KITANGO 9
Bulume bwa Luketekelo lwa Lusanguko
1. Kwa kubula lusanguko, inge kiji byepi ku bafu?
ABYA mwafwishapo kala batemwe benu nyi? Kwa kubula lusanguko, inge kechi kujipo luketekelo lwa ku ke bamona jibiji ne. Inge baikalatu kikupu mwaambila Baibolo amba: ‘Bafu kafwako kyo bayuka ne, ... mambo mu Kalunga ka bafu [mu kilende] mo mukaya, kafwamo mwingilo nangwa kulanguluka nangwa maana nangwa milangwe ne.’—Musapwishi 9:5, 10.
2. Ñanyi luketekelo lukatampe lujiko na mambo a lusanguko?
2 Kupichila mu lusanguko, Yehoba mu lusa lwanji washinkwila bantu bafwa bakukankalwa kubala jishuko jikatampe ja kufuma ku bafu ne kwiyowa bumi bwa myaka. Kino kibena kulumbulula’mba mwakonsha kwikala na lusekelo lwa kuba’mba juba jimo, mu ntanda ipya ya Lesa, mukekala pamo jibiji na batemwe benu bafwa.—Mako 5:35, 41, 42; Byubilo 9:36-41.
3. (a) Mu ñanyi mashinda lusanguko mo lwanemena mu kwingila nkebelo ya Yehoba? (b) Kikatakata kimye ka luketekelo lwa lusanguko kyo lwitukosesha?
3 Na mambo a lusanguko, kechi twafwainwa kukizhamo kwikala na moyo wa kuchina lufu ne. Kwa kubula kwibalekelela kikupu mu lukabisho, Yehoba wakonsha kuswisha Satana pa kakimye kweseka bakalume banji bakishinka kuba’mba amone bubela bwanji bwanshiji boabepele’mba “byonse byo aji nabyo muntu ukebipana mu kupulusha mweo wanji.” (Yoba 2:4) Yesu wajinga wakishinka kwi Lesa kufikatu ne ku lufu lwanji, ne onkao mambo, Lesa wamusangwile ne kuya mwiulu. Mu jino jishinda, Yesu wapaine buneme bwa kitapisho kya bumi bwanji bwalumbuluka ku jitanda ja Shanji wa mwiulu. Kino kitapisho kyo kitupulusha. Kupichila mu lusanguko, aba ba “kajitanga kacheche,” banswanyi pamo ne Kilishitu, baji na luketekelo lwa kwikala ne aye mu Bufumu bwa mwiulu. (Luka 12:32) Bakwabo nabo, baji na luketekelo lwa kukasangulwa ne kwikala myaka ne myaka mu paladisa panopantanda. (Masalamo 37:11, 29) Luketekelo lwa lusanguko lukosesha bingi bena Kilishitu bonse na “bukata bwine bwa bulume” umvwe ke bapite mu meseko akuba ne lufu lwanunka nuu.—2 Kolinda 4:7.
Lusanguko Lwanema Bingi mu Lwitabilo lwa Bwina Kilishitu
4. (a) Mu ñanyi mulanguluko lusanguko mo lwaikela “bintu bitanshi”? (b) Lusanguko lulumbulula ka ku bantu ba ino ntanda?
4 Lusanguko luji byonka byo kyaambiwapo mu Bahebelu 6:1, 2 amba “bintu bitanshi.” Ke lubaji lwa kitendekesho kya lwitabilo, mambo kwakubula lusanguko kechi twakonsha kwikala nangwa pacheche bena Kilishitu bafikapo ne. (1 Kolinda 15:16-19) Pano bino, bantu ba ino ntanda kechi betaba lufunjisho lwa Baibolo loifunjisha pa mambo a lusanguko ne. Na mambo akubula bu mupashi, bantu bavula bamonatu amba buno bwikalo botujimo bo bonkatu kwapwa. Kino kibalengela kutabankana na bintu bya lusangajiko. Kabiji kuji ne boba bakoselatu popolo mu bupopweshi bwa kishakulu, baji mu Kilishitendomu ne babulamotu balanguluka’mba baji na mweo ubula kufwa. Luno lwitabilo kuba lwakwatankana na lufunjisho lwa Baibolo lwaamba pa mambo a lusanguko ne, mambo lusanguko kuba lwaikala na nkito umvwe bantu bajinga na mweo ubula kufwa ne. Inge twauba’mba twesakanye ino milanguluko ibiji kyakonsha kwituvulañanyatu mu kifulo kya kwitupa luketekelo. Twakonsha kukwasha byepi bantu ba michima yakishinka bakeba kufunda bukine?
