Mizhilo ya Lesa ya Kulondela pa Kusala Mukwenu wa mu Masongola
‘Amiwa nkakubula ne kukufunjisha jishinda jo ukayamo: Nkakubulanga maana ne jiso jami saka jikutala.’—MASALAMO 32:8.
1. Ñanyi bishinka bikebewa pa kuba’mba masongola ekale bulongo?
PA KUBA’MBA lwimbo awame, bañomba batendeka kwimba maoma abo. Monka muya ñoma mwanamukazhi naye wasawilamo ne ka lwimbo na jiwi ja kilela. Kino kyo kiwamisha ñoma ne kusangajika babena kwiiteleka. Lubaji lukwabo, fwanyikizhai banabalume babiji babena kupatula bibokoshi muji bipe bya kupotesha mu kimbayambaya. Umo watola ne kutayila mukwabo, naye wabakilatu bulongo, watula panshi kabiji kapembelele bikwabo. Ino mingilo yonse ibiji ibena kumweka nobe yapela bingi kwiyuba. Bino ñanyi wakonsha kwisulwayo kwa kubula kupitulukilamo jimo na mukwabo, kikatakata kulondela mizhilo mwa kwiingijila? Byonkabyo, kwikala na masongola awama kimweka nobe kintu kyapela bingi. Pano bino, pa kuba’mba ekale bulongo, pakebewa kwikala na mukwenu walumbuluka, kwingila na ngovu ne kikatakata kulondela mizhilo.
2. (a) Ñanyi watendekeshe masongola, kabiji na ñanyi nkebelo? (b) Masongola amo obiwa byepi?
2 Kijitu bulongo ku nsongwalume nangwa nsongwakazhi wabula mu masongola kulanguluka-languluka pa ukekala mwina kwanji mu bwikalo bwanji bonse. Kutendekatu kimye Yehoba Lesa kyo atendekeshe masongola pakachi ka mwanamulume ne mwanamukazhi, abaikale ke kintu kyawama bingi mu bwikalo. Bino muntu mutanshi Adama kechi wisajijile aye mwine wamukazhi wa kusongola ne. Yehoba aye mwine na butemwe bwanji ye wamupeleye. (Ntendekelo 2:18-24) Wakebelenga ba mulume ne mukazhi kusema ne kusemununa kuba’mba bantu bakumbane monse monse mwapela ntanda. Pa nyuma ya oa masongola atanshi, bansemi ya musongwa nangwa musongoshi javula bo bakebelanga baana babo mukwabo wa kwikala naye mu masongola. (Ntendekelo 21:21; 24:2-4, 58; 38:6; Yoshua 15:16, 17) Nangwa kya kuba mu byalo ne bisho byavula muji kisela kya kusajila muntu wakutwela nanji mu masongola, bavula lelo jino besajila bene mukwabo wa mu masongola ye bakeba.
3. Mwakonsha kusala byepi mukwenu wa mu masongola?
3 Mwakonsha kusala byepi mukwenu wa mu masongola? Bamo bafwilatu pa kumona muntu byo alamba mambo kyo kyo bakeba. Bamo nabo bakebako bunonshi, muntu ukebalama bulongo ne kwibapa byo bakeba. Nanchi bino bintu byo byakonsha kulengela masongola kwikala a lusekelo nyi? Byambo bya Mana 31:30 byaamba’mba: “Kumweka bulongo kujimbaika, ne buya nabo bo bwatu; pakuba mwanamukazhi waakamwa Yehoba, ye wafwainwa kutotwa.” Kishinka kikatampe ke kino: Langulukainga pe Yehoba pa kusala mukwenu wa mu masongola.
Mizhilo ya Butemwe Ifuma kwi Lesa
4. Ñanyi bukwasho bo apana Lesa pa mambo a kusala mukwenu wa mu masongola?
4 Yehoba Shetu wa mwiulu wa butemwe witupa Byambo byanji byanembwa bya kwitutangijila mu bintu byonse. Waamba’mba: “Amiwa ne Yehoba Lesa wenu, yenka wimufunjisha’mba mukamwenemo byawama, kabiji wimutangijila mu jishinda jo mwafwainwa kuyamo.” (Isaya 48:17) Onkao mambo kechi kyenyi pa kutana mizhilo mu Baibolo yaingijishiwa pa kimye kikatampe yamba pa bya kusala mukwenu wa mu masongola ne. Yehoba ukeba masongola etu kwikala a lusekelo myaka ne myaka. Onkao mambo witukwasha kumvwisha ne kwingijisha ino mizhilo. Nanchi bino kechi byo byo tukeba ku Mulenga wetu wa butemwe nenyi?—Masalamo 19:8.
