Kulondela Mutanchi wa Bishinka

BANTU bavula bakamwa bingi pa mambo a kwamba saka balondela mutanchi wa bishinka. Balanguluka’mba bakonsha kwamba bulongo umvwe banembatu byonse polololo nangwa kwibilaminatu mu mutwe.

Pano bino, bintu byo twamba moba onse kechi tutanga bya kutanga ne. Mu misambo na ba mu kisemi kyetu, balunda netu ne kimye kyo tuji mu mwingilo wa mu bujimi, twambatu. Kabiji pa kulomba lulombelo lwa panshi ya muchima kana lwa kwa bunke nyi nangwa lwa kwimenako jibumba, napo twambatu kechi tutanga kya kutanga ne.

Umvwe mubena kwamba jashi, nanchi mumona’mba kikwasha kutanga kya kutanga nyi, inyi kwambatu? Nangwa kya kuba kutanga jashi kwakonsha kwimukwasha kwamba bintu byonka byo byafwainwa kwikala ne kwingijisha byambo byo mwasala, javula kechi kufika bantu pa michima ne. Panyuma ya kutangako mikuku ya byambo icheche, musenselo wa ñambilo yenu utendeka kwaluka kupusana na ye mukelwa kwambilapo mu bumwisambo. Umvwe mwatesha muchima pa byambo byo mwanemba mu kifulo kya kuta muchima ku bantu bo mubena kwambako, bavula kechi bakatelekeshanga byonka byo bakonsha kuteleka umvwe beumvwa’mba mubena kwibalangulukapo kabiji ne kwamba kwesakana na bwikalo bwabo byo buji ne. Pa kuba’mba jashi jikwashe bantu, kechi kikebewa pa kwamba kemumvwanyike nobe mubena kutanga ne.

Sukulu wa Mwingilo wa Lesa bamunengezha kwitukwasha mu bwikalo bwetu bwa moba onse. Inge twamonañana na balunda netu, kechi tushikula pepala ne kutendeka kwibatangila milanguluko yetu kuba’mba twambe bulongo ne. Mu mwingilo wa mu bujimi, kechi tunemba byambo byonse pa pepala kuchina’mba twakalubamo bishinka bimo byo twanengezha kwisamba na bantu ne. Pa kumwesha bimwesho mu sukulu bya byo twakonsha kusapwila mu bimye bya uno mutundu, pitulukaingamo mu byo mwanengezha ne kwibyamba byonkatu byo mwamba kimye kyonse. Umvwe mwanengezha bulongo, mukatana kuba’mba bishinka byo mwalamina mu muchima nangwa byo mwanemba, byo byonkatu byo mukakebanga kwimuvululako milanguluko ikatampe yo mukeba kwisamba na bantu. Pano pa kwamba, mwakonsha kulondela byepi mutanchi wa bishinka byo mwatanchika?

Kokozhai Bulongo Milanguluko Yenu. Pa kuba’mba mukakonshe kwamba saka mulondela mutanchi wa bishinka, mwafwainwa kukokozha bulongo milanguluko yenu. Kino kechi kibena kulumbulula’mba mwafwainwa kusala byambo byo mukamba ne. Kibena kulumbululatu’mba mwafwainwa kulangulukila jimo saka mukyangye kwamba.

Mu bwikalo bwa moba onse, muntu upulumukatu pa kwamba, wamba ne bintu byo akonsha kutendeka kwilangulusha pa kupitapo kimye. Kabiji mukwabo naye wakonsha kwambatu kyambe ambe kwa kubula kumonapo ne kine kintu kyo abena kwamba ne. Bino byonse byakonsha kupwa inge saka mutulumanako kuba’mba mutanchike bulongo milanguluko mu muchima saka mukyangye kutendeka kwamba. Akilangulukai patanshi pa bintu byo mukeba kwamba, kya bubiji, monai ndonda yo mwafwainwa kwibitanchikilamo pa kuba’mba mwibyambe, apa bino mutendeke kwamba.

