Mwakonsha Kwikala Byepi Babula Kutemwisha Mali?

Kutemwisha mali ne kukeba kwikala na bintu byavula kechi kyenyi ne; Baibolo nayo ibyambapo mambo kechi bintu byakatataka ne, byajingako ne kala. Mu Mizhilo ya Mosesa, Lesa wakambizhe bena Isalela amba: “Kukumbwa nzubo ya mukwenu ne . . . nangwa kintu kya byepi kya mukwenu ne.”—Kulupuka 20:17.

NANGWATU kimye Yesu kyo ajinga pano pa ntanda, bantu batemenwe bingi mali ne kwikala na bintu. Umvwai byo esambile na nsongwalume umo “wajinga munonshi mwine.” Yesu wamwambijile’mba “Mwakibulwa kimo: kapoteshai byonse byo muji nabyo, mwabanye ku balanda, kabiji mukekala na nsabo mwiulu: mwiye mundondele. Pakuba aye byo aumvwine byobyo, ne ku muchima bwi! mambo wajinga munonshi mwine.”—Luka 18:18-23.

Kechi Kyatama Kwikala na Mali Ne

Kange tulangulukenga’mba Baibolo ikanya mali ne bintu bitufwainwa byotupotamo ne. Baibolo yamba’mba mali etufumya mu buyanji ne mu makatazho, ne kupotamo bintu bikebewa. Mfumu Solomone wanembele’mba: ‘Maana ebakwasha bantu, ne mali nao ebakwasha.’ Kabiji ‘Bateka bijiilo mambo a kuleta lusekelo, kabiji binyu byo bisangajika muntu, kabiji mali akwashañana mu byonse.’—Musapwishi 7:12; 10:19.

Lesa waswisha kwingijisha bulongo mali. Kya kumwenako, Yesu waambile’mba: “Imwenai balunda na nsabo yabula koloka.” (Luka 16:9) Kino kivwangamo kupanako bupe bwa mali a kutwajilamo palutwe bupopweshi bwa kine bwa Lesa, mambo tukeba Yehoba kwikala Mulunda netu. Solomone byo amwejile kwi shanji Davida, wapaine bupe bwa mali avula kya kine kine ne bipe bikwabo bya munema bya kushimikila nzubo ya Yehoba. Kabiji mukambizho mukwabo wa bwina Kilishitu ke wa kupapo bakwetu bakajilwa bintu bya ku mubiji. Mutumwa Paulo waambile’mba: “Kasa mupana ku bazhijikwa bakajilwa; ikalai na muchima wa kusekelela benyi.” (Loma 12:13) Pa kuba’mba tube kino, javula pakebewa mali a kupotamo byo byo bintu. Bino, ibyepi pa mambo a kutemwisha mali?

‘Kutemwisha Siliva’

Paulo byo anembejilenga mwina Kilishitu mukwabo wakyanyike aye Timoti, waambile kyabaya bingi pa mambo a “kutemwa mali” nangwa’mba “kutemwisha siliva.” Luno lujimuno lwapaine Paulo luji pa 1 Timoti 6:6-19. Waambile bingi pa “kutemwa mali” kimye aambilenga pa mambo a bintu bya ku mubiji. Twafwainwa kufunda ne kuyukisha bulongo byaambile Paulo mambo mu ano moba etu a lelo mo muji bantu batesha muchima pa mali. Kwibiyukisha bulongo kwawama mambo kwitumwesha byo twakonsha ‘kukwachisha ku bumi, bonkabwa bwa kine kine.’

Paulo wajimwine’mba: “Kutemwa mali ye muzhazhi wa misango yonse ya bubi: bino bamo byo beakumbilwe ebasendwile kufuma ku lwitabilo, kabiji beashile bene na bya bulanda byavula.” (1 Timoti 6:10) Kino kinembelo kechi kibena kwamba’mba mali atama ne, kabiji kafwako kinembelo kikwabo kyamba byo byo ne. Uno mutumwa kechi ubena kwamba’mba mali o aleta “misango yonse ya bubi” nangwa’mba o aleta makatazho onse ne. Bino kwiatemwisha ko kuleta “misango yonse ya bubi.”

