Kitango 12
Kanyai Bapashi Batama
1. Nanchi Yesu waubile byepi kimye kyo atalañene na bapashi batama?
AKU ubatizhiwatu, Yesu Kilishitu wayile mu kiselebwa kya Yudea na kulombela ne kutoñaminamo. Konkako Satana Diabola wamwesekele kuba’mba alale muzhilo wa kwa Lesa. Nangwa kikale byonkabyo, Yesu wakaine lweseko lwa kwa Diabola kabiji kechi wajimbaikilwe ne. Yesu watalañene na bapashi bakwabo batama mu kimye kya butumwa bwanji panopantanda. Bino, javujishatu, wibakajipijilenga ne kwibakanya.—Luka 4:1-13; 8:26-34; 9:37-43.
2. Ñanyi mepuzho o tusakwisambapo?
2 Bulondolozhi bwa mu Baibolo bulondolola ao mankumanya bwafwainwa kwitushiina kuba’mba bapashi batama kobaji. Beseka kutwala bantu mungi. Nangwa kikale byonkabyo, twakonsha kukanya bano bapashi batama. Bino nanchi bapashi batama bafuma pi? Mambo ka o bakebela kujimbaikila bantu? Kabiji ñanyi mashinda o bengijisha pakutwala bantu mungi? Kutana mikumbu ya mepuzho nabiji ano kukemukwasha kukanya bapashi batama.
BAPASHI BATAMA—KOBAFUMINE NE POBAIMANA
3. Satana Diabola waishileko byepi?
3 Kala kene Yehoba Lesa sakaakyangye kulenga bantu ne, walengele jibumba ja bilengwa bya mupashi. (Yoba 38:4, 7) Byonka byo kyalondololwa mu Kitango 6, umo wa mu bano bamalaika wakebeshenga bantu kumupopwela aye mukifulo kya kupopwela Yehoba. Pakuba’mba obe bino, uno malaika mubi wakainye Mulenga ne kumuyebeka, ne kwamba ku mwanamukazhi mutanshi kuba’mba Lesa wa bubela. Pano, mukufwainwa, kino kilengwa kya mupashi kyamilengulwila kyaishile kutelwa’mba Satana (wamapata) Diabola (waluntepentepe).—Ntendekelo 3:1-5; Yoba 1:6.
4. Nanchi bamalaika bamo balengele byepi bundengamambo mu moba a kwa Nowa?
4 Panyuma ya byobyo, bamalaika bakwabo bakwatankene ne Satana Diabola. Mu moba a muntu waoloka Nowa, bamo ba mubano bamalaika bashile mingilo yabo mwiulu ne kuvwala mibiji ya buntu pakuba’mba bekushe lwiso lwabo lwa bulalelale na banabakazhi ba panopantanda. Kwakubula nangwa kuzhinaukatune, Satana yewaluwikile bobo bamalaika kwikala bamilengulwila. Kyafuminemo kwasemenwe bana bajinga ba bitonzhi batelelwe’mba Banefile, baalukile ke bamusanza-batanu balupata. Kimye Yehoba kyo aletele Muyulo mukatampe, waonawine bantu batama ne bano bana ba bamalaika ba milengulwila. Bamalaika ba milengulwila bapulukile lonaiko kupichila mu kuvula mibiji ya buntu ne kubwela ku mpunzha ya mupashi. Bino Lesa wakainye bano bademona kupichila mukwibachibako ne kwibabika mu mfishi ya ku mupashi. (Ntendekelo 6:1-7, 17; Yuda 6) Nangwa byonkabyo, Satana, aye “mfumu wa bademona,” ne bamalaika banji babi batwajijila na lusatuko lwabo. (Luka 11:15) Nanchi baimana pa kuba ka?
5. Ñanyi kintu Satana ne bademona banji kyo baimanapo, kabiji bika byo bengijisha pa kukwata bantu?
