KITANGO 15
“Byo Ebobijile Lusa”
“Nkambo, tulabishai meso”
1-3. (a) Yesu waubile byepi kimye bampofu babiji kyo bamusashijile’mba ebakwashe? (b) Byambo bya kuba’mba “byo aubile lusa,” bilumbulula ka? (Monai tubyambo twa munshi.)
BAMPOFU babiji baikele kunsa ya mukwakwa pepi na Yeliko. Baiyanga kuno jonse ne kwikala pa mpunzha papichila mabumba a bantu na kulomba mali. Nangwa byonkabyo, pa jino juba, bano bantu bamwene kintu kya kukumya kyapimpwile bwikalo bwabo.
2 Nobe mu kukopa kwa jiso, bano bantu balulombo baumvwine kiwowo. Byo babujile kuyuka kyamwekelenga, umo waipwizhe bantu ene mambo o basangalele, kabiji bamubuujile’mba: “Yesu mwina na Nazala ye ubena kupita.” Yesu wayilenga ku Yelusalema japeleleko. Bino kechi wajinga bunke ne; mabumba a bantu amulondejilenga. Byo bayukile’mba Yesu ye wapichilenga, bantu balulombo babijikile ne kwamba’mba: “Nkambo, tubilai lusa, anweba Mwana wa kwa Davida.” Mabumba a bantu byo azhingijile aambijile bantu balulombo kuzhindamapo, bino abo kechi balekele ne. Mwane baubile ne wo.
3 Yesu waumvwine byo babijikilenga saka aji mukachi ka jibumba. Waubile byepi? Washupikilwe bingi mu milanguluko ne mu muchima. Wajinga pepi kufika mu mulungu wapeleleko mu bwikalo bwanji pano pa ntanda. Wayukile’mba bakamuyanjisha ne kumwipaya mu Yelusalema. Nangwa byonkabyo, kechi walubileko ku kujilakana kwa bano bantu ne. Waimene ne kwamba’mba aba babijikilenga bebalete ko aji. Bamusashijile’mba: “Nkambo, tulabishai meso.” Yesu “byo ebobijile lusa,” wakwachile pa meso abo ne abo batendekele kumona.a Kwakubula nangwa kukwata ku lusono ne, batendekele kulondela Yesu.—Luka 18:35-43; Mateo 20:29-34.
4. Yesu wafikizhe byepi bungauzhi bwa kuba’mba “ukobila lusa mulanda”?
4 Kino kechi kyo kyajinga kimye kitanshi Yesu kumwesha lusa ne. Yesu waubilanga bantu lusa pa bimye byapusana pusana. Bungauzhi bwa mu Baibolo bwaambijile jimo kuba’mba “ukobila lusa mulanda.” (Salamo 72:13) Ee, bino byambo byakine mambo Yesu watanga bingi muchima ku makatazho a bantu. Witendekelangako aye mwine kukwasha bantu. Lusa lwanji lo lwamulengelanga kusapwila. Twayai tumone Mambo awama byo asolola lusa lwa Yesu byo lwamwekelenga mu bintu byo aambanga ne kuba kabiji ne atweba byo twakonsha kumwesha luno lusa.
Kuta Muchima ku Makatazho a Bakwetu
5, 6. Ñanyi bintu byaubile Yesu bimwesha’mba waubilanga bantu lusa?
5 Yesu wajinga bingi na lusa. Wayukanga makatazho apitangamo bantu ne kwibobila lusa. Nangwa kya kuba Yesu kechi wakwashanga bantu mu makatazho abo onse ne, bino kyamukolanga bingi ku muchima. (Bahebelu 4:15) Byo abukilenga mwanamukazhi wa kikola kya kupita mashi pa myaka jikumi na ibiji, Yesu waambile pa kikola kyanji’mba kyajinga “kikola” kikatampe mambo wayukile’mba kyamukatezhe ne kumuyanjisha bingi. (Mako 5:25-34) Byo amwene Maliya ne bo ajinga nabo saka babena kujila na mambo a lufu lwa kwa Lazalasa, kyamukolele bingi ku muchima kabiji waumvwine bulanda. Nangwa kya kuba wayukile’mba usakusangula Lazalasa, Yesu wajijile ne mipolo.—Yoano 11:33, 35.