Nanchi mubena kwinengezha kuya mu mwingilo wa mu bujimi nyi? Kange mubiketu mabuku mu kyola ne, nengezhai ne milanguluko yenu. Umvwe mukeba kwingijisha jishinda jimo ja kwambilamo jiji mu Mwingilo Wetu wa Bufumu, tangaimo javula kuba’mba mukwatakanye bulongo milanguluko ikatampe ijimo. Ambai byobyo bishinka bikatampe mu mukuku umo mwipi nangwa ibiji. Byambilai mu byambo byenu kabiji ne kwesakana na nyaunda yenu byo iji. Kyakonsha kwimukwasha bingi umvwe kemulondele bishinka byo mwatanchika mu muchima. Kino kyakonsha kuvwangamo ka? (1) Mwakonsha kutendeka mwisambo kupichila mu kwamba pa bintu bibena kwambapo bantu baji mu kimasamasa kyenu. Lekai mwina nzubo ambengapo. (2) Langulukaipo kintu kimo kyo mukeba kwisamba pa yewo mutwe ne kutanga kinembelo kimo nangwa bibiji bibena kumwesha Lesa byo alaya kupwisha makatazho. Umvwe mwina nzubo wimwitabizha, mulumbulwilai kuba’mba Yehoba ukoba byobyo kupichila mu Bufumu bwanji, aye kafulumende wanji wa mwiulu. (3) Mutundaikai mwina nzubo kubila monka mo mwisambila. Mwakonsha kumushila buku ne kutendeka lufunjisho lwa Baibolo kabiji ne kunengezha kuba’mba mukatwajijile mwisambo.

Kampe kintu kikakebewangatu pa mambo a uno mwisambo ke bishinka byo mwatanchikatu mu muchima kwapwa. Umvwe mubena kukeba kutala pa bishinka byo mwanemba saka mukyangye kwisamba na muntu, kampe byakonsha kwikalatu bicheche bya kutendekelamo mwisambo, kinembelo kimo nangwa bibiji, kabiji ne tubyambo tucheche to mukeba kwamba ku mpelo ya mwisambo. Kunengezha ne kutanchika bishinka bulongo mu jino jishinda kwitulengela kubula kukabakana pa kwamba; kabiji kulengela bantu kubula kulubamo bintu byo twaamba.

Umvwe muntu wimwipuzha bwipuzho nangwa wazhinauka bintu byo mwisamba nanji, kyakonsha kwimukwasha kupesapesapo pa yewo mutwe. Kyo mwakonsha kuba javula ke kunengezhapo bishinka bibiji nangwa bisatu ne binembelo bibena kumwesha pafuma byobyo bishinka. “Ifyebo fya Baibolo Ifya Kulanshanyapo” ne tumitwe twatuchetuche twanembwa mu bifita mu buku wa Ukupelulula Ukufuma Mu Malembo, twakonsha kwimukwasha kunengezha bulongo bishinka byo mubena kukeba. Mwakonsha kutanapo ne byambo bikwabo byawama kufuma mu mabuku akwabo. Nembaitu bishinka bicheche ne kubikapo bishinka bikwabo byo mwafumya mu mabuku akwabo ne kwibibika mu kyola kyo mwingijisha mu mwingilo wa mu bujimi. Umvwe mwina nzubo waipuzha bwipuzho nangwa wakana byo mubena kwisamba nanji, mubulai kuba’mba mwakonsha kumulumbulwila ene mambo o mwaitabila mu byobyo bintu. (1 Pe. 3:15) Pa kukumbula, ingijishai byobyo bishinka byo mwanengezha.

Umvwe mubena kwimenako kisemi kyenu, jibumba ja lufunjisho lwa Baibolo nangwa kipwilo mu lulombelo, kyanema bingi kukokozha bulongo milanguluko yenu. Kwesakana na Luka 11:2-4, Yesu wabujile baana banji ba bwanga ndonda ya bishinka bicheche bya kulombelamo lulombelo lwaumvwanyika. Pa juba ja kuzhijika nzubo ya Lesa mu Yelusalema, Solomone walombele lulombelo lwalepa. Kyamweka wakilangulukijilepo jimo pa mutwe ye alombelepo. Patanshi wakyambile pe Yehoba ne mulaye wanji kwi Davida; wabwela waambako ne pa nzubo ya Lesa; apa bino wabwela keatongaule bintu byaubiwenga kabiji ne mabumba a bantu. (1 Mfu. 8:22-53) Twakonsha kumwenamo bingi mu bino bya kumwenako.

Kuvuzha Bishinka pa Mutanchi Wenu Ne. Nanchi mubena kunengezha mutanchi wa bishinka bya kukamba mu jashi nyi? Bishinka binga byo mwafwainwa kunembapo?

Yukai kuba’mba uno mutanchi waikelako kwimukwasha kuvuluka milanguluko. Kyakonsha kwimukwasha kunembatu mikuku icheche ya kutendekelamo jashi. Panyuma ya bino, nembaingakotu milanguluko kechi byambo ne. Umvwe mukeba kunemba ino milanguluko, inembai mu mikuku ipi. Mwafwainwa kwibiyuka bulongo bishinka bikatampe byo mukeba kukambapo byo mwanemba pa mutanchi wenu. Mwakonsha kuba bino kupichila mu kwibinemba mu bisopelo bikatampe, kwibishabula nangwa kupishapo musombelo. Munshi ya kishinka kikatampe kyonse, nembaimo milanguluko yo mubena kukeba kukambilamo kyokyo kishinka. Nembai binembelo byo mukeba kukatanga. Javula kyanema bingi kutanga mu Baibolo. Nembai bya kumwenako byo mukeba kukengijisha. Mwakonsha ne kunembako byambo bikwabo byanema kufuma mu mabuku a ku kyalo. Nembai byambo byawaina kuba’mba mwikale na bishinka byo mubena kukeba kukambapo. Bishinka byo mwanemba bikemupelela kwibilondela umvwe mwibitanchika bulongo.

Bamo banembatu mutanchi wa bishinka byonka byo babena kukeba. Mutanchi wakonsha kwikalatu na byambo bicheche muji bishinka, binembelo ñambi byo akakonsha kwambapotu kwa kubula kwibitanga kabiji ne bipikichala bikakonsha kumukwasha kuvuluka milanguluko. Kupichila mu kwikala na bino bishinka byo abena kukebakotu, ñambi wakonsha kwamba jashi bulongo mu bumwisambo. Ino yo nkebelo ine ya luno lufunjisho.

Pa peja 39 kufika ku peja 42 mu uno buku, paji mwisambo wa kuba’mba “Kunengezha Jashi.” Kikemukwasha bingi kutanga uno mutwe kimye kyo mubena kwingijila pa luno lufunjisho lwa kuba’mba, “Kulondela Mutanchi wa Bishinka.”

Bya Kulondela Mutanchi wa Bishinka. Kikonkwanyi kyenu pa kino kimye kechi kya kunengezhatu bishinka byonka ne. Bino ke kya kwamba saka mwibilondela bulongo kwesakana na mo byalondankena.

Jishinda jitanshi ja kukeba kumona umvwe mukambanga saka mulondela bishinka mo byalondankena ke kupitulukamo mu byo mukamba jashi. Monai kishina, tangai kishinka kyonse kikatampe, kabiji ishikishai anwe bene lukwatankano lujipo pakachi ka bishinka bikatampe ne kishina. Monai kimye kyo mwafwainwa kubandapo pa kishinka kikatampe kimo kimo. Pano bwelai kunyuma na kupitulukamo mu kishinka kitanshi kikatampe. Pitulukaimo mu milanguluko, binembelo, bishimpi, ne bya kumwenako byo mwanengezha kuba’mba akyo kishinka kikomvwanyike. Pitulukishaimo javula mu kyokyo kipungu kya jashi jenu poso mwikyumvwisha. Ubai byonkabyo ne ku bishinka bikwabo byashalako. Umvwe kyakonsheka, monai byo mwakonsha kushapo pa kuba’mba mukabule kuja kimye. Kepo mupitulukemo mu jashi jonse. Teshai muchima pa milanguluko kechi pa byambo ne. Kange mulamine jashi mu mutwe ne.

Pa kwamba jashi, mwafwainwa kutalanga bulongo bantu bo mubena kwambako. Panyuma ya kutanga kinembelo, mwafwainwa kwikilumbulula kupichila mu kwingijisha Baibolo kwa kubula kutala pa byambo byo mwanemba. Kabiji umvwe kemwambe pa kya kumwenako, kyambai byonka byo mwakonsha kwikyamba ku balunda nenu mu kifulo kya kwikitanga. Pa kwamba, kange mubengatu monka mwatajila pa byambo byo mwanembele ne. Ambainga kufuma mu muchima kabiji mukafikanga pa michima ya bantu bo mubena kwambako.

Umvwe mwayuka busendwe bwa kwamba saka mulondela mutanchi wa bishinka, mukekala bañambi bayuka kwamba bulongo ku mvula bantu.