5 Mulanguluko watama waimanapo Satana ne bademona ke wa kufumya bantu kwi Yehoba Lesa. Onkao mambo, mu mpito yonse ya bantu kufika ne buji lelo, bano babi batwala bantu mungi, kwibachinya ne kwibakozha. (Lumwekesho 12:9) Bya kumwenako bya mu ano moba bitabizha kuba’mba kulukukwa na bademona kwatamishatu kukila kala. Pakukwata bantu, bademona javula bengijisha misango yonse ya kupopwela bapashi. Nanchi bademona bengijisha byepi kupopwela bapashi, kabiji mwakonsha kwizhikijila byepi anwe bene?
BAPASHI BATAMA BYOBESEKA KWIMUTWALA MUNGI
6. Nanchi kupopwela bapashi ko kuka, kabiji ñanyi misango imo yakupopwelamo bapashi?
6 Nanchi kupopwela bapashi ko kuka? Kupopwela bapashi ko kukwatankana ne kwisamba na bademona, nangwa’mba bapashi batama, mubuntunanwa nangwa kupichila mu bañanga. Bademona bengijisha kupopwela bapashi byonka bingijisha bibinda bujo pakongola banyama: Kupopwela bapashi kukebaula bantu. Kabiji byonka bingijisha kibinda bujo bwapusanapusana pa kukebawila banyama mu bitewa byanji, bapashi batama nabo batundaika misango ya pusanapusana ya kupopwela bapashi kuba’mba itangijilenga bantu. (Esakanyai na Masalamo 119:110.) Misango imo ya kupopwela bapashi ke bipongo, bwanga, kupanda bwanga bwa kisoko, bulozhi, kwishiika bizhimba, kuya ku bañanga, ne kwisamba na bafu.
7. Kupopwela bapashi kwakumbana byepi, kabiji mambo ka o kwa kumbena ne mu byalo bitelwa’mba bya Bwina Kilishitu?
7 Kino kitewa kingilatu bulongo, mambo kupopwela bapashi kukebaula bantu kuzhokoloka panopantanda ponse. Bantu bekala mu mapunzha a kumizhi baya ku bañanga, ne bengijila mu maofweshi mu mapunzha a mu mataunyi baya ku bamfunji batubangabanga. kupopwela bapashi kwakumbana ne mu byalo bitongola kwikala bya Bwina Kilishitu. Kukebakeba kumwesha kuba’mba mu United States bunketu, pepi nobe magazine 30 ao kukumbana kwao inge kwasambakanyiwa pamo afika ku mpendwa yakila pa 10,000,000 alondolola pa misango ya pusanapusana ya kupopwela bapashi. Bena Brazil bataya mali akila pa 500 milyoni dollars kila mwaka na kupota bingelekezha bya kupopwela bapashi. Bino, 80 pesenti ya bantu bapopwela bapashi mu kyokyo kyalo ke Bakatolika babatizhiwa batanyiwa ne ku Minsa. Mambo akuba’mba bantangi ba bupopweshi bapopwela bapashi, bantu bavula ba mu bupopweshi balanguluka’mba kupopwela bapashi kwaswishiwa na Lesa. Bino nanchi wi kuswisha nyi?
ENE MAMBO BAIBOLO O IKAINYA KUPOPWELA BAPASHI
8. Nanchi kupopwela bapashi kumonwa byepi mu Binembelo?
8 Inge mwafunjishiwe kuba’mba misango imo ya kupopwela bapashi o mashinda a kukwatankenamo na mipashi yawama, mwakonsha kukumya pa kufunda Baibolo byo yamba pa mambo a kupopwela bapashi. Bantu ba kwa Yehoba bajimwinwe kuba’mba: “Kechi mukalulukile ku besamba na mipashi nangwa ku bayukana nayo ne; kechi mwibakebekebe ne, mwakeya kwizhilulula mambo a abo.” (Bena Levi 19:31; 20:6, 27) Mu Baibolo buku wa Lumwekesho wajimuna kuba’mba “bañanga ba lubuko” bonse bakelwa “pa kizhiba kitema mujilo ne kibiliki; lo lufu lwa bubiji” [lwa myaka ne myaka]. (Lumwekesho 21:8; 22:15) Yehoba Lesa wakanya misango yonse ya kupopwela bapashi. (Mpitulukilo ya mu Mizhilo 18:10-12) Mambo ka byo byo?