6 Pa kimye kikwabo, muntu wa mbumba waishile kwi Yesu ne kumusashijila’mba: “Umvwe mwaswa, mbukai.” Nga Yesu muntu walumbuluka wabujile kukolwapo, waubile byepi? Waumvwijile muntu wa mbumba lusa. Kya kine, “wamubijile lusa.” (Mako 1:40-42) Ponkapo waubile kintu kya kukumya. Kwesakana na mwayijile Mizhilo, wayukile’mba bantu ba mbumba bajinga bamizhilo kabiji kechi bebaswishanga kwikala pamo na bakwabo ne. (Bena Levi 13:45, 46) Yesu wakonsheshe kubuka uno mwanamulume kwakubula kumukwata pa mubiji. (Mateo 8:5-13) Bino, aye wasajilepo kumukwata pa mubiji ne kumwambila’mba: “Naswa! Bukwa.” Ponkapotu mbumba yapwile. Kine Yesu wamubijile lusa.
“Iubilainga lusa”
7. Twakonsha kumwesha byepi bantu lusa?
7 Atweba bena Kilishitu, twafwainwa kulondela Yesu mu kubilanga bantu lusa. Baibolo witutundaika ‘kwiubilanga lusa.’b (1 Petelo 3:8) Kechi kyapela kuyuka biumvwa boba babena kumanama na bikola bibula kupwa nangwa bijikila, kikatakata umvwe atweba tukyangye kupitamo mu misongo ya uno mutundu ne. Nangwa byonkabyo, yukai’mba kubila muntu lusa kechi kulumbulula’mba kana bonse mwapita mu makatazho amotu ne. Yesu waumvwinanga lusa bantu bakolwa nangwa kya kuba’mba aye kechi wakikolelwepo kala ne. Twakonsha kwikala byepi balusa? Kupichila mu kuteleka kimye muntu ubena kumanama kyo abena kwamba biji ku muchima ne kwitubuula byo abena kumvwa. Twakonsha kwiipuzha atweba bene’mba, ‘umvwe yami najinga mu luno lukatazho, nakonsha kwiumvwa byepi?’ (1 Kolinda 12:26) Umvwe ke tuteshe muchima ku biumvwa bakwetu, tukakonsha ‘kutekenesha bantu bapopomenwa.’ (1 Tesalonika 5:14) Kimye kimo, lusa kechi lwakonsha kumwekela mu byambo byonkatu ne, bino lwakonsha kumwekela ne mu kujila. Loma 12:15 waamba’mba: “Jijilainga pamo na boba bajila.”
8, 9. Yesu walangulukilangako byepi bantu pa mambo a makatazho o bapitangamo?
8 Yesu walangulukilangako bakwabo, kabiji waubanga bintu kwakubula kukozha bantu ku muchima. Vulukai kimye kyo baletele muntu washinka matwi kabiji kamama kwi Yesu. Byo amwene’mba uno mwanamulume kechi wakasuluka ne, Yesu waubile kintu kyo abujile kubapo pa kubuka bantu bakwabo: “Wamutwajile kwa bunke.” Byo bafikile kwafyamika, wabukile uno mwanamulume.—Mako 7:31-35.
9 Yesu waubile kintutu kimo kimye bantu kyo bamuletejile mpofu ne kumwambila’mba amubuke. Yesu “wakwachile uno muntu mpofu ku kuboko” ne “kumulupwila pangye ya muzhi.” Watendekele kumubuka uno mwanamulume pachepache. Kino kampe kyalengejile milanguluko ne meso a mwanamulume kutendeka pachepache kumona bintu ne kyeya. (Mako 8:22-26) Ee kine, Yesu walangulukijileko uno muntu.
10. Mu ñanyi mashinda mo twakosha kulangulukilako bakwetu pa bintu byo bapitamo?
10 Byo tuji bantu balondela Yesu, twafwainwa kulangulukilangako bakwetu. Onkao mambo, twafwainwa kuta muchima ku bintu byo twamba mambo ñambilo ya kupulumukatu yakonsha kukozha bakwetu ku muchima. (Byambo bya Maana 12:18; 18:21) Bena Kilishitu bata muchima ku biumvwa bakwabo, kechi bamba byambo byatama, bya mwenga nangwa kwendeleka bakwabo ne. (Efisesa 4:31) Anweba bakulumpe mu kipwilo, mwakonsha kumwesha byepi’mba mulangulukilako bakwenu? Pa kufundañanako, mwafwainwa kutekanya pa kwamba ne kunemeka ye mubena kufundako. (Ngalatiya 6:1) Bansemi, mwakonsha kulangulukilako byepi baana benu pa byo beumvwa? Kimye kyo mubena kufunda baana benu, monainga’mba kechi mubena kwibalengesha bumvu ne.—Kolose 3:21.