5. (a) Muntu saka akyangye kumvwisha lusanguko byo luji, patanshi wafwainwa kuyuka ka? (b) Binembelo ka byo mwakonsha kwingijisha kulondolwelamo mweo byoaji? bafu byo baji? (c) Twakonsha kukwasha byepi muntu ubena kwingijisha Baibolo wabula kulumbulula bulongo bukine?
5 Bantu ba uno mutundu saka bakyangye kumvwisha buwame bwa lunengezho lwa lusanguko byo buji, patanshi bafwainwa kukiyuka mweo byoaji ne bafu nabo byobaji. Javula, binembelotu bicheche byakonsha kukwasha muntu ubena kukebesha kuyuka bukine bwa mu Baibolo. (Ntendekelo 2:7; Masalamo 146:3, 4; Ezikyo 18:4) Pano bino, ntuntulwilo ya ma Baibolo ano moba kechi yalumbulula bulongo bukine bwa mweo byoaji ne. Onkao mambo, kyawama kufundapo byambo byaambiwe mu milaka ine itanshi yanembejilwemo Baibolo.
6. Mwakonsha kukwasha byepi muntu kuyuka mweo byoaji?
6 Kikatakata Baibolo wa New World Translation ukwasha bingi kulumbulwila muntu amba omvwishe, mambo kyambo kya Kihebelu kya neʹphesh ne kyambo kikwabo kya Kingiliki kya psy·kheʹ kyatuntululwa ponse ponse pokitanyiwa’mba “mweo” kwakubula kwaluka aluka. Mu byambo byanungwako nangwa’mba appendix mu ino Baibolo mwanembwa binembelo byavula mutanyiwa bino byambo. Ma Baibolo akwabo avula aenda kwibyalaula alaulatu bino byambo, kechi byatuntululwatu amba “mweo” ponse ponse po bitanyiwa ne, pamo pamo byatuntululwa’mba “kilengwa,” “muntu,” pa kwabo napo amba “bumi.” “Neʹphesh yami” yakonsha kutuntululwa’mba “amiwa,” kabiji “neʹphesh yobe,” yakonsha kutuntululwa’mba “obewa.” Lupusano luji pakachi ka New World Translation ne ma Baibolo akwabo lwakonsha kukwasha muntu ubena kukeba kufunda bukine kuyuka kuba’mba kyambo kya “mweo” mu milaka ine itanshi “ kilumbulula bantu bene ne banyama. Bino byambo kechi byalumbululapotu nangwa pacheche mulanguluko wakuba’mba mweo kintu kibula kumwekana kifuma mu mubiji wa muntu umvwe wafwa kyaya na kwikala kungi sakiji kyumi ne.
7. Mwakonsha byepi kulumbulula kufuma mu Baibolo biji aba baji mu Shelo? mu Hadesi? mu Ngehena?
7 Kabiji Baibolo wa New World Translation waingijisha ne kyambo kya “Shelo” kwakubula kwikyalaula alaula, kyanembululwatu byonka byokiji mu Kihebelu amba sheʼohʹ. Kyambo kya Kingiliki “Hadesi” byonka byokiji amba haiʹdes. Kikwabo kya “Ngehena” nakyo byonka byokiji mu Kingiliki amba geʹen·na. Kyambo kya Shelo kijitu pamo na kyambo kya Hadesi. (Masalamo 16:10, NW; Byubilo 2:27, NW) Baibolo yalondolola patokatu too amba Shelo ne Hadesi ke bilende muzhikwa bafu, kechi muzhikwa bomi ne. (Masalamo 89:48, NW; Lumwekesho 20:13, NW) Kabiji Binembelo byamba ne pa luketekelo lwa kufumamo mu bilende kupichila mu lusanguko. (Yoba 14:13; Byubilo 2:31) Pano bino, aba baya ku Ngehena kechi bajipo na luketekelo lwa kukekala bomi kimye kya kulutwe ne, kabiji mweo kechi waambiwapo’mba utwajijila kwikala mumi mu Ngehena ne.—Mateo 10:28.