Jimukai na Lunkumbwa

Nangwa kya kuba Binembelo kechi bikanya mali ne, kechi twafwainwa kwilumona kukepa lujimuno lwa kwa Paulo ne. Bena Kilishitu batemwisha mali beletela bene makatazho apusana-pusana, kabiji lukatazho lwa kilamo kutama ke lwakusendulwa kufuma mu lwitabilo. Paulo wikyambilepo bingi kino kishinka byo abujilenga bena Kilishitu bajinga mu Kolose amba: “Ipayai bya ku mibiji yenu biji panopantanda . . . kusakasaka kubi konse, ne lunkumbwa, alo ko kupopwela bankishi.” (Kolose 3:5) Lunkumbwa, lwiso nangwa “kutemwa mali” kwakonsha kwikala byepi kupopwela bankishi? Nanchi kino kyatala mu kuba’mba kyatama kusaka kwikala na nzubo ikatampe, kupota motoka wakatataka, nangwa kutwela nkito ya kufola mali avula nyi? Ine, bino bintu kechi byatama ne. Bino kishinka ke kya kuba’mba: Kika kibena kutundaika yewo muntu kusaka bino bintu, abya kya kine bibena kukebewa nyi?

Kupusana kuji pakachi ka kusaka bintu kwafwainwa ne lunkumbwa kwakonsha kupashañanyishiwa ku lupusano luji pakachi ka mujilo wa kutekapo kajo ne mulangi usoka masaka. Kusaka bintu kwafwainwa kechi kwatama ne. Kwitulengela kwingila na ngovu ne kwikala na bintu. Byambo bya Mana 16:26 byaamba’mba: “Nzala yo ilengela wa mwingilo kwingila, mambo kanwa kanji ko kamukanjikizha.” Bino lunkumbwa lwatama kabiji lonauna, ke kusakasaka kwabula kufwainwa.

Kwikanya mu kusakisha mali ke kintu kyakatazha bingi. Nanchi mali otukeba nangwa bintu bya ku mubiji byo tukeba ke bya kwikwashishamo nenyi, inyi yetu twaluka ke bazha ba mali? Paulo kyo kyo aambijile’mba “muntu wa lunkumbwa . . . (ko kuba’mba upopwela bankishi.)” (Efisesa 5:5) Kukumbwa kintu kulumbulula kwikitesha muchima—byonkabyo, kyaluka ke nkambo yetu nangwa lesa wetu mambo kyo kintu kyo twingijila. Bino Lesa ubena kwitukambizha kuba’mba: “Kechi mukekale na balesa bakwabo, ba kubikapo pe amiwa ne.”—Kulupuka 20:3.

Kabiji kwikala ba lunkumbwa kumwesha’mba kechi twakinka manungo mwi Lesa kufikizha mulaye wanji wa kwitupa bintu byo twakajilwa ne. (Mateo 6:33) Onkao mambo, lunkumbwa ko kuvundamina Lesa kabiji “kupopwela bankishi.” Paulo kyo kyo asopesheshe pa kino kwakubula kupita mu mbaji!

Yesu naye wajimwine pa mambo a lunkumbwa. Wakambizhe kuchina kukumbwa kintu kyo twabula amba: “Tekanyai, ilami ku kwikumbwa konse: mambo bumi bwa muntu kechi buji mu kuvula kwa bintu byo anonka ne.” (Luka 12:15) Kwesakana na bino byambo ne kishimpi kikwabo kyaambile Yesu, lunkumbwa lwaimana pa luketekelo lwa bumbulwamaana lwa kuba’mba kwikala na bintu kyo kintu kikatampe mu bwikalo bwa muntu. Byakonsha kwikala mali, kifulo, buntangi nangwatu bintu bikwabo. Kyapela bingi kukumbwa kintu kyo twakonsha kukeba. Twakonsha kulanguluka’mba kwikala nakyo kwakonsha kwituletela lusekelo. Bino kwesakana na byamba Baibolo ne bwikalo mwapita bantu, Yesu wabujile baana banji ba bwanga’mba, Lesa bunketu ye uketupa byo tukeba.—Luka 12:22-31.

