byakonsha kwimukozha ku muchima. Bakonsha kuleka kubila bintu pamo ne anweba nangwa kutendeka kuzhingila bukiji. Mwafwainwa kwibatekenya ne kuyuka byo babena kupitamo ne kwibapa bukwasho bobakeba.—Byambo bya Maana 18:24.

Bishinka Bikwabo Byanema

it-2 271-272

Bubale, I

Kuta bubale kyajinga kisho kyo balondelanga pa kuyuka bintu. Pa kuba bino, babikanga tumabwe nangwa tubintu tobalenga kufuma ku mapulanga pa kivwalo kyo bavunga “mu kyenyi” nangwa kwitubika mu kipe ne kwikisunkenya. Mwina bubale bwaponanga patanshi ye iye nangwa’mba yeye basala. Balombanga saka bakyangye kuta bubale, byonkatu byo baubanga pa kuchipa. Balombanga mu muchima nangwa ne bonse saka bomvwa. Balombanga Yehoba kwibakwasha, kabiji bashiinwanga kuba’mba usakwibakumbula. Bubale (mu Kibebelu, goh·ralʹ) bebwingijishanga ne mu bukifwanyikizho, kulumbulula kintu kyo ‘bebabilangapo’ nangwa ‘mpunzha yo bebachibilako.’—Yos 15:1; Sl 16:5; 125:3; Is 57:6; Ye 13:25.

Byo bekingijisha. Pa Byambo bya Maana 16:33 paamba’mba: “Bubale bebuta mu kyenyi, bino kyonse kyafuukulwa na bubale kifuma kwi Yehoba.” Bena Isalela baingijishanga bubale pa kupwisha mitotololo. Baibolo waamba’mba: “Kuta bubale kupwisha lutobo ne kwibabanya mu mutende babena kutoboka.” (Man 18:18) Kechi bebwingijishanga mu makayo a lubekyo, pa kukayatu nangwa pa kuteya ngyuka ne. Kabiji kechi bebwingijishanga kumwenamo nsabo ya kutwala ku nzubo ya Lesa nangwa kupa bañanga, nangwa kumwenamo mali a kukwashishamo balanda ne. Kupusanako na byaubile bashilikale bena Loma, abo batele bubale na mulanguluko kumwenamo, byonka byaamba Salamo 22:18, amba batele bubale pa bivwalo bya kwa Yesu.—Mat 27:35.

TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA

Nanchi Nenuwa Mwaitabila Amba Ntanda ne Bijimo Byalengelwetu Nobe mu Kukopa kwa Jiso Nyi?

ijwfq kibaaba 29

Nanchi Nenuwa Mwaitabila Amba Ntanda ne Bijimo Byalengelwetu Nobe mu Kukopa kwa Jiso Nyi?

Ine. Bakamonyi ba kwa Yehoba baitabila’mba Lesa walengele bintu byonse. Pano bino kechi baitabila amba byalengelwetu nobe mu kukopa kwa jiso ne. Mambo ka? Mambo kwamba’mba bintu byalengelwe mu kimyetu kicheche kechi kwaswañana na byaamba Baibolo ne. Akyumvwai Baibolo byo aambapo:

1. Moba atanu na jimo o alengejilemo bintu. Bantu bamo baitabila amba bintu byalengelwe mu kimyetu kicheche, bamba’mba aa moba atanu na jimo Lesa o alengejilemo bintu ke mobatu onkae, ko kuba’mba juba jimo ja maola 24 kufika ku juba ja butanu na jimo ja maola 24. Bino kyambo kya kuba’mba “juba” kyatongolwa mu Baibolo kyakonsha ne kulumbulula myaka.—Ntendekelo 2:4; Salamo 90:4.

2. Ntanda yaikala myaka yavula bingi. Bamo baitabila amba bintu byalengelwe mu kimyetu kicheche bamba’mba ntanda yaikalatu myaka icheche. Nangwa byonkabyo, kwesakana na byaamba Baibolo, ntanda ne bya mwiulu byajinga konka Lesa saka akyangye kutatula kulenga bintu byonse byo alengele mu moba atanu na jimo. (Ntendekelo 1:1) Kino kyalengela Bakamonyi ba kwa Yehoba kwitaba byaamba basayansi amba yaikala myaka nobe kajo.

