Kukoseshako Byambo Bibena Kukebewa

UMVWE kemwambe nangwa kutanga na jiwi jasansuka, kechi kyanematu kwamba bulongo kyambo kimo kimo ne, kyanema ne kukosesha byambo bine bikatampe ne bipelu muji bishinka kya kuba milanguluko keyumvwanyike.

Kukosesha byambo bibena kukebewa kechi kulumbululatu kukoseshakotu byambo bicheche nangwa byavula ne. Byambo bibena kukebewa byo byo mwafwainwa kukosesha. Umvwe mwakosehako byambo bibena kubula kukebewa, bantu bo mubena kwambako kechi bakomvwa mwatala byo mubena kwambapo ne, kabiji kikebalengela kulanguluka pa bintu bingi. Nangwa kya kuba jashi jo mubena kwamba jijitu bulongo, kubula kukosesha byambo bibena kukebewa mu jashi jenu kukalengela bantu kubula kutundaikwa.

Kukosesha byambo bibena kukebewa kwakonsha kubiwa mu mashinda apusana pusana, javula engila ke ano: kusuntulako jiwi, kumwesha kya kine muntu byo abena kwiumvwa, kubwezhako jiwi, kutulumanako saka mukyangye kwamba nangwa panyuma ya kwamba (nangwa byonse bibiji), kwingijisha binungwa bya mubiji ne kilungi. Mu milaka imo, kukosesha byambo bibena kukebewa kwakonsha ne kubiwa kupichila mu kubwezhako nangwa kusuntulako jiwi. Langulukai pa jashi ne pa bintutu bikwabo kuba’mba muyuke byambo bibena kukebewa byo mwafwainwa kukosesha.

Pa kusala byambo byo mwafwainwa kukosesha, langulukai pa bino. (1) Mu mukuku wa byambo yense, byambo byo mwafwainwa kukosesha kechi biyukanyikilwatu ku byambo bikwabo bijimo ne, biyukanyikilwa ne ku kibena kwambiwapo. (2) Kukosesha byambo bibena kukebewa kwakonsha ne kwingila kukoseshamo mulanguluko mukwabo, kana kishinka kikatampe nyi nangwa kampe kupimpulatu ñambilo mo mubena kwambila. Kabiji kwakonsha ne kulengela bantu kutako muchima ku byambo byenu bya kupezhako. (3) Ñambi wakonsha kukosesha byambo bibena kukebewa kumwesha byo abena kwiumvwa pa kintu kyo abena kwambapo. (4) Kukosesha byambo bibena kukebewa kwakonsha ne kwingila kumwesha bishinka bikatampe bya jashi.

Pa kuba’mba ñambi nangwa yewa utanga ku mvula bantu akoseshenga byambo bibena kukebewa mu ano mashinda, wafwainwa kumvwisha jashi janji byo jiji ne kukebesha kuba’mba bantu bo akambangako bakejumvwishe. Pa mambo a mikambizho yo bapaine mu moba a kwa Ezela, Nehemiya 8:8 waamba’mba: “Batangile mu buku wa mizhilo ya Lesa, saka batuntulula ne kwibalumbulwila mo byayila, kya kuba’mba bantu baumvwine bulongotu byo batangile.” Kyamwekeshatu patoka kuba’mba aba batangilenga ne kulumbulula Mizhilo ya Lesa pa joja juba, bayukile buneme bwa kukwasha bantu kukwatakanya mwatajile bintu byo batangilenga, kwibilama kabiji ne kwibingijisha.

Kintu Kyakonsha Kuleta Lukatazho. Byambo byo bamba bantu bavula mu misambo yabo ya kimye kyonse byumvwanyikatu bulongo. Pano bino, umvwe kebatange byanemba muntu ungi, kibakatazha bingi kuyuka byambo nangwa bipelu byo bafwainwa kushikimika. Kintu kyakonsha kwimukwasha mu luno lubaji ke kumvwisha byambo byo mubena kutanga. Kino kikebewa kuyukisha bulongo byobyo byambo byo banemba. Onkao mambo, umvwe bemupa kutanga pa kupwila kwa kipwilo, mwafwainwa kunengezha bulongo.

Mu kifulo kya kushikimika byambo, bantu bamo bakoseshatu byambo kikoseshe koseshe. Umvwe kukosesha byambo bibena kukebewa kekubule kulengela milanguluko kumvwanyika, bantu bafumyako muchima.

Pa kukeba kuba’mba bakoseshe byambo bibena kukebewa, bañambi bamo bapatauka kya kuba bantu kebomvwe nobe babena kwibakajipila. Javula kino kechi kilengela bantu kumvwa ne. Umvwe kukosesha byambo bibena kukebewa kekumvwanyikile mungi, bantu mu luonde bakonsha kulanguluka’mba ñambi ubena kwibanena. Kyawama bingi kwibabula mu butemwe ne kwibakwasha kumona’mba bintu byo mubena kwamba byafuma mu Binembelo kabiji bijitu bulongo.

Bya Kukosesha Bulongo Byambo Bibena Kukebewa. Javula muntu ubula kukosesha bulongo byambo bibena kukebewa kechi uyuka’mba uji na luno lukatazho ne. Uyukatu kana bamubulako. Umvwe mukeba kukosesha bulongo byambo bibena kukebewa, kalama wa sukulu ukemukwasha. Kabiji mwakonsha ne kulomba bukwasho ku muntu yense wayuka kwamba bulongo. Mwambilai emutelekenga byo mubena kutanga ne kwamba, kuba’mba emololengako.