9. Mambo ka o twafwainwa kwambila’mba mawi a mu ano moba alelo afuma ku bapashi batama kechi afuma kwi Yehoba ne?
9 Kala keene Baibolo sakaikyangye kupwishiwa kunembwa, Yehoba watuminenga mipashi yawama, nangwa’mba bamalaika baoloka kwamba na bantu bamo. Kutendekatu kimye kyo kyapwishiwe kunembwa, Kyambo kya kwa Lesa kyapana buntangi bukebewa ku bantu pa kwingijila Yehoba mu jishinda joakebelamo. (2 Timoti 3:16, 17; Bahebelu 1:1, 2) Kechi usezha Kyambo kyanji kyazhila kupichila mu kupana mawi ku bañanga ne. Mawi onse auno mutundu a mu ano moba afuma ku bapashi batama. Kupopwela bapashi kulengela kukabishiwa na bademona nangwatu kwikala na bikishi. Onkao mambo, mu butemwe, Lesa witujimuna kubula ku kwatankana na misango yonse ya kupopwela bapashi. (Mpitulukilo ya mu Mizhilo 18:14; Ngalatiya 5:19-21) Mu kunungapo, inge twatwajijila kupopwela bapashi panyuma ya kuyuka Yehoba byo ekumona, tusakwikala bakwatankana na bapashi batama ba milengulwila ne kwikala balwanyi ba kwa Lesa.—1 Samwela 15:23; 1 Byambo bya Moba 10:13, 14; Masalamo 5:4.
10. Nanchi kupongesha ko kuka, kabiji mambo ka o twafwainwa kwikuchinuzhukila?
10 Mutundu umo wa kumbanamo wa kupopwela bapashi ke wa kupongesha—kweseka kuyuka biji mu kimye kya kulutwe nangwa byabula kuyukanyikwa na bukwasho bwa bapashi. Mitundu imo ya kupongesha ke bumfunji bwa tubangabanga, kipongo kya kimbonyi, kulotolola biloto, kipongo kya mu kiboko ne kubulañana mashuko kupichila mu kwingijisha tubikachi tutelwa’mba tarot. Bavula bamona kupongesha nobe kisela kijitu bulongo, bino Baibolo imwesha kuba’mba kubulañana mashuko ne bapashi batama bengijila pamo. Ku kyakumwenako, Byubilo 16:16-19 bitongola “mupashi wa kubuka” walengejile kamwale umo kwikala wa “lubuko.” Nangwa kikale byonkabyo, waelele ngovu ya kubuka kimye mupashi kyo apangiwemo. Kya kine, kupongesha ke kitewa bandemona kyobengijisha pa kujimbaika bantu kuba’mba bafwemo.
11. Nanchi kwisulwa malwa kwisamba na bafu kubika byepi muntu mu kitewa?
11 Inge mubena kujila lufu lwa umo wa kinungwa kya kisemi kyenu nangwa mutemwe wenu wa pa muchima, kyafwainwa kupela bingi kujimbaikwa kutwela mu kitewa kikwabo. Ñanga wafwainwa kwimubulapo byambo bimo byawama nangwa kwambila mu jiwi jibena kumvwanyika nobe ja yewo muntu wafwa. Jimukai! Kwisulwa malwa kwa kwisamba na bafu kutwezha mu kitewa. Mambo ka? Mambo bafu kechi bakonsha kwamba ne. Byonka byomwakonsha kuvuluka, Kyambo kya kwa Lesa kyaamba patokatu too kuba’mba pa lufu muntu “ubwela ku mushiji; Mu jonkaja juba milanguluko yanji yonaika.” Bafu “kafwako kyo bayuka ne.” (Masalamo 146:4; Musapwishi 9:5, 10) Mu kunungapo, bano bademona kikatakata bo bayukanyikwa kuba’mba bo basombolola jiwi ja mufu ne kubula ñanga mawi pa mambo a muntu wafwa. (1 Samwela 28:3-19) Onkao mambo ‘yense wipuzha bafu’ ubena kukwachiwa na bapashi batama kabiji ñingijilo yanji ya pusana na kyaswa muchima wa kwa Yehoba Lesa.—Mpitulukilo ya mu Mizhilo 18:11, 12; Isaya 8:19.
