Kitango 111

Kiyukilo kya Moba Apelako

PAJINGA pa Kibiji mute. Yesu waikele pa Mutumba wa Olebeta saka atala nzubo ya Lesa yajinga munshi. Ba Petelo, Andeleo, Yakoba ne Yoano baishile kwi aye ku mbaji. Balangulukilenga pa nzubo ya Lesa mambo Yesu wafuminetu na kwambila jimo amba kafwako jibwe jikashala pa jibwe jikwabo ne.

Bino kyamweka byo baishile kwi Yesu, bajinga na bintu bikwabo byo balangulukilengapo. Kechi papichile moba avula kufuma po aambijile pa “kwikalapo” kwanji, kimye Mwana muntu kyo “akachibila bantu mambo” ne. Kabiji pa kimye kikwabo wibabujile pa mambo a “mpelo ya buno bwikalo.” Onkao mambo, batumwa bakebele bingi kuyuka.

Bamushikishe’mba: “Tubulai, Abino bintu [konaunwa kwa Yelusalema ne nzubo ya Lesa] bikamweka ñanyi kimye kabiji kiyukilo kya kwikalapo kwenu ne kya mpelo ya buno bwikalo kyo kyepi?” Buno bwipuzho bwabo buji na mbaji isatu. Lubaji lutanshi bakebele kuyuka mpelo ya Yelusalema ne nzubo ya Lesa. Lwa bubiji bakebele kuyuka kwikalapo kwa Yesu pa Bufumu ne lwa busatu ke mpelo ya buno bwikalo.

Yesu wakumbwile mbaji yonse isatu ya buno bwipuzho. Waambile pa kiyukilo kikamwesha mpelo ya bwikalo bwa Bayudea. Bino waambiletu ne pa bikwabo byavula. Kabiji waambile ne kiyukilo kikalengela baana ba bwanga kwikala balaba pa kuba’mba bakakonshe kuyuka amba baji mu moba a kwikalapo kwanji ne mpelo ya buno bwikalo amba iji pepi.

Pakupitapo myaka batumwa bamwene kufika kwa bungauzhi bwa kwa Yesu. Kine bintu byonse byaambijile jimo Yesu byatatwile kumweka mu moba abo. Onkao mambo, bena Kilishitu bajingako byo papichile myaka 37, mu 70 C.E., balabilenga ne kukenkenta kimye bwikalo bwa Bayudea kyo bwaonawinwe ne nzubo ya Lesa.

Nangwa byonkabyo, kwikalapo kwa Kilishitu ne mpelo ya buno bwikalo kechi kwafikile mu 70 C.E. ne. Kwikalapo kwanji pa Bufumu kwafikile kulutwe. Kwafikile ñanyi kimye? Kupesapesa bungauzhi bwa kwa Yesu kwasolola kikye kimye.

Yesu waambijile jimo amba kukekala “makondo ne nkuwa ya makondo.” Kabiji waambile’mba “kisaka kikalukuka kisaka kikwabo,” kukekala bipowe bya nzala, bitentanshi ne myalo. Baana banji ba bwanga bakebashikwa ne kwibepaya. Bangauzhi babubela bavula bakeya kabiji bakatwala bavula mungi. Na mambo a kuvujilako kwa bubi, butemwe bwa bavula bukakepa. Kabiji pa kimye kimotu mambo awama a Bufumu bwa Lesa akasapwilwa ku bantu ba mu bisaka byonse kuba’mba beomvwe.

Nangwa kya kuba bungauzhi bwa kwa Yesu bwafikileko pacheche Yelusalema saka bakyangye kumonauna mu 70 C.E., kufika kukatampe kwa buno bungauzhi kubena kumweka mu kimye kya kwikalapo kwanji ne kya mpelo ya buno bwikalo. Kupesapesa bulongo bintu bibena kumweka pano pa ntanda kufuma mu 1914, kwamwesha amba bungauzhi bwa kwa Yesu bukatampe bubena kufika kufumatu yewa mwaka.

Lubaji lukwabo lwa kiyukilo Yesu lo aambilepo ke kumweka kwa “kya bunya kileta lonaiko.” Mu mwaka wa 66 C.E., kino kya bunya kyajinga “mazhita” abena Loma azhokolokele Yelusalema ne kukundula nsakwa ya nzubo ya Lesa. Akya “kya bunya” kyaimene po kyafwainwe kubula kwimana.