Nangwa kya kuba bakamonyi ba kwa Yehoba baitabila amba bintu byonse byalengelwetu kechi bakana byaamba sayansi ne. Twaitabila kuba’mba bintu bya kine byaamba sayansi byaswañana na byaambapo Baibolo.

JUNE 23-29

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA BYAMBO BYA MAANA 19

Ikalai Balunda ba Kine ku Balongo ne Banyenga

w23.11 12-13 mafu. 16-17

Itemwainga Anwe Bene na Bene

16 Tainga muchima pa byubilo byawama biji na balongo ne banyenga, kechi pa bintu byo balubankanya ne. Akilangulukai pa kino. Fwanyikizhai kuba’mba muji na kijiilo na balongo ne banyenga. Mubena kusangalela pamo kabiji byo mwapwisha kino kijiilo, mwakopa kipikichala kya jibumba jonse. Byo mwapwisha kukopa, mwavuluka kukopa jikwabo bipikichala bibiji kuchiina’mba kampe kitanshi kyatama. Pano muji na bipikichala bisatu. Pa kwibitala mwataana kuba’mba pa kipikichala kimo paji mulongo umo wabula kumwemwesela. Mukoba byepi na kyokyo kipikichala? Mwakonsha kwikifumyamo mambo muji na bipikichala bikwabo bibiji paji balongo ne banyenga bonse babena kumwemwesela kuvwangakotu ne mulongo waji kubula kumwemwesela pa kyokya kikwabo.

17 Twayai twesakanye bipikichala ku bintu byo tubula kulubamo. Javula tuvuluka bintu byawama byo tuba inge tubena kusangalela pamo na balongo ne banyenga pa bijiilo. Pano twambe’mba pa bino bijiilo, mulongo nangwa nyenga witwambilapo bintu bimo byatama. Twafwainwa kuba byepi na bino byambo byatama byo etwambila? Twafwainwa kwibilubakotu byonka byo tufumyapo kipikichala kyatama kyo twakopa. (Maana 19:11; Efi. 4:32) Twakonsha kulubako bintu byatama bituba bakwetu bena Kilishitu mambo tuvuluka bintu byawama byavula byo twaubijilenga pamo nabo pa bino bijiilo. Bino byo bintu byawama byo twafwainwa kulangulukangapo ne kwibilama mu michima yetu.

w23.07 9-10 mafu. 10-11

Twajijilai Kukoma mu Butemwe

10 Nangwatu atweba tumonapo mashinda amo a kukwashishamo balongo ne banyenga bena Kilishitu bakwetu. (Hebe. 13:16) Akilangulukai pe Anna, ye twaambilepo mu mutwe wafumako. Kipuupu kikatampe byo kyapwile, aye ne bamwatawanji bafwakashijile kisemi kimo kya Bakamonyi kabiji bataaine’mba kipuupu kyapaamunapo musemi wa nzubo ya kino kisemi. Bivwalo bya kino kisemi, byonse byajinga mateshitu. Nyenga Anna waambile’mba: “Twasendele bivwalo byabo, twibichapile kabiji twibikiishile ne kwibichimpa bulongo. Nangwa kya kuba uno mwingilo ye twaingijile wajingatu mucheche, walengela twaikala balunda na kino kisemi.” Kutemwa balongo ne banyenga ko kwalengejile ba Anna ne benakwabo kukwasha kino kisemi.—1 Yoa. 3:17, 18.