Lelo jino, bantu bapayankana na kupota ne kupotolwesha bintu akyo kileta lunkumbwa. Bavula betumpa mu bino byubilo balanguluka’mba bintu byo baji nabyo kechi byavula ne. Bakeba bintu byavula, bikatampe kabiji byawama. Nangwa kya kuba kechi twakonsha kwalulula bikeba bantu ne, twakonsha kuchina byepi kino kyubilo?

Bulwi Buji Pakachi ka Kusekela ne Lunkumbwa

Paulo watongolapo kyambo kikwabo kyapusanako na lunkumbwa, kino kyambo ke kutondwa. Waamba’mba: ‘Kabiji pa kwikala na kajo ne bivwalo, byonkabyo tusekele monka’. (1 Timoti 6:8) Bino bintu bitufwainwa nabiji “kajo ne bivwalo” bimwekatu nobe byapela bingi. Bavula batamba ma televizhonyi bamona bantu baji mu mazubo muji bipe byavula kya kine kine. Jino ke jo jishinda ja kwikelamo wasekela ne.

Kino kechi kyatala mu kuba’mba bakalume ba Lesa bafwainwa kwikala bayanji ne. (Byambo bya Mana 30:8, 9) Bino nangwa byonkabyo, Paulo wituvululako buyanji byo buji: kubula kajo, bya kuvwala, ne mwa kwikala muntu mwawama bulongo. Umvwe tuji na bino bintu, twafwainwa kusekela nabyo.

Nanchi Paulo wibiyukishetu bulongo bino bintu byo aambile bya kusekela na byonka byo tuji nabyo? Abya twafwainwa kusekelatu mu bintu bikebewa—kajo, bya kuvwala, ne mwakwikala nyi? Bino bintu byonse byo byo apichilemo Paulo. Wajinga na mali avula ne na kifulo kikatampe mu Bayudea ne mu bwina Loma. (Byubilo 22:28; 23:6; Filipai 3:5) Kabiji Paulo wapichile mu malwa akabotoka mu mingilo yanji ya bumishonale. (2 Kolinda 11:23-28) Mu byonse bye, wayukile kyafyamika kya mukwashishe kusekela. Nanchi kyajinga kika?

“Nafunda Kala Akya Kyafyamika”

Paulo walumbulwile mu nkalata yanji imo’mba: “Nayuka ne mwa kukajijilwa, kabiji nayuka ne mwa kubijila: mu bwikalo bonse ne mu bintu byonse nafunda kala akya kyafyamika kya kuyuka mwa kwikuchila ne mwa kumvwina nzala, kabiji ne mwa kubijila ne mwa kukajijilwa.” (Filipai 4:12) Paulo ubena kumvwanyika kwikala bingi na luketekelo! Kyakonsha kupela bingi kwamba’mba kimye kyo anembelenga bino byambo, bwikalo bwanji bwawamine bingi, pano bino kechi ibyo ne. Wajinga mu kaleya ku Loma!—Filipai 1:12-14.

Umvwe twalangulukishapo bulongo pa kino kishinka, bino byambo bibena kwamba pa kwikala balusekelo kechi na bintu bya ku mubijitu byonka ne, bino ne na bwikalo bo tujimo. Kwikala na bunonshi bwavula nangwa kwikala mu buyanji bukatampe byakonsha kwitubika mu lweseko mambo a bintu byo twakonsha kuteshapo muchima. Paulo watongwele bintu bya ku mupashi amba byo bya mulengejile kusekela nangwa kya kuba wajinga mu bwikalo bwakatazha: “Nakonsha kuba byonse mwi aye unkosesha.” (Filipai 4:13) Kwesakana na byo ajinga nabyo, bicheche nangwa byavula, bwikalo bwawama nangwa bwatama, Paulo waketekejile mwi Lesa kumupa byo abujile. Kino kyamulengejile kusekela.

Bwikalo bwa kwa Paulo bwajinga kya kumwenako Timoti. Mutumwa wakambizhe uno nsongwalume kwikala na muchima wa kunemeka Lesa ne na bulunda bwa kine ne aye kukila kukeba bunonshi. Paulo waambile’mba: “Pakuba obewa, muntu wa Lesa, uchineko ku byo bino bintu; ne kulonda bololoke, ne munema wa kunemeka Lesa, ne lwitabilo, ne butemwe, ne butekanye, ne bukimote.” (1 Timoti 6:11) Kibena kumweka nobe bino byambo wabujiletu Timoti yenka, bino wabujilenga yense ukeba kunemeka Lesa ne kwikala na bumi bwa kine kine.