Twafwainwa Kwitendekelako Kukwasha Bakwetu
11, 12. Mashimikila ka a mu Baibolo amwesha’mba Yesu kechi bamubuulanga kubila bantu lusa ne?
11 Yesu kechi bamuvululangako kubila bantu lusa ne. Lusa ke kyubilo kilengela muntu kukwashako bakwabo. Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, lusa lo lwalengejile Yesu kwitendekelakotu aye mwine kukwasha bantu. Yesu byo aikele na jibumba jikatampe pa moba asatu kwakubula kujapo kajo, kafwako wabuujile Yesu amba bantu bafwa nzala nangwa’mba akebe kajo ne. Jishimikila jaamba’mba: “Nejumvwina bingi lusa jibumba mambo ke moba asatu o naikala nabo kabiji kafwako kyo bajapo ne. Kechi nkeba kwibaleka baye na nzala ne, mambo bakonsha kutembuka mu jishinda.” Ponkapo, kwesakana na mwayijile muchima wanji, Yesu wajishishe mabumba mu jishinda ja kukumya.—Mateo 15:32-38.
12 Twayai tumone jishimikila jikwabo. Mu 31 C.E., Yesu byo anangijilenga ku muzhi wa Naina, wamwene kintu kya bulanda. Bantu basendele kitumbi bafuminenga mu muzhi, kyamweka bayilenga ku bilende byajinga ku mitumba na kuzhika ‘mwana wamulume umotu . . . wa [mwanamukazhi] wafwilwa.’ Mwakonsha kufwanyikizha bulanda bwajinga na uno inetu nyi? Wayilenga na kuzhiika mwananji yenkawa umotu, kabiji kechi wajingapo ne na mwatawanji wa kumutekenesha ne. Pa bantu bonse bayilenga na kuzhiika mwana, Yesu ‘wamwene’ mwanamukazhi wafwilwa, wafwishishe mwana. Byo amumwene uno mwanamukazhi, “wamubijile lusa.” Kafwako wamwambijile kuba kino ne. Lusa lwanji lo lwamulengejile kuba bino. Onkao mambo, “wafwenyenye kwipi ne kukwata ku makila,” kepo asangwile uno nsongwalume. Ki ka kyaubiwe jikwabo? Yesu kechi waambijile yewa nsongwalume kwendela pamo na jibumba jamulondejilenga ne. Bino, “wamupaine kwi inanji” ne kwibabwezha pamo ke kisemi ne kulaya’mba mwanamukazhi wafwilwa bakamulamenga bulongo.—Luka 7:11-15.
Itendekelaiko kukwasha boba bakajilwa
13. Twakonsha kulondela byepi Yesu kupichila mu kwitendekelakotu kukwasha boba bakajilwa?
13 Twakonsha kulondela byepi byaubanga Yesu? Kyakine kuba’mba kechi twakonsha kulenga kajo mu jishinda ja kukumya nangwa kusangula bafu ne. Bino, twakonsha kulondela Yesu kupichila mu kwitendekelako atweba bene kukwasha boba bakajilwa. Mukwetu wa mu lwitabilo wakonsha kwikala na lukatazho lwa mali nangwa nkito kupwa. (1 Yoano 3:17) Nzubo ya mwanamukazhi wafwilwa yakonsha kukebewa kwiiwamisha bukiji bukiji. (Yakoba 1:27) Kampe twakonsha kuyuka kisemi kyafwisha muntu kibena kukebewa kutekenesha nangwa bukwasho. (1 Tesalonika 5:11) Umvwe kuji bakajilwa kyakine, kechi twafwainwa kukipembelela’mba kana betubuule, apa bino twibakwashe ne. (Byambo bya Maana 3:27) Lusa luketulengela kumonapo mashinda a kukwashishamo bakwetu kwesakana na papelela bulume bwetu. Yukai’mba kumwesha lusa nangwa kwamba byambo bya lutekenesho byafuma panshi ya muchima byakonsha kukwasha bakwetu.—Kolose 3:12.