Mu kufika kukatampe kwa kino kiyukilo, akya kya bunya kyajinga kabungwe ka League of Nations ko bapingakenyepo na kabungwe ka United Nations. Kano kabungwe kalengelwe amba kakuleta mutende pano pa ntanda, bekamona kwi Kilishitendomu amba ko kapingakena pa Bufumu bwa Lesa. Kino ke kya bunya bingi! Onkao mambo, mu kuya kwa moba bamulwila ntanda bechina kala na kabungwe ka United Nations bakalukilamo Kilishitendomu (uji byajinga Yelusalema) ne kumonauna.

Onkao mambo, Yesu waambijile jimo amba: “Kukekala malwa akatampe, akyangye kumwekapo kala kufumatu ku ntendekelo ya ba pano pa ntanda kufika ne buji lelo, kabiji kechi akamwekapo jibiji ne.” Nangwa kya kuba konaunwa kwa Yelusalema mu 70 C.E. ajinga malwa akatampe mwafwile bantu kukila pa milyonyi umo, kechi akijile malwa ajingako kimye kya Muyulo wa ntanda yonse mu moba a Nowa ne. Onkao mambo, kufika kukatampe kwa luno lubaji lwa bungauzhi bwa kwa Yesu kukyangye kufika.

Kwikala na Luketekelo mu Moba Apelako

Juba ja pa Kibiji, Nisanyi 11 byo jajinga pepi kupwa, Yesu watwajijile kwisamba na batumwa banji pa mambo a kiyukilo kya kwikalapo kwanji pa Bufumu ne kya mpelo ya buno bwikalo. Wibajimwineko kubula kulondela Bakilishitu babubela. Waambile amba bakeseka ne “kutwala mungi aba basalululwa.” Bino byonka biji bampungu bamwena palepa, bano basalululwa bakebakonkanya pamo kutanwa ku kajo ka ku mupashi ka kine, ko kuba’mba pamo na Kilishitu wakine mu kimye kya kwikalapo kwanji kubula kumweka. Kechi bakebatwala mungi ne kwibakonkenya kwi Kilishitu wabubela ne.

Bakilishitu babubela bamweka ku bantu. Pakuba kwikalapo kwa Yesu kechi kumweka ku meso a bantu ne. Kumweka mu kimye kyatama mu bwikalo bwa bantu byonka Yesu byo aambile amba: “Juba jikaluka ke mfishi ne ñondo naye kechi ukapana kyeya ne.” Kine kino kikekala kimye kyatama bingi mu bwikalo bwa bantu. Kikekala nobe juba jaaluka ke mfishi mu kimye kya mute kabiji nobe ñondo kechi wapana kyeya mu kimye kya bufuku ne.

Yesu watwajijile kwamba’mba, “bintu bya mwiulu bya bulume bikatenkena.” Onkao mambo, wamwesheshe amba mwiulu mukamweka bintu byakatazha. Mwiulu kechi mukapitatu bañonyi ne, bino mukobatu fitu na madeke a nkondo, madeke a bwishi ne biñambañamba byo bengijisha kuyukilako biji mwiulu. Moyo ne malwañano bikoba ne wo kukila byo byajinga kala.

Yesu waambile’mba na mambo a kino, “bisaka biji pano pa ntanda bikamona malwa kabiji kechi bikayuka kya kuba ne, mambo a mpoota ya mema a mu kalunga ne manyaki ao, kabiji bantu bakapungila na mambo a moyo ne na mambo a bintu byaketekelwa kufikila ino ntanda.” Kine akya kimye kya malwa mu bwikalo bwa bantu kikafikatu ne ku kimye kyaambile Yesu amba, “kiyukilo kya Mwana muntu kikamweka mwiulu, ne bisaka byonse bya bantu bikala pano pa ntanda bikatama miteto.”