8. Kumvwisha bulongo mwatala lusanguko kwakonsha kulengela muntu kubapo byepi?
8 Umvwe bino bintu byalondololwa bulongo byaumvwanyika, byakonsha kukwasha muntu kuyuka mwatala lusanguko kwiaye. Wakonsha kutendeka kusanchila Yehoba wa butemwe wanengezha luno lunengezho lwakilamo kuwama. Bulanda bwikala na boba bafwisha batemwe babo bwakonsha kukepanako pa kwikala na luketekelo lwa lusekelo lwa kukamonañana nabo jibiji mu ntanda ipya ya Lesa. Kumvwisha mwatala bino bintu kwanema bingi mambo kukwasha kumvwisha buneme bwa lufu lwa Kilishitu. Bena Kilishitu ba mu myaka kitota kitanshi bayukile kuba’mba lusanguko lwa kwa Yesu Kilishitu lwanema bingi mu lwitabilo lwa bwina Kilishitu, mambo lo lwashinkula jishinda ja kusangukilamo bantu. Basapwijilenga na mukoyo lusanguko lwa Kilishitu ne luketekelo lo lupana. Ne lelo jino, aba bomvwa ne kusanchila lusanguko bakebesha bingi kubulako bakwabo buno bukine.—Byubilo 5:30-32; 10:42, 43.
Kwingijisha ‘Bakii ba Kalunga [Hadesi, NW]’
9. Yesu patanshi wingijisha byepi “bakii ba lufu ne ba Kalunga [Hadesi]”?
9 Aba bonse bakekala pamo ne Kilishitu mu Bufumu bwa mwiulu patanshi bakifwa. Bino bayukishatu bulongo byoebabujile’mba: “Nafwile, kabiji tala, ne mumi wa myaka ne myaka, kabiji nji na bakii ba lufu ne ba Kalunga [Hadesi, NW].” (Lumwekesho 1:18) Wikitazhizhe mu ka? Watongwelenga aye mwine kyoapichilemo. Naye wafwile. Bino Lesa kechi wamulekele mu Hadesi ne. Mu juba ja busatu, Yehoba aye mwine wa musangwile waikala ke muntu wa mupashi ne kumupa bumbulwakufwa. (Byubilo 2:32, 33; 10:40) Kabiji, Lesa wamupele “bakii ba lufu ne ba Kalunga [Hadesi]” ba kukasululako bakwabo kufuma mu bilende muzhikwa bantu bonse ne ku bundengamambo bwa kwa Adama. Na mambo akuba ye uji na bano bakii, Yesu uji na bulume bwa kusangula batumwa banji bakishinka kufuma ku bafu. Patanshi usangula aba bashingwa na mupashi ba mu kipwilo kyanji, wibapa ne kya bupe kyakilamo kunema kya bumi bwa bumbulwakufwa mwiulu, byonka byo bamupele aye kwi Shanji.—Loma 6:5, Filipai 3:20, 21.
10. Lusanguko lwa bena Kilishitu bakishinka bashingwa lwatendekele ñanyi kimye?
10 Ñanyi kimye kyo bakasangulwa kuya mwiulu bena Kilishitu bakishinka bashingwa? Baibolo yamba kuba’mba kino kimye kyatendekele kala. Mutumwa Paulo walondolwele’mba bakasangulwa ‘pa kukeya [kwikalapo, NW] kwa Kilishitu,’ kwatendekele mu mwaka wa 1914. (1 Kolinda 15:23) Umvwe bashingwa bakishinka bafwa mu kino kimye kya kwikalapo kwanji, kechi bobatu monka bafwila kupembelela Nkambo yabo’mba akabwele ne. Aku bafwatu, basangulwa mu mupashi ne kwalulwa ‘mu kakimye kacheche nobe kukopa kwa jiso.’ Bekala bingi ba lusekelo mambo mingilo yo baingijile ‘ibalondela.’—1 Kolinda 15:51, 52; Lumwekesho 14:13.
11. Lusanguko ka lukekalako ku bantu bonse, kabiji lukatendeka ñanyi kimye?
11 Bino lusanguko lwa banswanyi ba mu Bufumu bwa mwiulu kechi lolonkatu ne. Byo lwatelwa mu Lumwekesho 20:6 amba “lusanguko lutanshi,” kimwesha kuba’mba kuji ne lusanguko lukwabo lukalondelapo. Aba bakasangulwa mu lusanguko lukwabo bakekala mu paladisa myaka ne myaka panopantanda. Luno lusanguko lukwabo lukekalako kimye ka? Buku wa Lumwekesho waamba’mba lukekalako panyuma ya kufumishiwapo kwa “jiulu ne ntanda” ko kuba’mba buno bwikalo bubi ne bakalama bajipo. Mpelo ya buno bwikalo bukote, ijitu pepi. Byo bukafumishiwapotu, apa bino lusanguko lwa bantu bakekala panopantanda lukatendeke mu kimye kyatongolwa kya mwine Lesa.—Lumwekesho 20:11, 12.