Byonka biji mwina Kilishitu yense, Timoti naye wafwainwe kujimuka na lunkumbwa. Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, kimye Paulo kyo amunembejile ino nkalata, mu kipwilo kya bena Efisesa moajinga mwajinga ne banonshi baitabila. (1 Timoti 1:3) Paulo waletele mambo awama a Kilishitu mu uno muzhi mwajinga bya bunonshi, kabiji walengejile bavula kwitabila. Bavula mu bano bantu bajinga banonshi, byonka biji ne bena Kilishitu bamo lelo jino mu bipwilo.

Pa kulanguluka pa lufunjisho luji pa 1 Timoti 6:6-10, jipuzho ke jino: Banonshi bafwainwa kuba ka umvwe bakeba kunemeka Lesa? Paulo waamba’mba bafwainwa kulangulukapo bulongo. Mali alengela muntu kwiketekela mwine. Paulo waamba’mba: “Wibakambizhe banonshi ba panopantanda amba, kechi bekale na muchima wa kwitumbijika ne, nangwa kuketekela bunonshi bwa kubulwa ne mwa kwibuketekejila ne, kana mwi Lesa, ye witupa byavujisha bya mu bintu byonse, amba basekele monka.” (1 Timoti 6:17) Banonshi kechi bafwainwa kuketekelatu mu mali abo ne, bafwainwa kuketekela mwi Lesa nsulo ya bunonshi bonse.

Bino kulangulukatu konka kechi ko kuleta lusekelo ne. Bena Kilishitu banonshi bafwainwa kwingijisha bulongo bunonshi bwabo. Paulo watundaikile’mba: “Bobe byawama, ne kwikala banonshi ba mu mingilo yawama, bekale bampanyi ba kukwashañana.”—1 Timoti 6:18.

“Bumi Bonkabwa bwa Kine Kine”

Kishinka kikatampe mu lujimuno lwa kwa Paulo ke kya kuba’mba twafwainwa kuvulukanga’mba bintu bya ku mubiji bitukwashatu pacheche. Mambo a Lesa amba’mba: “Bunonshi bwanji munonshi bwauba nobe muzhi wanji wakosa, kabiji mu milanguluko yanji bwauba nobe nsakwa yalepa.” (Byambo bya Mana 18:11) Ee, kwilama kufuma mu bunonshi kechi kwa kine ne, ke kwa bujimbijimbitu. Kechi kyawama kwibuketekela ne, kyawama kuta muchima ku kwikala baitabizhiwa kwi Lesa.

Kubula lusekelo lwa ntaka mu bintu bya ku mubiji kyo kyo twibilengulwila. Onkao mambo, twafwainwa kuketekela mu kintu kyakosa, kyalumbuluka, kikala myaka ne myaka. Lwitabilo lwa bwina Kilishitu lwafwainwa kwikala mu Mulenga wetu, Yehoba Lesa ne mu mulaye wanji wa bumi bwa myaka. Mali byo abula kuletela muntu lusekelo, nangwatu ku mupulusha kechi akonsha kumupulusha ne. Kanatu lwitabilo lwetu mwi Lesa lo lwakonsha kwitupa luketekelo lwa kupuluka.

Onkao mambo nangwa twi banonshi nangwa twi bayanji, twayai twikale na muchima wa kwikala “banonshi mwi aye Lesa.” (Luka 12:21) Kafwako kintu kyanema kukila kwikala bwikalo bwalumbuluka kwi Mulenga ne. Kutwajijila na bwikalo bwalumbuluka kwitukwasha ‘kwitujila jimo kitendekesho kyawama kya myaka ikeya, namba tukwachishe ku bumi bonkabwa bwa kine kine.’—1 Timoti 6:19.

[Kipikichala pa peja 7]

Paulo wayukile kyafyamika kya lusekelo

[Kipikichala pa peja 8]

Twafwainwa kusekela ne kutondwa na byo tuji nabyo