Bino kechi bonse bakatama miteto kimye ‘Mwana muntu kyo akeya na bulume’ na konauna buno bwikalo ne. “Basalululwa” ba 144,000 bakalama pamo ne Kilishitu mu Bufumu bwanji bwa mwiulu kechi bakatamako muteto nangwa balunda nabo Yesu bo atelele’mba “mikooko ikwabo” ne. Nangwa kya kuba bekala mu kimye kyatama mu bwikalo bwa bantu, bomvwina lutundaiko lwa kwa Yesu lwa kuba’mba: “Abino bintu byo bikatatula kumweka, mukakose ne kuchinchika mambo kupokololwa kwenu kuji pepi.”

Onkao mambo, pa kuba’mba akwashe baana banji ba bwanga bakekalako mu moba akupelako kuyuka’mba mpelo yafwenya pepi, Yesu waelele kino kishimpi amba: “Langulukai pa kichi kya mukuyu ne bichi bikwabotu. Umvwe byalala buluba, pa kwibitala muyuka amba mayoo aji pepi. Byonkabyo, ne anweba umvwe mwamona bino bintu na kumweka, yukai amba Bufumu bwa Lesa buji pepi. Kine nemwambila namba: Kino kisemi kechi kikapita ne, poso byonse bino bintu bikamweke.”

Onkao mambo, baana banji ba bwanga byo bamona mbaji yapusana pusana ya akya kiyukilo na kufika, bafwainwa kuyuka amba mpelo ya buno bwikalo iji pepi ne kuba’mba Bufumu bwa Lesa katatakatu bufumyepo bubi bonse. Byo ajimwinengako aba baana ba bwanga bakekalako mu moba akupelako akatazha, Yesu waambile’mba:

“Bino jimukai kuchina amba mwakatesha michima yenu ku bya kujajaja, kupendwapendwa, bya kutabataba bya mu buno bwikalo ne aja juba jakemufikila kwa kubula kuyuka nobe kitewa. Mambo jikafikila bonse bekala pano pa ntanda. Onkao mambo, labainga ne kukenkenta saka mulomba na misashijilo kimye kyonse pa kuba amba mukapuluke bino bintu byonse bikeya ne kwimana ku meso a Mwana muntu.”

Bakamwale Bajinga na Maana ne Bakosama

Yesu wakumbwile bwipuzho baana banji ba bwanga bo bamushikishe pa mambo a kiyukilo kya kwikalapo kwanji pa Bufumu. Waambile ne pa mbaji ikwabo ya kino kiyukilo kupichila mu kwela bishimpi bisatu.

Aba bekala mu kimye kya kwikalapo kwanji bo bamona kufika kwa bino bishimpi. Watatwile kishimpi kitanshi na bino byambo amba: “Bufumu bwa mwiulu bukekala nobe bakamwale jikumi basendele malampi ne kuya na kusambakana musongoshi. Batanu bajinga bakosama, bino bakwabo batanu bajinga na maana.”

Yesu pa kwamba’mba “bufumu bwa mwiulu bukekala nobe bakamwale jikumi,” kechi walumbulwilenga amba kichika kya boba bakaswana Bufumu bwa mwiulu bakekala bakosama kabiji kichika kikwabo bakekala ba maana ne! Bino walumbulwilenga amba pa mambo a Bufumu bwa mwiulu paji lubaji lumo lukekala bibye nangwa byobya, nangwa amba bintu byalamata ku Bufumu bikekala kikye nangwa kyokya.

Bakamwale jikumi bemenako bena Kilishitu bonse baji pa munongo nangwa betela amba baji pa munongo wa boba bakaya na kwikala mu Bufumu bwa mwiulu. Kipwilo kya bena Kilishitu bekilayile pa Pentekosita mu 33 C.E. kwikisongwesha ku Musongoshi aye Yesu Kilishitu wasangukile kabiji watumbijikilwe. Pano bino ano masongola akekalako kulutwe mwiulu pa kimye kyabula kuyukanyikwa.

Mu kino kishimpi, bakamwale jikumi balupukile na kutambwila musongoshi ne kuya nanji ku kijiilo kya masongola. Byo afikile, batokeshe mu jishinda na malampi abo. Pa kuba bino, bamunemekele byo aletelenga musongwa wanji ku nzubo yo bamunengezhejile. Nangwa byonkabyo, Yesu walumbulwile amba: “Aba bakosama basendele malampi abo, bino kechi basendelepo ne manyi akwabo a kubikamo ne, pakuba aba bajinga na maana basendelepo ne manyi akwabo mu misashi ne malampi abo. Na mambo a kuba musongoshi wabanjile kwiya, bonse batatwile kukunuka ne kuponena mu tulo.”