Lusa lo Lwalengelanga Yesu Kusapwila
14. Mambo ka Yesu o anemekejile mwingilo wa kusapwila mambo awama?
14 Byonka byo twafunjile mu Kipungu 2 kya uno buku, Yesu witushijile jishinda jawama ja kusapwila mambo awama. Waambile’mba: “Nafwainwa kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa ne ku mizhi ikwabo, mambo kino kyo kyo bantumijile.” (Luka 4:43) Mambo ka o anemekejile uno mwingilo? Ke na mambo a kutemwa Lesa. Bino kuji kintu kikwabo kyamulengelanga Yesu: Lusa lwa kufuma panshi ya muchima lwamulengejile kukwasha bantu kwikala balunda na Lesa. Pa mashinda onse o amwesheshangamo lusa, janemejilepo ke ja kukwasha bantu kuyuka Lesa. Twayai twisambe pa bintu bibiji byaubiwe bimwesha Yesu byo amonanga bantu bo asapwilangako. Kwisamba pa bino kwakonsha kwitukwasha atweba bene kuyuka kitulengela kwingila mwingilo wa kusapwila.
15, 16. Lumbululai bintu bibiji byamwekele bimwesha Yesu byo amonanga bantu bo asapwilangako.
15 Mu 31 C.E., panyuma ya kupitapo myaka ibiji kufuma kimye kyo atendekele mwingilo wanji, Yesu waingijile na ngovu mambo “wapitañenenga mu mizhi yonse ikatampe ne icheche” ya mu Ngalilea. Byo amwene byamulengejile bulanda. Mutumwa Yoano waambile’mba: “Byo amwene mabumba wiobijile lusa, mambo basubakene ne kupelelwa nobe mikooko yabula kafunga.” (Mateo 9:35, 36) Yesu waubilanga lusa bayanji. Wayukile kuba’mba bakebelenga kwikala balunda na Lesa, bino kechi bamuyukile ne. Wayukile’mba bebayanjishanga ne kwibalengulula bingi ku bantangi ba bupopweshi bafwainwe kwibalamanga bulongo. Na mambo a lusa lwanji lukatampe, Yesu waingilanga bingi na ngovu kusapwila mambo a luketekelo ku bantu. Kintu kyakebeshenga bano bantu ke mambo awama a Bufumu bwa Lesa.
16 Kintu kikwabo kya uno mutundu kyamwekele mu bañondo ba kulutwe, kunangijila ku kimye kya Kijiilo kya Lupitailo mu 32 C.E. Pa kikye kimye, Yesu ne batumwa banji bakanjijile mu bwato kuya ku bushiya bwa Kalunga ka Ngalilea na kukeba mpunzha kwazhindama bulongo kwa kukokolokela. Bino jibumba ja bantu jayile lubilo ku kitulu ne kufika ku bushiya bwato saka bukyangye kufika. Yesu waubilepo byepi? “Byo afumine mu bwato, wamwene jibumba jikatampe, kabiji wibobijile lusa, mambo bajinga nobe mikooko yabula kafunga. Kabiji watendekele kwibafunjisha bintu byavula.” (Mako 6:31-34) Ne jikwabo Yesu “wibobijile lusa” mambo bano bantu bajinga na nzala ya ku mupashi. Nobe “mikooko yabula kafunga,” bafwilenga nzala ya ku mupashi kabiji kwajinga kafwako wa kwibajisha. Lusa lo lwalengelanga Yesu kusapwila kwakubula kumukanjikizha.
Sapwilainga na lusa
17, 18. (a) Ñanyi kintu kitulengela kwingilako mwingilo wa kusapwila? (b) Twakonsha kubila byepi bakwetu lusa?
17 Ñanyi kintu kitulengela atweba tulondela Yesu kwingila mwingilo wa kusapwila? Byonka byo twafunjile mu Kitango 9 kya uno buku, tuji na mwingilo wa kusapwila ne kulenga baana ba bwanga. (Mateo 28:19, 20; 1 Kolinda 9:16) Bino, twafwainwa kwingila uno mwingilo na muchima yense kechi kumwingila nobe babena kwitukanjikizha ne. Kyanema pa byonse, butemwe bwetu pe Yehoba bo bwitulengela kusapwila mambo awama a Bufumu bwanji. Kikwabo kitulengela kusapwila, tubila lusa boba baitabila mu bintu bingi. (Mako 12:28-31) Pano twakonsha kubila byepi bakwetu lusa?