KUFUMA KUKUKEBAULA KUYA KU KULWISHA
12, 13. Ñanyi kiyukilo kijipo kyakuba’mba bademona bakosela pa kweseka bantu ne kwibakabisha?
12 Inge mwanekenena mafunde a Kyambo kya kwa Lesa pa mambo a kupopwela bapashi, kokuba’mba mwakana kitewa kya bademona. (Esakanyai na Masalamo 141:9, 10; Loma 12:9.) Nanchi kino kilumbulula’mba bapashi batama bakaleka kweseka kwimukwata nyi? Ine kwalepeshatu! Panyuma ya kweseka Yesu jisatu, Satana “wakimulekele moba amo.” (Luka 4:13) Byonkabyo, bapashi bakosa michima kechi bakebaulatu bantune bino bebalwisha.
13 Vulukai pa byotwisambile patanshi pe Satana byo alwishishe kalume wa kwa Lesa aye Yoba. Diabola waipaile bilelwa byanji ne kwipaya bakalume banji bavula. Kabiji Satana waipaile ne bana ba kwa Yoba. Kyalondejilepo, wamanyikile Yoba na kikola kya bipute. Bino Yoba wasungile bulumbuluke bwanji kwi Lesa kabiji wapeshiwe pakatampe. (Yoba 1:7-19; 2:7, 8; 42:12) Kufumatu pa kyo kyo kimye, bademona balenga bantu bamo kwikala bakamama nangwa bampofu kabiji batwajijila kusangalala pa kumona kuyanda kwa bantu. (Mateo 9:32, 33; 12:22; Mako 5:2-5) Lelo jino, masawakya amwesha kuba’mba bademona bakabisha bantu kupichila mu kwibalaala ne kukonyesha bakwabo. Kabiji batundaika bakwabo kwipayañana ne kwikujika, abyo byaikala bundengamambo kwi Lesa. (Mpitulukilo ya mu Mizhilo 5:17; 1 Yoano 3:15) Nangwa kikale byonkabyo, bantu biumbi byavula abo pa kimye kimo bakwachiwe ku bapashi batama bakasulukako. Nanchi kino bekyuba byepi? Bekyuba kupichila mu kulondela mashinda anema.
BYO MWAFWAINWA KUKANYA BAPASHI BATAMA
14. Mu kukwatankana pamo na kyakumwenako kya bena Kilishitu ba mu Efisesa mu myaka-kitota kitanshi, nanchi mwakonsha kukanya byepi bapashi batama?
14 Ñanyi jishinda jimo jo mwakonsha kukainyamo bapashi batama ne kwizhikijila anwe bene ne kisemi kyenu ku bitewa byabo? Bena Kilishitu bajinga mu Efisesa mu myaka-kitota kitanshi bapopwelanga bapashi sakabakyangye kwitabila baingijilepo na mukoyo. Tutanga kuba’mba “bakwabo nabo bavula baubilenga bya buñanga, baletelenga mabuku abo, beapwizha pamo ne kwiasoka mu mujilo ku meso a bonse.” (Byubilo 19:19) Nangwatu kechi mupopwela bapashi ne, fumyai binkobwankobwa byonse byakwatankana na kupopwela bapashi. Kino kivwangamo mabuku, magazini, mavidio, bipaachi, matepu a nyimbo, ne binkobwankobwa bingijishiwa mu kupopwela bapashi. Kabiji bikwabo nabyo byavwangamo ke bankishi, masaku, ne binkobwankobwa bikwabo byakwishiika, ne bya bupe byatambwilwa kufuma ku bapopwela bapashi. (Mpitulukilo ya mu Mizhilo 7:25, 26; 1 Kolinda 10:21) Ku kyakumwenako: Ba mulume ne mukazhi mu kyalo kya Thailand pakimye kyabaya bakabishiwe ku bademona. Kepo bataile binkobwankobwa byonse byakwatankana na kupopwela bapashi. Kika kyafuminemo? Bademona balekele kwibalwisha ne panyuma ya byobyo banungulukile bingi ku mupashi.