Kubula kwiya bukiji kwamwesheshe amba kwikalapo kwa Kilishitu kwa kwikala Mfumu ubena kulama kwakijinga kulutwe. Waikajile pa jitanda janji mu mwaka wa 1914. Na mambo a kubula kukya bukiji, bonse bakamwale balaajile. Bino kechi bebazhachishe na mambo a kulaala ne. Bakamwale bakosama bebazhachishe na mambo a kubula kwikala na manyi mu misashi yabo. Yesu walumbulwile bya bukile bakamwale musongoshi saka akyangye kufika amba: “Pakachi ka bufuku, kwaishile mbila ya kuba amba: ‘Musongoshi waiya! Lupukai mumutundaile.’ Kepo bakamwale bonse jikumi baimene ne kubika manyi mu malampi abo. Aba bakosama baambijile aba bajinga na maana amba, ‘Tupepoi manyi, mambo malampi etu katatakatu azhime.’ Aba ba maana bakumbwile amba: ‘Inge twimupe, kampe atweba kechi tushale na awana ne. Yainga mukapote.’”

Manyi emenako kintu kilengela bena Kilishitu bakine kusama nobe byeya. Kino ke Mambo a Lesa anembelwe na lutangijilo lwa mupashi, o bakwachisha bena Kilishitu pamo na mupashi wazhila wibakwasha kumvwisha ano Mambo. Manyi a ku mupashi akwasha bakamwale ba maana kusamisha kyeya pa kutambwila musongoshi kimye kya kijiilo kya masongola. Bino jibumba ja bakamwale bakosama kechi jiji na misashi ya manyi a ku mupashi ne. Onkao mambo, Yesu walumbulwile kyamwekele amba:

“[Bakamwale bakosama] byo bayilenga na kupota, ne musongoshi wafikile, kabiji bakamwale benengezhezhe bayile nanji ku kijiilo kya masongola kabiji bashinkile ne kinzhilo. Kepo bakamwale bakwabo baishile ne kwamba amba, ‘Musongoshi, Musongoshi, tushinkwilaiko!’ Aye wibakumbwile amba, ‘Kwambatu kine, kechi nemuyuka ne.’”

Kimye Yesu kyo aishile mu Bufumu bwanji bwa mwiulu, jibumba ja bakamwale ba maana ja bena Kilishitu bakine bashingwa jatele muchima ku mwingilo wabo wa kusamisha kyeya mu ino ntanda muji mfishi mu kutumbijika Musongoshi wabwelele. Bino aba bemenwako na bakamwale bakosama kechi benengezhezhe kumutumbijika ne. Onkao mambo, kimye byo kyafikile, Kilishitu kechi wibashinkwijile kibelo kya ku kijiilo kya masongola mwiulu ne. Wibashinkijile pangye mu mfishi yafitatu bwii ya pano pa ntanda kuba’mba bonaikile pamo na aba boba byatama. Yesu wapezhezheko amba: “Labainga ne kukenkenta, mambo kechi mwayuka juba nangwa kimye ne.”

Kishimpi kya Matalenta

Yesu watwajijile kwisamba na batumwa banji pa Mutumba wa Olebeta kupichila mu kwibela kishimpi kya bubiji. Moba acheche apichilepo byo akijinga mu Yeliko, wibelele kishimpi kya mali a mpondo kumwesha amba Bufumu bwakijinga kulutwe. Kino kishimpi kyo aelele byo kyajinga na mbaji yavula ipasha, kyalumbulwilenga mingilo ikengijiwa mu kimye kya kwikalapo kwa Kilishitu pa Bufumu. Kyalumbulwilenga amba baana banji ba bwanga bafwainwa kwingila kimye kyo bakiji pano pa ntanda kutwala palutwe “bintu byanji.”