12. Bañanyi bakwabo bakishinka bakasangulwa kwikala panopantanda, kabiji mambo ka luno luketekelo kyo lusangajikila?
12 Bañanyi bakwabo bakasangulwa mu lusanguko lwa panopantanda? Bakwabo bakasangulwa ke bakalume bakishinka bakwa Yehoba bajingako kala keene, banabalume ne banabakazhi na mambo a luketekelo lwabo lwakosa mu lusanguko, ‘bakaine mwakupulukila.’ Ko kuba’mba bakaine kusankilapo bulumbuluke bwabo kwi Lesa bwa kuchina’mba bakeya kufwa lufu lwa malwa lwabula kufwainwa. Byo kikawamapo kwibayuka ne kwiumvwina byo bakashimikizhanga bintu byamwekananga byanembwakotu pacheche mu Baibolo! Bakwabo nabo bakasangulwa kwikala panopantanda ke Abela kamonyi mutanshi wakishinka wa Yehoba; ba Enoka ne Nowa, batailenga mbila ya Lesa kwakubula moyo ya kujimuna bantu Muyulo saakyangye kwiya; ba Abalahama ne Sala batambwijile bamalaika; Mosesa, mobapejile Mizhilo pa Mutumba wa Sinai; bangauzhi bachinchikile nabiji Yelemiya, wamweneko konaunwa kwa Yelusalema mu 607 B.C.E.; ne Yoano Mubatishi wiumvwijile aye mwine byaambile Lesa amba Yesu ye Mwananji. Kabiji kukekala banabalume ne banabakazhi bakishinka babena kufwa mu ano moba apelako a buno bwikalo bubi.—Bahebelu 11:4-38; Mateo 11:11.
13, 14. (a) Kika kikobiwa ku Hadesi ne bafu bajimo? (b) Bañanyi bakwabo bakasangulwa, kabiji mambo ka?
13 Mu kupita kwa kimye, ne bantutu babula bakalume bakishinka ba Lesa bakasangulwa ku bafu kwakubula kushapotu nangwa umo mu bilende muzhikwa bantu. Bano bantu bakapwa kusangulwa mu bilende mambo akuba Yesu ukengijisha ‘bakii ba Kalunga [Hadesi].’ Kino kyamwekele mu kimwesho kyamwene mutumwa Yoano, moamwene Hadesi ‘waelwa mu kizhiba kya mujilo.’ (Lumwekesho 20:14) Kino kilumbulula ka? Kilumbulula’mba Hadesi nangwa’mba bilende muzhikwa bantu bonse, bikonaunwatu shata, kechi bikekalako jibiji ne. Bafu bonse bakafumamo mambo pa kusangula bapopweshi bakishinka ba kwa Yehoba, Yesu mu lusa lwanji ukasangula ne boba babula koloka. Byambo bya Lesa bitubujishatu amba: “Kukekala lusanguko lwa baoloka ne babula koloka.”—Byubilo 24:15.
14 Kafwako nangwa umo pa bano babula koloka ukasangulwatu’mba bamuzhachishe babwela bamwipaya ne. Mu bwikalo bwaoloka bukakumbana ntanda yonse mu Bufumu bwa Lesa, bano bantu bakakwashiwa kwalulula bwikalo bwabo amba bwikale mwayila mizhilo ya Yehoba. Kimwesho kyamwesheshe’mba “buku wa bumi” ukazhikulwa. Onkao mambo, bakekala na jishuko ja kunembwa mazhina abo mu uno buku. ‘Bakebachibila mambo monka mwayila mingilo yabo’ yobakengilanga panyuma ya lusanguko. (Lumwekesho 20:12, 13) Mu jino jishinda, na mambo a mingilo yo bakamwesha, lusanguko lwabo lukekala “lusanguko lwa bumi” kechi “lusanguko lwa kije” lwa kukazhachishiwa ne.—Yoano 5:28, 29.
15. (a) Bañanyi bakabula kusangulwa? (b) Kuyuka bukine bwa lusanguko kwitulengela kuba ka?
