MUTWE WA PA NKUPIKO
Mulunda Wawama Wafwainwa Kwikala Byepi?
PA 25 December, mu mwaka wa 2010, mwanamukazhi wa myaka ya kusemwa 42 mu kyalo kya Britain wanembele nkalata ya pa intaneti ya kubuula balunda nanji amba ukeba kwiipaya. Byambo byo aingijishe byamwesheshe amba wakebelenga bingi bukwasho. Nangwa wajinga na ‘balunda’ ba pa intaneti bavula bingi, kafwako mulunda waishile na kumukwasha ne. Juba jalondejilepo, bakapokola batainetu wafwa panyuma ya kutoma muchi wa kwiipaya.
Biñambañamba bya ano moba bibena kulengela bantu kwikala na “balunda” bavula bingi ba pa intaneti. Pa kuba’mba muntu ekale na bano balunda, wafwainwa kunembatu jizhina janji pa mutanchi wa mazhina aji pa intaneti. Inge muntu wakeba kupwisha bulunda na muntu mukwabo pa intaneti, wakonsha kufumyapotu jizhina ja yewo muntu pa mutanchi wa mazhina pa intaneti. Pano bino, lufu lwa uno mwanamukazhi wa mu Britain lumweshatu patoka’mba bavula bakankalwa kutana balunda bakishinka. Nangwa kya kuba bantu besamba bingi kwingijisha bino biñambañamba, kupesapesa kwaubiwe katataka kumwesha’mba bachechetu baji na balunda bakishinka.
Mwafwainwa mwitabizha byamba bantu bavula amba kyanema kwikala na balunda bawama. Kabiji mwayuka’mba kunembatu jizhina pa kompyuta nangwa mu foni kechi ko kwakonsha kulengela muntu kwikala mulunda wawama ne. Ñanyi bintu byo muketekela kutana mu mulunda wa kine? Mwakonsha kwikala byepi balunda bawama? Ñanyi bintu bikebewa pa kuba’mba bulunda bwenu butwajijile pa myaka yavula?
Langulukai pa mafunde ana alondelapo ne kumona maana a mu Baibolo byo akonsha kwimukwasha kwikala na byubilo bantu byo bakeba kutana mu mulunda wawama.
1. Bamweshai Kuba’mba Mwibata Bingi Muchima
Mulunda wakishinka kechi ulekelela mukwabo ne. Ko kuba’mba mulunda wawama wafwainwa kwimwakamwa ne kwimuta bingi muchima. Ibyo, balunda bonse babiji bafwainwa kwibikako kwita muchima abo bene na bene. Bamwenamo bingi inge bebikako kuba bino. Ishikishai amba: ‘Nanchi nenengezha kwipana amiwa mwine, kimye kyami ne bintu byonji nabyo ku mulunda nami nyi? Yukai kino: Pa kuba’mba mwikale na balunda bawama, anweba yenka mwafwainwa kutendekelapo kwikala mulunda wawama.
BYUBILO BANTU BYO BAKEBA KUTANA MU MULUNDA
Irene: “Byonkatu byo tujima bujimi, kukosesha bulunda nako kukebewa kimye ne kwita muchima. Anweba yenka mwafwainwa kutendekelapo kwikala mulunda wawama. Mweshai kukoka muchima ne lusekelo mu mulunda nenu. Inengezhai kupana kimye kyenu mu kukwasha mulunda nenu.”
Luis Alfonso: “Ntanda lelo jino itundaika bantu kwitemwa abo bene kukila kutemwa bakwabo. Onkao mambo, kitundaika bingi inge muntu wa kuta muchima kwakubula kuketekela amba usa kumupapo bimo.”
BAIBOLO WAAMBA’MBA KA?
“Bintu byonse byo mukeba amba bantu bemubile, ne anweba mwafwainwa kwibobila byonkabyo. Saka mupana ne bantu bakemupa.” (Luka 6:31, 38) Mu bino byambo, Yesu witutundaika kwikala na muchima wa bumpanyi ne kwipana. Muchima wa bumpanyi witukwasha kwikala balunda bawama. Inge mwipana kukwasha bakwenu kwakubula kuketekela kutambwilapo bimo, bakwenu bakafwenya kwipi ne anweba.
2. Yukai bya Kwisamba na Balunda Nenu
Bulunda buji pakachi ka bantu kechi bwakonsha kukosa kwakubula abo kwisamba kimye kyonse ne. Onkao mambo, isambainga pa bintu bimutokesha bonse ku muchima. Telekainga ku bibena kwamba mukwenu ne kunemeka milanguluko yanji. Inge kyakonsheka, mutakaikai ne kumutundaika pa byubilo byanji byawama. Kimo kimye mulunda nenu wafwainwa kukebewa kumufundako ne kumololako, bino kechi kyapela ne. Nangwa byonkabyo, mulunda wakishinka kechi uchina kubulako mulunda nanji pa byo atamisha ne kumukwasha kumona mo afwainwa kuwamishako ne.
BYUBILO BANTU BYO BAKEBA KUTANA MU MULUNDA
Juan: “Mulunda wakishinka wafwainwa kukasuluka kwamba biji ku muchima wanji kabiji kechi wafwainwa kuzhingila inge mukwabo wabula kwitabizha mulanguluko wanji ne.”