5. Kika kikebewa pa kuba’mba masongola ekale a lusekelo lwa kikupu?
5 Yehoba byo atendekeshe masongola, wakebelenga’mba akekale myaka ne myaka. (Mako 10:6-12; 1 Kolinda 7:10, 11) O ene mambo oa ‘shikilwa kwikana’ posotu paikala mambo a “bukende.” (Malakai 2:13-16; Mateo 19:9) Onkao mambo, kusala mukwenu wa mu masongola ke kintu kimo kyanema bingi kyo twakonsha kuba kabiji kechi twafwainwa kwikipeezha ne. Mu bintutu bicheche byo tusala kuba mo mufuma lusekelo nangwa bulanda. Kusala bulongo kwakonsha kusangajika muntu mu bwikalo bwanji, bino kusala kutama kuleta bulanda bubula kupwa. (Byambo bya Mana 21:19; 26:21) Pa kuba’mba lusekelo lutwajijile, kyanema bingi kusala bulongo ne kulayañana lulayañano lubula kupwa, mambo Lesa watendekeshe masongola amba akekale ke bulunda bwa kwingijila pamo ne kumvwañana.—Mateo 19:6.
6. Mambo ka bansongwalume ne bansongwakazhi o bafwainwa kujimukila pa kusala mukwabo wa mu masongola, kabiji bakonsha kusala byepi bulongo?
6 Bansongwalume ne bansongwakazhi bafwainwa kujimuka kya kine ne kumona’mba kilaka kya kukeba kwilaala nangwa kulamba kwa muntu kechi kwibongola pa kusala mukwabo wa mu masongola ne. Umvwe bulunda bwabo bwaimana pa bino bintu, kechi bukekala na mushingi ne, kabiji bakeshikwa. (2 Samwela 13:15) Twakonsha kwikala na butemwe bwakosa umvwe twayuka mukwetu byoaji byonka byo twiyuka ne atweba bene. Kabiji twafwainwa kuyuka’mba kintu kituwamina kimye kimo kechi kyo kikeba muchima wetu ne. (Yelemiya 17:9) O ene mambo mizhilo ya Lesa iji mu Baibolo kyo yanemena. Itukwasha kuyuka byo twakonsha kusala bintu bulongo mu bwikalo bwetu. Nyimbi wa masalamo waimejileko Yehoba kwamba’mba: ‘Amiwa nkakubula ne kukufunjisha jishinda jo ukayamo: Nkakubulanga maana ne jiso jami saka jikutala.’ (Masalamo 32:8; Bahebelu 4:12) Pa kuba masongola byo asangajika kisemwa kyetu kya butemwe ne kwikala na mulunda, aleta ne makatazho akebewa kukoma mu maana.
7. Mambo ka bamo kyo bakaina maana a mu Baibolo pa kusala mukwabo wa mu masongola, bino kino kileta ka?
7 Ke kintu kya maana kumvwina mwine Watendekeshe masongola byo amba pa mambo a kusala mwina kwenu. Kimye kimo tulengulula lujimuno lwa mu Baibolo lo betujimunako bansemi nangwa bakulumpe mu kipwilo. Twakonsha kwijimbaika mu michima yetu amba kechi betuyukisha bulongo ne, kabiji milanguluko yetu yakonsha kwitutundaika kulondela bisaka-saka muchima wetu. Pano byo tufika ku mafiya, po po tulanguluka’mba, oo nanchi inge naumvwine byo bambujilenga. (Byambo bya Mana 23:19; 28:26) Tukatana kuba’mba mu masongola etu kechi muji butemwe ne, tukakankalwa kusunga baana, kabiji kampe tukatwela mu masongola na muntu wabula kwitabila. Byo kikalapo kya bulanda umvwe masongola etu afwainwe kwituletela lusekelo aaluka ke a malwa!
Munema wa Kunemeka Lesa kyo Kintu Kikatampe Kikebewa
8. Munema wa kunemeka Lesa ukwasha byepi masongola kwikala a myaka kabiji aleta lusekelo?
8 Kya kine, butemwe bukwasha kukosesha masongola. Pano bino, umvwe bantu babiji baikala na mafunde amo, kyo kintu kikatampe kilengela masongola kwikala a myaka ne kuleta lusekelo. Kunemeka Yehoba Lesa yo mfungwa ilengela bantu babiji kwikala mu buumo kukila bintu byonse. (Musapwishi 4:12) Umvwe bamulume ne mukazhi bata muchima mu kupopwela Yehoba mu bukine, ko kuba’mba bakwatankana pamo ku mupashi, mu milanguluko ne mu byubilo. Bafunjila pamo Byambo bya Lesa ne kulombela pamo, kabiji kino kibalengela kwikala na muchima umo. Bayila pamo ku kupwila kwa bwina Kilishitu ne kwingijila pamo mu mwingilo wa mu bujimi. Abye byonse bikwasha kukosesha bulunda bwa ku mupashi bwibaleta pamo. Kabiji kyakila byonse, Yehoba wibapesha.
