Byabala Bimweka Bulongo

MWAKONSHA kumona misombelo yawama bingi inge bano bañonyi batumbuka bavula pa kimye kimo. Bakañenda ba ku Europe kimye kyo baishile mu Central ne South America kutendeka ku mpelo ya myaka kitota kya bu 15, bakuminye bingi pa kumona bano bañonyi bamweka bulongo. Bamwene byabala byalepa bisusu bitaanwa ku mapunzha atwa bingi kyuya a ku America. Kechi papichile ne kimye kyabaya ne, bipikichala bya bano bañonyi bamweka bulongo bebibikile pa mapu wa kino kibunji kwikala kayukilo ka mpunzha yawama bingi yo batulukile ku bano bakañenda.

Byonse bilume ne bikazhi biji na misombelo yapusana pusana, kabiji ino misombelo yapusanako na bañonyi bakwabo bavula. Byabala byajimuka bingi, kabiji bikayila pamo ne kuba kyungwe na jiwi jatwa bingi. Pa kuya na kukeba ntetele, bipangwa ne kajo kakwabo, bifuma pa binsa lukelokelo mu bisamba, byabala nobe 30 kisamba kimo. Bino byabala bingijisha ngala pa kukwata kajo apa bino ke bingijishe mivumbo yakonkomana pa kuja. Byakonsha ne kutotola bipu byakosa bya kajo kaji nobe nyimu. Pa kuya na kuja biya kwapela mikola na kuja maloba akwashako kufwomona bulembe bwajinga mu kajo ko byaji kuja ne bujo bukwabo bukebewa mu mubiji.

Kyabala kilume kikalatu na kikazhi kimo mu bumi bwakyo, kabiji bikwashako kulama byana. Byabala byavula bisemena make mu mapako, mu mena aji kwapela mikola ne mu byulu, nangwa mu tubimbo ne mu mabwe aji kwapela mikola, bilume ne bikazhi ko ko bitotobwela ne kwiwamisha. Nangwa kya kuba byana bikoma inge byafikizha bañondo 6, bino bitwajijila kwikala na bansemi pa myaka isatu ne kukilapo. Mungye, bino byabala bikala myaka pakachi ka 30 ne 40, bino inge mwibisenda amba mwibilelenga byakonsha kwikala myaka kukila pa 60. Kuji mitundu ya byabala 18. Imo yoyo bamwesha papo.