15. Pakukanya bapashi batama, ñanyi jishinda jikwabo jafwainwa?
15 Pakuba’mba mukanye bapashi batama, jishinda jikwabo jafwainwa ke ja kwingijisha mafunde a kwa mutumwa Paulo a kuvwala bya nkondo byonse bya ku mupashi byapanyiwa na Lesa. (Efisesa 6:11-17) Bena Kilishitu bafwainwa kukosesha jishinda jabo ja kwilamwinako ku bapashi batama. Nanchi jino jishinda javwangamo ka? Paulo waambile’mba, “ne pa byobyo byonse mushikule jikebo ja lwitabilo, ja kuleyelamo miketo ya mujilo yonse ya kwa aye mubi.” Mu bukishinka, umvwe lwitabilo lwenu lwakoselako, popo mukekesha na bulume bwakukanya bapashi batama.—Mateo 17:14-20.
16. Mwakonsha kukosesha byepi lwitabilo lwenu?
16 Nanchi mwakonsha kukosesha byepi lwitabilo lwenu? Mwakonsha kwilukosesha kupichila mu kutwajijila kufunda Baibolo ne kwingijisha mafunde ayo mu bumi bwenu. Kukosa kwa lwitabilo lwa muntu kwimena kikatakata pa kukosa kwa kitendekesho kya lolo lwitabilo—kuyuka Lesa. Nanchi kechi mubena kuswa kuba’mba kuyuka kwaluñama ko mwafunda ne kwikusunga kufuma pomwatendekejile kufunda Baibolo kwanungulula lwitabilo lwenu nenyi? (Loma 10:10, 17) Byonkabyo, kwakubula nangwa kuzhinauka ne, byo musakutwajijila kuno kufunda ne kulenga kutanwa ku kupwila kwa Bakamonyi ba kwa Yehoba kwikala kisela kyenu, lwitabilo lwenu lukakoseshiwa kya kine kine. (Loma 1:11, 12; Kolose 2:6, 7) Lukekala nsakwa yakosa ya kwimuzhikijila ku bademona.—1 Yoano 5:5.
17. Ñanyi mashinda a nungwako afwainwa pa kukanya bapashi batama?
17 Ñanyi mashinda akwabo muntu wakosela pa kukanya bapashi batama o afwainwa kulondela? Bena Kilishitu ba mu Efisesa bakabijilenga bukikizhi mambo bajinga mu muzhi wa kumbene bisela bya budemona. Na mambo a byobyo, Paulo wibabujile amba: “Kasa mulomba mu bimye byonse na lulombelo lonse ne misashijilo monka mwi aye Mupashi.” (Efisesa 6:18) Pakuba byotuji mu ntanda yayula kupopwela bademona, kulombela bukikizhi bwa kwa Lesa na mukoyo kukebewa bingi pa kukanya bapashi batama. (Mateo 6:13) Kyakonsha kukwasha pakatampe pa ano mambo ke bukwasho bwa ku mupashi bwa bakulumpe batongolwa mu kipwilo kya Bwina Kilishitu.—Yakoba 5:13-15.
TWAJIJILAI KULWISHA BAPASHI BATAMA
18, 19. Kika kyafwainwa kubiwa inge bademona bakatazha muntu jibiji?