9. Abalahama waubile byepi pa kusalulwila Izaka mukazhi, kabiji kika kyafuminemo?
9 Na mambo a munema wa kunemeka Lesa ye ajinga nanji, mushakulu wa kishinka Abalahama wakebelenga kutokesha Lesa pa muchima pa kusalulwila mwananji wa mulume aye Izaka mukazhi. Wamwambijile kalume wa mu nzubo yanji’mba: “Amiwa nkuchipishe kwi Yehoba Lesa wa mwiulu ne wa pano pa ntanda, namba kechi ukamusalulwile mwanami mukazhi wa mu banabakazhi bena Kenana, bonka bo naikala nabo ne. Kana kubwela kwetu ku balongo bami ne kumusalulwilako mukazhi mwanami Izaka. . . . [Yehoba] ukatuma malaika wanji palutwe yobe ne obewa ukamusalulwila mwanami mukazhi wa konkakwa.” Libeka wajinga mwanamukazhi walumbuluka Izaka ye atemenwe bingi.—Ntendekelo 24:3, 4, 7, 14-21, 67.
10. Ñanyi mafunde a mu Binembelo apanyiwa ku banabalume ne banabakazhi?
10 Umvwe twi bena Kilishitu bakyangye kutwela mu masongola, munema wa kunemeka Lesa uketukwasha kwikala na byubilo biketukwasha kuyuka mafunde a mu Binembelo akebewa mu masongola. Mafunde amo a banabalume ne banabakazhi ke ano anembele mutumwa Paulo: “Anweba banabakazhi, nekenenai bamwata wenu, nobe Nkambo. . . . Anweba banabalume, temwai bakazhi benu, byonka byo atemenwe Kilishitu kipwilo, ne kwipana mwine na mambo a akyo . . . Kyafwainwa banabalume nabo kutemwa bakazhi babo bene pamo nobe mibiji yabo abo bene. . . . Anweba bonse kasa mutemwa bakazhi benu pamo byonka byo mwitemwa anwe bene, au mukazhanji au mukazhanji; ne mwanamukazhi naye anemeke mwata wanji.” (Efisesa 5:22-33) Byonka byo twamona, byambo bya kwa Paulo byakonkomwena pa butemwe ne mushingi. Kulondela ano mafunde ko kumwesha’mba mubena kwakamwa Yehoba. Kikebewa kwipana na muchima yense ne kwipanza kupita mu bya lusekelo ne byakatazha. Bena Kilishitu babena kulanguluka kutwela mu masongola bafwainwa kuyuka kino.
Kulanguluka pa Kimye kya Kutwelelamo mu Masongola
11. (a) Ñanyi lujimuno luji mu Binembelo lwa pa mambo a kimye kya kutwelelamo mu masongola? (b) Kya kumwenako ka kibena kumwesha maana a kulondela lujimuno lwa mu Baibolo lwanembwa pa 1 Kolinda 7:36?
11 Kyanema bingi kulanguluka pa kimye kya kutwelelamo mu masongola. Binembelo kechi bitongola myaka ya kusemwa muntu yo afwainwa kutwelelamo mu masongola ne, mambo kiji ku mwine muntu. Bino nangwa byonkabyo, byamba kuba’mba kyawama kupembelela poso ‘wakoma ke mukulumpe,’ mambo kimye kya bwanyike, kilaka kya kukeba kwilaala kikilamo bingi kabiji kyakonsha kubindankanya muchima wa muntu. (1 Kolinda 7:36) Michelle waambile’mba: “Byo namwenenga bakwetu saka basongolwa sa bakijitu banyike, kimye kimo kyankatazhanga bingi kumvwina luno lujimuno. Bino nayukile namba luno lujimuno lwafuma kwi Yehoba, kabiji witubula bintu bituwamina. Byo napempejilenga namba nkikomeko bino apa nkasongolwe, natele muchima pa bulunda bwami na Yehoba ne kufunda bya kuba bintu mu bwikalo, bintu byo nalubile kimye nakijinga mwanyike. Byo papichiletu myaka icheche, nayukile bya kwingila mingilo ne mwakubila na makatazho aji mu masongola.”