11 Umvwe twamwesha lusa ne kutemwa bakwetu, bafwainwa kumona’mba tubena kweseka kulondela Yehoba kabiji kechi bafwainwa kulubako kino kintu kyawama kyo twibobijile ne. Khanh, ye twaambapo kala uvuluka bingi bamukwashishe. Waambile’mba: “Nsanchila bingi banyenga bansendanga mu busapwishi. Baiyanga pa nzubo na kunsenda, bangitanga ne kujila pamo kajo ne kumona’mba nafikatu bulongo ku nzubo. Luno nayuka namba uno wajinga mwingilo mukatampe bingi. Kabiji baubilenga bino byonse na lusekelo.” Nangwa byonkabyo, kechi bantu bonse baketusanchila pa byonse byo twibobila ne. Khanh waambile pa bonse bamukwashishe’mba: “Ndanguluka’mba ne amiwa nafwainwe kwibobilapo bintu byawama, bino kechi nayuka bonse ko bekala ne. Pano bino, Yehoba wibobila byawama. Kabiji ndomba kuba’mba Yehoba akebafwete pa byonse byo bangubijile.” Byaambile Khanh bya kine. Yehoba umona byonse byawama byo tubila bakwetu nangwatu tuntu tucheche to twibobila. Umona’mba twauba kintu kyanema bingi kabiji twamukongwesha ye ukebafweta.—Tangai Byambo bya Maana 19:17.

w21.11 9 mafu. 6-7

Twajijilai Kwimwesha Butemwe Bubula Kwaluka Anweba Bene na Bene

6 Lelo jino, twakonsha kwamba’mba muntu waingila pa kampanyi umo pa myaka yavula amba wa mwingilo wa kishinka. Pano bino, pa myaka yonse yo aingila pa uno kampanyi, kampe kechi wakimonañanapo kala na bene bena uno kampanyi ne. Kabiji kampe kechi uswa mizhilo imo ya pa uno kampanyi ne. Kechi wamutemwa uno kampanyi ne, bino wingila pa uno kampanyi mambo bamufolesha mali o akeba mu bwikalo. Ukatwajijila kwingila kufikatu ne kimye kyo atambula penshonyi, kanatu inge kwamweka kampanyi mukwabo wakonsha kumwambila’mba bakamupa kifulo kikatampe.

7 Lupusano luji pa bukishinka bo twaambapo mu jifuka 6 ne butemwe bubula kwaluka ke kine kintu kilengela muntu kumwesha kyo kyo kyubilo. Mu kimye kyanembejilwengamo Baibolo, ñanyi kintu kyalengejile bantu ba Lesa kumwesha butemwe bubula kwaluka? Aba bamwesheshe butemwe bubula kwaluka kechi baubile kino na mambotu a kuba’mba kyo kintu kyo bafwainwe kuba ne, bino michima yabo yo ibatundaikile kuba byobyo. Akilangulukai pe Davida. Muchima wanji wamutundaikile kumwesha butemwe bubula kwaluka ku mulunda nanji aye Yonafwanyi nangwa kya kuba shanji Yonafwanyi wakebelenga kumwipaya. Byo papichile myaka kufuma pafwijile Yonafwanyi, Davida watwajijile kumwesha butemwe bubula kwaluka ku mwana wa kwa Yonafwanyi aye Mefibosheta.—1 Sa. 20:9, 14, 15; 2 Sa. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

Bishinka Bikwabo Byanema

it-1 515

Lujimuno, Upana Maana

Yehoba ye wa maana onse. Aye ye yenkatu ubula kukeba wakumufundako. (Is 40:13; Lo 11:34) Mwananji utelwa’mba “Upana Maana” mambo ye upana lutangijilo ne kubulañana bya kuba. Kiji bino mambo bamufunjishe kwi Shanji, ne aye walondejile lujimuno kabiji uji na Mupashi wa Lesa. (Is 9:6; 11:2; Yoa 5:19, 30) Kino kibena kukosesha kishinka kyanema bingi, pa kuba’mba lujimuno lukwashañane, lwafwainwa kwimena pa mafunde a Yehoba. Maana onse abula kwimena pa mafunde a Mwine Wakila o atu. Kabiji bo bumbulwa maana.—Maana 19:21; 21:30.