Yesu watatwile kwamba’mba: “Mambo Bufumu bwa mwiulu [ko kuba’mba bintu byalamata Bufumu] buji nobe muntu wajinga pepi kuya ku kyalo kingi. Waichile bakalume banji ne kwibashila bintu byanji amba bamumwenengako.” Yesu saka akyangye kuya mwiulu, ye muntu waichile bakalume banji ko kuba’mba baana banji ba bwanga bakekala mu Bufumu bwa mwiulu ne kwibapa bintu byanji. Abino kechi bintu bya ku mubiji ne, bimenako bujimi bo ajimine bwa kumenesha baana ba bwanga bakwabo.

Yesu wapaine bintu byanji ku bakalume banji saka akyangye kuya mwiulu. Mu ñanyi jishinda mo ebapejilebyo? Wibambijile kutwajijila kwingila mu bujimi kupichila mu kusapwila mambo a Bufumu kufika ne kwapela ntanda. Byonka Yesu byo aambile’mba: “Umo wamupele matalenta atanu, mukwabo abiji kabiji mukwabo talenta umo, kwesakana na bulume bwabo ne kuya wayile ku kyalo kingi.”

Matalenta atanu na asatu, ko kuba’mba bintu bya kwa Kilishitu byabanwa kwesakana na bulume, nangwa mingilo ya ku mupashi ya bakalume banji. Bakalume bemenako mabumba a baana ba bwanga. Pa myaka pepi 2,000 yapitapo, jibumba jatambwile matalenta atanu javwangilemo ne batumwa. Yesu watwajijile kulumbulula amba bakalume batambwile matalenta atanu ne boba batambwile abiji bamwenenejilemo akwabo kupichila mu kusapwila Bufumu ne kulenga baana ba bwanga. Pano bino, awa kalume watambwile talenta umo wamuzhikile panshi.

Yesu watwajijile kwamba’mba: “Pa kupitapo moba, nkambo wa bano bakalume waishile na kumona byo baingijishe mali o ebashijile.” Panyuma ya kupitapo myaka 1,900, mu ano moba etu Kilishitu po po abwelele na kumona byo baingijishe mali. Kine ‘papichile moba.’ Kepo Yesu alumbulwile amba:

“Awa watambwile matalenta atanu waishile ne kuletelapo matalenta akwabo atanu, ne kwamba amba, ‘Nkambo, mwampele matalenta atanu; pano monai namwenamo matalenta akwabo atanu.’ Nkambo yanji wamwambijile amba: ‘Wauba bulongo, obewa kalume wawama kabiji wakishinka! Wajinga wakishinka mu bintu bicheche. Nsakukutongola kwikala kalama wa bintu byavula. Sekela pamo ne amiwa nkambo yobe.’” Kalume watambwile matalenta abiji naye wamwenejilemo matalenta akwabo abiji kabiji bamutakaikile ne kumufweta mfwetotu imo.

Pano abano bakalume bakishinka basekela byepi pamo na Nkambo yabo? Lusekelo lwa Nkambo yabo aye Yesu Kilishitu ke lwa kutambula Bufumu byo ayile ku kyalo kingi kwi Shanji mwiulu. Pa mambo a bakalume bakishinka ba mu ano moba, baji na lusekelo lukatampe lwa kwibapa mingilo ikwabo ya Bufumu, kabiji byo bapwisha bwikalo bwabo bwa pano pa ntanda bakekala na lusekelo lwa kusangukila mu Bufumu bwa mwiulu. Pano ki ka kyamwekejile kalume wa busatu?

Awa kalume waambile’mba: ‘Nkambo, nayukile namba, anweba mwi muntu washinta. Onkao mambo, naubile moyo kabiji nayile nakumuzhika talenta panshi. Talenta wenu we.’ Awa kalume wakanyijilemotu kya nshiji kwingila mu bujimi mambo kechi wasapwijile ne kulenga baana ba bwanga ne. Onkao mambo, nkambo yanji wamutelele amba “kalume mubi kabiji wa mulele” ne kumuchibila mambo amba: “Mwangatai talenta. . . Kabiji mutayai pangye mu mfishi uno kalume watu. Mo mo akekala na kujila ne kushenka ku meno.” Aba ba mu jibumba ja kalume mubi bo bataya pangye, kechi baji na lusekelo lwa ku mupashi ne.