12. Mambo ka o kyawamina kubula kupupumina kusongola saka ukijitu mwanyike?
12 Aba bapupumina kutwela mu masongola saka bakijitu banyike javula batana kuba’mba byo bakoma ke bakulumpe, bintu byo bakebelenga bikalatu ke byatu, bifuma ne ku muchima. Nsongwakazhi umo mwina Kilishitu wakebeshe kusongolwa kimye ajinga na myaka ya kusemwa 16. Bankambo yanji ne bainanji nabo basongwelwe kimye kyo bajinga na yonkaye myaka ya kusemwa. Nsongwalume ye afwalamine byo akaine kumusongola pa jino jifumbi, wakasongwelwe ku ungi. Bino kulutwe na lwendo wajijile bingi mambo a kupupumina kwanji kwa kutwela mu masongola.
13. Aba batwela mu masongola saka bakijitu banyike beletela ka?
13 Pa kukeba kutwela mu masongola, kyanema bingi kuyuka byonse bijimo. Masongola a mu bwanyike aleta makatazho awo bamulume ne mukazhi bakyanyike o babula kuyuka mwa kwiobila. Kechi bakonsha kuyuka mwakubila na makatazho a mu masongola nangwa bya kukomesha baana ne. Twafwainwa kutwela mu masongola posotu twinengezha ku mubiji, mu milanguluko, ne ku mupashi kwikala na bulunda bwa myaka.
14. Kika kikebewa pa kupwisha makatazho a mu masongola?
14 Paulo wanembele’mba aba batwela mu masongola “bakamonanga byakatazha.” (1 Kolinda 7:28) Bakekalanga na makatazho mambo bapusana mu bumuntu, kabiji ne milanguluko nayo ikapusananga. Na mambo a bumbulwakoloka, kyakonsha kwitukatazha bingi kufikizha lubaji lwetu mu masongola. (1 Kolinda 11:3; Kolose 3:18, 19; Titusa 2:4, 5; 1 Petelo 3:1, 2, 7) Onkao mambo, kikebewa kukoma ne kukosa ku mupashi pa kulondela mizhilo ya Lesa kuba’mba mupwishe makatazho mu butemwe.
15. Bansemi bafwainwa kwingila byepi mu kufunjisha baana babo bakeba kutwela mu masongola? Lumbululai.
15 Bansemi bakonsha kufunjisha baana babo bakeba kutwela mu masongola kupichila mu kwibakwasha kumvwisha buneme bwa kulondela mizhilo ya Lesa. Kupichila mu kwingijisha Binembelo ne mabuku a bwina Kilishitu, bansemi bakonsha kukwasha baana babo kuyuka umvwe abo ne bakwabo bo bakeba kutwela nabo mu masongola bakonsha kwikela mwayila lulayañano lwa mu masongola.a Blossom wa myaka ya kusemwa 18 wifwalamine na nsongwalume umo mu kipwilo kyo ajingamo. Uno nsongwalume ye akebelenga kwikala nanji mu masongola wajinga painiya wa kimye kyonse. Bansemi yanji bamubujile’mba akipembelako, mambo bamwene’mba wakikepa. Mu kupita kwa kimye, Blossom wanembele’mba: “Nasangalala bingi na mambo a kumvwina byo bamfujile. Byo papichiletu mwaka umo, nayukilepo bimo mwi aye byanshiine kuba’mba uno nsongwalume kechi uji na byubilo bya kwikala wamulume wawama ne. Ko kyakayanga wafumine mu jibumba, kabiji napulukile malwa o nashi nkeletelele mu bwikalo bwami. Byo kyawamapo kwikala na bansemi ba maana bo twafwainwa kukinkamo manungo!”
‘Kusongola Nangwa Kusongolwatu Kana Monka mwi Nkambo’
16. (a) Bena Kilishitu bakonsha kwesekwa byepi pa mambo a ‘kusongola nangwa kusongolwatu kana monka mwi Nkambo’? (b) Umvwe paikala lweseko lwa kukeba kusongolwa ku muntu wabula kwitabila, bena Kilishitu bafwainwa kuvulukapo ka?
