BYA KUKWASHA KISEMI | KUKOMESHA BAANA

Bya Kufunjisha Mwana Kulondela Mafunde a mu Kisemi

LUKATAZHO

Pa kisemi babika jifunde ja kuba’mba mafoni afwainwa kuzhima na kimye kya 9:00 wa bufuku. Mu uno mulungu mwataine mwanenu wamukazhi jibiji na kunemba tubyambo pa foni pakachi ka bufuku. Mwanenu wamulume kechi wafwainwa kwiya pa nzubo panyuma ya 10:00 wa bufuku ne, pano bino kesha bufuku wabwelele jikwabo pa nyuma ya 11:00 wa bufuku.

Mwanenu kechi wakonsha kwikala na lukatazho ne, bino mwafwainwa kuyuka kilengela mwanenu kubula kukookela mafunde. Kyawamakotu, mwakonsha kuyuka bukiji kilengela baana benu kubula kukookela mafunde.

KILENGELA

Kubula kumvwisha mwatala mafunde. Banyike bamo balengulula mizhilo pa kuba’mba bamone kisa kufumamo. Kyakumwenako, umvwe bansemi baamba’mba inge wabula kukookela byo nakubula mukafuma bintu byatama, mwana wafwainwa kweseka bansemi pa kuba’mba amone umvwe bansemi bakoba byo bamubujile. Nanchi bano banyike bansatuki nyi? Ine. Banyike kechi bakalondelanga mafunde inge kya kuba’mba bansemi kechi boba byo bamba nangwa inge kya kuba kechi bebalumbulwila bulongo mafunde ne.

Kukosesha Mafunde. Bansemi bamo balenga mafunde avula a kulondela baana. Umvwe kya kuba’mba mwana wabula kukookela mafunde, bansemi bazhingila ne kunungako mafunde akwabo. Javula kino kilengelatu bintu kutaminako. Buku wa kuba’mba Parent/ Teen Breakthrough waamba’mba: “Kukizhamo kulenga mizhilo kwakonsha kulengela mwana kubula kwiilondela.” “Kukomesha baana mu jino jishinda kijitu nobe kulamba bata wachimba pa shinkwa wanekena. Kino kyakonsha kulengela shinkwa kuvingakana kabiji kutwajijila na kulambapo bata kwakonsha kulengela shinkwa konaikilakotu.”

Kufunjisha mwana bulongo kwakonsha kukwasha. “Kumanyika” kulumbulula kuyanjisha muntu, bino “kukajipila” kulumbulula kufunjisha muntu. Pano mwakonsha kufunjisha byepi mwanenu kuba’mba alondelenga mafunde enu?

BYO MWAKONSHA KUBA

Babulai byakonsha kufumamo. Banyike bafwainwa kuyuka bulongo byo bafwainwanga kuba ne bikafumamo inge babula kulondela mafunde.—Jifunde ja mu Baibolo: Ngalatiya 6:7.

Byo mwakonsha kuba: Nembai mafunde onse a pa nzubo. Apa bino mwishikishe amba: ‘Nanchi nalenga mafunde avujisha nyi? Nanchi akepa nyi? Nanchi amo kechi abena kukebewa ne nyi? Nanchi nafwainwa kwiapimpulako kwesakana na kimino kyo ajipo nyi?’

Londelainga mafunde o mwalenga. Banyike bakonsha kukumya inge kya kuba’mba bansemi kechi bebakajipijile pa kintu kyatama kyo baubile kimye kitanshi ne, bino bebakajipila inge babwezhapo kintu kimo.—Jifunde ja mu Baibolo: Mateo 5:37.

Byo mwakonsha kuba: Babulai bulongo “byatama” byafumamo. Kyakumwenako, umvwe mwana wabula kulondela jifunde ja kubwela pa nzubo na kimye kyo mwabika, kubwezha kimye kya kubwelelapo pa nzubo kyo mwabikile patanshi kyo kintu kyakonsha kufumamo.

Lengai mafunde awama. Mweshai kuba’mba mwi bansemi bawama kupichila mu kulenga mafunde akonsha kulengela baana kwialondela.—Jifunde ja mu Baibolo: Filipai 4:5.

Byo mwakonsha kuba: Isambai na mwana mafunde o mwalenga. Mwipuzhai kwamba pa byo mwafwainwa kumuba inge wabula kulondela mafunde. Banyike kibapelela kulondela mafunde o mwalengele pamo nabo.

Kwikala na byubilo byawama. Kyo mukakebanga kechi kwimenatu pa kuba’mba mwana akokelenga mafunde ne, bino ke kwibakwasha kwikala na jiwi ja mu muchima jawama ko kuba’mba kuyuka kyawama ne kyatama. (Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Bakwashai Kwikala na Byubilo Byawama.”)—Jifunde ja mu Baibolo: 1 Petelo 3:16.

Byo mwakonsha kuba: Ingijishainga Baibolo pa kuba’mba imukwashe. Ye buku muji “mafunde alengela muntu kwikala na maana,” kabiji maana ajimo alengela ‘Ne kupana maana ku muntu wabula kuyuka bintu, Ne kupa mwanyike maana ne milangwe.’—Byambo bya Mana 1:1-4.

[Kitenguluzha pa peja 4]

BINEMBELO BYAKONSHA KWIMUKWASHA

“Mambo kyonka muntu kyo abyala, kyo kyo akanowa.”—Ngalatiya 6:7.

“Mwafwainwa kwambatu amba ‘Ee,’ Ee, ‘Ine,’ Ine.”—Mateo 5:37.

“Kukoka muchima kwenu kuyukanyikwe.”—Filipai 4:5.

“Ikalai na jiwi ja mu muchima jawama.”—1 Petelo 3:16.

[Kitenguluzha pa peja 4]

BAKWASHAI KWIKALA NA BYUBILO BYAWAMA

Kwashai mwanenu kulanguluka pa byubilo byo afwainwa kutemwa bantu kumuyuka amba byobyo aji. Inge baikala na lukatazho, banyike bakonsha kufunda bya kufuukula bulongo kupichila mu kwiipuzha ano mepuzho alondelapo:

▪ Nanchi nkeba kwikala muntu wa mutundu ka?—Kolose 3:10.

▪ Nga muntu uji na byubilo byajinga ne Kilishitu wakonsha kuba byepi inge waikala na luno lukatazho?—Byambo bya Mana 10:1.

Mu Baibolo mwanembwa banabalume ne banabakazhi bajinga na byubilo byawama nangwa byatama. (1 Kolinda 10:11; Yakoba 5:10, 11) Ingijishai bino byakumwenako kukwasha mwanenu kwikala na byubilo byawama.

(Monai Labainga! wa October 2012)