Luno ke lufunjisho lwanema bingi ku bonse bamba’mba balondela Kilishitu. Umvwe bakeba Kilishitu kwibatakaika, kwibafweta, kubula kwibataya mu mfishi ne kubula kwibonauna, bafwainwa kwingila kuba’mba batwale palutwe bintu bya Nkambo yabo wa mwiulu kupichila mu kwingila na ngovu mwingilo wa kusapwila. Nanchi mubena kwingila na ngovu uno mwingilo nyi?

Kimye Kilishitu kyo Akeya mu Bufumu

Yesu wakijinga na batumwa banji pa Mutumba wa Olebeta. Pa kwibakumbula bwipuzho bo bashikishe pa mambo a kiyukilo kya kwikalapo kwanji ne kya mpelo ya buno bwikalo, wibelele kishimpi kya busatu kyapeleleko. Yesu watatwile kwamba’mba: “Kimye Mwana muntu kyo akeya mu lukumo lwanji pamo na bamalaika bonse, ukekala pa jitanda ja lukumo lwanji.”

Bantu kechi bakonsha kumona bamalaika mu lukumo lwabo lwa mwiulu ne. Onkao mambo, bantu kechi bakonsheshe kumona na meso kwiya kwa Mwana muntu aye Yesu Kilishitu pamo na bamalaika ne. Waishile mu mwaka wa 1914. Mambo ka o aishijile? Yesu walumbulwile amba: “Bisaka byonse bya bantu bikeya koaji, ne aye ukebabanya muntu umo ku muntu mukwabo byonka kafunga byo abanya mikooko ne bambuzhi. Ukafungila mikooko ku kuboko kwa kilujo pakuba bambuzhi ukebafungila ku kipiko.”

Pa kulumbulula kintu kikamwekela aba bakobilwa bibusa, Yesu waambile’mba: “Kepo Mfumu akambila aba baji ku kilujo amba: ‘Iyai, anweba bo bapesha kwi Batata, swanai Bufumu bo bemunengezhejile ku ntendekelo ya kulengwa kwa bantu.’” Mikooko ya mu kino kishimpi kechi ikalama pamo na Kilishitu mwiulu ne, bino ikaswana Bufumu kupichila mu kwikala bangikazhi ba mu Bufumu pano pa ntanda. “Ntendekelo ya kulengwa kwa bantu” yatatwile kimye ba Adama ne Evwa kyo batatwile kusema baana bakamwenamo byawama mu lunengezho lwa Lesa lwa kukuula bantu.

Mambo ka mikooko o beifungijile ku kuboko kwa Mfumu kwa kilujo? Mfumu wakumbwile’mba: “Nafwile nzala mwampele bya kuja; nafwile kilaka mwampele mema a kutoma. Najinga mwenyi mwantambwijile; naji bwamba mwamvwikile. Nakolelwe mwandamine. Najinga mu kaleya mwaishile na kumpempula.”

Mikooko byo iji pano pa ntanda, yakebele kuyuka byo yaingijile Mfumu wabo wa mwiulu ino mingilo yawama. Yashikishe’mba: “Nkambo, kwepi ko twimumwene saka mwafwa nzala ne kwimupa bya kuja, nangwa saka mwafwa kilaka ne kwimupa mema a kutoma? Kwepi ko twimumwene bwenyi ne kwimutambwila nangwa na bwamba ne kwimuvwika? Kwepi ko twimumwene saka mwakolwa nangwa saka muji mu kaleya ne kwiya na kwimupempula?”

Mfumu wibakumbwile’mba: “Kine nemwambila namba: Byonkatu byo mwaubijile umo wa mu bano balongo bami bacheche, mo mo mwangubijile ne amiwa.” Balongo ba kwa Kilishitu ke boba bakiji pano pa ntanda ba mu 144,000 bakalama nanji pamo mwiulu. Byonka byaambile Yesu umvwe saka twibobila byawama, ko kuba’mba ne aye tubena kumubila byawama.