JUNE 30–JULY 6

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA BYAMBO BYA MAANA 20

Bya Kwimukwasha Kwiyuka Bulongo pa Kuba’mba Mukesongole Kulutwe

w24.05 26-27 mafu. 3-4

Byo Mwafwainwa Kwiyuka Bulongo pa Kuba’mba Mukesongole Kulutwe

3 Nangwa kya kuba mwanamulume ne mwanamukazhi bekala bingi na lusekelo kimye kyo besamba pa kuba’mba beyuke bulongo, bafwainwa kuyuka’mba ke kintu kyanema bingi kyafwainwa kwibalengela kwisongola kulutwe. Pa juba ja masongola, mwanamulume ne mwanamukazhi belaya ku meso a Yehoba kuba’mba baketemwanga ne kwinemeka mu bwikalo bwabo bonse. Saka tukyangye kulaya’mba tukooba kintu kiji kyonse, twafwainwa kulangulukapo bulongo. (Tangai Byambo bya Maana 20:25.) Abino byo byo twafwainwa kuba ne pa kuchipa luchipo lwa masongola. Kwisamba kulengela mwanamulume ne mwanamukazhi kwiyuka bulongo ne kufuukulapo bulongo. Kimye kimo bakonsha kufuukulapo amba besongole nangwa kufuukulapo kupwisha bulunda bwabo. Inge bafuukulapo kupwisha bulunda bwabo, kino kechi kilumbulula’mba kuji bintu bimo byatama byo baubile ne, mambo kwisamba kwibalengejile kwiyuka bulongo ne kufuukulapo inge befwainwa kutwela mu masongola nangwa ne.

4 Bakatanda ne bazhike bafwainwa kuyuka’mba bantu babiji batendeka kwisamba pa kuba’mba beyuke bulongo ne kumona inge befwainwa kutwela mu masongola kulutwe. Bakatanda ne bazhike inge bayuka bino, kechi bakatendeka kwisamba na muntu ye bayuka kuba’mba kechi bakatwela nanji mu masongola ne. Nangwa byonkabyo, bakatanda ne bazhike kechi bo bonka bafwainwa kuyuka kino ne. Atweba bonse twafwainwa kuyuka ene mambo mwanamulume ne mwanamukazhi o batendekela kwisamba. Bamo balanguluka’mba inge mwanamulume ne mwanamukazhi batendeka kwisamba, ko kuba’mba bafwainwa kwisongola. Kino kilengela bena Kilishitu bakatanda ne bazhike kubula kuba ka? Nyenga muzhike aye Melissa wikala mu kyalo kya United States waambile’mba: “Inge mwanamulume ne mwanamukazhi babena kwisamba pa kuba’mba beyuke bulongo, Bakamonyi bamo bapwisha kuba’mba bano bantu bakesongola. Kino kilengela bakatanda ne bazhike bamo kutwajijila na bulunda bwabo nangwa kya kuba bayuka’mba kechi befwainwa kwisongola ne. Kabiji kino kilengela bakatanda ne bazhike bakwabo kuchiina kutendeka kwisamba na muntu wa kutwela nanji mu masongola. Kino kyakonsha kwibalengela kwikala bingi na bijikila.”

w24.05 22 jifu. 8

Byo Mwakonsha Kutaana wa Kutwela Nanji mu Masongola

8 Mwakonsha kuyuka byepi bulongo muntu wa kutwela nanji mu masongola kwa kubula aye mwine kuyuka? Mwakonsha kuyuka uno muntu byo aji, byubilo byanji ne bulunda bwanji ne Yehoba pa kupwila ne pa tubimye twa kusangalela pamo. Uji na balunda ba mutundu ka? Kabiji ñanyi bintu byo atemwa kwambapo? (Luka 6:45) Nanchi byo akeba kuba mu bwikalo bwanji byaesakana na byo mukeba kuba ne anweba nyi? Mwakonsha kwipuzhapo bakulumpe mu kipwilo nangwa bena Kilishitu bakwabo baji na bulunda bwakosa ne Yehoba bamuyuka bulongo. (Maana 20:18) Mwakonsha kwipuzha pa byo aji ne byubilo byanji. (Luta 2:11) Pa kimye kyo mubena kumutalatala pa kuba’mba mumuyuke bulongo, kechi mwafwainwa kumulengesha bumvu ne, kabiji kechi mwafwainwa kumulondalondanga ne kukeba kuyuka bintu byonse byo abena kuba ne.

