Bya Kuba Inge Muji Na Bulanda Byo Mwakonsha Kuba

Inge mwatanga mu mabuku avula aamba pa bya kuba na bulanda, mwakonsha kutaana bishinka byavula bingi, bimo byakonsha kwimukwasha, bikwabo ne. Bishinka byakonsha kupusana pusana, mambo bantu bamwesha bulanda mu mashinda apusana pusana. Mashinda akonsha kukwasha muntu umo kechi akonsha kukwasha muntu mukwabo ne.

Nangwa byonkabyo, kuji mashinda amo akwasha bantu bavula. Kabiji bashayuka bakwasha bantu baji na bulanda bengijisha ano mashinda. Ano mashinda amweshatu bukine bwa mafunde aji mu Baibolo anembelwe kala kene.

1: SWAI BUKWASHO BWIMUPA BALONGO NE BALUNDA NENU

• 

  Bashayuka bamba’mba jino jo jishinda janema jikwasha bantu baji na bulanda. Bino, kimye kimo mwakonsha kukebatu kwikala kwa bunke. Mwakonsha ne kumvwina bukaji bantu babena kwimukwasha. Kechi kyatama kumvwa bino ne.

• Kange mulanguluke’mba kimye kyonse mwafwainwa kwikala na ba kwimutekenesha ne. Nangwa byonkabyo, kechi mwafwainwa kwipaatula ne kwikalangatu bunke ne. Mambo bano bantu bo bafwainwa kwimukwasha kulutwe na lwendo. Mwafwainwa kubuula bantu bintu byo mubena kukeba ne byo mubena kubula kukeba.

• Kwesakana na bulanda bo muji nabo, ikalaingapo na kimye kya kwisamba na bakwenu ne kya kwikalatu bunke.

JIFUNDE: “Bantu babiji bawama kukila uji bunke . . . Inge umo wapona, mukwabo ukamwimanyapo.”—Musapwishi 4:9, 10.

2 Jainga Kajo Kafwainwa Ne Kubako Bintu Bikosesha Mubiji

• Kuja kajo kafwainwa kukemukwasha inge muji na bijikila ne bulanda. Jainga bipangwa byapusana pusana, bishu ne nyama yabula mafuta.

• Tomainga mema.

• Inge kibena kwimukatazha kuja, mwakonsha kwikanjikizha kujapo twa kuja tucheche pa bimye bimo. Kabiji mwakonsha ne kwipuzha badokotala benu pa kuba’mba bemubuleko kajo ko mwafwainwa kujanga.a

• Mwakonsha kwikalapo na kimye kya kukaya makayo akosesha mubiji, kuba bino kukepeshako milanguluko yatama. Makayo akosesha mubiji akonsha kwimukwasha kukepeshako binyenge ne kuleka kulanguluka pa muntu wafwa.

JIFUNDE: “Kafwako muntu nangwa umo ushikwa mubiji wanji ne, bino umujiisha ne kumulama bulongo.”—Efisesa 5:29.

3: LALAINGA KIMYE KYABAYA

• 

  Kulaala kimye kyabaya kwanema bingi, kikatakata ku boba baji na bulanda, mambo bulanda bupwisha bulume.

• Mwafwainwa kuchinuzhuka kutoma kofi ne maalwa, mambo bilengela muntu kukankalwa kulaala.

JIFUNDE: “Kyawama kukokolokako kukila kukizhamo kwingila mingilo ne kupulwilamotu mabuula.”—Musapwishi 4:6.

4: YUKAI BYAKONSHA KWIMUKWASHA

• 

  Yukai kuba’mba bantu bamwesha bulanda mu mashinda apusana pusana. Onkao mambo, mwafwainwa kuyuka bintu bimukwasha kupwisha bulanda.

• Bavula bataana kuba’mba inge babuulako bakwabo bintu byo babena kupitamo, kibakwasha kukepeshako bulanda. Bino bakwabo kechi babulapo bantu ne. Bashayuka bamo bamba’mba kubuulako muntu bulanda bo tuji nabo kukwasha bingi, bino bakwabo kechi byo byo bamba ne. Inge mukeba kubuulako muntu byo mubena kumvwa pano mwakankalwa pa kutendekela, mwakonsha kwisamba na mulunda nenu ye mwaketekela ne kumubuulako bintu bicheche byo mubena kumvwa.

• Bamo bataana kuba’mba kujila kwibakwasha kukepeshako bulanda, bino bachinchika nangwa kya kuba kechi bajila bingi ne.

JIFUNDE: “Muntu uyuka bulanda buji mu muchima wanji.”—Byambo bya Maana 14:10.

5: CHINUZHUKAINGA MASHINDA ATAMA A KUKEPESHESHAMO BULANDA

• 

  Bantu bamo inge baji na bulanda bengijisha bizhima nangwa kutoma maalwa pa kuba’mba bakepesheko bulanda. Kuba bino kuletatu makatazho akwabo. Muntu wakonsha kumvwakotu bulongo pa kakimye kacheche, bino bikafumamo kulutwe na lwendo bikatama bingi. Chinuzhukainga mashinda atama a kupesheshamo bulanda.

JIFUNDE: “Twayai twitokeshe ku bubipisho bonse bwa mubiji.”—2 Kolinda 7:1.