16 Mikambizho ya Yehoba ku bena Kilishitu kechi yapita mu mbaji ne: ‘Kusongola nangwa kusongolwatu kana monka mwi Nkambo.’ (1 Kolinda 7:39) Bansemi ba bwina Kilishitu ne baana babo bakonsha kwesekwa mu luno lubaji. Mu ñanyi jishinda? Banyike bakoma bakonsha kukeba kusongola nangwa kusongolwa, pano bino mu kipwilo kyo bajimo kechi mujipo mukwabo ye bakonsha kutwela nanji mu masongola ne. Abyo byo byo kikala kimo kimye. Mu kipwilo kimo mwakonsha kwikala banabakazhi bavula kukila banabalume, nangwa kechi mwakonsha kwikalapo ye watemwa ne. Nsongwalume wabula kwitabila wakonsha kukeba nsongwakazhi mwina Kilishitu (nangwa nsongwakazhi mwina Kilishitu aye mwine ye wakonsha kuya na kunanga muntu wabula kwitabila). Kimo kimye nsongwakazhi ne bansemi yanji nabo bakonsha kusula mikambizho ya Yehoba. Umvwe pamweka lukatazho lwa uno mutundu, kyawama kuba byaubile Abalahama. Jishinda jimo jo asungijilemo bulunda bwanji ne Lesa jajinga ja kumona’mba mwananji Izaka wasongola muntu wakine upopwela Yehoba. Izaka naye byo byo aubile ku mwananji Yakoba. Bebikileko bingi pa kuba’mba kino kyubiwe, kabiji kyo kyatokeshe Yehoba ku muchima ne aye wibobile bibusa.—Ntendekelo 28:1-4.
17. Mambo ka kusongola nangwa kusongolwa ku muntu wabula kwitabila kyo kwatamina, kabiji ñanyi mambo ene o kyanemena ‘kusongola nangwa kusongolwatu kana monka mwi Nkambo’?
17 Ke bantu bachechetu babula kwitabila bekala bena Kilishitu mu kupita kwa kimye. Pano bino, kutwela mu masongola na muntu wabula kwitabila kuleta malwa. Aba babula kwitabila kechi bayuka byotwaitabilamo nangwa mafunde ne bikonkwanyi byo tuji nabyo ne. (2 Kolinda 6:14) Kino kyakonsha kuleta lukatazho pa lumvwañano ne lusekelo lwa mu masongola. Kya kumwenako, mwanamukazhi umo mwina Kilishitu kyamuletelanga bingi bulanda pa kumona’mba kechi besambangapo bya ku mupashi byo afundanga mu kipwilo na mwatawanji wabula kwitabila ne. Kyakila kunema pa byonse, ‘kusongola nangwa kusongolwatu kana monka mwi Nkambo’ kumwesha bukishinka kwi Yehoba. Umvwe twalondela Byambo bya Lesa, michima yetu kechi ituzhachisha ne, mambo tubena kuba “byawama ku meso anji.”—1 Yoano 3:21, 22.
18. Pa kukeba kusongola nangwa kusongolwa, ñanyi bishinka byafwainwa kutewa muchima, kabiji mambo ka?
18 Pa kukeba kutwela mu masongola, kintu kitanshi kyafwainwa kulangulukwapo ke bulumbuluke ne bumupashi bwa ukekala mwina kwenu. Bumuntu bwa bwina Kilishitu, butemwe bwa kutemwa Lesa ne kwipana na muchima yense koaji byo bintu byanema kukila kulambatu kwa muntu. Bantu basanchila ne kulondela mafunde akwikala mulunda wakosa mu masongola bo beyowa bibusa bya Lesa. Kabiji bamulume ne mukazhi bakonsha kukosa umvwe bonse babiji baji na munema wa kunemeka Mulenga ne kulondela mizhilo yanji. Mu jino jishinda Yehoba unemekwa, kabiji masongola ekala na kitendekesho kyakosa kya ku mupashi kikealengela kwikala a myaka.
[Tubyambo twa mushi]
a Monai Kyamba kya Usopa kya Kibemba February 15, 1999, mapeja 4-8.
Musakukumbula’mba Ka?
• Mambo ka mizhilo ya Lesa kyo ikebewa pa kusala mukwenu wa mu masongola?
• Munema wa kunemeka Lesa ukwasha byepi kukosesha masongola?
• Bansemi bakonsha kufunjisha byepi baana babo bakeba kutwela mu masongola?
• Mambo ka o kyanemena ‘kusongola nangwa kusongolwatu kana monka mwi Nkambo’?
[Bipikichala pa peja 13]
Kulondela mafunde a Lesa pa kusala mukwenu wa mu masongola kuleta lusekelo
[Bipikichala pa peja 16]
Mapesho avula afumatu mu ‘kusongola nangwa kusongolwatu kana monka mwi Nkambo’