Kepo Mfumu aambijile bambuzhi amba: “Fumai konji anweba mwafingwa, yainga mu mujilo wa myaka ye banengezhezha Diabola ne bamalaika banji. Mambo nafwile nzala kechi mwampele bya kuja ne; nafwile kilaka kechi mwampele mema a kutoma ne. Najinga mwenyi kechi mwantambwijile ne; naji bwamba kechi mwamvwikile ne; Nakolelwe, najinga mu kaleya, kechi mwandamine ne.”

Nangwa byonkabyo, bambuzhi bejizhañenye amba: “Nkambo, kwepi ko twimumwene saka mwafwa nzala, kilaka nangwa ko mwajinga mwenyi nangwa na bwamba nangwa kukolwa nangwa mu kaleya, ne atweba ne kwimukwasha ne?” Bambuzhi bebazhachishe pa bintutu bimo byo babingishepo mikooko. Yesu wakumbwile amba: “Byonkatu byo mwabujile kubila umo wa mu bano balongo bami bacheche, mo mo mwabujile kungubila ne amiwa.”

Onkao mambo, kwikalapo kwa Kilishitu pa Bufumu mpelo ya buno bwikalo bubi saka ikyangye kufika mu malwa akatampe, kikekala kimye kya kuchibilamo mambo. Bambuzhi “bakafwa lufu lwa myaka, pakuba baoloka [mikooko] bakekala na bumi bwa myaka.” Mateo 24:2–25:46; 13:40, 49; Mako 13:3-37; Luka 21:7-36; 19:43, 44; 17:20-30; 2 Timoti 3:1-5; Yoano 10:16; Lumwekesho 14:1-3.

▪ Ki ka kyalengejile batumwa kushikisha bwipuzho, pano bino ñanyi bintu bikwabo byo balangulukilengapo?

▪ Ñanyi lubaji lwa bungauzhi bwa kwa Yesu bwafikile mu 70 C.E., bino ki ka kyabujile kumweka pa kyokya kimye?

▪ Ñanyi kimye kitanshi kyafikile bungauzhi bwa kwa Yesu, kabiji ñanyi kimye kyo bukafika pakatampe?

▪ Kya bunya kyo ki ka, kabiji kyafikile byepi patanshi ne japelako?

▪ Mambo ka konaunwa kwa Yelusalema o kwabujile kwikala malwa akatampe apelako?

▪ Ñanyi bintu bibena kumweka pano pa ntanda biyukanyikisha kwikalapo kwa Kilishitu?

▪ Ñanyi kimye ‘mikoka yonse ya pano pa ntanda kyo ikatama miteto,’ bino baana ba bwanga ba kwa Kilishitu bakobanga ka?

▪ Ñanyi kishimpi Yesu kyo aelele kukwasha baana banji ba bwanga bakulutwe kuyuka amba mpelo iji pepi?

▪ Yesu wafunjileko byepi baana banji ba bwanga bakekalako mu moba akupelako?

▪ Bañanyi bemenwako na bakamwale jikumi?

▪ Ñanyi kimye kipwilo kya bena Kilishitu o bekilayile kwikisongwesha ku musongoshi, kabiji kimye ka kyafikile musongoshi kuba’mba asende musongwa ku kijiilo kya masongola?

▪ Manyi emenako ka, kabiji kwikala na ano manyi kulengela bakamwale ba maana kuba ka?

▪ Kijiilo kya masongola kyaikejile pi?

▪ Ñanyi mfweto ikatampe yashajilepo bakamwale bakosama, kabiji ki ka kibamwekejile?

▪ Ñanyi lufunjisho luji mu kishimpi kya matalenta?

▪ Bakalume bo bañanyi, kabiji bintu byo bebapele bilumbuluka ka?

▪ Kimye ka kyabwelele nkambo yabo na kumona byo baingijishe mali, kabiji ñanyi kintu kyo ataine?

▪ Bakalume bakishinka basekela byepi pamo na nkambo yabo, kabiji ki ka kyamwekejile kalume wa busatu mubi?

▪ Mambo ka kwikalapo kwa Kilishitu o kubujila kumweka, kabiji ñanyi mwingilo ye aingijile pa kyokya kimye?

▪ Mikooko iswana byepi Bufumu?

▪ “Ntendekelo ya pano pa ntanda” yajingako kimye ka?

▪ Ñanyi bintu byo bazhachishishapo bantu kwikala mikooko nangwa bambuzhi?