Eunice: “Balunda bo natemwa ke boba bakeba bingi kwisamba ne amiwa ne kuteleka ku byo mbena kwamba, kikatakata mu kimye kya makatazho.”
Silvina: “Mulunda wawama ukubula kishinka, nangwa wayuka’mba kisa kukola ku muchima, bino wayuka’mba kisa kukukwasha.”
BAIBOLO WAAMBA’MBA KA?
“Muntu yense wafwainwa kupelawizha kumvwa kabiji abande kwamba ne kubanda kuzhingila.” (Yakoba 1:19) Balunda betemwa bomvwa bulongo inge mukwabo ubena kwibateleka. Pano inge yenu mwambatu kimye kyonse, kimwesha nobe mwanemekapo milanguluko yenu kukila ya mulunda nenu. Onkao mambo, telekainga inge mulunda nenu ubena kukeba kwimubula biji ku muchima wanji. Kange muzhingilenga inge wimubulako mumo mo mwafwainwa kuwamishako ne. Kinembelo kya Byambo bya Mana 27:6 kyaamba’mba: “Bito byo akwasa mulunda nobe byo bya kishinka.”
3. Kuketekela Bulumbuluke ne
Inge twafwenya kwipi na mulunda netu, kyapela kumona bilubo byanji. Balunda netu kechi balumbuluka ne, kabiji ne atweba bene kechi twalumbuluka ne. Onkao mambo, kechi twafwainwa kuketekela bulumbuluke ku balunda netu ne. Bino, kyawama kunemeka byubilo byabo byawama ne kuswa kuba’mba kimo kimye nabo balubankanya.
BYUBILO BANTU BYO BAKEBA KUTANA MU MULUNDA
Samuel: “Javula tuketekela bingi bulumbuluke ku balunda netu kukila kwi atweba bene. Inge twaswa amba tutamisha kabiji tukebewa lulekelo lwa mambo, ne atweba tukalekelangako bakwetu mambo.”
Daniel: “Mwafwainwa kuswa kishinka kya kuba’mba balunda nenu balubankanya. Onkao mambo inge pamweka makatazho, kyakonsha kuwama kwiapwisha bukiji bukiji ne kweseka na ngovu kulubako.”
BAIBOLO WAAMBA’MBA KA?
“Atweba bonse twituntula javula. Umvwe muntu kechi wituntula mu byambo ne, ko kuba amba walumbuluka kabiji wakonsha kulama mubiji wanji yense.” (Yakoba 3:2) Kuyuka kino kishinka kuketukwasha kulangulukilako bakwetu. Inge ketube bino, kiketukwasha kulubangako tubilubo twabo tucheche twafwainwa kwituzhingijisha. Baibolo pa kinembelo kya Kolose 3:13, 14 waamba’mba: “Saka mwitekenya anwe bene na bene ne kwilekelako mambo umvwe umo uji na mambo na mukwabo. . . . Bino kyakila pa bino byonse, vwalai butemwe, mambo butemwe bukwatankanya bantu bulongo.”
4. Ikalai na Balunda Bapusana Pusana
Ibyo, twafwainwa kusala bulongo balunda netu. Pano kino kechi kyalumbulula’mba twafwainwa kusalatu bo twaesakana nabo mu myaka nangwa mu nkomeno ne. Bino, kwikala balunda na bantu ba bimino, nkomeno, ne mitundu ya bantu yapusana pusana kuketukwasha bingi mu bwikalo bwetu.
BYUBILO BANTU BYO BAKEBA KUTANA MU MULUNDA
Unai: “Kwikala na balunda ba mutundu umotu nangwa bonka bo mwaesakana nabo kujitu nobe kuvwala bivwalo bya musombelo umotu kimye kyonse. Nangwa kya kuba ye musombelo ye watemwa, kimo kimye wakonsha kumukimwa.”
Funke: “Kwikala na balunda bapusana pusana kwankwasha bingi kukoma mu maana. Nafunda bya kumvwañana na bantu ba bimino ne nkomeno yapusana pusana, kabiji kino kya nkwasha kukasuluka na bantu. Balunda nami bansanchila bingi pa bino byubilo.”
BAIBOLO WAAMBA’MBA KA?
“Onkao mambo, mbena kwamba kwi anweba nobe mbena kwamba ku baana bami. . . . Kabiji butemwe bwenu bwafwainwa kubaya.” (2 Kolinda 6:13) Baibolo witutundaika kwikala na balunda bapusana pusana. Kino kyavwangamo kwikala na balunda ba bimino ne nkomeno yapusana pusana. Kuba bino kukemukwasha kuyuka bantu bapusana pusana ne kuyuka bintu byavula, kabiji kulengela bantu bapusana pusana kwimutemwa.
Tambai ne vidyo wa mu Kizungu wa kuba’mba “What’s a Real Friend”? (Mulunda Wawama Wafwainwa Kwikala Byepi?) pa www.jw.org
[Kipikichala pa peja 6]
Nanchi muji na muchima wa kulekela mambo nyi?—Kolose 3:13, 14
[Kipikichala pa peja 7]
Nanchi muji na balunda bapusana pusana nyi?—2 Kolinda 6:13