w24.05 28 mafu. 7-8

Byo Mwafwainwa Kwiyuka Bulongo pa Kuba’mba Mukesongole Kulutwe

7 Mwakonsha kuyuka byepi bintu biji mukachi ka muchima wa muntu ye mukeba kutwela nanji mu masongola? Jishinda jawama jo mwafwainwa kubilamo bino ke kwisamba ne kwibuula bintu byonse saka mwakasuluka, kwiipuzha mepuzho ne kutelekesha. (Maana 20:5; Yako. 1:19) Kampe mwakonsha kufuukulapo kubilanga bintu pamo byakonsha kwimulengela kwisamba nabiji kujiila pamo, kuya na kololako maulu mu mapunzha mutaanwa bantu bavula ne kwingijila pamo mu mwingilo wa kusapwila. Kabiji mwakonsha kwiyuka bulongo inge ke mutaanwe pamo na balunda nenu ne ba mu kisemi. Kunungapo, nengezhaipo bintu bimo bya kuba byakonsha kwimulengela kuyuka bulongo muntu wa kutwela nanji mu masongola byo oba mu bintu byapusana pusana nangwa inge uji na bakwabo. Akimonai byaubile mulongo Aschwin wa ku kyalo kya Netherlands. Walumbulula byo baubanga kimye kyo beyukilenga na mukazhanji Alicia amba: “Twaubangapo bintu bimo bitukwashanga kwiyuka bulongo. Twaubanga bintu byapeelatu nabiji kutekela pamo kajo ne mingilotu ikwabo. Mu bimye bya uno mutundu, twamonanga byubilo byawama byo twajinga nabyo ne bintu byo twalubankanyanga.”

8 Kabiji mwakonsha kwiyuka bulongo inge ke mufunjile pamo mitwe imo ya mu Baibolo. Inge mwisongola, mwafwainwa kwikalanga na mutanchi wa kupopwela kwa kisemi pa kuba’mba Lesa ekale mukachi ka masongola enu. (Sapwi. 4:12) Onkao mambo, kampe mwakonsha kumonangapo kimye kya kufunjila pamo Baibolo mu kimye kyenu kyo mubena kwiyuka bulongo. Nangwa byonkabyo, mwanamulume ne mwanamukazhi pa kikye kimye kechi bakikala kisemi ne. Kabiji mwanamulume naye kechi wakikala mutwe wa mwanamukazhi ne. Pano bino, kufunjila pamo Baibolo kimye kyonse kwakonsha kwimukwasha kuyuka bulongo biji bulunda bwenu ne Yehoba. Bamulume ne mukazhi abo ba Max ne Laysa, bekala mu kyalo kya United States baamba pa bintu byawama byo bamwenejilemo. Mulongo Max waambile’mba: “Byo twatendekeletu kwiyuka, twatendekele kufunda mu mabuku etu pa mitwe yaamba pa kwiyuka bulongo, pa masongola ne pa bwikalo bwa mu kisemi. Bintu byo twafunjilenga mu ano mabuku bitulengejile kutendeka kwisamba pa bintu byavula byanema bingi, byakonsheshe kukatazha kwitendekelako kwisamba atweba bene.”

Bishinka Bikwabo Byanema

it-2 196 jifu. 7

Lampi

Kwesakana na byaamba Byambo bya Maana 20:27, “muya wa muntu ye lampi wa Yehoba, upalanguzha mu muchima wa muntu.” “Muya wa muntu” nangwa’mba mwela ulupula muntu pa kupema, ko kuba’mba byambo byatama nangwa byawama byamba muntu byo bisolola byo aji, nangwa’mba byo aji mukachi.—Esakanyaiko By 9:1.

TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA

Nanchi Banyama Baya Mwiulu Nyi?

ijwbq kibaaba 159

Nanchi Banyama Baya Mwiulu Nyi?

Mukumbu wa mu Baibolo

Baibolo ufunjisha’mba pa bilengwa byonse biji pano pa ntanda, bantu bachechetu bo bakaya mwiulu. (Lumwekesho 14:1,3) Bakaya mwiulu na kwikala bamfumu ne bañanga ne kulama pamo ne Yesu. (Luka 22:28-30; Lumwekesho 5:9, 10) Bantu bavula bakasangulwa ne kwikala mu paladisa pano pa ntanda.—Salamo 37:11, 29.

Baibolo kechi waambapo pa jiulu ja bilelwa nangwa ja bakabwa ne, kabiji kuji kishinka kyalengela. Banyama kechi bakonsha kufikizha bikebewa pa “kuya mwiulu.” (Bahebelu 3:1) Abino bikebewa byavwangamo kufunda pe Lesa, kwikala na lwitabilo, ne kukookela mikambizho ya Lesa. (Mateo 19:17; Yoano 3:16; 17:3) Bantu bo bonkatu balengelwe kuba’mba bakekalenga myaka ne myaka.—Ntendekelo 2:16, 17;3:22, 23.

Bilengwa byafwainwa kusangulwa pa kuba’mba biye na kwikala mwiulu. (1 Kolinda 15:42) Baibolo waamba pa lusanguko lwavula bingi. (1 Bamfumu 17:17-24; 2 Bamfumu 4:32-37;13:20, 21; Luka 7:11-15;8:41, 42, 49-56; Yoano 11:38-44; Byubilo 9:36-42;20:7-12) Pano bino, bantu bo basangwilwe, kechi banyama ne.

● Nanchi banyama baji na myeo nyi?

● Myeo yakonsha kufwa nyi?

● Nanchi banyama balenga mambo nyi?

● Abya kijitu bulongo kuyanjisha banyama nyi?

● Nanchi banyama baji na myeo nyi?

Ine. Baibolo waamba’mba bonsetu banyama ne bantu myeo. (Kubala 31:28) Muntu mutanshi aye Adama byo alengelwe, kechi bamupele mweo ne, bino aye mwine “waikele ke mweo.” (Ntendekelo 2:7, tubyambo twa munshi.) Mweo walengwa na bintu bibiji: “lukungu lwa panshi” ne “muya wa bumi.”

Myeo yakonsha kufwa nyi?

Ee, Baibolo ufunjisha’mba myeo yakonsha kufwa. (Bena Levi 21:11, tubyambo twa munshi; Ezikyo 18:20) Banyama ne bantu inge bafwa, babwela ku maloba. (Musapwishi 3:19, 20) Ko kuba’mba baleka kwikalako.

Nanchi banyama balenga mambo nyi?

Ine.Kulenga mambo kulumbulula kulanguluka nangwa kuba bintu bizhilulula mizhilo ya Lesa. Kilengwa pa kuba’mba kilenge mambo, kyafwainwa kwikala na maana a kufuukula kyawama ne kyatama, pano banyama kechi baji na ano maana ne. Bengilatu na maana a kisemwa kabiji kechi bumi bwabo bwaipipa. (2 Petelo 2:12) Inge bafwa, yo mpelo ya bumi bwabo, nangwa kya kuba kechi balenga mambo ne.

Abya kijitu bulongo kuyanjisha banyama nyi?

Ine. Lesa wapele bantu luusa lwa kulama banyama bino kechi wibapele luusa lwa kwibayanjisha ne. (Ntendekelo 1:28; Salamo 8:6-8) Lesa wanemeka bumi bya nyama yensetu, kubikapotu ne bwa tuñonyi tucheche. (Yona 4:11; Mateo 10:29) Wakambizhe bapopweshi banji kulama bulongo banyama.—Kulupuka 23:12; Mpitulukilo ya mu Mizhilo 25:4; Byambo bya Maana 12:10.

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu