Kitango 15
Yesu ‘Waikajika Bololoke Panopantanda’
1, 2. Pa kimye ka Yesu po azhingijile, kabiji mambo ka?
YESU wazhingijile—kabiji kuzhingila kwanji kwayijilemo. Kyakonsha kwimushupa bingi kumulanguluka’mba wazhingijile mambo wajinga muntu wakokele bingi muchima. (Mateo 21:5) Bino nangwa byonkabyo, wikainye mambo kuzhingila kwanji kwajinga kwa bololoke.a Pano ki ka kyazhingijishe uno muntu watemwa mutende? Wazhingijile na mambo a nshiji ikatampe.
2 Yesu wanemekele bingi nzubo ya Lesa yajinga mu Yelusalema. Yo yonkatu yajinga mpunzha yazhila ya kupopwelamo Shanji wa mwiulu panopantanda ponse. Bayudea kufuma mu matanda avula baendanga miseke yalepa kwiya na kupopwela mu ino nzubo. Ne Bagentila bachinanga Lesa nabo baiyanga ne kutwela mu kipango kya nzubo ya Lesa ko bebapele kwikajila. Bino kuntendekelo ya mwingilo wanji, Yesu wakatwelele mu nzubo ya Lesa kabiji ne byo atainemo byatamine bingi. Ino nzubo kechi yamwekelepo kwikala ya kupopwelamo ne, yajingatu nobe kisankanyi! Mwayujiletu paa bapoteshi ne bapimpula mali. Pano nga nshiji yajinga pepi papo? Nzubo ya Lesa ku bano bantu yajinga mpunzha ya kujiilamo bantu makusu pa mitwe ne kwibebila. Mu ñanyi jishinda?—Yoano 2:14.
3, 4. Ñanyi kujiila bantu makusu pa mitwe kwajinga ku nzubo ya Yehoba, kabiji Yesu waubilepo ka pa kuba’mba olole bintu?
3 Bantangi ba bupopweshi basajiletu mutundu umo wa mali a muwayawaya’mba o afwainwetu kwingijishiwa kupana musonko wa ku nzubo ya Lesa. Bantu bapimpulanga mali o baiyanga nao kuba’mba batambuleko ano mali akebewenga. Onkao mambo, aba bapimpwishanga mali babikile matebulu abo mukachi ka nzubo ya Lesa sa bajamo nsubu umvwe muntu waiya na kupimpula mali. Busulu bwakupotesha banyama namo mwafumanga mali avula bingi. Bantu bakebanga kupana milambo inge bapota banyama ku basulu bangitu mu yewa muzhi, bañanga ba ku ino nzubo bakananga ino milambo yabo’mba kechi yafwainwa ne. Baswangakotu milambo yapotwanga ponka pa nzubo ya Lesa. Bano basulu kimye kimo balulumikanga bingi mitengo kwakubula kumvwinako bantu lusa.b Buno busulu bwabo bwatamine bingi. Bwajinga bwivi!
4 Yesu kechi watajilepotu pa ino nshiji ne. Ino nzubo yajinga ya Shanji! Walengele bwembya bwa mizhinge, ne kupangamo mikooko ne bañombe mu kipango kya nzubo ya Lesa. Kepo ayile ne kwajinga bapimpwilenga mali ne kwalumuna matebulu abo. Akifwanyikizhai oa mali sa abena kupona enda asalañena panshi ponse! Wakambizhe banabalume bapoteshenga bankunda’mba: “Bifumyaimo bino.” (Yoano 2:15, 16) Kyamweka kafwako nangwa umo, wajinga na bulume bwa kukanya uno muntu wachinchikile ne.
“Mwana Ujitu Nobe Shanji”
5-7. (a) Bwikalo bwa kwa Yesu saka akyangye kwikala mu bumuntu bwamulengejile kumona byepi bololoke, kabiji twakonsha kufundako ka umvwe ke tufunde kya kumwenako kyanji? (b) Kilishitu wafumishepo byepi nshiji ya kubepela bumfumu ne jizhina ja Yehoba?
5 Nangwa byonkabyo, bapoteshi babwelele jibiji. Byo papichile myaka isatu, Yesu waambilepo ne jikwabo pa yonka ino nshiji intu imo. Pa kino kimye waambile byambo bya Yehoba byo akajipijile bantu baalwile nzubo yanji “ke jiyengo ja tupondo.” (Mateo 21:13; Yelemiya 7:11) Ee kine, Yesu byo amwene bantu sa bajiila bakwabo makusu pa mutwe ne kutamisha nzubo ya Lesa, wauvwinetu byonka biuvwine Shanji. Kechi twafwainwa kwikikumya ne! Mambo Yesu wafunjishiwe kwi Shanji wa mwiulu pa myaka ya kukankalwa kubala. Kino kya mulengejile kwikala na bololoke bujipo na Yehoba. Waikele ke wa kumwenako wa ñambilo ya kuba’mba, “Mwana ujitu nobe Shanji.” Onkao mambo, inge tukeba kuyuka bulongo bololoke bwa Yehoba byo buji, twafwainwa kulangulukishapo bulongo pa kya kumwenako kya kwa Yesu Kilishitu.—Yoano 14:9, 10.
6 Mwana wa Yehoba yenkawa umo wajinga ponka kimye Satana kyo amubepejile Yehoba Lesa amba wa bubela kabiji ne kuzhinauka bololoke bwa bukalama Bwanji. Byo bwajingapo bubela! Kabiji uno Mwananji waumvwine Satana byo ambilenga amba kafwako muntu wafwainwa kwingijila Yehoba na butemwetu kwakubula ne kyo abena kumwenamo ne. Ino ñambilo ya bubela kyamweka yamukolele bingi ku muchima uno Mwana. Wafwainwa wasangalele bingi byo ayukile’mba ukengila mwingilo mukatampe wa kufumyapo buno bubela! (2 Kolinda 1:20) Pano wafwainwe kuba byepi kino?
7 Byonka byo twafunjile mu Kitango 14, Yesu Kilishitu wamwesheshe patokatu to amba byambo bya kwa Satana bya kuzhinauka bilengwa bya Yehoba byajinga bya bubela. Mu jino jishinda Yesu waajile kitendekesho kya kutumbijikilamo bumfumu bwa Yehoba ne kuzhijikilamo jizhina Janji. Byo aji wa Kwimenako Mukatampe wa Yehoba, Yesu ukekajika bololoke bwa Lesa mu kulengwa konse. (Byubilo 5:31) Bwikalo bwanji bwa panopantanda bwamwesheshenga bololoke bwa Lesa. Yehoba waambile pe aye’mba: “Nkabika Mupashi wami pe aye, ne aye ukebabula Bagentila buchibamambo bwaoloka.” (Mateo 12:18) Yesu wafikizhe byepi bino byambo?
Yesu Walumbulula ‘Bololoke byo Buji’
8-10. (a) Nga bisho bya pa kanwa bya bantangi ba bupopweshi bwa Bayudea byatundaikile byepi kusula bantu babujile Bayudea ne banabakazhi? (b) Mu ñanyi jishinda mizhilo ya pa kanwa mo ya alwijile muzhilo wa Yehoba wa juba ja Sabado kwikala ke kisendwa?
8 Yesu watemenwe bingi Mizhilo ya Yehoba kabiji wiilondejilenga. Bino bantangi ba bupopweshi ba mu moba anji bapimpwile Mizhilo ne kwiitwala mungi. Yesu wibambijile’mba: “Malwa enu, anweba banembeshi ne Bafaliseo, bakamfutumfutu! ... Byanema bya mizhilo, buchibamambo bwaoloka, ne lusa, ne bukishinka mwibileka kwibyuba.” (Mateo 23:23) Aba bafunjishi ba Mizhilo ya Lesa kechi balumbulwilenga bulongo ‘bololoke byo buji’ ne. Balengejile bololoke bwa Lesa kushupa kwibumvwisha byo buji. Mu ñanyi jishinda? Akilangulukai pa bino bya kumwenako bicheche.
9 Yehoba wakambizhe bantu banji kwipatula ku bantu ba mu mikoka ingi yapopwelanga balesa bangi. (1 Bamfumu 11:1, 2) Bino bantangi ba bupopweshi bamo batundaikanga bantu kusula boba babujile Bayudea. Mu Mishnah mwajinga ne uno mukambizho wa kuba’mba: “Bañombe kechi bafwainwa kwibasha mu bipaka bya bagentila ne, mambo bebalangulukilanga’mba balaala na banyama.” Ino misalululo ya kusalulula bantu bonse babujile Bayudea yajinga nshiji kabiji yapusene bingi na Mizhilo ya Mosesa. (Bena Levi 19:34) Mizhilo ikwabo yo belengejile bene yajinga ya kusula banabakazhi. Uno muzhilo wa pakanwa wajinga wa kuba’mba mwanamukazhi kechi wafwainwa kwendela pamo na mwatawanji ne, wafwainwa saka alondela panyuma. Mwanamulume bamukambizhe kubula kwisamba na mwanamukazhi pa bantu, nangwatu na mukazhanji. Byonka byajinga bazha, banabakazhi nabo kechi bebaswishishe kwikala batumonyi mu kochi ne. Kwajinga ne lulombelo banabalume mo basanchilanga Lesa pa kubula kwikala banabakazhi.
10 Bantangi babupopweshi bafile Mizhilo ya Lesa mu mizhilo yavula yo belengejile bene. Kya kumwenako muzhilo wa juba ja Sabado, wakainyetu kwingila mingilo pa juba ja Sabado kuba’mba jino juba jikale ja kupopwelamo, ne kukokoloka ku mupashi. Bino Bafaliseo balengele uno muzhilo ke kisendwa. Abo bene besajijile byo kyalumbulula kwingila “mingilo.” Balondolwele byubilo 39 amba mingilo nabiji kunowa nangwa kusonsola. Ino mingilo yaletele mepuzho avula bingi. Umvwe muntu waipaya lubalebale pa juba ja Sabado, ubena kusonsola nyi? Inge waapa mukono umo wa kajo amba aje, abya ubena kunowa nyi? Inge wabuka muntu wakolwa, ubena kwingila nyi? Mepuzho a uno mutundu ajinga na mizhilo yakosa bingi.
11, 12. Yesu wakaine byepi bisho bya Bafaliseo byabujile mu binembelo?
11 Mu bwikalo bwa uno mutundu, Yesu wakonsheshe kukwasha byepi bantu kumvwisha bulongo bololoke byo buji? Mu mafunjisho anji ne mu ngikelo yanji wakainenga byaambilenga bantangi ba bupopweshi. Akimonai patanshi mafunjisho anji amo. Wakainetu patoka mizhilo yabo yavula yo balengele’mba: “Mwaalula mambo a Lesa ke atu na mizhilo yenu yo mufikizha ku bantu.”—Mako 7:13.
12 Yesu wafunjishenga’mba Bafaliseo batwala mungi muzhilo wa juba ja Sabado, kabiji kechi baumvwishishe ine nkebelo ya uno muzhilo ne. Walumbulwile’mba Mesiasa ‘ye mwina juba ja sabado’ ne onkao mambo wajinga na lūsa lwa kubuka bantu pa juba ja Sabado. (Mateo 12:8) Pa kuba’mba alumbulule bulongo kino, wa ubilanga pa bantu lubuko lwa kukumya pa juba ja Sabado. (Luka 6:7-10) Kubuka bantu ko aubilenga kwamwesheshenga lubuko lo akoba panopantanda mu Bukalama bwanji bwa Myaka Kiumbi kimo. Aya Myaka Kiumbi kimo yo ikekala jine juba ja Sabado, kimye bantu bonse bakishinka kyo bakakokoloka ku mingilo yo bakoyoka nayo pa myaka yavula na bundengamambo ne lufu.
13. Ñanyi muzhilo waishile kwikalako na mambo a mwingilo wa Kilishitu wa panopantanda, kabiji wapusene byepi na mizhilo yajingako patanshi?
13 Kabiji Yesu walumbulwile bulongo bololoke byo buji kupichila mu “mu muzhilo wa Kilishitu,” muzhilo mupya ye aikajikile panyuma ya kupwisha mwingilo wanji wa panopantanda. (Ngalatiya 6:2) Kupusanako na Mizhilo ya Mosesa, uno muzhilo mupya kechi waimenejile pa mikambizho yanembwa ne, waimenejile pa mafunde. Bino nangwa byonkabyo, mwajinga ne mikambizho yaamba pa bintu bimo. Yesu watongwelepo mukambizho umo wa mu ino mizhilo amba “mukambizho mupya.” Wafunjishe baana baji ba bwanga kwitemwa bene na bene byonka byo e batemenwe aye. (Yoano 13:34, 35) Ee kine, butemwe bwa kwipana ko kayukilo ka kuyukilako aba bonse balondela “muzhilo wa Kilishitu.”
Wakumwenako wa Bololoke
14, 15. Yesu wamwesheshe byepi amba wayukile papelejile lūsa lwanji, kabiji mambo ka kino o kitekeneshesha?
14 Yesu kechi wafunjishetu butemwe bonka ne. Walondelanga ne “muzhilo wa Kilishitu.” Uno muzhilo wamwekanga mu bwikalo bwanji. Akimonai ano mashinda asatu kya kumwenako kya kwa Yesu byo kyalumbulwile bulongo bololoke byo buji.
15 Kitanshi, Yesu kechi wakebanga kuba nshiji nangwa pachechetu ne. Kampe mwamona kuba’mba javula nshiji ikalako umvwe bantu bambulwakoloka belundumika ne kukankalwa kulondela mizhilo ya bifulo byo bajipo. Yesu kechi waubanga bino ne. Kimye kimo mwanamulume umo wamusolomokele ne kumwambila’mba: “Mufunjishi, ambilai mulongo wami twabane nanji bya buswanyi.” Nga Yesu wamukumbwile’mba ka? “Obewa muntu, ñanyi wantongola kwimuchibila mambo, nangwa kwabanya bintu kwi anweba?” (Luka 12:13, 14) Abya kino kechi kya kukumya nenyi? Ka paji nangwa umo panopantanda wakijile Yesu mu maana, milangwe ne lūsa lo apewe kwi Lesa ne; bino nangwa byonkabyo, wakaine kwivwanga mu ano mambo, mambo kechi wapewepo lūsa lwa kuba byobyo ne. Kimye kyonse Yesu wipelwilenga mu byubilo byanji, nangwatu kimye kyo ajinga saka akyangye kusemwa mu bumuntu. (Yuda 9) Na mambo a kuba Yesu waketekejile mwi Yehoba kuyuka byaoloka, kimwesha’mba wajinga na kyubilo kyawama bingi.
16, 17. (a) Yesu wamwesheshe byepi bololoke pa kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa? (b) Yesu wamwesheshe byepi amba bololoke bwanji buji na lusa?
16 Kya bubiji, Yesu wamwesheshe bololoke mu jishinda jo asapwilangamo mambo awama a Bufumu bwa Lesa. Kechi wamwesheshengapo misalululo ne. Wayanga ku bantu baji bonse kikale banonshi nangwa bayanji. Bafaliseo byo basujile bayanji ne kwibatela na kyambo kya mukeyu kya kuba’mba ba ʽam-ha·ʼaʹrets nangwa’mba “bantu ba panshi,” Yesu kwakubula kuchina wafumishepo ino nshiji. Kimye kyo afunjishenga bantu mambo awama, kimye kyo ajilenga na bantu, kwibajisha, kwibabuka nangwatu pa kwibasangula—walondejilenga bololoke bwa Lesa ukeba kufika “ku bantu bonse.”c—1 Timoti 2:4.
17 Kya busatu, bololoke bwa Yesu bwajinga na lusa lukatampe. Waingijilenga na ngovu kukwasha bandengamambo. (Mateo 9:11-13) Wakwashanga bantu babujile ngovu ya kwizhikijila bene. Kya kumwenako, Yesu kechi wakwatankene na bantangi ba bupopweshi kusula Bagentila bonse ne. Wakwashanga bamo ba mwi abo ne kwibafunjisha mu lusa lwanji mwine, nangwa kya kuba mwine mwingilo wanji wajinga wa kufunjisha Bayudea bonkatu. Waswile ku mubila lubuko lwa kukumya mukulumpe wa bashilikale wa bena Loma, kwamba’mba: “Kechi namwenepo lwitabilo lukatampe pamo na luno ne, nangwa mubena Isalela ne.”—Mateo 8:5-13.
18, 19. (a) Mu ñanyi mashinda Yesu mo anemekejile banabakazhi? (b) Kya kumwenako kya kwa Yesu kitukwasha byepi kumona lukwatankano luji pakachi ka kuchinchika ne bololoke?
18 Kabiji Yesu kechi walondejilenga ndangulukilo yajingapo na bavula pa mambo a banabakazhi ne. Aye na kuchinchika waubilenga mo kyaolokela. Banabakazhi bena Samaliya bamonwanga amba babiko byonka byo bamonanga Bagentila. Bino Yesu kechi wakankazhamine kusapwila mwanamukazhi mwina Samaliya pa mushima wa mu Saikala ne. Uno ye wajinga mwanamukazhi mutanshi Yesu ye eyukanyikisheko’mba Mesiasa walayiwe. (Yoano 4:6, 25, 26) Bafaliseo baambanga’mba banabakazhi kechi bafwainwa kufunjishiwa Mizhilo ya Lesa ne, bino Yesu aye watayanga kimye kyabaya bingi na kwibafunjisha. (Luka 10:38-42) Nangwa kya kuba mwayijile kisho banabakazhi kechi baketekejilwe kushimuna bintu byakine ne, Yesu wanemekele banabakazhi bavula bingi pa kwibapa jishuko ja kumumona patanshi kimye kyo asangukile. Wibabujile ne kwibabula’mba baye na kushimuna kino kintu kyanema ku batumwa ba kyana kilume!—Mateo 28:1-10.
19 Ee kine, Yesu walumbulwijile bulongo ba mu mikoka ya bantu bololoke byo buji. Javula wibikanga bingi mu kizumba pa kuba kino. Kya kumwenako kya kwa Yesu kitukwasha kuyuka’mba kwikala na bololoke bwa kine kikebewa kukosa. Kyamufwainwe pa kumutela’mba “bokwe wa mu mukoka wa Yuda.” (Lumwekesho 5:5) Vulukai kuba’mba bokwe wimenako bololoke bwa na kuchinchika. Bino mu kimye kya kulutwe kyafwenya kala pepi, Yesu ukaleta bololoke bukatampe. Po po akekajika ‘bololoke bwine bwine panopantanda.’—Isaya 42:4.
Mfumu wa Bumesiasa ‘Waikajika Bololoke Panopantanda’
20, 21. Mu kino kimye kyetu kya lelo, Mfumu wa Bumesiasa watundaika byepi bololoke panopantanda ponse kabiji ne mu kipwilo kya bwina Kilishitu?
20 Kufumatu kimye kyo aikele Mfumu wa Bumesiasa mu 1914, Yesu waikajika bololoke panopantanda. Mu ñanyi jishinda? Wakwasha bungauzhi buji mu Mateo 24:14 kufikizhiwa. Baana ba bwanga ba kwa Yesu bafunjisha bantu mu byalo byonse bukine bwa Bufumu bwa Yehoba. Byonka byajinga Yesu, basapwila kwakubula misalululo kabiji mu jishinda jaoloka, kupa uji yense jishuko ja kuyuka Yehoba, Lesa wa bololoke kikale mwanyike nangwa mukulumpe, munonshi nangwa muyanji, wamulume nangwa wamukazhi.
21 Kabiji Yesu ubena kutundaika bololoke mu kipwilo kya bwina Kilishitu, mo aikala Mutwe. Byonka byo kyaawijilwe jimo, wapana, “byabupetu mu bantu,” bakulumpe bakishinka ba bwina Kilishitu ba kutangijila kipwilo. (Efisesa 4:8-12) Pa kutangijila mikooko yanema ya Lesa, bano banabalume balondela kya kumwenako kya kwa Yesu Kilishitu kya kutundaika bololoke. Kimye kyonse bavuluka kuba’mba, Yesu ukeba mikooko yanji kwiitangijila mu bololoke—kechi na mambo a kifulo, buneme, nangwa na bintu bya ku mubiji biji na muntu ne.
22. Yehoba umvwa byepi pa ino nshiji yasampukila ne pakatele ano moba panopantanda, kabiji watongola Mwananji kubapo ki ka?
22 Bino mu kimye kya kulutwe kyafwenya kala pepi, Yesu ukekajika bololoke panopantanda pa kipimo kikatampe. Mu ino ntanda ibi nshiji yasampukila ne pa katele. Mwana wa mucheche yense ufwa ku nzala, ufwa na mambo a nshiji ya muloolo kikatakata inge twalanguluka pa mali ne kimye kibena kutayiwa kulenga bilwilo bya nkondo kabiji ne ku bya kisangajimbwe byabulapotu ne nkito ne. Bantu bavula bafwa pa mwaka pa mwaka, bafwa na mambo a mitundu yapusana pusana ya nshiji, kabiji bino byonse bikolomona bukaji bwa Yehoba bwa bololoke. Watongola Mwananji kuleta nkondo ya bololoke pa buno bwikalo bubi bonse ne kufumyapo nshiji yonse kikupu.—Lumwekesho 16:14, 16; 19:11-15.
23. Panyuma ya Amagedonyi, Kilishitu ukatundaika byepi bololoke myaka ne myaka?
23 Nangwa byonkabyo, bololoke bwa Yehoba kechi bwakonaunatu babi bonka ne. Watongola ne Mwananji kwikala “Mfumu wa Mutende.” Panyuma ya nkondo ya Amagedonyi, bukalama bwa kwa Yesu bukekajika mutende panopantanda ponse, kabiji ukalamanga mu “bololoke.” (Isaya 9:6, 7) Yesu ukasangalala pa kukafumyapo nshiji yonse yaleta bulanda ne buyanji bukatampe panopantanda. Ukekajika bololoke bwalumbuluka bwa Yehoba, myaka ne myaka. Onkao mambo kino kyo kimye kyo twafwainwa kulondelanga bololoke bwa Yehoba. Twayai tumone byo twakonsha kuba kino.
[Tubyambo twa mushi]
a Byo amwesheshe bukaji bwa bololoke, Yesu wajinga nobe Yehoba “wa bukaji bukatampe” pa bubi bonse. (Nahuma 1:2) Kya kumwenako, panyuma ya kuba Yehoba waambila bantu banji baubilenga byatama kuba’mba baalula nzubo yanji “ke jiyengo ja tupondo,” waambile’mba: “Kuzhingila kwami ne bukaji bwami nkebwitulwila pano pantu.”—Yelemiya 7:11, 20.
b Kwesakana na byamba buku wa Mishnah, panyuma ya kupitapo myaka imo bantu batatwile kwijizhañanya pa mambo a mutengo mukatampe ye bapotelangapo bankunda bo bapoteshanga ku nzubo ya Lesa. Ponkapotu mutengo ba mubwezhezheko panshi kya kine kine! Bañanyi bamwenangamo bingi mu buno busulu bwaletanga mali avula bibye? Bashayuka ba mpito bamo bamba’mba bisankanyi bimo bya ku nzubo ya Lesa byajinga bya kwa Ñanga Mukatampe Anasa. Kino kyalengejile kisemi kyanji kwikala na bunonshi bukatampe bingi.—Yoano 18:13.
c Bafaliseo baketekejile’mba balanda babujile kuyuka Mizhilo bajinga bantu ‘bafingwa.’ (Yoano 7:49) Baambanga’mba muntu kechi wafwainwa kufunjisha bantu ba uno mutundu ne, kabiji kechi wafwainwa kuja nabo, nangwa kulombela nabo pamo ne. Kyawamako muntu kupana mwananji ku banyama ba mungye kukila ku musongwesha ku bantu ba uno mutundu. Balangulukanga’mba bano balanda kechi baji na luketekelo lwa lusanguko ne.
Mepuzho a Kulangulukapo
Masalamo 45:1-7 Mambo ka o twafwainwa kuketekela’mba Mfumu wa Bumesiasa ukatundaika bololoke bwalumbuluka?
Mateo 12:19-21 Kwesakana na bungauzhi, Mesiasa waubilenga byepi na balanda?
Mateo 18:21-35 Yesu wafunjishe byepi’mba bololoke bwa kine buji na lusa?
Mako 5:25-34 Nga Yesu wamwesheshe byepi kuba’mba bololoke bwa Lesa bulangulukilako bwikalo bwa muntu?
[Kipikichala pa peja 151]
“Bifumyaimo bino”