6: INGIJISHAINGA BULONGO KIMYE KYENU

• Bavula bataana kuba’mba kupayankana na mingilo yapusana pusana kwibakwasha kukepeshako bulanda mambo kechi bekala na kimye kyabaya kya kulangulukatu pa mutemwe wabo wafwa ne.

• Kikwabo kyakonsha kwimukwasha ke kulenga balunda, kufunda mingilo ikwabo, ne kwikala na kimye kya bya kisangajimbwe.

• Mu kuya kwa kimye, mukamona lupimpu lukatampe. Mukatana kuba’mba pakapitanga moba avula kwa kubula kumvwapo bulanda, kino kimwesha’mba bulanda bubena kuya na kupwa.

JIFUNDE: “Bintu byonse biji na kimye kyabyo, . . . kimye kya kujila ne kimye kya kuseka; kimye kya bulanda ne kimye kya kuzha.”—Musapwishi 3:1, 4.

7: IKALAI NA MUTANCHI WA BYA KUBA

• 

  Tendekai kulondela jikwabo mutanchi wenu wa bintu byo mwaubanga pa juba pa juba.

• Inge mwaikala na mutanchi wa kimye kya kulaajilapo, kya kwingila, ne kya kuba bintutu bikwabo, kikemukwasha kubula kukizhamo kulanguluka pa byamweka.

• Kupayankana na mingilo yapusana pusana kwakonsha kwimukwasha kukepeshako bulanda.

JIFUNDE: “Mu bwikalo bwanji kechi ukamona ne moba anji byo apwa ne, mambo Lesa wa kine wamupa bintu byavula bimulengela kusangalala.”—Musapwishi 5:20.

8: KANGE MUFUUKULENGA BINTU BIKATAMPE SAKA MUKIJI NA BULANDA NE

• Bavula bafuukula bintu bikatampe inge bafwisha mulongo nangwa mutemwe wabo belangulusha pa byo bafuukwile.

• Kyawama kupembelela papitako kimye saka mukyangye kufuukulapo kuviluka, kutwela nkito ikwabo, nangwa kupana bivwalo ne bipe bimo byasha mutemwe wenu wafwa.

JIFUNDE: “Bintu bifuukula muntu wingila na ngovu bikalumbuluka, pakuba bonse boba bintu na kanswatu bakayanda.”—Byambo bya Maana 21:5.

9: VULUKAINGA MULONGO WENU WAFWA

• 

  Bavula bafwisha mulongo nangwa mutemwe wabo bamba’mba kibakwasha bingi inge kebobe bintu bimo bibavululamo mulongo wabo wafwa.

• Mwakonsha kulama bipikichala ne tubintu tumo twaingijishanga mutemwe wenu wafwa, nangwa kunemba bintu bimo byo mwaubijile pamo nanji bya kumuvulukilako. Kuba bino kwakonsha kwimutekenesha.

• Sungaipo bintu bimo byakonsha kwimuvululamo bintu byawama byo mwaubile na mulongo wenu wafwa.

JIFUNDE: “Vulukai moba a kala.”—Mpitulukilo ya mu Mizhilo 32:7.

10: YAIPO NA KUFWAKASHA

• Mwakonsha kuyapo ku mpunzha kwalepa na kufwakasha.

• Inge kechi mwakonsha kuya kwalepa ne, mwakonsha kufwakashatu kipi kipi, nangwa kubako bintu bimo byakonsha kwimuletela lusekelo.

• Kubakotu bintu bicheche byapusanako na byo muba monse onse kwakonsha kwimukwasha kukasuluka mu milanguluko.

JIFUNDE: “Twayai ku mpunzha kwa bunke bwetu tukakokolokeko pacheche.”—Mako 6:31.

11: KWASHAINGA BAKWENU

• 

  Vulukai kuba’mba inge kemukwashe bakwenu, kikemukwasha ne anweba kukepeshako bulanda.

• Mwakonsha kutendekelapo kukwasha baji na bulanda na mambo a lufu lwa mutemwe wenu, nabiji balongo benu ne balunda nenu.

• Kukwasha ne kutekenesha bakwenu kwakonsha kwimuletela lusekelo jikwabo ne kwimukwasha kuleka kwilangulusha.

JIFUNDE: “Mu kupana mufuma lusekelo lukatampe kukila mu kutambula.”—Byubilo 20:35.

12: YUKAI BINTU BYANEMESHA

• Bulanda bwakonsha kulengela muntu kulanguluka pa bintu byanema mu bwikalo.

• Langulukaipo jikwabo pa byo mubena kuba mu bwikalo bwenu.

• Inge kyakonsheka, mwafwainwa kupimpulako bintu bimo byo mukeba kuba.

JIFUNDE: “Kyawama kuya ku nzubo kuji kijilo kukila kuya ku nzubo kuji majiila, mambo muntu yense ufwa, kabiji aba bakiji bomi bafwainwa kuvulukanga kino.”—Musapwishi 7:2.

Kishinka ke kya kuba’mba bulanda kechi bukapwatu bonse kya kuba mwalubako ne ku mutemwe wenu wafwa ne. Pano bino, bavula bafwishapo kala batemwe babo bataana kuba’mba kulondela bintu byo twaambapo mu uno mutwe kwibakwashishe bingi. Ibyo kuba’mba uno mutwe kechi watongola bintu byonsetu byakonsha kupwisha bulanda ne. Bino inge mwibikako kulondela byo twaambapo, bikemukwasha kukepeshako bulanda.