18 Nangwatu panyuma ya kulondela ano mashinda afwainwa, bamo bakiyanjishiwa na bapashi batama. Ku kyakumwenako, wamulume umo mu kyalo kya Côte d’Ivoire wafunjile Baibolo na Bakamonyi ba kwa Yehoba kabiji waonawine masaku anji onse. Panyuma ya byobyo, wanungulukile bingi bulongo, ne kupana bumi bwanji kwi Yehoba, ne kubatizhiwa. Bino pakupwa kwa mulungu umo panyuma ya lubatizhilo lwanji, bademona batendekele kumuyanjisha jibiji, ne mawi amubujile kuba’mba asankilepo lwitabilo lwanji lwakatataka. Inge kino kimumwekejile, nanchi kyakonsha kulumbulula’mba Yehoba waleka kwimuzhikijila nyi? Kechi byo ibyo ne.
19 Nangwatu muntu wapwijijika Yesu Kilishitu wazhikijiwe na ngovu ya bulesa, waumvwine jiwi ja kilengwa kya mupashi kibi aye Satana Diabola. Yesu wamwesheshe byakuba pa mambo auno mutundu. Wabujile Diabola amba: ‘Fumako, Satana!’ (Mateo 4:3-10) Byonkabyo, ne anweba mwafwainwa kukana kumvwina mawi afuma ku ntanda ya bapashi. Kanyai bapashi batama kupichila mu kwita pe Yehoba kuba’mba emukwashe. Ee, lombai sa mwasansula jiwi kwingijisha jizhina ja kwa Lesa. Byambo bya Mana 18:10 byamba kuba’mba: “Jizhina ja Yehoba kyo kyamba kyakosa; waoloka unyemena monka ne kupuluka upuluka.” Wamulume wa Bwina Kilishitu mu kyalo kya Côte d’Ivoire waubile byonkabyo, ne bapashi batama balekele kumuyanjisha.—Masalamo 124:8; 145:18.
20. Mukwipipisha, kika kyo mwakonsha kuba pa kukanya bapashi batama?
20 Yehoba waswisha bapashi batama kutwajijila kwikalako, bino umwesha ngovu yanji, kikatakata ku bantu banji, ne jizhina janji jibena kutumbalala pano pantanda ponse. (Kulupuka 9:16) Inge mwafwenyenya kwipi na Lesa, kechi mwafwainwa kuchina bapashi batama ne. (Kubala 23:21, 23; Yakoba 4:7, 8; 2 Petelo 2:9) Ngovu yabo yakepa. Bamanyikilwe mu moba a kwa Nowa, baelelwe kufuma mwiulu mu myaka ya katataka, ne pa kino kimye babena kupembelela buchibamambo bwapelako. (Yuda 6; Lumwekesho 12:9; 20:1-3, 7-10, 14) Kabiji babena kuzakama na mambo a lonaiko lwabo lubena kwiya. (Yakoba 2:19) Onkao mambo umvwe bapashi batama baeseka kwimukebaula kupichila mukwingijisha kitewa nangwa bemulukuka mu ñanyi jishinda, mwakonsha kwibakanya. (2 Kolinda 2:11) Chinuzhukai misango yonse ya kupopwela bapashi, ingijishai mafunde a Kyambo kya kwa Lesa, kabiji kebai bibusa bya Yehoba. Ubai bino bukijibukiji, mambo bumi bwenu bwaimena pa kukana bapashi batama!
MONAI INGE MWAYUKA
Mu ñanyi jishinda bapashi batama mobesekela kutwala bantu mungi?
Mambo ka Baibolo o ikainya kupopwela bapashi?
Nanchi muntu wakonsha kukasulukako byepi ku bapashi batama?
Mambo ka o mwafwainwa kutwajijila kukanya bapashi batama?
[Kipikichala pa peja 110]
Nanchi misango ya pusanapusana ya kupopwela bapashi mwiimona byepi?