15 Pano bino, kechi bonse bafwa bakasangulwa ne. Bamo balengele mambo abulwa kulekelwa. Bano bantu kechi baya ku Hadesi ne, baya ku Ngehena, ku lonaiko lwa myaka ne myaka. Kabiji pa bano pakekala ne boba bakepaiwa mu “malwa akatampe,” afwenya kala pepi. (Mateo 12:31, 32; 23:33; 24:21, 22; 25:41, 46; 2 Tesalonika 1:6-9) Onkao mambo, nangwa kyakuba Yehoba wamwesha lusa lukatampe lwa kusangula bafu mu Hadesi, kwikala na luketekelo lwa lusanguko kechi lulumbulula’mba pano twikale ba misula mu bwikalo bwetu ano moba ne. Aba bonse basujilamotu bumfumu bwa Yehoba kyanshiji kechi bakasagulwa ne. Kuyuka kino kwafwainwa kwitukosesha kwikela mwayila kyaswa muchima wanji kumwesha kuba’mba tubena kusanchila Lesa kya kine pa lusa lwanji.
Luketekelo lwa Lusanguko Lwitukosesha
16. Luketekelo lwa lusanguko lwitukosesha byepi?
16 Atweba twaketekela kya kine mu lusanguko lwitukosesha bingi. Ano moba, umvwe ketunangijile ku bukote, nangwatu twingijishe mashinda a lubuko a byepi nangwa a byepi, twayuka namba kechi twakonsha kwinungilako moba akwabo ne. (Musapwishi 8:8) Umvwe tuji mu jibumba ja Yehoba na kumwingijila mu bukishinka, twakonsha kupembelela kimye kya kulutwe na luketekelo. Twayuka kuba namba mu kimye kyafwainwa kya mwine Lesa, tukasangulwa ne kwiyowa bumi jibiji. Buno bumi byo bukawamapo! Mutumwa Paulo wibutongwele’mba ‘bumi bwa kine kine’.—1 Timoti 6:19; Bahebelu 6:10-12.
17. Kika kyakonsha kwitukwasha kwikala balumbuluka kwi Yehoba?
17 Kuyuka kuba’mba lusanguko ko luji kabiji ne kuyuka Mwine wilunengezha kitukosesha bingi mu lwitabilo. Kino kitukosesha kwikala bakishinka kwi Lesa nangwa balwanyi betuchinya’mba basakwitwipaya lufu lwa malwa. Satana watendekele kala kwingijisha moyo wakuchina lufu lwa kubazhimukila kwikala jishinda ja kulaminamo bantu mu buzha. Bino Yesu kechi wajingapo na moyo wa kuchina lufu lwa uno mutundu ne. Wajinga wakishinka kwi Yehoba kufikatu ne byoafwile. Kupichila mu kitapisho kya bukuzhi bwanji, Yesu washinkwile jishinda ja kukasulwilamo bakwabo ku uno moyo.—Bahebelu 2:14, 15.
18. Kika kyakwasha bakalume ba Yehoba kuyukanyikwa amba basunga bulumbuluke?
18 Na mambo a lwitabilo lwabo mu kitapisho kya Kilishitu ne lusanguko, bakalume ba Yehoba bayukanyikwa bingi amba basunga bulumbuluke. Umvwe ke bamanyikwe, bamwesha kuba’mba ‘kechi batemwa myeo yabo’ kukila byo batemwa Yehoba ne. (Lumwekesho 12:11) Kabiji kechi basankilapo mafunde a bwina Kilishitu amba bepulushe ne. (Luka 9:24, 25) Bayuka kuba’mba nangwatu bafwe luno lonka na mambo a kukakachila mu bukishinka ku bumfumu bwa Yehoba, ukebasangula. Nanchi muji na lwitabilo lwa uno mutundu nyi? Mwakonsha kwikala na luno lwitabilo umvwe kine mwamutemwa Yehoba ne kusunga mu muchima wenu luketekelo lwa lusanguko.
Mepuzho Akupitulukamo
• Mambo ka muntu o afwainwa kuyuka mweo byoaji ne biji bafu saka akyangye kuyuka lusanguko?
• Bañanyi bakasangulwa ku bafu, kabiji kuyuka kino kwitulengela kuba byepi?
• Luketekelo lwa lusanguko lwitukosesha byepi?
[Kipikichala pa peja 84, 85]
Yehoba walaya kuba’mba kukekala lusanguko lwa baoloka ne babula koloka