Patanshi, muntu wa kwimufundako wakonsha kwimwambila’mba mutange kibaba kya mu Kyamba kya Usopa kuba’mba omvwe byo mutanga. Ukemubula kukimona mikuku ya byambo byo iji kuba’mba muyuke byambo nangwa bipelu bibena kukebewa byo mwafwainwa kukosesha pa kuba’mba kimupelele kumvwa mo byatala. Wakonsha kwimuvululako kumona byambo bimo byasendalala byo mwafwainwa kukosesha. Vulukai kuba’mba byambo biji mu mukuku bingijila pamo. Javula kibungu kya byambo kyo kyo mwafwainwa kukosesha kechi kukoseshatu kyambo bunke ne. Mu milaka imo, baana basukulu bakonsha kwibatundaika kutesha muchima ku byambo biji na tumitembo kuba’mba bebishikimikenga bulongo.

Kya bubiji, muntu wa kwimufundako wakonsha kwimukambizha kulanguluka pa kyo babena kwambapo mu mikuku ya byambo. Ñanyi mulanguluko mukatampe ye babena kwambapo mu jifuka jonse. Nga kino kyakonsha kwimukwasha byepi kuyuka byambo byo mwafwainwa kukosesha mu mukuku umo umo? Monai mutwe wa kyokyo kibaba ne tumitwe twatuchetuche tuji mu byo mubena kutanga. Nga bino byakonsha kwimukwasha byepi kuyuka bipelu byo mwafwainwa kukosesha? Abino byonse byo bintu byo mwafwainwa kulangulukapo. Bino kange mukoseshengatu byambo kikoseshe koseshe ne.

Kana mukambanga nangwa kutanga kwa kulalumukatu, muntu ubena kwimufundako wakonsha ne kwimutundaika kuba’mba jishinda jo mubena kwambilamo jimukwashenga kukosesha byambo bibena kukebewa. Mwafwainwa kuyuka pa mapunzha papelela mwisambo ye mubena kutangapo nangwa patendekela mulanguluko mukwabo wanema. Bantu bo mubena kwambako bakamwenamo bingi umvwe ñambilo yenu keibamweshe kuyuka ano mapunzha. Mwakonsha kuba kino kupichila mu kwamba byambo nabiji bya kuba’mba, kitanshi, kya bubiji, kyapelako, onkao mambo ne kya kuba’mba byonkabyo.

Kabiji muntu wa kwimufundako ukemubula ne milanguluko yo mwafwainwa kwambila mo kibena kukebewa. Pa kuba’mba mube kino mwakonsha kukosesha byambo nabiji bya kuba’mba, bingi, ee, kwalepeshatu, kizhila mwane, kyanema ne kya kuba’mba kimye kyonse. Kuba bino kulengela bantu bo mubena kwambako kulanguluka pa byo beumvwa pa mambo a byo mubena kwambapo. Byavula bikambiwa mu Lufunjisho 11, “Kukasuluka kabiji ne Kwiumvwa.”

Pa kuba’mba muyuke byambo byo mwafwainwa kukosesha, bakemukwasha kuyuka bulongo bishinka bine bikatampe byo mukeba luonde kubula kulubamo. Kino kikambiwapo ne jikwabo pa mambo a kutanga ku mvula bantu mu Lufunjisho 7, “Kukosesha Milanguluko Ikatampe,” kabiji ne pa mambo a ñambilo mu Lufunjisho 37, “Kulumbulula Bishinka Bikatampe.”

Umvwe mubena kwibikako kuyuka bya kukosesha byambo bibena kukebewa mu mwingilo wa mu bujimi, teshaiko muchima ku byo mutanga binembelo. Ishikishainga anwe bene’mba, ‘Mambo ka o mbena kutangila kino kinembelo?’ Mufunjishi kechi wafwainwa kwambatu kyambo bulongo ne. Nangwatu kutanga kinembelo monka mo kibena kukebewa kechi kwawaina ne. Umvwe mubena kukumbula bwipuzho bo emwipuzha muntu nangwa kufunjisha bukine bumo, kyawama kukoseshako byambo nangwa bipelu biji mu kinembelo bibena kukosesha kishinka kyo mubena kwisambapo. Mambo umvwe ne, muntu ye mubena kutangila ukakabulapotu bwishi.

Byo kiji kuba’mba kukosesha bishinka kwavwangamo kukoseshako byambo ne bipelu bimo, ñambi wabula kuyuka wakonsha kuba keakizhemo kwibikosesha. Kino kyumvwanyika nobe muntu watendekatu kufunda kujizha kyombesha. Pano bino, umvwe watwajijila na kweseka eseka, wakonsha kutendeka kwimba bulongo.

Panyuma ya kuyukako bya kuba, mukamwenangamo bingi pa kumona byamba bañambi bayuka kwamba. Kabiji mukayuka ne kyakonsha kubiwa umvwe kemwalulealule nkoseshesho ya byambo. Mukayuka ne buneme bwa kukosesha byambo mu mashinda apusana pusana kuba’mba mulengele kintu kyo mubena kwambapo kumvwanyika. Kuyuka bya kukosesha bulongo byambo bibena kukebewa, kukemukwasha kutanga ne kwamba bulongo.

Kange muyukekotu pacheche bya kukosesha byambo bibena kukebewa ne. Pa kuba’mba mwambenga bulongo, twajijilai na kwibikako poso mwikuyukisha kabiji ne kwamba bulongo kya kuba kekumvwanyike kilela ku bantu.