18 Twafwainwa kumonanga bantu byonka bibamonanga Yesu, byo “basubakene ne kupelelwa nobe mikooko yabula kafunga.” Fwanyikizhai’mba mwatana mukooko waeleka. Wafwa nzala ne kilaka na mambo a kuba kafwako kafunga wa kumutwala kuji munyemvu ne mema ne. Nanchi kechi mwakonsha kumvwina uno mukooko lusa nenyi? Abya kechi mwakonsha kumukebela kajo ne mema nenyi? Uno mukooko ujitu nobe bantu bavula babula kuyuka mambo awama. Byo babula kwibata muchima ku bantangi ba bupopweshi, babena kufwa nzala ne kilaka kya ku mupashi kabiji bafwalo ne luketekelo lwa bintu bya kulutwe. Tuji na bintu byo bakeba: kajo kawama ka ku mupashi kabiji ne mema awama a bukine aji mu Mambo a Lesa. (Isaya 55:1, 2) Inge twalanguluka pa bintu bya ku mupashi byabula bantu bo twikala nabo kinkalankulo, twibomvwina lusa. Umvwe twibomvwina lusa byonka byaubanga Yesu, tukeseka papelela bulume bwetu kwibasapwila Mambo a Bufumu.
19. Twakonsha kuba byepi pa kutundaika ufunda Baibolo wafwainwa kutendeka kwingila mwingilo wa kusapwila?
19 Twakonsha kukwasha byepi bakwetu kulondela byaubanga Yesu? Kampe tukeba kutundaika ufunda Baibolo watendeka katataka mwingilo wa kusapwila. Nangwa kampe tubena kukeba kukwasha musapwishi wakooka kutendeka jikwabo kwingila mwingilo. Twakonsha kukwasha byepi bantu ba uno mutundu? Twafwainwa kwibatundaika. Vulukai’mba Yesu “wibobijile lusa” bantu, kabiji watendekele ne kwibafunjisha. (Mako 6:34) Umvwe twibatundaika kubila bakwabo lusa, nabo bakekala byonka byajinga Yesu ne kutendeka kusapwila mambo awama ku bakwabo. Twakonsha kwibepuzha’mba: “Mambo awama a bufumu o mwatambwile apimpula byepi bwikalo bwenu? Kiji byepi ku boba bantu bakyangye kutambula mambo awama, nanchi nabo kechi bakeba mambo awama nenyi? Mwakonsha kuba byepi pa kuba’mba mwibakwashe?” Kine kintu kilengela muntu kwingila mwingilo ke butemwe bwanji pe Lesa ne kizaku kya kukeba kumwingijila.
20. (a) Ñanyi bintu ka byavwangwamo mu kwikala muntu ulondela Yesu? (b) Tukafunda ka mu kitango kyalondelapo?
20 Kwikala muntu ulondela Yesu kwavwangamo bintu byavula kechi kubuulatu bantu bintu byo afunjishanga nangwa kuba byo aubanga ne. Twafwainwa kwikala na “muchima” ye ajingapo nanji. (Filipai 2:5) Twasanta bingi pa Baibolo byo asolola lusa lwa Yesu lwamwekelanga mu bintu byo aambanga ne kuba. Kwikala na “muchima wa Kilishitu” kuketukwasha kwikala na lusa ne kutesha muchima ku bakwetu kabiji kino kiketulengela kubila bakwetu bintu byawama byonka byaubanga Yesu ku bantu bonse. (1 Kolinda 2:16) Mu kitango kyalondelapo, tukafunda mashinda avula Yesu mo amwesheshe butemwe kikatakata ku baana banji ba bwanga.
a Kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba “byo aubile lusa,” ke kyambo kimo kiji na bulume mu Kingiliki kilumbulula kubilwa lusa. Buku umo waambile’mba kino kyambo “kechi kilumbululatu kumvwina lusa muntu ubena kupita mu lukatazho ne, bino kilumbulula ne kumukwasha kupwisha lolo lukatazho.”
b Kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba ‘kwiubilanga lusa’ kilumbulula “kuyanjila pamo.”